Państwowe Muzeum na Majdanku. SPRAWOZDANIE z działalności w roku

Państwowe Muzeum na Majdanku SPRAWOZDANIE z działalności w roku 2008

Wstęp 5 I. Wystawy 7 II. Wydawnictwa 9 III. Zbiory 12 IV. Inwentaryzacja i wypożyczenia 16 V. Dokumentacja ewidencyjna i wizualna 21 VI. Konserwacja zabytków ruchomych 24 VII. Działalność naukowa 26 VIII. Zastosowanie technik informatycznych 38 IX. Działalność oświatowa 39 X. Współpraca z zagranicą 49 XI. Frekwencja 52 XII. Zadania i koszty prac konserwatorskich i remontowych zabytków stałych 53 XIII. Zadania inwestycyjne 57 XIV. Ochrona muzealiów 58 XV. Pracownicy Muzeum 61 XVI. Skład dyrekcji 61 Sprawozdanie roczne z działalności Oddziału PMM: Muzeum Miejsca Pamięci w Bełżcu 62 Sprawozdanie finansowe PMM za 2008 r. 70 Tabele i ilustracje 74

WSTĘP Państwowe Muzeum na Majdanku jest najstarszą w Europie instytucją upamiętniającą ofiary II wojny światowej. Stwierdzenie to można rozwinąć na dwa sposoby: prezentując jej bogaty i zróżnicowany dorobek merytoryczny lub dokonując oceny stanu jej infrastruktury na tle innych muzeów historycznych, zwłaszcza tych, które powstały na przełomie XX i XXI wieku. Porównanie to nie wypada dla Muzeum na Majdanku korzystnie, co w znacznej mierze spowodowane jest faktem, że przez wiele lat nie prowadziło ono zakrojonych na szerszą skalę prac modernizacyjnych. W konsekwencji 65 lat od utworzenia nie dysponuje ono odpowiednim zapleczem muzealnym w postaci sal wystawowych, pracowni konserwatorskich czy pomieszczeń przeznaczonych na działalność edukacyjną, a stała wystawa historyczna, urządzona w połowie lat 90-tych ubiegłego wieku, mieści się w barakach obozowych, które nie zostały do tego właściwie przystosowane. Zwracamy uwagę na te problemy z dwóch zasadniczych powodów. Po pierwsze, aby uświadomić wszystkim zainteresowanym, przed jakimi wyzwaniami stoi PMM, jeżeli chce się przekształcić w nowoczesny ośrodek muzealno-edukacyjny, i jak ogromne nakłady finansowe niezbędne są dla realizacji tych przedsięwzięć oraz zachowania znajdujących się na Majdanku zabytków. Po drugie, aby wyjaśnić główne kierunki działań, jakie podjęliśmy w ubiegłym roku w związku z tymi potrzebami i zadaniami. Działania te były skoncentrowane na remontach, konserwacji i modernizacji obiektów, o czym świadczy rekordowy w dziejach Muzeum wolumen poniesionych na te cele wydatków: 1,5 miliona zł. Gros kosztów pokryliśmy z dotacji celowych przekazanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ze środków tych zrealizowany został m.in. I etap remontu chodników, dróg i parkingów, zakupiono i zainstalowano system monitoringu wizyjnego, adaptowano jedną z wiat magazynowych na stolarnię i wyposażono ją w urządzenia, które pozwolą nam wykonywać we własnym zakresie część prac remontowo-konserwatorskich. Ponadto gruntownie zmodernizowano magazyn archiwum i przebudowano punkt informacji muzealnej w pawilonie obsługi zwiedzających. Wiele wysiłku włożyliśmy także w utrzymanie w należytym stanie oddziału PMM: Muzeum Miejsca Pamięci w Bełżcu. 12 czerwca odbył się kolejny przegląd gwarancyjny obiektu. Zgodnie z zaleceniami komisji przeprowadziliśmy prace murarskie przy pomniku, a także w budynku, w którym mieszczą się wystawa i biura. Niestety, nie wszystkie wykazane podczas przeglądu usterki usunęli wykonawcy. Dotyczy to zwłaszcza instalacji elektrycznej. Jest ona jeszcze objęta umową gwarancyjną, mamy zatem nadzieję, że występujące w Bełżcu problemy z oświetleniem zostaną rozwiązane w roku 2009. Jeżeli zaś chodzi o działalność merytoryczną, to niewątpliwie jednym z najważniejszych wydarzeń muzealnych w PMM w roku 2008 było otwarcie dokumentalnej wystawy czasowej Listy z Majdanka. KL Lublin w świetle grypsów. Spotkała się ona z żywym zainteresowaniem opinii publicznej i lokalnych mediów, a jej realizację wsparły finansowo PGE Dystrybucja Lubzel Sp. z o.o. oraz Poczta Polska. 5

