Roczny rozkład materiału nauczania chemii w II klasie gimnazjum (IICG)

Roczny rozkład materiału nauczania chemii w II klasie gimnazjum (IICG) na rok szkolny 2015/16; 2 godz. tygodniowo x 34 tyg. = 68 godz. Dział 3: Łączenie się atomów wiązania chemiczne 5 godzin 1/1 Jak zapisać przebieg reakcji chemicznej? powtórzenie materiału z I klasy gimnazjum Zp: zapis przebiegu reakcji chemicznej, współczynniki stechiometryczne, typy reakcji chemicznych: reakcje łączenia (syntezy), reakcje rozkładu (analizy) i reakcje wymiany zna trzy typy reakcji chemicznych: łączenie (syntezę), rozkład (analizę) i wymianę; podaje po jednym przykładzie reakcji łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; wyjaśnia, na czym polega reakcja łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; podaje po kilka przykładów reakcji łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; zapisuje przemiany chemiczne w formie równań reakcji chemicznych; dobiera współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji chemicznych. układa równania reakcji chemicznych zapisanych słownie; układa równania reakcji chemicznych przedstawionych w zapisach modelowych; uzupełnia podane równania reakcji; układa równania reakcji przedstawionych w formie prostych chemografów; rozumie istotę przemian chemicznych w ujęciu teorii atomistyczno-cząsteczkowej Wyjaśnianie, na czym polega reakcja łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany Wskazywanie przykładów reakcji łączenia rozkładu i wymiany Zapisywanie przemian chemicznych w formie równań reakcji chemicznych Dobieranie współczynników stechiometrycznych w równaniach reakcji chemicznych Układanie równań reakcji przedstawionych modelowo i w formie chemografów 2-3/2-3 Jakie prawa rządzą reakcjami chemicznymi? Zp: prawo zachowania masy, obliczenia, w których uwzględniono prawo zachowania masy, prawo stałości składu obliczenia, w których uwzględniono prawo stałości składu podaje treść prawa zachowania masy; podaje treść prawa stałości składu; wykonuje bardzo proste obliczenia oparte na prawie zachowania masy; wykonuje bardzo proste obliczenia oparte na prawie zachowania masy. wykonuje proste obliczenia oparte na prawach zachowania masy i stałości składu w zadaniach różnego typu; rozumie znaczenie obu praw w codziennym życiu i procesach przemysłowych; analizuje reakcję żelaza z tlenem w zamkniętym naczyniu z kontrolą zmiany masy. Przeprowadzenie reakcji łączenia żelaza z siarką w zamkniętym naczyniu z kontrolą zmiany masy Rozwiązywanie przykładowych zadań opartych na prawie zachowania masy Rozwiązywanie przykładowych zadań opartych na prawie stałości składu 4/4 Powtórzenie i utrwalenie wiadomości do sprawdzianu/testu 5/5 Sprawdzian/test z działu 3: tematy 1/11 4/4 Dział 4: Powietrze i inne gazy 8 godzin 6/1 Powietrze substancja czy mieszanina? Zp: badanie składu powietrza, składniki powietrza przedstawia dowody na istnienie powietrza; wie, z jakich substancji składa się powietrze; bada skład oraz podstawowe właściwości powietrza. oblicza objętość poszczególnych składników powietrza w pomieszczeniu o podanych wymiarach; rozumie, dlaczego zmienia się naturalny skład powietrza; oblicza, na ile czasu wystarczy tlenu osobom znajdującym się w pomieszczeniu (przy założeniu, że jest to pomieszczenie hermetyczne i jest mu znane zużycie tlenu na godzinę); konstruuje proste przyrządy do badania następujących zjawisk atmosferycznych i właściwości powietrza: wykrywanie powietrza w pustym naczyniu, badanie składu powietrza, badanie udziału powietrza w paleniu się świecy. Szukanie dowodów na istnienie powietrza Badanie udziału powietrza w paleniu się świecy Badanie składu powietrza Analiza tabel i wykresów dotyczących składu powietrza i różnic w powietrzu wdychanym i wydychanym przez człowieka

7/2 Dlaczego bez tlenu nie byłoby życia na Ziemi? Zp: znaczenie tlenu dla organizmów, otrzymywanie i właściwości tlenu, odmiany tlenu, obieg tlenu w przyrodzie opisuje na schemacie obieg tlenu w przyrodzie; podaje, jakie są zastosowania tlenu; tłumaczy, dlaczego bez tlenu nie byłoby życia na Ziemi; ustala na podstawie układu okresowego pierwiastków chemicznych podstawowe informacje o budowie atomu tlenu; wskazuje źródła pochodzenia ozonu oraz określa jego znaczenie dla organizmów. zbiera tlen do probówki w wyniku wypierania wody lub wypierania powietrza; określa na podstawie obserwacji zebranego gazu podstawowe właściwości tlenu (stan skupienia, barwę, zapach, rozpuszczalność w wodzie); otrzymuje pod nadzorem nauczyciela tlen podczas reakcji termicznego rozkładu manganianu(vii) potasu. Doświadczalne otrzymywanie tlenu Poznanie metod zbierania tlenu Badanie właściwości tlenu Przygotowywanie notatki o tlenie cząsteczkowym i ozonie na podstawie informacji zawartych w podręczniku i literaturze fachowej. 