Kody (intuicje) moralne jako predyktory poglądów politycznych i społecznych Tomasz Jarmakowski-Kostrzanowski Instytut Psychologii, UŁ XII Zjazd PSPS, Łódź, 2015
Podstawowe pytanie badawcze W jakim stopniu intuicyjne kody moralne przekładają na orientację polityczną oraz poglądy społeczne?
Ogólny opis badania Badanie 1 N=570, 360K i 197M; Wiek:16-72; M=33,3, SD=15,4 Badanie 2 N=326; 229K i 96M; Wiek:16-84; M=33,9; SD=14,3
Narzędzia badawcze kwestionariusz MFQ-PL Polska adaptacja Moral Foundations Questionnaire (Jarmakowski-Kostrzanowski, Jarmakowska-Kostrzanowska, 2014). 30 pytań mierzących natężenie w obrębie pięciu kodów moralnych: 1)Troska; 2)Sprawiedliwość 3) Lojalność 4) Autorytet 5) Świętość
I. Kody moralne a orientacja polityczna Wskaźniki orientacji politycznej: 1. Swoje poglądy polityczne w kwestiach światopoglądowych (nie gospodarczych) określił(a)bym jako: (skala 1-7) badanie 1 i 2. 2. Skala Klasycznego Konserwatyzmu (McClosky, 1958; za Radkiewicz, 2011) badanie 1. 3. Opór wobec zmian- 2 itemy badanie 2. 4. Partia polityczna, na którą zamierzają Państwo głosować w najbliższych wyborach- badanie 1 i 2.
Porównanie do badań amerykańskich Źródło: Graham i in., (2009)
Kody moralne a preferencje wyborcze Zwolennicy PO -75 Zwolennicy PIS -93 Zwolennicy TR - 58
F(2,216)=1,42; p=0,24 Troska
F(2,216)=0,67; p=0,51 Sprawiedliwość
F(2,216)=33,57; p<0.001 Lojalność
F(2,216)=34,87; p<0.001 Autorytet
F(2,216)=101,7; p<0.001 Świętość
II. Kody moralne a poglądy (cz.1) 1. Klonowanie zwierząt. 2. Niegrzeczne zachowanie uczniów (obraźliwe gesty, bluźnierstwa) wobec nauczycieli. 3. Testowanie produktów na zwierzętach. 4. Dokonanie aborcji. 5. Uprawianie seksu z przypadkowymi partnerami. 6. Polowanie na zwierzęta tylko dla własnej przyjemności. 7. Nepotyzm firmach i urzędach 8. Bycie w związku homoseksualnym. 9. Zażywanie narkotyków. 10. Eutanazja 11. Zapłodnienie in-vitro. 12. Przyjmowanie łapówek
II. Kody moralne a poglądy (cz.2) 1. Należy przywrócić karę śmierci w przypadku najcięższych przestępstw. 2. Rząd powinien w większym stopniu pomagać najuboższym. 3. Rząd powinien ograniczyć napływ do Polski imigrantów z krajów spoza Unii Europejskiej. 4. Powinniśmy zalegalizować jednopłciowe związki partnerskie. 5. Należy wprowadzić w szkołach obowiązkowy przedmiot Wychowanie do patriotyzmu. 6. Edukacja seksualna w szkołach jest potrzebna. 7. Pod żadnym pozorem nie możemy się zgodzić na modyfikacje genetyczne żywności. 8. Bezstresowe wychowywanie dzieci zazwyczaj przynosi bardzo negatywne konsekwencje.
