PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII W GMINIE SIECHNICE NA LATA

Załącznik do Uchwały Nr XVIII/136/15 Rady Miejskiej w Siechnicach z dnia 17 grudnia 2015 r. PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII W GMINIE SIECHNICE NA LATA 2016-2018 Siechnice, 2015

I. Diagnoza obecnej sytuacji Problem narkomanii jest problemem ogólnoświatowym dotykającym nie tylko jednostki ale całego społeczeństwa. Jest niepokojącym przejawem trudności dojrzewania psychospołecznego a zwłaszcza emocjonalnego człowieka. Ludzie sięgają po narkotyki, dlatego że zgubili się w rzeczywistości, mają problemy psychologiczno-osobiste, niektórzy z ciekawości i wielu jeszcze innych przyczyn, a nie dlatego, że są z natury źli i wymyślili sobie taki właśnie sposób na życie. Niezwykle niepokojącym nowym zjawiskiem zarówno w Polsce jak i większości krajów Unii Europejskiej, Stanach Zjednoczonych, Australii czy Kanadzie jest problem dopalaczy. Środki psychoaktywne zwane dopalaczami, po które sięga coraz więcej młodych ludzi powodują nieodwracalne zmiany w organizmie, prowadzące niejednokrotnie do śmierci. Jak do tej pory żaden kraj nie znalazł rozwiązań prawnych, które całkowicie wyeliminowałyby dostęp do tych substancji. W 2012 roku na rynku europejskim pojawiły się 73 nowe substancje, a w 2013 było ich już 81. W ostatnim czacie rozwija się również moda na używanie leków dostępnych w aptekach bez recepty, które stosowane w dużo większych niż zalecane dawkach, powodują efekty narkotyczne. Używanie środków psychoaktywnych wpływa negatywnie na wszystkie obszary życia. Najczęściej pojawiają się konflikty z najbliższymi, pogarszają się problemy w szkole, pracy a nawet trudności w codziennym funkcjonowaniu (jak choćby w prowadzeniu samochodu). Biorąc pod uwagę dynamikę zmian cywilizacyjnych, dostępność środków psychoaktywnych i brak zakazujących czy ograniczających ich stosowanie, należy stwierdzić, iż na razie najskuteczniejszym sposobem walki jest profilaktyka. Należy dążyć do tego, aby zachowania ludzi były następstwem świadomych wyborów a nie nakazów. Aby każdy potrafił dokonywać wyborów z korzyścią dla swojego zdrowia. 1. Diagnoza lokalnych problemów społecznych Gminy Siechnice W 2014 r. na terenie gminy Siechnice przeprowadzona została diagnoza lokalnych problemów społecznych, która miała na celu określenie skali i poznania opinii mieszkańców na temat zjawiska stosowania środków psychoaktywnych. W tym celu respondentom zadano szereg pytań dotyczących postaw oraz opinii względem substancji psychoaktywnych. Badania przeprowadzone zostały w trzech grupach wiekowych. 1.1 Badanie grupy dorosłych mieszkańców gminy W badaniu diagnozującym problemy społeczne na terenie gminy Siechnic wzięło udział 110 dorosłych mieszkańców, w tym 64,5% kobiet oraz 35,5% mężczyzn. Najwięcej osób w próbie znalazło się w najmłodszej kategorii wiekowej, do 25 lat (47,3%). 2

Wykres: Struktura próby wg kategorii wiekowych dorośli mieszkańcy gminy Wykres: Struktura próby wg wykształcenia Zdecydowana większość dorosłych mieszkańców nie posiada wiedzy w kwestii zakupu narkotyków na terenie gminy (80,9%). 17,3% ocenia możliwość zakupu jako łatwy, 1,8% respondentów jako trudny. Wykres: Jak ocenia Pan/i możliwość zakupu narkotyków na terenie gminy? 3