8/3 Co to są tlenki? Zp: otrzymywanie tlenków, reakcje endoenergetyczne i egzoenergetyczne, właściwości i zastosowania tlenków definiuje tlenek; podaje podstawowe zastosowania praktyczne kilku wybranych tlenków; proponuje sposób otrzymywania tlenków na drodze spalania; ustala nazwy tlenków na podstawie wzorów i odwrotnie; oblicza masy cząsteczkowe wybranych tlenków; uzupełnia współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji otrzymywania tlenków na drodze utleniania pierwiastków otrzymuje w wyniku spalania, np. tlenek węgla(iv); ustala wzory tlenków na podstawie modeli i odwrotnie; zapisuje równania reakcji otrzymywania kilku tlenków; odróżnia na podstawie opisu słownego reakcję egzotermiczną od reakcji endotermicznej; wie, kiedy reakcję łączenia się tlenu z innymi pierwiastkami nazywa się spalaniem; przedstawia podział tlenków na tlenki metali i tlenki niemetali oraz podaje przykłady takich tlenków Spalanie magnezu, węgla i siarki w tlenie Ustalanie wzorów i nazw tlenków na podstawie modeli i odwrotnie Wyjaśnianie, czym różni się reakcja spalania od reakcji utleniania Odróżnianie na podstawie opisu słownego reakcji egzotermicznej od reakcji endotermicznej Przedstawienie podziału tlenków 9/4 Co wiemy o innych składnikach powietrza? Zp: właściwości azotu i jego znaczenie dla organizmów, obieg azotu w przyrodzie, charakterystyka i zastosowanie gazów szlachetnych wyjaśnia znaczenie azotu dla organizmów; podaje podstawowe zastosowania azotu; odczytuje z układu okresowego pierwiastków chem. nazwy pierwiastków należących do 18. grupy; omawia właściwości azotu (barwę, zapach, smak, palność); przedstawia, na podstawie układu okresowego pierwiastków chemicznych, budowę atomu azotu. tłumaczy, na czym polega obieg azotu w przyrodzie; omawia właściwości i zastosowanie gazów szlachetnych; uzasadnia, dlaczego zaleca się stosowanie nazwy helowce w odniesieniu do gazów szlachetnych; podaje skład jąder atomowych i rozmieszczenie elektronów na poszczególnych powłokach dla czterech helowców (He, Ne, Ar, Kr). Wykrywanie zawartości azotu w powietrzu Analiza rysunku przedstawiającego obieg azotu w powietrzu Zbieranie informacji na temat właściwości i zastosowań azotu i gazów szlachetnych 10/5 Dwutlenek węgla pożyteczny czy szkodliwy? Zp: otrzymywanie tlenku węgla(iv), badanie właściwości tlenku węgla(iv), zastosowanie dwutlenku węgla zna wzór sumaryczny i strukturalny tlenku węgla(iv) [dwutlenku węgla] wymienia podstawowe zastosowania tlenku węgla(iv); przeprowadza identyfikację otrzymanego gazu przy użyciu wody wapiennej; wymienia źródła tlenku węgla(iv); wyjaśnia znaczenie tlenku węgla(iv) dla organizmów; rysuje na podstawie wzoru sumarycznego i informacji zawartych w układzie okresowym wzór sumaryczny i model cząsteczki tlenku węgla(iv);

wie, jaka właściwość dwutlenku węgla zadecydowała o jego zastosowaniu w pożarnictwie. zalicza tlenek węgla(iv) do gazów cieplarnianych; tłumaczy na schemacie obieg tlenku węgla(iv) w przyrodzie; przeprowadza i opisuje doświadczenie otrzymywania tlenku węgla(iv) w szkolnych warunkach laboratoryjnych; bada doświadczalnie właściwości fizyczne tlenku węgla(iv); uzasadnia konieczność wyposażenia pojazdów i budynków użyteczności publicznej w gaśnice pianowe lub proszkowe; podaje przyczynę, dla której wzrost tlenku węgla(iv) w atmosferze jest niekorzystny; uzasadnia, przedstawiając odpowiednie obliczenia, kiedy istnieje zagrożenie zdrowia i życia ludzi przebywających w niewietrzonych pomieszczeniach. Otrzymywanie tlenku węgla(iv) i jego identyfikacja Badanie właściwości tlenku węgla(iv) Sporządzanie wykresów dotyczących zużycia paliw kopalnych Opracowywanie zasad bezpieczeństwa na wypadek pożaru i rysowanie planu ewakuacji 11/6 Który gaz ma najmniejszą gęstość? Zp: otrzymywanie i właściwości wodoru, mieszanina piorunująca, zastosowania wodoru omawia podstawowe właściwości wodoru; wymienia praktyczne zastosowania wodoru; przedstawia budowę atomu wodoru; bezpiecznie obchodzi się z substancjami i mieszaninami wybuchowymi; podaje, we wskazanych przykładach, jakie właściwości wodoru zdecydowały o jego zastosowaniu. otrzymuje wodór w reakcji octu z wiórkami magnezowymi; opisuje doświadczenie, za pomocą którego można zbadać właściwości wybuchowe mieszaniny wodoru i powietrza; wyjaśnia, jak może dojść do wybuchu mieszanin wybuchowych, jakie są jego skutki i jak przed wybuchem można się zabezpieczyć; porównuje gęstość wodoru z gęstością powietrza. Otrzymywanie wodoru i badanie jego właściwości Porównanie gęstości wodoru z gęstością powietrza Badanie właściwości wybuchowych mieszaniny wodoru i powietrza Omówienie zastosowań wodoru 12/7 Czy powietrze, którym oddychamy, jest czyste? Zp: przyczyny zanieczyszczeń powietrza, skutki zanieczyszczenia powietrza (smog, wzrost efektu cieplarnianego, dziura ozonowa i inne), ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami wymienia źródła zanieczyszczeń powietrza; wyjaśnia skutki