Warto wspomnieć także o zorganizowanej przez Muzeum konferencji dla uczczenia 65. rocznicy masowych rozstrzeliwań Żydów w ramach akcji Erntefest, różnorodnych formach działalności popularyzatorskiej oraz pracy edukacyjnej z młodzieżą szkolną. Uwagę zwraca przy tym duża liczba referatów wygłoszonych przez pracowników naszej instytucji na różnego typu konferencjach, seminariach i szkoleniach (68). Okazale prezentuje się dorobek wydawniczy. Ukazał się XXIV tom Zeszytów Majdanka. Zgodnie z tradycją przedstawia on najnowsze wyniki badań historyków zagranicznych i pracowników naukowych Muzeum. Na oddzielne wymienienie zasługuje starannie opracowane wydawnictwo źródłowe: edycja fragmentów pisanego w getcie warszawskim i znalezionego na terenie obozu dziennika. Duży nacisk położyliśmy poza tym na przygotowanie wydawnictw o charakterze informacyjnym. Wydane zostały w kilku wersjach językowych, w tym pierwszy raz po hebrajsku, bogato ilustrowane informatory muzealne. Nie udało się natomiast zakończyć prac nad dwoma pozycjami książkowymi, których wydanie przesunęliśmy na rok 2009, oraz wznowić broszury poświęconej obozowi na Majdanku, ponieważ autorzy nie zgodzili się, niestety, na jej druk. W roku sprawozdawczym kontynuowano, zapoczątkowane rok wcześniej, prace nad stworzeniem komputerowego katalogu osobowego więźniów. Łącznie wprowadzono już przeszło 42 tys. nazwisk. Intensywnie rozwijały się również prace związane z dokumentacją wizualną zbiorów historycznych. W minionym roku nastąpiły istotne dla Muzeum zmiany organizacyjne. W dniu 25 czerwca Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego nadał naszej instytucji nowy statut. W oparciu o ten dokument wydany został nowy regulamin organizacyjny. Warto nadmienić, że w ramach restrukturyzacji powstały m.in. Dział Wystawienniczy i Centrum Obsługi Zwiedzających. W roku 2008 tereny byłego obozu koncentracyjnego na Majdanku i byłego obozu zagłady w Bełżcu odwiedziło ponad 130 tys. osób. Cieszy szczególnie fakt, że w stosunku do ubiegłego roku znacząco (o 28%) wzrósł odsetek zwiedzających, którzy zostali oprowadzeni przez pracowników Muzeum lub przeszkolonych przez nas studentów. Tomasz Kranz Dyrektor Państwowego Muzeum na Majdanku 6

