Przedmiotowy system oceniania z chemii

Przedmiotowy system oceniania z chemii 1

1. Ocenianiu podlegają: a) prace pisemne: b) sprawdziany lub testy kończące dział, c) sprawdziany z dwóch ostatnich lekcji, d) prace długoterminowe-opracowania, e) zadania domowe w formie pisemnej, f) odpowiedzi ustne, g) praca ucznia na lekcji. U M O W A 2. Prace pisemne kończące dział są obowiązkowe i trwają godzinę lekcyjną. Jeżeli uczeń nie może napisać pracy w wyznaczonym terminie z przyczyn losowych, powinien ją napisać w terminie uzgodnionym z nauczycielem. Uczeń, który otrzymał ocenę niedostateczną może ją poprawić w ciągu dwóch tygodni. 3. Uczeń ma obowiązek odrabiania zadań domowych. Ma prawo do jednorazowego nie odrobienia zadania domowego w semestrze, pod warunkiem, że o powyższym poinformuje nauczyciela na początku lekcji. Zostanie to odnotowane w dzienniku symbolem bz. Za każdy kolejny brak zadania uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. 4. Uczeń może otrzymać + lub za pracę na lekcji. Suma plusów i minusów jest podstawą do wystawienia dodatkowej oceny na koniec semestru. Pięć plusów jest równoznaczne z oceną bardzo dobrą, a pięć minusów z oceną niedostateczną. 5. Uczeń może zgłosić raz w semestrze nieprzygotowanie do lekcji ( nie dotyczy to zapowiedzianych prac pisemnych ). Zostanie to odnotowane w dzienniku symbolem np. 6. Uczeń nieobecny na zajęciach lekcyjnych z przyczyn usprawiedliwionych, ma prawo otrzymać czas na wyrównanie braków ( proporcjonalnie do liczby opuszczonych godzin ). 7. Uczeń jest obowiązany prowadzić zeszyt przedmiotowy, w którym powinien sporządzać notatki w czasie lekcji oraz odrabiać zadania domowe. Zeszyt powinien być prowadzony starannie i może podlegać ocenie. 8. Informacje zawarte w PSO są do wglądu w bibliotece szkolnej i na stronie internetowej szkoły. 2

SUBSTANCJE CHEMICZNE I ICH PRZEMIANY Dział KL. I. OCENA Dopuszczająca Dostateczna Dobra Bardzo dobra Celująca Uczeń spełnia wymagania na ocenę Uczeń spełnia wymagania na ocenę Uczeń spełnia wymagania na dopuszczającą oraz wie: dopuszczającą i dostateczną oraz umie: ocenę dopuszczającą, dostateczną jakie wymagania i sposób określić kryteria ocen z chemii, i dobrą oraz umie: oceniania będzie stosował stosować zasady bezpiecznej pracy wyciągać wnioski wynikające nauczyciel, w laboratorium, z przeprowadzonego dlaczego chemia jest nauką podać nazwy i zastosowanie doświadczenia, przydatną ludziom, wybranych przykładów szkła i sprzętu dokonać podziału substancji gdzie styka się z chemią w życiu laboratoryjnego, ze względu na jej właściwości codziennym, określić właściwości fizyczne danej i skład, czym różni się ciało fizyczne substancji, w podanych przykładach od substancji, sporządzić mieszaninę substancji, zanalizować przemianę jakie są sposoby rozdzielania wykonać proste czynności chemiczną i zjawisko fizyczne, mieszanin na składniki i na czym laboratoryjne, wyróżnić ze zbioru substancji polegają, rozdzielić mieszaninę na składniki, pierwiastki chemiczne i związki co to jest związek chemiczny, sformułować obserwacje na podstawie chemiczne, dlaczego istniała potrzeba wykonanego doświadczenia, wyróżnić ze zbioru wprowadzenia symboliki wykonać proste czynności pierwiastków metale chemicznej, laboratoryjne i przeprowadzić proste i niemetale, które symbole powinien opanować doświadczenie demonstrujące wyróżnić ze zbioru substancji pamięciowo, przemianę chemiczną, mieszaninę i związek jaka jest rola powietrza w życiu podać różnice między zjawiskiem chemiczny, i jakie jest zastosowanie powietrza fizycznym a przemianą chemiczną, zapisać w sposób ogólny proces w przebiegu niektórych procesów, odszukać w układzie okresowym łączenia się pierwiastków jak można otrzymać tlen, podane pierwiastki chemiczne, z tlenem, jaka jest rola tlenu w przyrodzie, podać przykłady pierwiastków (metali wykryć doświadczalnie czym różni się utlenianie i niemetali) i związków chemicznych, obecność dwutlenku węgla, od spalania, zbadać przybliżony skład powietrza, na podstawie reakcji magnezu do czego służy tlen, z dwutlenkiem węgla uzasadnić, zapisać słownie przebieg reakcji na czym polega obieg tlenu że dwutlenek węgla jest rozkładu tlenku rtęci (II), w przyrodzie, związkiem chemicznym, wskazać substraty i produkty, na czym polega obieg dwutlenku wykazać obecność pary wodnej pierwiastki i związki chemiczne tej węgla w przyrodzie, w atmosferze, reakcji, na czym polega proces fotosyntezy, Uczeń wie: z jakiego podręcznika będzie korzystał na lekcjach chemii, jakie zasady bezpieczeństwa obowiązują w pracowni chemicznej, jaki sprzęt i szkło laboratoryjne są stosowane w pracowni chemicznej, co to są właściwości fizyczne substancji, co to jest mieszanina substancji, co to jest mieszanina jednorodna, co to jest mieszanina niejednorodna, co to jest zjawisko fizyczne, co to jest przemiana chemiczna, co to jest pierwiastek chemiczny, że czyste powietrze jest mieszaniną jednorodną gazów, jakie są główne składniki powietrza, co to jest tlen, jakie cechy zalicza się do właściwości fizycznych substancji, co to jest reakcja analizy, które substancje są substratami, a które produktami reakcji analizy, jakie cechy zalicza się do właściwości chemicznych substancji, 3 Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, dostateczną, dobrą i bardzo dobrą oraz: posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, potrafi stosować wiadomości w sytuacjach (problemowych) umie formułować problemy i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk, proponuje rozwiązania osiąga sukcesy chemicznych szczebla wyższego niż szkolny.