Do zażywania narkotyków przyznaje się 15,5% ankietowanych mieszkańców. Zdecydowana większość nie miała nigdy styczności z tego typu substancjami (84,5%). Wykres: Czy zażywał Pan/i kiedykolwiek narkotyki? Spośród osób, które zadeklarowały kontakt z narkotykami najczęstszym powodem sięgania po tego typu substancje była ciekawość (55%). 30% wskazuje na brak konkretnego powodu, co czwarty mieszkaniec zażywał narkotyki dla towarzystwa lub 15% dla lepszej zabawy. Tak jak w przypadku pytania odnośnie motywacji sięgania po napoje alkoholowe, najmniej popularne są negatywne motywacje takie jak stres, problemy, czy brak akceptacji. Wykres: Z jakich powodów sięgał Pan/i po narkotyki? Kolejny blok pytań dotyczył popularnych przekonań na temat narkotyków i kwestii z nimi związanych. Najbardziej problemowe okazało się stwierdzenie marihuana nie powinna być 4

uznawana za narkotyk. 40,9% respondentów wykazuje postawę liberalną w tej kwestii, zaś 38,2% jest przeciwnego zdania. W kwestii zażywania narkotyków większość mieszkańców wykazuje postawę konserwatywną nie zgadza się ze stwierdzeniem, że narkotyki są bezpieczne, gdy używa się je odpowiednio (83,6%) oraz jest zdania, że okazjonalne zażywanie narkotyków prowadzi do uzależnienia (72,7%). 66,4% respondentów uważa, że powinno się karać za posiadanie tego typu substancji. Wykres: Proszę ocenić na ile zgadza się Pan/i z wybranymi stwierdzeniami? 5

1.2. Badanie młodzieży gimnazjalnej W badaniu wzięło udział 203 uczniów szkoły gimnazjalnej, w tym 48,8% kobiet oraz 51,2% mężczyzn. Poniżej został przedstawiony podział badanej próby na poszczególne klasy. U 30% ankietowanych było w I klasie gimnazjum, 36,9% w II klasie, zaś pozostałe 33% w klasie III. Wykres: Struktura próby wg klas Prawie połowa ankietowanych jest zdania, że ich rówieśnicy mają styczność z narkotykami. Przeciwnego zdania jest jednie 8,9%. Duży odsetek wstrzymuje się od odpowiedzi wskazując, że nie posiadają wiedzy w badanym obszarze. Wykres: Czy młodzież w Twoim wieku zażywa narkotyki? Motywacją do sięgania po narkotyki jest przede wszystkim chęć lepszej zabawy (24,6%) oraz ciekawość (19,2%). 6

Wykres: Z jakich powodów Twoi rówieśnicy sięgają po narkotyki? Ponad połowa ankietowanych - 62,1% wskazała, że nie wie jak zdobyć narkotyki na terenie gminy. Podobny odsetek wskazał, że narkotyki na terenie gminy jest zakupić trudno (18,7%) lub łatwo (19,2%). Wykres: Jak oceniasz możliwość zakupu narkotyków na terenie gminy? Większość ankietowanych uczniów deklaruje, że nigdy nie zażywała narkotyków. Do eksperymentowania z tego typu substancjami przyznaje się 12,3% respondentów. 7

Wykres: Czy zdarzyło Ci się kiedykolwiek zażywać narkotyki? Wśród osób, które miały kontakt z narkotykami 20,8% twierdzi, że rodzice wiedzą o tego typu zachowaniu. Ponad połowa jest przeciwnego zdania i uważa, że rodzice nie wiedzą. 28,3% twierdzi, że nie wie. Wykres: Czy rodzice wiedzą, że zażywałeś narkotyki? Gimnazjalistom zadano pytanie odnośnie rodzajów narkotyków lub pokrewnych substancji psychoaktywnych, z którymi mieli styczność. Zebrane dane pokazują, że najbardziej popularna wśród młodzieży gimnazjalnej jest marihuana, wskazało na nią 47,2%. Z dopalaczami miało kontakt 29,2% respondentów, z środkami nasennymi 27,1%. Po 16,7% wskazało na grzyby halucynogenne lub amfetaminę. Ponad 14% zażywało sterydy lub LSD. 12,8% miało styczność z ekstazy. 8

Wykres: styczność? Z którymi narkotykami lub innymi substancjami psychoaktywnymi miałeś Wśród badanych 31,7% ocenia wiedzę rodziców lub opiekunów odnośnie narkotyków jako dużą, taki sam odsetek jest przeciwnego zdania i ocenia ją jako małą. 36,7% wskazuje, że nie wie. Wykres: Jak oceniasz wiedzę swoich rodziców lub opiekunów nt. narkotyków? Ostatni blok pytań diagnozujących problem narkotykowy wśród gimnazjalistów dotyczył popularnych przekonań na temat tych substancji psychoaktywnych. Stwierdzenie, że najbardziej podzieliło badaną grupę dotyczyło nie uznawania marihuany jako narkotyk. 37,8% wykazuję postawę liberalną w tej kwestii, zaś 35% jest zdania, że substancja powinna być uznawana za narkotyk. Pozostałe 27,1% wskazało, że nie posiada wiedzy w badanej kwestii. 9