I. WYSTAWY a) Wystawa stała: Stała wystawa historyczna Majdanek w systemie obozów koncentracyjnych była w pełni udostępniona odwiedzającym przez siedem miesięcy: od 1 kwietnia do 31 października. Na okres zimowy ekspozycję częściowo zdemontowano, przenosząc relikty obozowe do magazynu muzealnego. W 2008 roku kontynuowano prace renowacyjne ekspozycji: W baraku łaźni i komór gazowych oraz w budynku krematorium ustawiono 7 nowych tablic informacyjnych z tekstami w językach polskim, angielskim i hebrajskim. Tablice wykonane zostały ze szkła bezpiecznego z napisami naniesionymi metodą piaskowania. Wymieniono zabezpieczenia do komór gazowych oraz do pomieszczenia ze stołem sekcyjnym w budynku krematorium. Drewniane barierki zastąpiono konstrukcją metalową z płaszczyzną szklaną ze szkła bezpiecznego. Wymieniono 6 zniszczonych fotografii oraz 73 podpisy pod fotografiami na płytach z pleksi. Zakończono prace nad projektem map: Lubelszczyzna pod okupacją niemiecką. Obozy więzienia getta 1939-1944 oraz Lublin w okresie okupacji niemieckiej 1939-1944. Projekt w formie elektronicznej przygotowali studenci V roku geografii o specjalizacji kartograficznej w Zakładzie Kartografii UMCS w Lublinie, którzy pracowali pod kierunkiem dr. Pawła Cebrykowa. b) Wystawy czasowe (5): w tym krajowe 5: 1) W Centrum Informacji i Edukacji PMM w I kwartale prezentowana była wystawa czasowa grafiki i malarstwa Andrzeja Antoniego Widelskiego pt. proch dusza pamięć, przygotowana przez PMM w roku 2007. 2) Majdanek w fotografii Edwarda Hartwiga wystawa była czynna od 8 kwietnia do 7 września 2008 r. w Centrum Informacji i Edukacji PMM. Autor scenariusza i kurator wystawy: Danuta Olesiuk Aranżacja plastyczna: Krzysztof Kokowicz Wystawa została przygotowywana na podstawie oryginalnych negatywów fotograficznych i zdjęć Edwarda Hartwiga. Zaprezentowano na niej 17 czarnobiałych fotografii wykonanych przez artystę na terenie byłego obozu koncentracyjnego na Majdanku w latach 50-tych i 70-tych XX w. Poza walorami artystycznymi zdjęcia te mają dużą wartość historyczną, dokumentują bowiem zmiany, jakie zaszły w ciągu ostatnich 50 lat w zagospodarowaniu przestrzennym Majdanka. 7

Otwarcia wystawy dokonał zastępca dyrektora Grzegorz Plewik. Słowo o wystawie wygłosiła kurator Danuta Olesiuk. Honorowym gościem wernisażu była córka artysty Ewa Hartwig-Fijałkowska, która opowiedziała o związkach E. Hartwiga z Majdankiem. Ekspozycję odwiedziło ok. 1500 osób. 3) Listy z Majdanka. KL Lublin w świetle grypsów wystawa dokumentalna prezentowana od 19 września do 1 grudnia 2008 r. w Centrum Informacji i Edukacji PMM. Autor scenariusza, kurator wystawy: D. Olesiuk Aranżacja, opracowanie plastyczne, retusz cyfrowy dokumentów i zdjęć, przygotowanie do druku wielkoformatowego banera informacyjnego na wystawę: K. Kokowicz Sponsorzy: PGE Dystrybucja Lubzel Sp. z o.o., Poczta Polska Patronat medialny: Gazeta Wyborcza i TVP Lublin Wystawa przedstawia obóz koncentracyjny na Majdanku w bezpośrednich relacjach więźniów polskich, przekazanych w nielegalnej korespondencji rodzinom, osobom niosącym pomoc oraz organizacjom charytatywnym i konspiracyjnym. W pierwszym tygodniu prezentacji wystawy eksponowane były oryginalne grypsy pochodzące ze zbiorów Archiwum PMM. Ekspozycji towarzyszył film dokumentalny z relacjami byłych więźniów dotyczącymi prezentowanego tematu. Plansze wystawowe, katalog oraz film przygotowane zostały w wersji polsko-angielskiej. W ramach współpracy z Pocztą Polską z okazji wystawy przygotowana została okolicznościowa karta pocztowa i stempel. Uroczystość otwarcia zaszczycili swą obecnością byli więźniowie Majdanka, przedstawiciele władz polskich i zagranicznych, m.in.: wojewoda Genowefa Tokarska, konsul honorowy Republiki Federalnej Niemiec prof. Andrzej Kidyba, konsul Ukrainy Oleh Horbenko oraz przedstawiciele władz miejskich i młodzież szkół lubelskich. Słowa powitania i wprowadzenia wygłosił Tomasz Kranz, dyrektor Państwowego Muzeum na Majdanku. Wojewoda Genowefa Tokarska w swoim wystąpieniu podkreśliła znaczenie aktywnej pamięci o II wojnie światowej dla dzisiejszych pokoleń. Ze strukturą, zawartością i celem wystawy zapoznała zgromadzonych jej kurator D. Olesiuk. Wystawę zwiedziło ok. 2580 osób. 4) Wystawa fotograficzno-multimedialna Clues to our past and future existence zorganizowana w ramach Sympozjum Wobec Formy Otwartej Oskara Hansena w Centrum Informacji i Edukacji PMM. Czynna od 23 października do 6 listopada 2008 r. Organizatorzy: Lubelskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, Galeria KONT (ACK UMCS) w Lublinie oraz PMM. Kurator wystawy: Marta Ryczkowska LTZSP Wystawa prac studenta V roku Architektury i Urbanistyki Politechniki Lubelskiej Adama Spychały podejmującego zagadnienie upamiętnienia byłego obozu 8