SUBSTANCJE CHEMICZNE I ICH PRZEMIANY co to jest reakcja syntezy, co to są tlenki, co to jest dwutlenek węgla, gdzie dwutlenek węgla występuje w przyrodzie, co to jest reakcja charakterystyczna, co to jest reakcja wymiany, co to jest woda, co to jest azot, do czego służy azot, co to są gazy szlachetne, co to jest wodór, co to jest utleniacz, co to jest reduktor, jakie są typy reakcji chemicznych, co to są reakcje egzoi endoenergetyczne. na czym polega efekt cieplarniany, jak można otrzymać dwutlenek węgla, jaka jest reakcja charakterystyczna dla dwutlenku węgla, jaka jest rola wody w przyrodzie jaka jest rola pary wodnej w atmosferze, na czym polega zjawiska higroskopijności, co to są stałe i zmienne składniki powietrza, na czym polega obieg azotu w powietrzu, do czego służą gazy szlachetne, co to jest dziura ozonowa, co jest powodem zanieczyszczeń wód i powietrza, skąd biorą się kwaśne deszcze, jak można otrzymać wodór, na czym polega reakcja utleniania, na czym polega reakcja redukcji, jak rozpoznać typ reakcji na podstawie zapisu słownego. określić właściwości fizyczne tlenu, zapisać słownie przebieg reakcji syntezy wskazać substraty, produkty, pierwiastki i związki chemiczne reakcji syntezy określić właściwości chemiczne tlenu, wyjaśnić rolę procesu fotosyntezy w naszym życiu, określić, jakie zagrożenia wynikają z efektu cieplarnianego, zbadać zachowanie się łuczywka w dwutlenku węgla, zapisać słownie przebieg reakcji magnezu z dwutlenkiem węgla, wskazać substraty, produkty, pierwiastki i związki chemiczne tej reakcji, określić właściwości fizyczne i chemiczne dwutlenku węgla, określić, które składniki powietrza zalicza się do stałych, a które do zmiennych, obliczyć przybliżoną objętość tlenu i azotu, np. w sali lekcyjnej, zapisać słownie przebieg reakcji magnezu z parą wodną i określić, jaki to typ reakcji, wskazać substraty, produkty, pierwiastki i związki chemiczne w powyższej reakcji, zapisać słownie przebieg reakcji tlenku miedzi (II) z wodorem i tlenku miedzi (II) z węglem, wskazać utleniacz, reduktor, proces utleniania i redukcji, zapisywać słownie przebieg reakcji różnego typu. zaproponować sposoby zmniejszania zanieczyszczeń powietrza i wody, uzasadnić, że woda jest to tlenek wodoru, dokonać analizy poznanych właściwości wodoru i określić, które są właściwościami fizycznymi, a które chemicznymi uzasadnić, że reakcje tlenku miedzi (II) z wodorem i tlenku miedzi (II) z węglem zalicza się do reakcji wymiany. 4