Większość badanych gimnazjalistów wykazuje poprawną postawę wobec narkotyków uważa, że nie ma bezpiecznych narkotyków nawet mimo odpowiedniego używania (63,1%), nawet okazjonalne zażywanie narkotyków prowadzi do uzależnienia (52,7%). 48,3% twierdzi, że posiadanie narkotyków powinno być karalne. Niepokojący jest stosunkowo wysoki odsetek wskazań odpowiedzi nie wiem, co może wskazywać pośrednio na brak wiedzy w badanych kwestiach i potrzebę uzupełnienia informacji z zakresu problemu narkotykowego. 64,5% deklaruje, że narkotyki są bardziej popularne wśród młodzieży. Wykres: Czy zgadzasz się z wybranymi stwierdzeniami dotyczącymi narkotyków? 10

1.3. Badanie dzieci ze szkół podstawowych (klasy IV - VI W badaniu wzięło udział 241 uczniów szkoły podstawowej, w tym 52,3% mężczyzn oraz 47,7% kobiet. Poniżej przedstawiona została struktura próby uczniów z podziałem na klasy. Aż 39,8% uczniów, którzy wzięli udział w badaniu było w VI klasie, 32,8% w V klasie. Pozostałe 27,4% to uczniowie klasy IV. Wykres: Struktura próby z podziałem na klasy Wśród badanych dzieci jedynie 7,7% respondentów wskazuje, że ich rówieśnicy mają kontakt z narkotykami lub dopalaczami. 66,4% jest przeciwnego zdania uważając, że dzieci w ich wieku nie są narażone na ten problem. Pozostałe 26,1% wskazało odpowiedź nie wiem. Wykres: Czy dzieci w Twoim wieku zażywają narkotyki lub dopalacze? Ponad co czwarty ankietowany uczeń szkoły podstawowej ocenia, że trudno jest zdobyć narkotyki lub dopalacze na terenie gminy. Przeciwnego zdania jest 7,5%, zaś 66,4% wstrzymuje się od jednoznacznych deklaracji wskazując na odpowiedź nie wiem. 11

Wykres: Jak oceniasz możliwość zdobycia narkotyków lub dopalaczy na terenie gminy? Prawie wszyscy ankietowani uczniowie szkoły podstawowej zgodnie twierdzą, że nigdy nie zażywali narkotyków lub dopalaczy (99,6%). Jedynie 0,4% przyznaje się do zażywania narkotyków lub dopalaczy (1 respondent). Wykres: Czy zdarzyło Ci się zażyć kiedykolwiek narkotyki lub dopalacze? 1.4. Wnioski Badania terenowe wskazują, że na problem narkotykowy narażeni są przede wszystkim uczniowie szkoły gimnazjalnej po które sięgają przede wszystkim dla lepszej zabawy oraz z ciekawości. Najbardziej popularnym narkotykiem wśród młodzieży gimnazjalnej jest marihuana, wskazało na nią 47,2% ankietowanych. Większość gimnazjalistów wykazuje poprawną postawę wobec narkotyków uważa, że nie ma bezpiecznych narkotyków nawet odpowiedniego używania, okazjonalne ich zażywanie może prowadzić do uzależnienia. Niepokojący jest stosunkowo wysoki odsetek wskazań odpowiedzi nie wiem, co może wskazywać pośrednio na brak wiedzy w badanych kwestiach i potrzebę uzupełnienia informacji z zakresu problemu narkotykowego. Należy więc prowadzić cykliczne szkolenia z młodzieżą - grupą największego ryzyka narażenia na kontakt z substancjami psychoaktywnymi, uświadamiać skutki zażywania narkotyków lub dopalaczy oraz przekazywać profesjonalną wiedzę na temat uzależnienia. 12