zanieczyszczeń powietrza dla przyrody i człowieka; podaje przyczyny i skutki smogu; wyjaśnia powstawanie efektu cieplarnianego i konsekwencje jego wzrostu na życie mieszkańców Ziemi; wymienia przyczyny i skutki dziury ozonowej. podaje znaczenie warstwy ozonowej dla życia na Ziemi; sprawdza doświadczalnie, jaki jest ływ zanieczyszczeń gazowych na rozwój roślin; bada stopień zapylenia powietrza w swojej okolicy; przeprowadza doświadczenie udowadniające, że dwutlenek węgla jest gazem cieplarnianym; proponuje działania mające na celu ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami. Szukanie przyczyn zanieczyszczenia powietrza Omówienie skutków zanieczyszczeń powietrza Badanie zjawiska efektu cieplarnianego Badanie ływu zanieczyszczeń powietrza na rozwój roślin Omawianie działań zmierzających do ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami 18/8 Sprawdzian/test z działu 4: tematy 6/1/ 12/7 Dział 5: Woda i roztwory wodne 7 godz. 19/1 Czy można żyć bez wody? Zp: stany skupienia wody, obieg wody w przyrodzie, woda w organizmach, znaczenie wody w gospodarce człowieka wymienia rodzaje wód, wyjaśnia, jaką rolę pełni woda w budowie organizmów; tłumaczy obieg wody w przyrodzie; tłumaczy znaczenie wody w funkcjonowaniu organizmów; wyjaśnia znaczenie wody w gospodarce człowieka. wyjaśnia, jakie znaczenie dla przyrody ma nietypowa gęstość wody; wykrywa wodę w produktach pochodzenia roślinnegoi w niektórych minerałach;

uzasadnia potrzebę oszczędnego gospodarowania wodą i proponuje sposoby jej oszczędzania; oblicza procentową zawartość wody w produktach spożywczych na podstawie przeprowadzonych samodzielnie badań. Badanie gęstości wody i lodu Analiza rysunku przedstawiającego ułożenie cząsteczek wody w zależności od jej stanu skupienia. Odwadnianie i uwadnianie siarczanu(vi) miedzi(ii) Analiza diagramów przedstawiających zużycie wody 20/2 Czy wszystkie substancje można rozpuścić w wodzie? Zp: Woda jako rozpuszczalnik, zawiesiny i roztwory, budowa cząsteczki wody podaje przykłady roztworów i zawiesin spotykanych w życiu codziennym; przygotowuje roztwory: nasycony i nienasycony; wyjaśnia, na czym polega proces rozpuszczania substancji w wodzie. tłumaczy, jaki ływ na rozpuszczanie substancji stałych ma budowa polarna wody; wskazuje różnice we właściwościach roztworów i zawiesin; wyjaśnia, co to jest emulsja; otrzymuje emulsję i podaje przykłady emulsji spotykanych w życiu codziennym. Badanie rozpuszczalności ciał stałych w wodzie Badanie rozpuszczalności cieczy w wodzie Wykrywanie gazu zawartego w wodzie gazowanej 21/3 Jakie czynniki ływają na rozpuszczanie się substancji w wodzie? Zp: Czynniki ływające, na szybkość rozpuszczania się ciał stałych, roztwory nasycone i nienasycone 22-23/4-5 rozpuszczanie się gazów w wodzie, wykresy rozpuszczalności, obliczenia na podstawie wykresów rozpuszczalności wymienia czynniki przyspieszające rozpuszczanie ciał stałych; doświadczalnie bada szybkość rozpuszczania się substancji w wodzie; wyjaśnia różnicę między roztworem nasyconym i nienasyconym; przygotowuje roztwór nasycony. tłumaczy, co to jest rozpuszczalność substancji; odczytuje rozpuszczalność substancji z wykresu rozpuszczalności; korzystając z wykresu rozpuszczalności, oblicza rozpuszczalność substancji w określonej masie wody; wyjaśnia, od czego zależy rozpuszczalność gazów w wodzie; omawia znaczenie rozpuszczania się gazów w wodzie dla organizmów. Badanie szybkości rozpuszczania się substancji w zależności od różnych czynników Wyjaśnienie różnic miedzy roztworem nasyconym a nienasyconym Przygotowanie roztworu nasyconego Odczytywanie rozpuszczalności substancji z wykresu rozpuszczalności Obliczanie rozpuszczalności substancji w dowolnej ilości wody w określonej temperaturze Jak można określić zawartość substancji rozpuszczonej w roztworze? Zp: Roztwory rozcieńczone i stężone, stężenie procentowe roztworu, obliczenia związane ze stężeniem procentowym roztworu tłumaczy, co to jest stężenie procentowe roztworu; zna wzór na stężenie procentowe roztworu; wskazuje znane z życia codziennego przykłady roztworów o określonych stężeniach procentowych; wyjaśnia, na czym polega różnica między roztworem rozcieńczonym a stężonym; potrafi stosować wzór na stężenie procentowe roztworu do prostych obliczeń; przygotowuje roztwory o określonym stężeniu procentowym. oblicza stężenie procentowe roztworu, znając masę substancji rozpuszczonej i rozpuszczalnika (lub roztworu); oblicza masę substancji rozpuszczonej w określonej masie roztworu o znanym stężeniu procentowym; oblicza masę rozpuszczalnika potrzebną do przygotowania roztworu określonym stężeniu procentowym; oblicza stężenie procentowe roztworu, znając masę lub objętość i gęstość substancji rozpuszczonej i rozpuszczalnika (lub roztworu); oblicza masę lub objętość substancji rozpuszczonej w określonej masie lub objętości roztworu o znanym stężeniu procentowym oblicza objętość rozpuszczalnika potrzebną do przygotowania roztworu określonym stężeniu procentowym. Przyrządzanie roztworów o określonym stężeniu Obliczanie stężenie procentowe roztworu Obliczanie masy substancji rozpuszczonej w określonej masie lub objętości roztworu o znanym stężeniu procentowym Obliczanie masy lub objętości rozpuszczalnika potrzebnego do przygotowania roztworu określonym