ATOM I CZĄSTECZKA Uczeń wie: jak zbudowana jest materia, jakie są najważniejsze założenia teorii atomistyczna-cząsteczkowej budowy materii, jaki jest rząd wielkości rozmiarów atomów, jaki jest rząd wielkości masy atomów, co to jest masa atomowa, co to jest masa cząsteczkowa, jaka jest treść prawa zachowania masy, kto sformułował prawo zachowania masy, jak zbudowany jest atom pierwiastka, co to są i jakie mają cechy cząstki elementarne (protony, neutrony, elektrony), co to są elektrony walencyjne, co to jest liczba atomowa, co to jest liczba masowa, w jaki sposób zapisuje się liczby: atomową i masową przy symbolu pierwiastka, co to są izotopy pierwiastka, jakie znane są izotopy wodoru i czym różnią się między sobą, w jakich dziedzinach życia izotopy znalazły zastosowanie, jakie są rodzaje promieniowania naturalnego i jakie mają właściwości, co to jest okres połowicznego rozpadu, co to jest reakcja łańcuchowa, co to jest układ okresowy pierwiastków, kto jest twórcą układu okresowego pierwiastków, o czym mówi prawo okresowości pierwiastków. Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą oraz wie: że atom jest najmniejszą częścią pierwiastka zachowującą jego właściwości, że istnieją różnice we właściwościach atomów pierwiastków, jak w historii kształtowały się poglądy na pojęcie atomu, jakie poglądy głosili: Demokryt, Dalton, Rutherford, Bohr, jaki jest związek pomiędzy liczbą protonów i elektronów w atomie danego pierwiastka, jaka jest maksymalna liczba elektronów w powłokach elektronowych, jakie są rodzaje izotopów, na czym polega zjawisko promieniotwórczości, czym różni się promieniotwórczość naturalna od sztucznej, co to jest szereg promieniotwórczy, jakich informacji o atomie pierwiastka dostarcza układ okresowy, jakich informacji o pierwiastkach dostarcza układ okresowy, jakich informacji o budowie atomu dostarcza numer grupy, a jakich numer okresu w układzie okresowym pierwiastków. Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą i dostateczną oraz umie: wykonać doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii, odczytać masy atomowe pierwiastków, obliczyć masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych, wyjaśnić różnicę pomiędzy modelami atomów wg Rutherforda i Bohra, określić liczbę protonów, neutronów i elektronów w atomie pierwiastka, gdy znane są liczby: atomowa i masowa, narysować planetarny model atomu pierwiastka, gdy znane są liczby: atomowa i masowa, wyjaśnić zagrożenia związane z promieniotwórczością, wskazać położenie poznanych pierwiastków w układzie okresowym, podać informacje o pierwiastku na podstawie jego położenia w układzie okresowym. Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, dostateczną i dobrą oraz umie: wyjaśnić, dlaczego masy atomów i cząsteczek wyraża się w atomowych jednostkach masy, przeliczyć atomową jednostkę masy na gramy, określić wartościowość pierwiastka na podstawie położenia w układzie okresowym, dokonać prostych obliczeń związanych z zastosowaniem prawa stałości składu związku chemicznego i prawa zachowania masy, przewidzieć i prawidłowo zapisać produkty wybranych reakcji chemicznych, prawidłowo pisać równania różnych reakcji chemicznych. Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, dostateczną, dobrą i bardzo dobrą oraz: posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, potrafi stosować wiadomości w sytuacjach (problemowych) umie formułować problemy i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk, proponuje rozwiązania osiąga sukcesy chemicznych szczebla wyższego niż szkolny. 5

ATOM I CZĄSTECZKA Kl. II Dział OCENA Dopuszczająca Dostateczna Dobra Bardzo dobra Celująca Uczeń wie: Uczeń spełnia wymagania na Uczeń spełnia wymagania na ocenę Uczeń spełnia wymagania na ocenę Uczeń spełnia że oktet elektronowy jest ocenę dopuszczającą oraz wie: dopuszczającą i dostateczną oraz umie: dopuszczającą, dostateczną i dobrą wymagania na ocenę trwałym stanem atomu, czym różni się atom od zapisać określone liczby cząsteczek oraz umie: dopuszczającą, co to są jony, cząsteczki, pierwiastków gazowych, napisać wzór: sumaryczny, dostateczną, dobrą jakie są rodzaje wiązań jaką rolę w tworzeniu napisać wzór elektronowy i kreskowy elektronowy i kreskowy i bardzo dobrą oraz: chemicznych, cząsteczki spełniają elektrony cząsteczek pierwiastków gazowych cząsteczek związków posiada co to jest wartościowość walencyjne, (O 2, N 2, Cl 2, H 2,), chemicznych, wiadomości i pierwiastka, jak tworzy się cząsteczki budować modele tych cząsteczek, określić możliwe umiejętności jak należy tworzyć wzór pierwiastków, zapisać określone liczby cząsteczek wartościowości pierwiastka znacznie sumaryczny związku na czym polega tworzenie się związków chemicznych, na podstawie położenia tego wykraczające poza chemicznego, wspólnych par elektronowych, budować modele cząsteczek, pierwiastka w układzie program nauczania, jaka jest treść prawa na czym polega tworzenie się zapisać powstanie jonów, okresowym, potrafi stosować stałości składu związku wiązania kowalencyjnego budować modele cząsteczki o wiązaniu określić wzór związku wiadomości chemicznego, niespolaryzowanego, jonowym, chemicznego na podstawie w sytuacjach kto sformułował prawo jak się tworzy cząsteczki rozróżnić, kiedy powstaje pomiędzy stosunku wagowego stałości składu związku związków chemicznych, atomami wiązanie kowalencyjne pierwiastków w tym związku, (problemowych), chemicznego, na czym polega tworzenie się spolaryzowane, a kiedy przewidzieć i prawidłowo umie formułować co to jest równanie reakcji wiązania kowalencyjnego niespolaryzowane, zapisać produkty wybranych problemy chemicznej, spolaryzowanego, rozróżnić, kiedy powstaje pomiędzy reakcji chemicznych, i dokonywać analizy co to są współczynniki czym różnią się kationy od atomami wiązanie kowalencyjne prawidłowo pisać równania lub syntezy nowych stechiometryczne. anionów, spolaryzowane, a kiedy jonowe, różnych reakcji chemicznych. zjawisk, w jaki sposób powstają jony, określić typ wiązania w podanych proponuje na czym polega tworzenie się cząsteczkach pierwiastków i związków rozwiązania wiązania jonowego, chemicznych, kiedy pomiędzy atomami pisać wzory sumaryczne, elektronowe osiąga sukcesy wytwarza się wiązanie jonowe, i kreskowe cząsteczek, a kiedy wiązanie kowalencyjne określić liczbę pierwiastków spolaryzowane, chemicznych wchodzących w skład związku czym różnią się poszczególne chemicznego, szczebla wyższego niż szkolny. rodzaje wiązań chemicznych, podać liczbę atomów wchodzących w skład cząsteczki określonego związku chemicznego, 6