Można zaprosić na takie szkolenia osoby, które wyszły z nałogu i są wiarygodnym źródłem informacji dla młodych ludzi. Istotne jest również docieranie z takimi informacjami, poprzez kampanie reklamowe, do rodziców, którzy powinni znać symptomy wskazujące na eksperymentowanie ich dziecka z narkotykami, a co jest niezwykle ważne we wczesnym wykryciu problemu i podjęcia wczesnej skutecznej interwencji. Bazując na stereotypach dotyczących narkomanów, nikt nawet nie przypuszcza, że narkomanem może być ich własne dziecko lub inne dzieci z tzw. dobrych domów. Rodzice często nie dopuszczają do siebie również myśli, że w szkole, do której chodzi ich dziecko mogą być narkotyki. Tak samo jest z nauczycielami czy dyrektorami szkół, którzy twierdzą, że w ich szkole na pewno taki problem nie istnieje, Narkotyki i problem narkomanii istnieją w każdej szkole, w różnym stopniu, ale w każdej, a kadra pedagogiczna powinna być szczególnie wyczulona na dostrzeganie i zapobieganie problemowi. Dlatego też należy systematycznie prowadzić szkolenia przez specjalistów terapeutów dla nauczycieli, pod kątem rozpoznawania i pomocy dzieciom eksperymentującym z substancjami psychoaktywnymi. W swoich działaniach profilaktycznych należy również uwzględnić docieranie z kampaniami reklamowymi do całej społeczności w celu podniesienia świadomości o zagrożeniach wynikających ze stosowania substancji psychoaktywnych. 13

II. Cele Programu Głównym celem tego programu jest ograniczenie dostępności i używania narkotyków oraz poszerzenie działań edukacyjnych i profilaktycznych w zakresie uzależnień oraz rozwiązywanie związanych z tym problemów społecznych. Cel ten realizowany jest przez: 1. ograniczenie przyjmowania środków psychoaktywnych przez młodzież i dorosłych na terenie gminy, 2. prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie przeciwdziałania narkomanii ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży, 3. budowanie skutecznych form kontroli społecznej nad szkodliwymi formami postępowania osób nadużywających środki psychoaktywne, 4. motywowanie osób nadużywających środki psychoaktywne do działań zaradczych, w tym do podjęcia terapii odwykowej, 5. monitorowanie problemów narkotycznych na terenie gminy. III. Zadania programu 1. Zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych i osób zagrożonych uzależnieniem poprzez: 1.1. dysponowanie aktualnymi informacjami na temat możliwości pomocy i kompetencji poszczególnych służb, które można zaangażować w profesjonalną i systemową pomoc dla osób uzależnionych i ich rodzin, 1.2. nawiązanie współpracy z ośrodkami specjalistycznymi na terenie województwa udzielającymi pomocy terapeutycznej dla osób uzależnionych oraz zagrożonych uzależnieniami, 1.3. udzielania przez Punkt Konsultacyjny Działający przy Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej pomocy doraźnej, interwencyjnej i terapeutycznej w zakresie uzależnienia od narkotyków, 1.4. realizacja programów terapeutycznych dla osób uzależnionych od środków odurzających oraz zagrożonych uzależnieniami, 1.5. wspomaganie grup terapeutycznych oraz grup wsparcia dla osób uzależnionych i zagrożonych uzależnieniami. 14

2. Udzielanie rodzinom, w których występują problemy narkomanii pomocy psychospołecznej i prawnej w następujący sposób: 2.1. wykrywanie zagrożeń narkotycznych występujących w rodzinach, 2.2. prowadzenie specjalistycznego poradnictwa: psychologicznego, pedagogicznego, terapeutycznego i prawnego, 2.3. prowadzenie przez Punkt Konsultacyjny porad dla rodzin, w których występują problemy narkomanii, 2.4. finansowanie wybranych usług i programów informacyjno-pomocowych, profilaktycznoterapeutycznych mających na celu zdiagnozowanie i zapobieganie problemom narkomanii na terenie gminy, 2.5. uświadamianie członkom rodzin zagrożeń wynikających z narkomanii poprzez organizowanie szkoleń, konferencji, debat dotyczących problemu narkomanii wśród dzieci i młodzieży. 3. Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej oraz szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii, w szczególności skierowanych do dzieci i młodzieży, poprzez prowadzenie zajęć sportoworekreacyjnych dla uczniów, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych poprzez: 3.1. organizowanie i prowadzenie w szkołach i przedszkolach na terenie gminy zajęć i programów profilaktycznych oraz informacyjno-edukacyjnych dla dzieci i młodzieży, 3.2. prowadzenie na terenie szkół programów edukacyjnych w zakresie problemów oraz profilaktyki narkotycznej skierowanych do rodziców, 3.3. budowanie systemu szybkiej interwencji w szkole, 3.4. finansowanie autorskich programów profilaktycznych realizowanych przez szkoły, 3.5. wspieranie przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjum w rozwijaniu działań profilaktycznych, 3.6. prowadzenie programów profilaktycznych i wprowadzanie programów alternatywnych jako element organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży poprzez promowanie zdrowego stylu życia wolnego od narkotyków i innych używek, 3.7. organizowanie zajęć pozaszkolnych w świetlicach środowiskowych z realizacją programów opiekuńczo-wychowawczych, 3.8. informowanie o dostępności do usług terapeutycznych oraz prowadzenie powszechnej edukacji w zakresie szkodliwości substancji uzależniających, 3.9. zakup materiałów profilaktycznych o tematyce narkomanii (książki, broszury, ulotki), 3.10. organizowanie wyjazdów i kolonii letnich z programem profilaktycznowychowawczym, 15