stężeniu procentowym Wskazywanie znanych z życia codziennego przykładów roztworów o określonych stężeniach procentowych 24/5 Jak można zmieniać stężenie procentowe roztworu? Zp: Rozcieńczanie roztworu, zatężanie roztworu wie, co to jest rozcieńczanie roztworu; wyjaśnia, co to jest zatężanie roztworu; wie, na czym polega rozcieńczanie roztworu; podaje sposoby zatężania roztworów oblicza, ile wody należy dodać do danego roztworu w celu rozcieńczenia go do wymaganego stężenia; oblicza masę substancji, którą należy dodać do danego roztworu w celu zatężenia go do określonego stężenia procentowego; oblicza, ile wody należy odparować z danego roztworu w celu zatężenia go do wymaganego stężenia procentowego; przygotowuje roztwór o określonym stężeniu procentowym w wyniku zmieszania dwóch roztworów o danych stężeniach; oblicza masy lub objętości roztworów o znanych stężeniach procentowych potrzebne do przygotowania określonej masy roztworu o wymaganym stężeniu. Obliczanie stężenia procentowego roztworów otrzymanych przez rozcieńczanie i zatężanie roztworów o znanych stężeniach 25/6 Czy wody rzek, jezior i mórz są czyste? Zp: Źródła zanieczyszczeń wód, Usuwanie zanieczyszczeń: oczyszczalnie ścieków, uzdatnianie wody, zapobieganie zanieczyszczeniom wód podaje źródła zanieczyszczeń wody; zna podstawowe skutki zanieczyszczeń wód; tłumaczy, w jaki sposób można poznać, że woda jest zanieczyszczona. omawia zagrożenia środowiska spowodowane skażeniem wód; omawia sposoby zapobiegania zanieczyszczeniom wód; wyjaśnia, jak działa oczyszczalnia ścieków; tłumaczy, w jaki sposób uzdatnia się wodę. Szukanie przyczyn zanieczyszczeń wód Analiza skutków zanieczyszczeń wód Szukanie rozwiązań mających na celu poprawę stanu czystości wód Zapoznanie się z metodami usuwania zanieczyszczeń na przykładzie oczyszczalni ścieków i stacji uzdatniania wody pitnej 26/7 Sprawdzian/test z działu 5: tematy 19/1/ 25/6 Dział 6: Wodorotlenki a zasady 6 godz. 27/1 W jaki sposób woda działa na tlenki metali? Zp: Działanie wody na tlenki wybranych metali, rodzaje wskaźników, budowa i wzór ogólny wodorotlenków definiuje wskaźnik; wyjaśnia pojęcie: wodorotlenek; wymienia rodzaje wskaźników; podaje przykłady tlenków metali reagujących z wodą; pisze wzór ogólny wodorotlenku oraz wzory wodorotlenków metali; nazywa wodorotlenki na podstawie wzoru. sprawdza doświadczalnie działanie wody na tlenki metali; zna zabarwienie wskaźników w wodzie i zasadach; pisze równania reakcji tlenków metali z wodą; przedstawia za pomocą modeli reakcję tlenków metali z wodą Doświadczalne sprawdzenie działania wody na tlenki metali Zapoznanie się z rodzajami wskaźników kwasowo-zasadowych Modelowanie reakcji tlenków metali z wodą Pisanie równań reakcji tlenków metali z wodą Pisanie wzoru ogólnego wodorotlenków Nazywanie wodorotlenków na podstawie wzoru chemicznego 28/2 Czy metale mogą reagować z wodą? Zp: Działanie wody na wybrane metale, podział metali na aktywne i mniej aktywne wskazuje metale aktywne i szlachetne; wymienia dwie metody otrzymywania wodorotlenków; podaje zasady bezpiecznego obchodzenia się z bardzo aktywnymi metalami i zachowuje ostrożność

w pracy z nimi; pisze schematy słowne równań reakcji otrzymywania wodorotlenków. sprawdza doświadczalnie działanie wody na metale; pisze równania reakcji metali z wodą; potrafi zidentyfikować produkty reakcji aktywnych metali z wodą. Sprawdzenie działania wody na metale Zapoznanie się z zasadami bezpiecznego obchodzenia się z bardzo aktywnymi metalami i zachowania ostrożności w pracy z nimi Identyfikacja produktów reakcji aktywnych metali z wodą Wskazywanie metali aktywnych i mniej aktywnych Pisanie równań reakcji metali z wodą 29/3 Jakie właściwości i zastosowanie mają wodorotlenki? Zp: Właściwości wodorotlenków: sodu, potasu i wapnia, rozpuszczalność wodorotlenków w wodzie, najważniejsze zastosowania wodorotlenków stosuje zasady bezpiecznego obchodzenia się ze stężonymi zasadami (ługami); wymienia przykłady zastosowania wodorotlenków sodu i potasu; opisuje właściwości wodorotlenków sodu, potasu, wapnia i magnezu; tłumaczy, czym różni się wodorotlenek od zasady. bada właściwości wybranych wodorotlenków; tłumaczy, w jakich postaciach można spotkać wodorotlenek wapnia i jakie ma on zastosowanie. Opisywanie właściwości wodorotlenków sodu, potasu, wapnia i magnezu Stosowanie zasad bezpiecznego obchodzenia się ze stężonymi zasadami (ługami) Wskazywanie wodorotlenków będących