ATOM I CZĄSTECZKA że pierwiastek może mieć kilka wartościowości, że pierwiastki w stanie wolnym mają wartościowość równą zero, co to jest stosunek wagowy pierwiastków w tym związku, co można obliczyć, stosując prawo zachowania masy, co można obliczyć, stosując prawo stałości związku chemicznego, na czym polega bilansowanie równania reakcji chemicznej. zapisać wzór sumaryczny na podstawie liczby atomów pierwiastków tworzący dany związek chemiczny, korzystając z wartościowości tych pierwiastków, określić wartościowość pierwiastków w związkach chemicznych, zapisać wzór sumaryczny cząsteczki związku chemicznego na podstawie znajomości wzoru strukturalnego, modelowo przedstawić cząsteczki związków chemicznych na podstawie wzorów: sumarycznego i strukturalnego, podać nazwę związku chemicznego na podstawie jego wzoru sumarycznego, obliczyć stosunek wagowy pierwiastków w związku chemicznym, zapisać za pomocą symboli pierwiastków i wzorów związków chemicznych oraz uzgodnić równania reakcji chemicznych przeprowadzonych na lekcjach, odczytywać zapisane równania reakcji chemicznej, modelowo przedstawić przebieg określonej reakcji chemicznej, prawidłowo dobierać współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji chemicznych. 7

WODA I ROZTWORY WODNE gdzie i w jakiej postaci występuje woda, jakie są rodzaje wód, co to jest dipol, jak zbudowana jest cząsteczka wody, co to jest rozpuszczalnik, co to jest substancja rozpuszczona, co to jest roztwór, że w wodach naturalnych występują rozpuszczone substancje, jakie czynniki wpływają na szybkość rozpuszczania się substancji w wodzie, co to jest rozpuszczalność substancji, co to jest roztwór nasycony, a co nienasycony, co to jest roztwór stężony, a co rozcieńczony, co to jest zawiesina, co to jest roztwór koloidalny, a co właściwy, co to jest stężenie procentowe roztworu, jaki jest wzór na stężenie procentowe roztworu. na czym polega krążenie wody w przyrodzie, jakie procesy w przyrodzie zachodzą przy udziale i pod wpływem wody, na czym polegają procesy biologiczne i mechaniczne oczyszczania ścieków, co to znaczy, że woda ma budowę polarną, na czym polega asocjacja, dla jakich substancji woda jest dobrym rozpuszczalnikiem, jakie procesy zachodzą podczas rozpuszczania substancji, w jaki sposób czynniki te wpływają na szybkość rozpuszczania się substancji w wodzie, od czego zależy rozpuszczalność substancji, od czego zależy rozpuszczalność substancji, co to jest roztwór: 2-%, 5-%, 10-%, n-%, jaka jest zależność między stężeniem procentowym roztworu a rozpuszczalnością substancji. podać nazwy procesów fizycznych zachodzących podczas zmiany stanów skupienia wody, wyjaśnić, jaka jest rola wody dla organizmów żywych, określić w jaki sposób można poprawić czystość wód naturalnych, wyjaśnić, jaki wpływ na organizmy żywe ma zanieczyszczenie wody, opowiedzieć o sposobach uzdatniania wody, usunąć z wody niektóre jej zanieczyszczenia, wyjaśnić, jakie są konsekwencje polarnej budowy cząsteczki wody, otrzymać roztwór danej substancji, zbadać doświadczalnie, jakiego rodzaju substancje nie rozpuszczają się w wodzie, wykazać doświadczalnie, jakie czynniki wpływają na szybkość rozpuszczania się substancji, odczytać z wykresu ilość substancji rozpuszczonej w danej temperaturze, na podstawie wykresu rozpuszczalności określić zależność między rozpuszczalnością a temperaturą, przeprowadzić proces krystalizacji, dokonać podziału roztworów i zawiesiny do mieszaniny, obliczyć stężenie procentowe roztworu, obliczyć ilość substancji rozpuszczonej w danym roztworze, rozwiązywać zadania tekstowe z uwzględnieniem stężenia procentowego, przygotować roztwór o określonym stężeniu procentowym. zakwalifikować substancje do tych, które rozpuszczają się w wodzie lub nie, rozwiązywać zadania tekstowe na stężenie procentowe z uwzględnieniem gęstości, obliczać stężenie procentowe roztworów powstałych przez zmieszanie roztworów o różnych stężeniach, obliczać stężenie procentowe roztworów powstałych przez zagęszczenie lub rozcieńczenie roztworu. Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, dostateczną, dobrą i bardzo dobrą oraz: posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, potrafi stosować wiadomości w sytuacjach (problemowych), umie formułować problemy i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk, proponuje rozwiązania osiąga sukcesy chemicznych szczebla wyższego niż szkolny. 8