koncentracyjnego na Majdanku w świetle idei Formy Otwartej Oskara Hansena i jego projektu Drogi. Zdjęcia-grafiki obiektów wykonane na Majdanku przez autora zostały poddane konfrontacji z analogicznymi formami współczesnej kultury oraz opatrzone krótkimi poetyckimi tekstami w języku angielskim. 5) W dniach 22-24 kwietnia Archiwum zorganizowało wystawę oryginalnych archiwaliów w ramach Dni Otwartych Archiwum. Z oferty skorzystali głównie uczniowie lubelskich szkół ponadgimnazjalnych. Odbyło się 8 prezentacji, w których uczestniczyło ok. 130 osób. II. WYDAWNICTWA a) Katalogi wystaw (4): 1) Majdanek w fotografii Edwarda Hartwiga stron 12, format 298 x 210 mm, kreda, okładka folia matowa i lakier UV, oprawa zeszytowa, wersja polskoangielska, nakład 500 egz. Katalog zawiera tekst wprowadzający D. Olesiuk, notę biograficzną autorstwa Joanny Zętar oraz fotografie Edwarda Hartwiga przedstawiające były obóz w latach 1950-1970. Zdjęcia wykonane zostały z oryginalnych negatywów Edwarda Hartwiga podarowanych przez jego córkę Ośrodkowi Brama Grodzka Teatr NN. Wykonanie projektu graficznego, składu komputerowego, przygotowanie do druku: K. Kokowicz 2) Majdanek w fotografii Edwarda Hartwiga stron 12, format 298 x 210 mm, kreda, okładka folia matowa i lakier UV, oprawa zeszytowa, wersja polskowłoska, nakład 500 egz. 3) Listy z Majdanka. KL Lublin w świetle grypsów stron 60, format 298 x 208 mm, kreda kolor, oprawa klejona, okładka folia matowa, nakład 300 egz. Katalog zawiera teksty T. Kranza oraz D. Olesiuk Opracowanie projektu graficznego, składu komputerowego i przygotowanie do druku, cyfrowa reprodukcja dokumentów i zdjęć archiwalnych: K. Kokowicz 4) Letters from Majdanek. KL Lublin in the light of secret messages stron 60, nakład 300 egz. Wydanie ww. publikacji w języku angielskim. 9