Kody moralne a poglądy- procedura Model 1: pięć skal MFQ-PL: Troska, Sprawiedliwość, Lojalność, Autorytet, Świętość. Model 2: 1 krok pięć skal MFQ-PL: Troska, Sprawiedliwość, Lojalność, Autorytet, Świętość. 2 krok - wiek, płeć, wykształcenie, poziom religijności
Grupa 1- współczucie Klonowanie zwierząt (A) Testowanie na zwierzętach (A) Polowanie Troska -0,16 (p=0,01) -0,45 (p<0,001) -0,27 (p<0,001) Sprawiedliwość 0,02 0,04-0,12 (p = 0,57) Lojalność -0,03-0,18 (p=0,01) Autorytet -0,01 0,17 (p= 0,04) -0,004 0,02 Świętość -0,28 (p=0,002) 0,11 0,13 Skorygowane R 0,28 0,23 0,16
Grupa 2- działania wbrew naturze Aborcja (A) Eutanazja (A) In vitro Troska -0,02 0,04 0,02 Sprawiedliwość 0,09 (p=0,059) 0,11 (p=0,02) 0,1 (p=0,03) Lojalność 0,04-0,01 0,1 (p=0,05) Autorytet 0,11 (p=0,08) Świętość - 0,59 (p<0,001) 0,02-0.02-0,42 (p<0,001) -0,45 (p<0,001) Skorygowane R 0,51 0,58 0,58
Grupa 3- zachowania seksualne Seks z przypadkowymi partnerami (A) Homoseksualizm (A) Związki jednopłciowe (A) Edukacja seksualna Troska - 0,01 0,05 0,13 (p=0,003) 0,13 (p=0,006) Sprawiedliwość 0,02 0,09 (p=0,04) 0,11 (p=0,008) 0,05 Lojalność 0,06 0,08 0,01-0,02 Autorytet -0,07-0,03-0,04-0,06 Świętość -0,65 (p<0,001) -0,55 (p<0,001) -0,49 (p<0,001) -0,39 (p<0,001)
Grupa 4- nepotyzm i łapówkarstwo Nepotyzm Troska -0,16 (p=0,02) Sprawiedliwość -0,12 (p=0,07) Łapówkarstwo -0,12 (p=0,07) -0,19 (p=0,004) Lojalność 0,23 (p=0,004) 0,09 Autorytet 0,02 0,06 Świętość -0,15-0,12 Skorygowane R 0,11 0,8
Grupa 5- zachowania związana z traktowaniem swojego ciała Narkotyki (A) Żywność modyfikowana genetycznie Troska -0,02-0,02 Sprawiedliwość -0,05 0,02 Lojalność 0,17 (p=0,01) 0,16 (p=0,05) Autorytet -0,03-0,04 Świętość -0,44 (p<0,001) -0,05 Skorygowane R 0,31 0,08
Podsumowanie Różnice pomiędzy moralnością konserwatywną i lewicową. Wzorzec różnic analogiczny do wyników Grahama i in. (2009). Natężenie ważności poszczególnych kodów moralnych pozwala na predykcję poglądów społecznych, w szczególności dotyczy to kodu Świętości. Wzorzec związków pomiędzy kodami moralnymi a poglądami spójny z wynikami badań na populacji amerykańskiej (Koleva i in., 2012).
Ograniczenia Badania korelacyjne nie rozstrzygają o przyczynowości. Deklaratywny charakter zebranych danych.
Podziękowania dla Lilianny Jarmakowskiej-Kostrzanowskiej http://statystykawpsychologii.blogspot.com
Literatura cytowana Graham, J., Haidt, J., Nosek, B. A. (2009). Liberals and conservatives rely on different sets of moral foundations. Journal of Personality and Social Psychology, 96(5), 1029 1046. http://doi.org/10.1037/a0015141 Jarmakowski-Kostrzanowski, T., Jarmakowska-Kostrzanowska L., (2014). Polska Adaptacja Kwestionariusza Moral Foundations Questionnaire (MFQ-PL)- wstępne wyniki. Poster zaprezentowany na XI Zjeździe PSPS w Warszawie. Koleva, S. P., Graham, J., Iyer, R., Ditto, P. H.,Haidt, J. (2012). Tracing the threads: How five moral concerns (especially Purity) help explain culture war attitudes. Journal of Research in Personality, 46(2), 184 194. http://doi.org/10.1016/j.jrp.2012.01.006 Radkiewicz, P. (2011). Ile jest autorytaryzmu w prawicowym autorytaryzmie? Krytyka użyteczności narzędzia. Psychologia Społeczna, 6, 97-112.