zasadami Szukanie przykładów zastosowań poznanych wodorotlenków 30/4 Dlaczego zasady powodują zmianę barwy wskaźników? Zp: Barwienie się wskaźników w zasadach, przewodzenie prądu elektrycznego przez zasady, dysocjacja jonowa zasad definiuje zasadę na podstawie dysocjacji jonowej; tłumaczy dysocjację jonową zasad. interpretuje przewodzenie prądu elektrycznego przez zasady; pisze równania dysocjacji jonowej przykładowych zasad i ogólne równanie dysocjacji jonowej zasad; przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji jonowej przykładowych zasad. Rysowanie schematu prostego obwodu elektrycznego i budowanie go Interpretacja przewodzenia prądu elektrycznego przez zasady Pisanie równań dysocjacji jonowej zasad Definiowanie zasady na podstawie dysocjacji jonowej 31/5 Powtórzenie i utrwalenie wiadomości o wodorotlenkach i zasadach 32/6 Sprawdzian/test z działu 6: tematy 27/1/ 31/5 Dział 7: Kwasy 9 godz. 33/1 Czy woda reaguje z tlenkami niemetali? Zp: Otrzymywanie kwasów, tlenki kwasowe podaje przykłady tlenków niemetali reagujących z wodą; zna wzory sumaryczne trzech poznanych kwasów; definiuje kwasy jako produkty reakcji tlenków kwasowych z wodą; nazywa kwasy tlenowe na podstawie ich wzoru; zapisuje równania reakcji otrzymywania trzech dowolnych kwasów tlenowych w reakcji odpowiednich tlenków kwasowych z wodą. zapisuje równania reakcji otrzymywania pięciu kwasów (siarkowego(iv), siarkowego(vi), fosforowego(v), azotowego(v) i węglowego w reakcji odpowiednich tlenków kwasowych z wodą; podaje, jakie barwy przyjmują wskaźniki w roztworach kwasów; przeprowadza pod kontrolą nauczyciela reakcje wody z tlenkami kwasowymi: SO 2, SO 3, P 4 O 10, N 2 O 5, CO 2. Przeprowadzenie pod kontrolą nauczyciela reakcji wody z tlenkami niemetali Badanie zachowania się wskaźników w roztworach otrzymanych w wyniku reakcji tlenków niemetali z wodą Zapisywanie równań reakcji otrzymywania kwasów Nazywanie kwasów tlenowych 34/2 Jak są zbudowane cząsteczki kwasów tlenowych? Zp: Wzór ogólny kwasów, reszta kwasowa i jej wartościowość, wzory i modele kwasów tlenowych podaje definicję kwasów jako związków chemicznych zbudowanych z atomu (atomów) wodoru i reszty kwasowej;

wskazuje we wzorze kwasu resztę kwasową oraz ustala jej wartościowość; zapisuje wzory strukturalne poznanych kwasów. rysuje modele cząsteczek poznanych kwasów (lub wykona ich modele przestrzenne); ustala wzory kwasów (sumaryczne i strukturalne) na podstawie ich modeli; oblicza na podstawie wzoru sumarycznego kwasu wartościowość niemetalu, od którego kwas bierze nazwę Wskazywanie we wzorze kwasu reszty kwasowej oraz ustalanie jej wartościowości Obliczanie na podstawie wzoru sumarycznego kwasu wartościowości niemetalu, od którego kwas bierze nazwę Pisanie wzorów strukturalnych poznanych kwasów Rysowanie modeli cząsteczek poznanych kwasów (lub wykonywanie ich modeli przestrzennych) 35/3 Czy istnieją kwasy beztlenowe? Zp: Chlorowodór i siarkowodór trujące gazy, budowa cząsteczek i nazewnictwo kwasów beztlenowych podaje przykłady kwasów beztlenowych: chlorowodorowego (solnego) i siarkowodorowego; zapisuje wzory sumaryczne, poznanych kwasów beztlenowych; zna nazwę zwyczajową kwasu chlorowodorowego; podaje metody unikania zagrożeń ze strony kwasów beztlenowych; zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne kwasów beztlenowych oraz podaje nazwy tych kwasów; zapisuje równania otrzymywania kwasów beztlenowych. zna trujące właściwości chlorowodoru, siarkowodoru i otrzymanych (w wyniku ich rozpuszczenia w wodzie) kwasów; sprawdza doświadczalnie zachowanie się wskaźników w rozcieńczonym roztworze kwasu solnego; zna i stosuje zasady bezpiecznej pracy z kwasami: solnym i siarkowodorowym; tworzy modele kwasów beztlenowych; wyjaśnia metody otrzymywania kwasów beztlenowych. Pisanie wzorów sumarycznych i strukturalnych kwasów beztlenowych\ Tworzenie modeli cząsteczek kwasów beztlenowych Wyjaśnianie metod otrzymywania kwasów beztlenowych Badanie właściwości kwasu chlorowodorowego Sprawdzanie zachowania się wskaźników w rozcieńczonym roztworze kwasu solnego Wyjaśnianie konieczności przestrzegania zasad bezpiecznej pracy z kwasami: solnym i siarkowodorowym 36/4 Jakie właściwości mają kwasy? Zp: Badanie właściwości wybranych kwasów, zasady postępowania ze stężonymi kwasami, działanie kwasów na metale, przewodzenie prądu elektrycznego przez roztwory kwasów, dysocjacja jonowa kwasów wymienia właściwości wybranych kwasów; zapisuje równania dysocjacji jonowej poznanych kwasów; definiuje kwas na podstawie dysocjacji jonowej; wyjaśnia zasady bezpiecznej pracy z kwasami, zwłaszcza stężonymi, oraz zachowuje ostrożność w pracy z kwasami. bada pod kontrolą nauczyciela niektóre właściwości wybranego kwasu; bada działanie kwasu siarkowego(vi) na żelazo; bada przewodzenie prądu elektrycznego przez roztwory wybranych kwasów; układa wzory kwasów z podanych