3.11. organizowanie wypoczynku w czasie ferii i wakacji dla dzieci i młodzieży szkolnej z programem profilaktyczno-wychowawczym, 3.12. dofinansowywanie dożywiania dla dzieci i młodzieży z rodzin biednych i dysfunkcyjnych, 3.13. realizowanie elementów profilaktyki podczas imprez organizowanych na terenie gminy, 3.14. organizowanie szkoleń i kursów specjalistycznych dla osób zajmujących się problemem narkomanii oraz osób mających styczność z problemem, 3.15. organizowanie festynów, imprez sportowo rekreacyjnych i kulturalnych promujących zdrowy tryb życia, 3.16. organizowanie spotkań, prelekcji, pogadanek dla osób spotykających się z problemem uzależnienia od środków psychoaktywnych w pracy zawodowej. 4. Wspieranie działalności instytucji, organizacji pozarządowych i osób fizycznych, służących rozwiązywaniu problemów narkomanii w następujący sposób: 4.1 współpraca z organizacjami pozarządowymi i innymi jednostkami pożytku publicznego w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów narkomanii, w tym promowanie ciekawych projektów i inicjatyw społecznych, 4.2 wspieranie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych służących profilaktyce i rozwiązywaniu problemów narkomanii, 4.3 współpraca z Policją, Strażą Miejską, Sądem, kuratorami rodzinnymi i społecznymi, pedagogami szkolnymi w celu podnoszenia skuteczności podejmowanych działań, 4.4 wspieranie działalności grup wsparcia powstałych na terenie gminy. 5. Pomoc społeczna osobom uzależnionym i ich rodzinom, dotkniętych ubóstwem i wykluczeniem społecznym i integrowanie ze środowiskiem lokalnym tych osób z wykorzystaniem pracy socjalnej i kontraktu socjalnego poprzez: 5.1. udzielanie wsparcia dla osób powracających do środowiska lokalnego z ośrodka terapii uzależnień, socjoterapeutycznego lub karnego, 5.2. współpraca z organizacjami pozarządowymi, kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi z zakresu zapobiegania narkomanii, 5.3. podejmowanie działań interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych, 5.4. pomoc Ośrodka Pomocy Społecznej w Siechnicach (diagnoza sytuacji przeprowadzona przez pracowników socjalnych sytuacji w rodzinach dotkniętych problemem, udzielenie pomocy w rodzinach gdzie występuje problem uzależnienia z wykorzystaniem kontraktu socjalnego), 5.5. wspieranie zajęć psychoedukacyjnych dla rodzin ukierunkowanych na zmianę nawyków zachowania, które mogą utrudniać reintegrację społeczną osób po ukończeniu leczenia, 16

5.6. szkolenie realizatorów programu zadań z zakresu przeciwdziałania narkomanii. IV. Finansowanie Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii finansowany będzie w ramach środków planowanych w budżecie gminy, stanowiących dochody z tytułu zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. V. Realizatorzy programu Jednostką odpowiedzialną za realizację Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2016-2018 jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Siechnicach. VI. Ewaluacja programu Wskaźniki monitoringu: 1. Liczba osób przyjętych przez Punkt Konsultacyjny. 2. Liczba osób i rodzin objęta wsparciem Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. 3. Ilość osób skierowanych na terapię. 4. Liczba dzieci i młodzieży oraz dorosłych objęta programami profilaktycznymi, edukacyjnych oraz akcjami informacyjnymi. 5. Liczba dzieci korzystających ze wsparcia w pozaszkolnych formach spędzania wolnego czasu. 6. Liczba interwencji w sytuacjach kryzysowych przeprowadzona przez jednostki gminne. VII. Sprawozdanie 1. Sprawozdanie z realizacji Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2016-2018 Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej przedstawia Burmistrzowi Siechnic do 31 marca 2019 r. 2. Burmistrz Siechnic po zatwierdzeniu przedstawia sprawozdanie Radzie Miejskiej w Siechnicach. 17