b) Prace naukowe (2): 1) Patrzyłam na usta Dziennik z warszawskiego getta, red. naukowa: Piotr Weiser, Kraków Lublin 2008, ISBN 978-83-925187-2-3 (wspólnie z wydawnictwem Homini), ilustracje, stron 175, oprawa twarda, nakład 1000 egz. Edycja fragmentów pisanego w getcie warszawskim dziennika, który został znaleziony na terenie obozu. Tekst przedstawiono w postaci fotokopii autografu i drukowanej rekonstrukcji. 2) XXIV tom Zesztów Majdanka, red. tomu: Tomasz Kranz, stron 334, nakład 400 egz. W numerze zamieszczono: ARTYKUŁY Bernhard Strebel: Przepaść nie do przebycia kompleks obozowy KL Ravensbrück Karsten Uhl, Jens-Christian Wagner: Obóz koncentracyjny Mittelbau-Dora. Miejsce kaźni Polaków Wojciech Lenarczyk: Francuzi w obozie koncentracyjnym na Majdanku Beata Siwek-Ciupak: Więźniowie ukraińskiego pochodzenia na Majdanku MATERIAŁY Tomasz Kranz, Robert Kuwałek, Beata Siwek-Ciupak: Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi obozu koncentracyjnego na Majdanku (styczeń 1942 styczeń 1943 r.) MISCELLANEA Danuta Olesiuk: Obuwie więźniarskie w zbiorach Państwowego Muzeum na Majdanku Beata Siwek-Ciupak: Kolekcja nagrań wideo z relacjami byłych więźniów Majdanka RECENZJE I OMÓWIENIA Wojciech Lenarczyk: Barbara Schwindt, Das Konzentrations- und Vernichtungslager Majdanek. Funktionswandel im Kontext der Endlösung. Würzburg 2005 Robert Kuwałek: Berndt Rieger, Creator of Nazi Death Camps. The Life of Odilo Globocnik, London Portland 2007 Andreas Mix: Bogusław Kopka, Konzentrationslager Warschau. Historia i następstwa. Warszawa 2007 Adam Puławski: Jeszcze słów kilka o komorach gazowych w KL Warschau na marginesie książki Bogusława Kopki BIBLIOGRAFIA Teresa Wiktorowicz: Bibliografia publikacji o Majdanku (2005-2007) KRONIKA Zofia Murawska-Gryń: Ważniejsze wydarzenia z działalności Państwowego Muzeum na Majdanku w roku 2005 10

Z ŻAŁOBNEJ KARTY Zygmunt Mańkowski: Czesław Madajczyk (1921-2008) c) Informatory muzealne (7): 1) Państwowe Muzeum na Majdanku stron 8, format: 260 x 520 mm, składany do formatu 260 x 130 mm, papier kreda, folia matowa na całości, lakier UV punktowo, nakład: 4000 egz. Folder informacyjny o PMM. Tekst: Kamila Czuryszkiewicz i Tomasz Kranz Opracowanie projektu graficznego, skład komputerowy i przygotowanie do druku: K. Kokowicz 2) The State Museum at Majdanek jw., wersja w j. angielskim, nakład: 4000 egz. 3) Musée National de Majdanek jw., wersja w j. francuskim, nakład: 1000 egz. 4) Państwowe Muzeum na Majdanku jw., wersja w j. hebrajskim, nakład: 1000 egz. 5) Obóz zagłady w Bełżcu stron 6, format: 145 x 205 mm, papier kreda, folia matowa na całości, lakier UV punktowo, nakład: 2000 egz. Folder informacyjny o Bełżcu. Tekst: Robert Kuwałek i Dariusz Libionka Projekt: Magdalena Śladecka 6) Vernichtungslager Bełżec jw., wersja w j. niemieckim, nakład: 1000 egz. 7) Bełżec Death Camp jw., wersja w j. angielskim, nakład: 2000 egz. 11