jonów; przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji jonowej wybranego kwasu; opisuje wspólne właściwości poznanych kwasów. Badanie właściwości wybranych kwasów Wyjaśnianie i zachowanie zasady bezpiecznej pracy z kwasami, zwłaszcza stężonymi Badanie działania kwasu siarkowego(vi) na żelazo Badanie przewodzenia prądu elektrycznego przez roztwory wybranych kwasów Pisanie równań dysocjacji jonowych poznanych kwasów Modelowanie przebiegu dysocjacji jonowej wybranego kwasu Opisywanie wspólnych właściwości kwasów 37/5 ph co to oznacza? Zp: Odczyn, skala ph, określanie ph substancji wie, do czego służy skala ph; wie, jakie wartości ph oznaczają, że rozwór ma odczyn kwasowy, obojętny lub zasadowy. bada odczyn (lub określa ph) różnych substancji stosowanych w życiu codziennym; wyjaśnia, co oznacza odczyn roztworu; tłumaczy sens i zastosowanie skali ph. Wyjaśnianie, co oznacza termin odczyn roztworu Tłumaczenie sensu i zastosowania skali ph

Badanie odczynu (lub określanie ph) różnych substancji stosowanych w życiu codziennym 38/6 Jakie zastosowania mają kwasy? Zp: Przykłady zastosowań kwasów, kwasy w naszym otoczeniu podaje przykłady zastosowań wybranych kwasów; wskazuje kwasy w produktach spożywczych i środkach czystości w swoim domu; rozumie potrzebę spożywania naturalnych produktów zawierających kwasy o właściwościach zdrowotnych (kwasy: jabłkowy, mlekowy i askorbinowy). wymienia nazwy zwyczajowe kilku kwasów organicznych, które może znaleźć w kuchni i w domowej apteczce; bada zachowanie się wskaźników w roztworach kwasów ze swojego otoczenia; rozumie podział kwasów na kwasy nieorganiczne (mineralne) i kwasy organiczne; sporządza listę produktów spożywczych będących naturalnym źródłem witaminy C. Podawanie przykładów zastosowań wybranych kwasów Szukanie kwasów w produktach spożywczych i środkach czystości Wymienianie nazw zwyczajowych kwasów organicznych, które można znaleźć w kuchni i w domowej apteczce Badanie zachowania się wskaźników w roztworach kwasów pochodzących z otoczenia ucznia Zaznaczanie na mapie Polski ważnych ośrodków przemysłowych zajmujących się produkcją kwasów 39/7 Skąd się biorą kwaśne opady? Zp: Powstawanie kwaśnych opadów, skutki kwaśnych opadów dla środowiska rozumie pojęcie: kwaśne opady; wymienia skutki kwaśnych opadów; wyjaśnia pochodzenie kwaśnych opadów; wie, w jaki sposób można zapobiegać kwaśnym opadom; bada odczyn opadów w swojej okolicy. omawia, czym różnią się od siebie formy kwaśnych opadów: sucha i mokra; bada oddziaływanie kwaśnych opadów na rośliny; przygotowuje raport z badań odczynu opadów w swojej okolicy; wskazuje działania zmierzające do ograniczenia kwaśnych opadów. Wyjaśnianie pochodzenia kwaśnych opadów Omawianie, czym różnią się od siebie formy kwaśnych opadów: sucha i mokra Wymienianie skutków kwaśnych opadów Badanie oddziaływania kwaśnych opadów na rośliny Badanie odczynu opadów Przygotowanie raportu z przeprowadzonych badań odczynu opadów. 40/8 Powtórzenie materiału działu 7 do sprawdzianu 41/9 Sprawdzian/test z działu 7: tematy 33/1/ 40/8 Dział 8: Sole 14 godz. 42/1 Czy kwasy można zobojętnić? Zp: Reakcja kwasu z zasadą, pojęcie i ogólny wzór soli przeprowadza reakcję kwasu z zasadą wobec wskaźnika; definiuje sól; pisze równania reakcji otrzymywania soli w reakcji kwasów z zasadami. planuje doświadczalne otrzymywanie soli z wybranych substratów; przewiduje wynik doświadczenia. Przeprowadzenie reakcji kwasu solnego z zasadą sodową w obecności wskaźnika Pisanie równań reakcji chemicznych otrzymywania soli w reakcji zobojętniania kwasu zasadą wobec wskaźnika Obserwacja różnych kryształów soli. 43/2 Jak są zbudowane sole i jak się tworzy ich nazwy? Zp: Wzory sumaryczne soli, nazewnictwo soli podaje budowę cząsteczki soli; podaje nazwę soli, znając jej wzór; wie, jak tworzy się nazwy soli; wie, że sole występują w postaci kryształów. ustala wzór soli na podstawie nazwy i odwrotnie; wykazuje związek miedzy budową soli a jej nazwą; zapisuje wzór ogólny soli. Ustalanie wzorów soli na podstawie nazwy i odwrotnie

44/3 Co się dzieje z solami w wodzie? Zp: Przewodzenie prądu elektrycznego przez roztwory soli, dysocjacja jonowa soli, cząsteczkowy i jonowy zapis 45-46/4-5 47-48/6-7 49-50/8-9 reakcji chemicznych zachodzących w roztworach wodnych podaje definicję dysocjacji jonowej; rozumie definicję dysocjacji jonowej; wie, jak przebiega dysocjacja jonowa soli; podaje nazwy jonów powstałych w wyniku dysocjacji soli; pisze cząsteczkowo równania reakcji chemicznych otrzymywania soli wybranymi metodami. bada, czy wodne roztwory soli przewodzą prąd, pisze równania dysocjacji soli interpretuje równania dysocjacji soli. pisze i odczytuje równania reakcji otrzymywania soli wybranymi metodami zapisane cząsteczkowo, jonowo i jonowo w sposób skrócony. Przeprowadzenie doświadczenia sprawdzającego, czy wodne roztwory soli przewodzą prąd