KWASY I WODOROTLENKI co to są wskaźniki, co to są elektrolity, co to są nieelektrolity, jakie jest zastosowanie kwasów: solnego i siarkowodorowego jak zbudowane są cząsteczki kwasów: azotowego (V), fosforowego (V), i węglowego, jakie jest zastosowanie tych kwasów, co to są jony, kationy, aniony, jakie są najważniejsze właściwości wodorotlenku wapnia, jaka jest różnica między wodorotlenkiem a zasadą, co to jest ph roztworu. które substancje zalicza się do elektrolitów, jak zbudowane są cząsteczki kwasów: solnego i siarkowodorowego, jak zbudowane są cząsteczki kwasu siarkowego (VI) i kwasu siarkowego (IV), co to są tlenki kwasowe (bezwodniki kwasowe), co to są kwasy tlenowe, dlaczego roztwory niektórych substancji przewodzą prąd elektryczny, jak przebiega dysocjacja elektrolityczna kwasów, co to są kationy wodoru, aniony reszty kwasowej, jak zbudowane są cząsteczki wodorotlenków: sodu i potasu, co to są tlenki zasadowe, jak zbudowana jest cząsteczka wodorotlenku wapnia, jak zbudowane są cząsteczki wodorotlenków, jak korzystać z tabeli rozpuszczalności, jak przebiega dysocjacja elektrolityczna zasad, co to są kationy metalu i aniony wodorotlenkowe, co jest przyczyną odczynu kwasowego i zasadowego, kiedy odczyn roztworu jest obojętny, do czego służy skala ph. zbadać zjawisko przepływu prądu przez roztwór substancji, zbadać wpływ różnych substancji na zmianę barwy wskaźników, napisać wzory sumaryczne, strukturalne kwasów: solnego i siarkowodorowego, wskazać podobieństwa w budowie cząsteczek tych kwasów, zbudować modele cząsteczek tych kwasów, napisać równania reakcji otrzymywania tych kwasów, napisać wzory sumaryczne i strukturalne obu kwasów, zbudować modele cząsteczek tych kwasów, zbadać właściwości stężonego roztworu kwasu siarkowego (VI), napisać równania reakcji otrzymywania tych kwasów, napisać wzory sumaryczne i strukturalne kwasów: azotowego (V), fosforowego (V) i węglowego, zbudować modele cząsteczek tych kwasów, otrzymać kwas węglowy, napisać równania reakcji otrzymywania tych kwasów, napisać i odczytać równania reakcji dysocjacji kwasów, przeprowadzić modelowanie przebiegu reakcji dysocjacji kwasów, wyjaśnić przyczynę odczynu kwasowego, napisać wzory sumaryczne i strukturalne wodorotlenków sodu i potasu, napisać równania reakcji otrzymywania zasad: sodowej i potasowej, napisać wzór sumaryczny i strukturalny wodorotlenku wapnia, zbudować model cząsteczki wodorotlenku wapnia, napisać wzory sumaryczne i strukturalne wodorotlenków: magnezu, miedzi (II), żelaza (III), zbudować model cząsteczek wodorotlenków: magnezu, miedzi (II), żelaza (III), napisać równania reakcji otrzymywania wodorotlenków miedzi (II) i żelaza (III), podać przykłady zasad i wodorotlenków, analizując tabelę rozpuszczalności, napisać i odczytać równania reakcji dysocjacji, przeprowadzić modelowanie przebiegu reakcji dysocjacji, wyjaśnić przyczynę odczynu zasadowego, doświadczalnie sprawdzić odczyn roztworu, otrzymać roztwór obojętny. 9 określić rodzaj substancji, używając odpowiednich wskaźników, zbadać właściwości kwasu azotowego (V), fosforowego (V), i węglowego, zbadać właściwości zasady sodowej, otrzymać zasadę wapniową, zaproponować, jak można otrzymać wodorotlenek miedzi (II), i wodorotlenek żelaza (III), zaproponować sposób zmiany odczynu roztworu, napisać jonowo równania reakcji zobojętnienia. Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, dostateczną, dobrą i bardzo dobrą oraz: posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, potrafi stosować wiadomości w sytuacjach (problemowych), umie formułować problemy i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk, proponuje rozwiązania osiąga sukcesy chemicznych szczebla wyższego niż szkolny.

SOLE jak zbudowana jest cząsteczka soli, że, sole występują w znacznej większości w postaci kryształów, a nie pojedynczych cząsteczek, na czym polega reakcja zobojętniania, jak reagują metale aktywne z kwasami, co to jest szereg aktywności metali, jak reagują tlenki metali z kwasami, co to są sole trudno rozpuszczalne. jaka jest rola wartościowości przy poprawnym zapisie wzoru sumarycznego soli, jak tworzy się nazwy soli, że pisząc wzory strukturalne soli, możemy wyobrazić sobie, jak zbudowana jest cząsteczka soli, jak przebiega dysocjacja jonowa soli, jakie jony powstają w czasie dysocjacji soli w wodzie, jaka jest rola wskaźnika w reakcji zobojętniania, czym się różnią: cząsteczkowy, jonowy i jonowy skrócony zapis równania reakcji, jak przebiega reakcja metali z niemetalami, jak przebiega reakcja bezwodników kwasowych z tlenkami zasadowymi, jak przebiega reakcja zasad z bezwodnikami kwasowymi, jak powstają sole trudno rozpuszczalne. ustalić wzór soli na podstawie nazwy, ustalać wzory różnych soli na podstawie nazwy i odwrotnie, napisać i odczytać równania reakcji dysocjacji soli, napisać przebieg reakcji cząsteczkowo, jonowo i jonowo w sposób skrócony, przeprowadzić reakcję metalu aktywnego z kwasem, zidentyfikować gazowy produkt tej reakcji, zapisać równanie reakcji metalu aktywnego z kwasem, korzystać z szeregu aktywności metali, napisać odpowiednie równania reakcji, napisać równania reakcji dwutlenku węgla z wodorotlenkiem wapnia, napisać równania reakcji sodu z chlorem, magnezu z siarką, itp., napisać równania reakcji powstawania soli trudno rozpuszczalnych cząsteczkowo, jonowo i jonowo w sposób skrócony. zapisać ogólny wzór soli, zaproponować sposób przeprowadzenia i przeprowadzić reakcją zobojętniania, przewidzieć, czy zajdzie reakcja między kwasem a danym metalem, zaproponować i przeprowadzić reakcja tlenków metali z kwasami, udowodnić, że sole powstają w reakcjach między substancjami o właściwościach kwasowych z substancjami o właściwościach zasadowych, zaproponować i przeprowadzić reakcję tworzenia soli trudno rozpuszczalnej, określić zastosowanie reakcji strąceniowych, na podstawie tabeli rozpuszczalności przewidzieć przebieg reakcji soli z kwasem, zasadą lub inną z soli, zaproponować jakich odczynników należy używać do wytrącenia danej soli. Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, dostateczną, dobrą i bardzo dobrą oraz: posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, potrafi stosować wiadomości w sytuacjach (problemowych), umie formułować problemy i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk, proponuje rozwiązania osiąga sukcesy chemicznych szczebla wyższego niż szkolny. 10