Interpretacja wyników doświadczenia Pisanie równań dysocjacji wybranych soli Ustalanie nazw jonów powstałych w wyniku dysocjacji Pisanie i odczytywanie reakcji chemicznych otrzymywania soli wybranymi metodami cząsteczkowo, jonowo i jonowo w sposób skrócony Czy tlenki reagują z kwasami i z zasadami? Zp: Reakcje tlenków zasadowych z kwasami, reakcje tlenków kwasowych z zasadami, reakcje tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi pisze równania reakcji tlenków zasadowych z kwasami; pisze równania reakcji tlenków kwasowych z zasadami; pisze równania reakcji tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi. przeprowadza w obecności nauczyciela reakcje tlenków zasadowych z kwasami, tlenków kwasowych z zasadami oraz tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi; przewiduje wynik doświadczeń, weryfikuje założone hipotezy otrzymania soli wybraną metodą. Przeprowadzenie reakcji tlenku zasadowego z kwasem Przeprowadzenie reakcji tlenku kwasowego z zasadą Przeprowadzenie reakcji tlenku kwasowego z zasadą Pisanie równań reakcji chemicznych do przeprowadzonych reakcji Projektowanie otrzymywania soli poznanymi metodami Czy są znane inne metody otrzymywania soli? Zp: Działanie kwasów na metale, reakcje metalu z niemetalem pisze równania reakcji kwasu z metalem; pisze równania reakcji metalu z niemetalem. przeprowadza w obecności nauczyciela reakcje metali z kwasami; przewiduje wynik reakcji metalu z niemetalem. Przeprowadzenie reakcji kwasu z metalem Przeprowadzenie reakcji metalu z niemetalem Pisanie równań reakcji chemicznych do przeprowadzonych doświadczeń Czy wszystkie sole są rozpuszczalne w wodzie? Zp: Reakcje strącania wybranych soli, tabela rozpuszczalności soli sprawdza doświadczalnie, czy sole są rozpuszczalne w wodzie; na podstawie przeprowadzonego doświadczenia dzieli sole na łatwo i trudno rozpuszczalne; korzysta z tabeli rozpuszczalności soli oraz wskazuje sole łatwo i trudno rozpuszczalne. ustala na podstawie tabeli rozpuszczalności wzory i nazwy soli łatwo i trudno rozpuszczalnych; przeprowadza i omawia przebieg reakcji strącania; doświadczalnie wytrąca sól z roztworu wodnego, dobierając odpowiednie reagenty. 51-52/10- ustala na podstawie tabeli rozpuszczalności wzory i nazwy soli łatwo i trudno rozpuszczalnych; przeprowadza i omawia przebieg reakcji strącania; doświadczalnie wytrąca sól z roztworu wodnego, dobierając odpowiednie reagenty. Doświadczalne sprawdzenie rozpuszczalności soli z wodzie Przeprowadzenie reakcji strąceniowej i jej interpretacja w ujęciu jakościowym Pisanie równań reakcji strąceniowych Korzystanie z tabeli rozpuszczalności Jak przebiegają reakcje soli z zasadami i z kwasami? Zp: Reakcje soli z zasadami, reakcje soli z kwasami, działanie kwasów na węglany pisze cząsteczkowo równania reakcji: soli z kwasami oraz soli z zasadami;

11 przeprowadza reakcję kwasów z węglanami. wyjaśnia, w jakich warunkach zachodzą reakcje: soli z zasadami i soli z kwasami; doświadczalnie wykrywa węglany w produktach pochodzenia zwierzęcego (muszlach i kościach zwierzęcych); tłumaczy, na czym polega reakcja kwasów z węglanami i identyfikuje produkt tej reakcji. Przeprowadzenie reakcji soli z zasadami Przeprowadzenie reakcji soli z kwasami Przeprowadzenie reakcji działania kwasu na węglany i identyfikacja produktów reakcji Pisanie równań reakcji: soli z zasadami i soli z kwasami 53/12 Jakie funkcje pełnią sole w życiu człowieka? Zp: Sole jako budulec organizmów, ływ nawożenia na rośliny (nawozy mineralne), przykłady zastosowań soli w życiu codziennym podaje nazwy soli obecnych w organizmie człowieka; wskazuje mikro- i makroelementy; podaje przykłady soli obecnych i przydatnych w codziennym życiu (w kuchni i łazience); wie, w jakim celu stosuje się sole jako nawozy mineralne. omawia rolę soli w organizmach tłumaczy rolę mikro- i makroelementów (pierwiastków biogennych); wyjaśnia rolę nawozów mineralnych; podaje przykłady zastosowania soli do wytwarzania produktów codziennego użytku. Praca z tekstem źródłowym (lub podręcznikiem) Obserwacja soli obecnych i przydatnych w codziennym życiu 54.13 Powtórzenie wiadomości do sprawdzianu 55.14 Sprawdzian/test z działu 8: tematy 42/1 54/13 Dział 9: Surowce mineralne i energetyczne 56/1 Jakie skarby kryje Ziemia? Zp: Skład skorupy ziemskiej, skały i minerały, rudy metali, kamienie szlachetne wie, co to jest skorupa ziemska; wyjaśnia, co zalicza się do surowców mineralnych; wymienia rodzaje skał; podaje przykłady kamieni szlachetnych. podaje skład pierwiastkowy skorupy ziemskiej; wyjaśnia podobieństwa i różnice w budowie biosfery i litosfery; tłumaczy pochodzenie skał; wie, co to są kamienie szlachetne. Badanie skał i minerałów Obserwacja wybranych kruszców Analiza rysunków z podręcznika Praca z atlasem geograficznym 57.2 Jakie właściwości ma gleba? Zp: Powstawanie gleby, skład i wybrane właściwości gleby, zjawiska powodujące niszczenie gleb, ochrona gleb przed zanieczyszczeniami zna skład chemiczny i strukturę gleby; omawia znaczenie gleby dla organizmów; wymienia źródła zanieczyszczenia gleby wynikające z działalności człowieka. wyjaśnia proces powstawania gleby; bada właściwości gleby; tłumaczy procesy powodujące niszczenie naturalne gleby; proponuje metody ochrony gleb przed skażeniem. Badanie niektórych właściwości gleby Analiza czynników powodujących niszczenie gleb Szukanie metod ochrony gleb przed skażeniem 58.3 W jakiej postaci występują metale w skorupie ziemskiej? Zp: Występowanie metali szlachetnych, przykłady rud wybranych metali, sposoby otrzymywania metali z rud wymienia nazwy co najmniej dwóch metali szlachetnych; zna przykładowe rudy najbardziej rozpowszechnionych metali (żelaza, miedzi, glinu, ołowiu, cynku); zna sposoby otrzymywania metali z rud. wskazuje, w jakiej postaci występują metale szlachetne w przyrodzie; omawia otrzymywanie żelaza z rud metodą hutniczą Obserwacja wybranych rud metali, metali szlachetnych oraz badanie ich wybranych właściwości Analiza rysunków przedstawiających metody otrzymywania metali z rud

59.4 Dlaczego niektóre metale ulegają niszczeniu? Zp: Czynniki powodujące zmianę wyglądu metali, sposoby zapobiegania korozji, szereg aktywności metali wymienia czynniki atmosferyczne i chemiczne powodujące zmianę wyglądu metali; wymienia sposoby zabezpieczania metali przed korozją. podaje definicję korozji; zna szereg aktywności metali; odczytuje informacje o metalach na podstawie szeregu aktywności metali; Badanie ływu różnych czynników na metale Odczytywanie informacji o metalach na podstawie szeregu aktywności metali 60.5 Jakie surowce mineralne są stosowane w budownictwie? Zp: Podstawowe materiały budowlane, skały wapienne, zaprawa wapienna, gips uwodniony i gips palony wymienia rodzaje materiałów budowlanych; wymienia rodzaje skał wapiennych i podaje ich właściwości; wie, z czego się sporządza zaprawę wapienną, rozumie pojęcia: wapno palone a wapno gaszone, gips uwodniony a gips palony. identyfikuje doświadczalnie skałę wapienną; podaje wzory i właściwości wapna palonego i wapna gaszonego; pisze równania reakcji otrzymywania wapna palonego i wapna gaszonego; podaje wzór i omawia właściwości gipsu palonego i gipsu uwodnionego; wyjaśnia różnicę w procesie twardnienia zaprawy gipsowej i zaprawy wapiennej. Wycieczka na plac budowy Obserwacja materiałów stosowanych we współczesnym budownictwie Sporządzanie zaprawy wapiennej Palenie gipsu uwodnionego 61.6 Jakie znaczenie mają związki krzemu? Zp: Krzem i tlenek krzemu(iv), krzemiany i glinokrzemiany, szkło podaje, w jakich postaciach występuje w przyrodzie tlenek krzemu(iv); wyjaśnia, z czego produkuje się szkło; omawia właściwości szkła. wyjaśnia, co to są krzemiany i wskazuje ich znaczenie; wyjaśnia, w jaki sposób produkuje się szkło; podaje rodzaje szkła. Obserwacja piasku, krzemu oraz związków krzemu Badanie wybranych właściwości związków krzemu Analiza rysunków i opisów dotyczących produkcji szkła Wskazywanie różnic między ciałem bezpostaciowym a szkłem 62.7 Czy węgiel jest zawsze czarny? Zp: Odmiany węgla, rodzaje węgli kopalnych, sucha destylacja węgla wymienia odmiany węgla i ich właściwości oraz wskazuje zastosowanie; wymienia rodzaje węgli kopalnych. wyjaśnia pochodzenie węgli kopalnych; omawia proces suchej destylacji węgla. Obserwacja węgli kopalnych Omawianie procesu suchej destylacji węgla Omawianie procesów powstania węgli kopalnych 63.8 Dlaczego gaz ziemny i ropa naftowa są popularnymi źródłami energii? Zp: Ropa naftowa i gaz ziemny, katastrofy ekologiczne zna właściwości ropy naftowej i gazu ziemnego; bada niektóre właściwości ropy naftowej. omawia pochodzenie ropy naftowej i gazu ziemnego; wyjaśnia rolę ropy naftowej i gazu ziemnego we współczesnym świecie; omawia zagrożenia dla środowiska wynikające ze stosowania tradycyjnych źródeł energii. Badanie wybranych właściwości ropy naftowej i gazu ziemnego Dyskusja na temat roli gazu ziemnego i ropy naftowej we współczesnym świecie Omówienie zagrożeń wynikających ze stosowania tradycyjnych źródeł energii 64.9 W jaki sposób produkować energię, aby nie szkodzić środowisku? Zp: Energia wody, energia wiatru, energia słoneczna, energia geotermalna, energia biomasy wymienia alternatywne źródła energii. omawia alternatywne źródła energii, ich zalety i celowość ich wykorzystywania; wyjaśnia, dlaczego niektóre źródła energii są odnawialne, a inne nie.

Omówienie alternatywnych źródeł energii pod kątem ich zalet i celowości wykorzystywania Praca z materiałami źródłowymi 65.10 Sprawdzian/test z działu 9: tematy 56/1 64/9 66 Do dyspozycji nauczyciela 67 Do dyspozycji nauczyciela 68 Do dyspozycji nauczyciela wymagania podstawowe () wymagania ponadpodstawowe () dominujące metody i formy () zagadnienia programowe (Zp) Przygotował:..