WĘGIEL I JEGO ZWIĄZKI Z WODOREM Kl. III jak określić położenie pierwiastka w układzie okresowym, co to jest zjawisko alotropii, jakie są odmiany alotropowe węgla, co to jest metan, jakie właściwości fizyczne i chemiczne wykazuje metan, do czego służy metan, jaki jest skład gazu ziemnego, co to są węglowodory, co to są alkany, co to są alkeny, co to są alkiny, że eten jest przedstawicielem alkenów, że etyn (acetylen) jest przedstawicielem alkinów, co to są monomery, co to jest polimer. jakie są właściwości diamentu i grafitu, jakie jest zastosowanie diamentu i grafitu, jaki jest wzór sumaryczny i strukturalny metanu, na czym polega spalanie całkowite, półspalanie i spalanie niecałkowite, co to jest szereg homologiczny, na czym polega reakcja polimeryzacji, jakie jest zastosowanie etenu, do czego służy etyn, z jakich surowców otrzymuje się tworzywa sztuczne, jakie są rodzaje węglowodorów, do czego służą węglowodory, jak odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych, od czego zależy rodzaj produktów spalania węglowodorów, na czym polega reakcja polimeryzacji. podać informacje o pierwiastku na podstawie jego położenia w układzie okresowym, podać różnice w budowie wewnętrznej diamentu i grafitu oraz wynikające stąd konsekwencje, zbudować model cząsteczki metanu, napisać, uzgodnić i odczytać równanie reakcji spalania całkowitego, półspalania i spalania niecałkowitego metanu, podać nazwy, wzory sumaryczne, półstrukturalne i strukturalne alkanów, określić wzór ogólny alkanów, podać wzory sumaryczne i strukturalne alkenów i alkinów, zbudować model cząsteczki dowolnego alkenu, zbudować model cząsteczki dowolnego alkinu, napisać, uzgodnić i odczytać równanie reakcji spalania całkowitego, półspalania i spalania niecałkowitego etenu, wyjaśnić na czym polega polimeryzacja, jakie substancje mogą ulegać polimeryzacji, omówić budowę polimeru, określić zalety i wady tworzyw sztucznych, napisać wzory sumaryczne, półstrukturalne i strukturalne dowolnych węglowodorów, napisać, uzgodnić i odczytać równanie reakcji spalania całkowitego, niecałkowitego, półspalania dowolnego węglowodoru, napisać, uzgodnić i odczytać równanie reakcji przyłączania bromu, chloru lub wodoru do węglowodorów nienasyconych. doświadczalnie wykryć obecność węgla w związku organicznym, zanalizować budowę wewnętrzną fullerenów, doświadczalnie zbadać rodzaje produktów spalania metanu, napisać, uzgodnić i odczytać równanie reakcji spalania dowolnego alkanu, obliczyć masę cząsteczkową dowolnego alkanu, określić wzór ogólny alkenów, określić wzór ogólny alkinów, obliczyć masę cząsteczkową dowolnego alkenu i alkinu, napisać, uzgodnić i odczytać równanie reakcji przyłączania bromu i bromowodoru do etenu, zapisać przebieg reakcji polimeryzacji etenu, napisać, uzgodnić i odczytać równanie reakcji: a)otrzymywania etynu, b)przyłączania bromu do etynu, c)spalania etynu, d)polimeryzacji etynu wykryć produkty spalania całkowitego i niecałkowitego węglowodorów, zaproponować doświadczenie, które pozwoli odróżnić dowolny węglowodór nasycony od nienasyconego. Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, dostateczną, dobrą i bardzo dobrą oraz: posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, potrafi stosować wiadomości w sytuacjach (problemowych), umie formułować problemy i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk, proponuje rozwiązania osiąga sukcesy chemicznych szczebla wyższego niż szkolny. 11

POCHODNE WĘGLOWODORÓW co to znaczy, że alkohole są pochodnymi węglowodorów, że metanol jest bardzo silną trucizną, do czego służy metanol, do czego służy etanol, co to znaczy, że kwasy karboksylowe są pochodnymi węglowodorów, jakie są nazwy zwyczajowe czterech pierwszych członków szeregu homologicznego kwasów karboksylowych, że kwas mrówkowy jest silną trucizną, jakie jest zastosowanie kwasu mrówkowego, do czego służy kwas octowy, dlaczego wyższe kwasy karboksylowe noszą nazwę tłuszczowych, do czego służą wyższe kwasy karboksylowe, jakie są właściwości estrów, do czego służą estry, jakie są właściwości amin, gdzie występują aminy, jakie są właściwości aminokwasów, gdzie występują aminokwasy. co to jest rodnik i grupa funkcyjna, jak się tworzy nazwy alkoholi, na czym polega fermentacja alkoholowa, że gliceryna należy do alkoholi wielohydroksylowych, do czego służy gliceryna, jak się tworzy systematyczne nazwy kwasów, na czym polega fermentacja octowa, że kwas oleinowy jest kwasem nienasyconym, na czym polega reakcja estryfikacji, co to są aminy, co to są aminokwasy. podać nazwy, wzory sumaryczne i strukturalne czterech pierwszych członów szeregu homologicznego alkoholi, określić wzór ogólny alkoholi, wyjaśnić oznaczenia: R-, -OH, wskazać, nazwać rodniki i grupę funkcyjną w czterech pierwszych członach szeregu homologicznego alkoholi, określić właściwości fizyczne etanolu, napisać równanie reakcji spalania metanolu i etanolu, zbudować model cząsteczki gliceryny, określić właściwości fizyczne gliceryny, zapisać równanie reakcji spalania gliceryny, podać nazwy, wzory sumaryczne i strukturalne czterech pierwszych członów szeregu homologicznego kwasów karboksylowych, określić wzór ogólny kwasów karboksylowych, wskazać, nazwać rodniki i grupę funkcyjną w czterech pierwszych członach szeregu homologicznego kwasów karboksylowych, zbudować modele cząsteczek kwasu mrówkowego i octowego, określić właściwości fizyczne kwasów: mrówkowego i octowego, zapisać równania reakcji spalania kwasu mrówkowego i kwasu octowego, zapisać równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów: mrówkowego i octowego, przedyskutować zastosowanie etanolu (zalety i niebezpieczeństwa), zbadać odczyn kwasu octowego, wyjaśnić mechanizm mycia i prania, na podstawie nazwy lub wzoru estru przewidzieć nazwy i wzory alkoholu i kwasu, z których powstał ester, zanalizować, jakie są konsekwencje istnienia dwóch grup funkcyjnych (kwasowej i zasadowej) w cząsteczce aminokwasu. Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, dostateczną, dobrą i bardzo dobrą oraz: -posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, -potrafi stosować wiadomości w sytuacjach (problemowych), -umie formułować problemy i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk, -proponuje rozwiązania -osiąga sukcesy chemicznych szczebla wyższego niż szkolny 12

POCHODNE WĘGLOWODORÓW zapisać równania reakcji kwasu octowego z Mg i NaOH, zapisać równanie reakcji fermentacji octowej, podać nazwy i wzory wyższych kwasów karboksylowych, zapisać równania reakcji spalania kwasów tłuszczowych, zapisać równania reakcji otrzymywania mydła sodowego, przeprowadzić reakcję estryfikacji, zapisać równania reakcji estryfikacji, określić wzór ogólny estrów, napisać wzór strukturalny aminy, napisać wzór strukturalny aminokwasu. 13

SUBSTANCJE CHEMICZNE O ZNACZENIU BIOLOGICZNYM jakie pierwiastki podstawowe występują w organizmie człowieka, jakie są źródła białka, tłuszczów, cukrów, jakie właściwości fizyczne wykazują tłuszcze, jakie pierwiastki wchodzą w skład białka, jakie czynniki powodują denaturację białek, jaki jest skład pierwiastkowy cukrów, jaki jest podział cukrów, jakie są właściwości fizyczne glukozy, jakie są właściwości fizyczne sacharozy, jakie są właściwości skrobi, jakie są właściwości celulozy, do czego służy skrobia, do czego służy celuloza, jakie są rodzaje włókien. co to są makro- i mikro elementy, jakie są rodzaje składników pokarmowych, co to są białka proste i złożone, że podstawową cegiełką w budowie białek są aminokwasy, jakie są reakcje charakterystyczne białek, że glukoza jest cukrem prostym, jakie są inne przykłady cukrów prostych, czym różni się budowa skrobi i celulozy. określić rolę białka, tłuszczu, cukru w organizmie człowieka, określić jaką role pełni woda w organizmie człowieka, określić rolę witamin i soli mineralnych w zdrowiu człowieka, podać przykłady poszczególnych rodzajów tłuszczów, zapisać równania reakcji otrzymania tłuszczu, zbadać skład pierwiastkowy białka, przeprowadzić reakcje charakterystyczne białek, wymienić czynniki powodujące denaturację białka, wyjaśnić, na czym polega proces denaturacji białka, zbadać skład pierwiastkowy glukozy, podać wzór sumaryczny glukozy, zbadać właściwości fizyczne glukozy, zapisać równanie reakcji spalania glukozy, zbadać właściwości fizyczne skrobi, podać wzór skrobi i celulozy, wyjaśnić różnicę w budowie skrobi i celulozy, przeprowadzić reakcję charakterystyczną skrobi, zapisać przebieg reakcji hydrolizy skrobi, dokonać podziału włókien. udowodnić, że tłuszcz jest estrem, udowodnić, że glukoza ma właściwości redukujące, odróżnić doświadczalnie włókno bawełniane od wełnianego. Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, dostateczną, dobrą i bardzo dobrą oraz: posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, potrafi stosować wiadomości w sytuacjach (problemowych), umie formułować problemy i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk, proponuje rozwiązania osiąga sukcesy chemicznych szczebla wyższego niż szkolny. 14

dla uczniów z obniżonymi wymaganiami edukacyjnymi Ocena dopuszczająca Kl. I Substancje chemiczne i ich przemiany Uczeń: wskazuje substancje w najbliższym otoczeniu, rozróżnia metale od niemetali, wymienia właściwości kilku podstawowych substancji, rozróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych, potrafi rozdzielić podstawowe mieszaniny, wie, czym jest powietrze i podaje jego skład jakościowy, zna właściwości tlenu, dwutlenku węgla i rolę tych substancji w przyrodzie, odróżnia zjawisko fizyczne od chemicznego, wskazuje substraty i produkty reakcji. Atom i cząsteczka Uczeń: wymienia cząstki elementarne i podaje ich rozmieszczenie w atomie, wie, dlaczego atom jest elektrycznie obojętny, zna pojęcie elektronu walencyjnego, wie, czym się różnią atomy, wymienia nazwy i symbole poznanych pierwiastków, odczytuje położenie pierwiastka w układzie okresowym (okres, grupa), zna wzory i nazwy kilku związków chemicznych (H 2 O, CO 2, MgO, SO 2 ), odróżnia atom od cząsteczki, odczytuje skład cząsteczek na podstawie wzoru (rozumie rolę indeksu zapisanego przy symbolu), oblicza masę cząsteczkową. Kl. II Woda i roztwory wodne Uczeń: zna wzór sumaryczny, strukturalny i model cząsteczki wody, zna kilka znaczeń wody w przyrodzie i gospodarce człowieka, potrafi wymienić stany skupienia wody, 15

rozumie pojęcia: rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona, roztwór, podaje przykłady substancji dobrze i słabo rozpuszczalnych w wodzie, rozróżnia na podstawie opisu roztwory: nasycony, nienasycony, stężony, rozcieńczony, wie od czego zależy szybkość rozpuszczania substancji w wodzie, wie, jak z wody morskiej otrzymać sól, zna wzór na stężenie procentowe roztworu. Kwasy i wodorotlenki Uczeń: rozumie pojęcia :elektrolit i nieelektrolit, identyfikuje kwasy i zasady wskaźnikiem, wskazuje wzory kwasów i wodorotlenków spośród wzorów sumarycznych różnych substancji, dokonuje podziału na kwasy tlenowe i beztlenowe, podaje skład ilościowy i jakościowy: kwasów i zasad, nazywa kwasy: azotowy, siarkowy (bez określania wartościowości niemetalu), solny, wie jak bezpiecznie otrzymać rozcieńczony roztwór kwasu siarkowego, wskazuje resztę kwasową i podaje jej wartościowość, zna żrące kwasy i wodorotlenki, zna zastosowanie kwasu siarkowego, węglowego oraz zasad: sodowej i wapniowej. Sole Uczeń: rozpoznaje wzory soli spośród wzorów innych różnych substancji, zna najpopularniejsze sole i ich zastosowanie, czyta wzory soli, potrafi zapisać wzory sumaryczne soli na podstawie nazw, odczytuje skład jakościowy i ilościowy cząsteczek soli, odczytuje rozpuszczalność soli z tabeli rozpuszczalności. Kl. III Węgiel i jego związki z wodorem Uczeń: zna symbol węgla, wymienia odmiany alotropowe węgla, zna zastosowanie grafitu i diamentu, podaje skład oraz przykłady węglowodorów, zapisuje wzór sumaryczny na podstawie modelu lub wzoru strukturalnego, wie, jak w praktyce odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych, wymienia mieszaniny, które składają się z węglowodorów i podaje zastosowanie, odróżnia w praktyce spalanie całkowite od niecałkowitego, wie, że czad jest szczególnie niebezpieczną substancją, 16

zna zasady bezpiecznego obchodzenia się z gazem. Pochodne węglowodorów Uczeń: podaje nazwy dwóch najprostszych alkoholi, zna skutki działania metanolu i etanolu na organizm człowieka, wymienia zastosowanie alkoholi, zna właściwości i zastosowanie glicerolu, opisuje właściwości fizyczne i zastosowanie octu w życiu codziennym, opisuje właściwości kwasu stearynowego i oleinowego, podaje przykłady występowania estrów w przyrodzie i ich zastosowanie. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym Uczeń: wymienia artykuły spożywcze bogate w białko, tłuszcze, cukry, opisuje właściwości fizyczne cukrów, tłuszczów i białek, wyjaśnia, jaką rolę pełni białko w organizmie, wie, jak doświadczalnie wykryć węgiel w cukrach lub białku, zna czynniki powodujące ścinanie się białka, dzieli tłuszcze ze względu na stan skupienia i pochodzenie, wie, że medykamenty należy zażywać ściśle według wskazań lekarza, wie, że przyjmowanie narkotyków w każdej postaci prowadzi do wyniszczenia organizmu i w końcu do śmierci. 17