III. ZBIORY a) Zakupy ogółem 66 w tym 66 książek do biblioteki. b) Dary ogółem 1785 w tym 1205 muzealiów, 123 archiwalia i 457 książek do biblioteki. 1) Muzealia (1205) 1156 historyczne, 49 artystyczne: 2 przedmioty podarowane przez byłą więźniarkę Danutę Brzosko-Mędryk: aluminiowa papierośnica przekazana Zofii Ludwiczak przez nieznanego więźnia Francuza w obozie na Majdanku w 1944 roku, z wygrawerowaną adnotacją Warszawa 1943 oraz życzenia urodzinowe wykonane przez F. Pasymowskiego dla Danuty Brzosko z okazji 18-tych urodzin; książeczka do nabożeństwa należąca do byłej więźniarki Jadwigi Wiśnioch, podarowana do zbiorów przez wnuczkę Marię Wiśnioch; 918 reliktów wcześniej niezinwentaryzowanych pochodzących w większości z magazynów budowlanych Bauhof: kamionkowe rury kanalizacyjne, wanny z lastrica, betonowe miski klozetowe tureckie, porcelanowe muszle klozetowe, kamionkowe kolanka, trójniki i części kanalizacji, umywalki fajansowe, betonowe wsporniki pod wannę, kamionkowe muszle klozetowe; 141 noszy drewnianych łóżek polowych. Częściowa korekta wcześniejszej inwentaryzacji. Podział noszy na cztery kategorie: drewniane nieskładane, drewniano-metalowe składane, drewniane z pasami parcianymi składane oraz części; 66 zabytków pozyskanych w czasie sondażowych badań archeologicznych prowadzonych w dniach 29-31.10.2005 r. na terenie b. obozu na Majdanku, przedmioty przywiezione przez nieznanych więźniów i zakopane w ziemi. Od 25.11.2005 r. na podstawie decyzji LWKZ w Lublinie przechowywane w depozycie PMM. Decyzją LWKZ w Lublinie z dnia 30.10.2008 r. znak: IA/4305/240/4262/2008 zabytki zostały przekazane na własność PMM; 26 reliktów obozowych: szpila do kapelusza, papierośnica wykonana w obozie, izolatory z fragmentem drutu kolczastego, sitko od prysznica, izolator napowietrzny stojący, kłódka, podkowa, łyżki metalowe, guzik, pokrętło od zaworu, części wyłącznika oświetlenia elektrycznego, kolanko żeliwne, części spływu umywalki. Przedmioty zostały znalezione przez pracowników PMM podczas prac porządkowych oraz przez młodzież pracującą w ramach workcampu zorganizowanego przez Stowarzyszenie Jeden Świat, polski oddział Civil Service International (CSI) Wolontariat dla Pokoju z siedzibą w Poznaniu, młodzież z I LO im. Stanisława Staszica w Lublinie pracującą w ramach warsztatów historycznych oraz uczniów Zespołu Szkół Katolickich im. Św. Teresy w Lublinie; 2 obeliski autorstwa Kazimierza Stasza: jeden z 1996 r. wybudowany z inicjatywy Józefa Marszałka i Towarzystwa Opieki nad Majdankiem jako podziękowanie byłych więźniów za ocalenie w latach 1941-1944, drugi pomnik ku czci pomordowanych 3 listopada 1943 r. powstały w 2003 r. z inicjatywy Towarzystwa Opieki nad Majdankiem i Davida Efratiego, b. więźnia, uciekiniera z obozu w Trawnikach; 12

2 medale przekazane przez Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy; 4 grafiki Tadeusza Mysłowskiego, projekty instalacji Shrine, dar artysty; 43 plakaty wydane w latach 1945-1964 przekazane przez Archiwum i Bibliotekę PMM. 2) Archiwalia (123): 73 oryginały: 1 zaświadczenie o zgonie więźnia KL Lublin Władysława Chmielewskiego wystawione przez komendanturę obozu. Dokument przekazał p. Janusz Chmielewski (syn); 1 zwolnienie z obozu na Majdanku wystawione przez oddział polityczny na nazwisko Zbigniew Huk. Dokument został przekazany do Archiwum przez córkę więźnia, Ewę Chylak; 1 gryps z obozu na Majdanku Zbigniewa Huka przekazany przez panią E. Chylak; 1 bon premiowy z obozu koncentracyjnego Neuengamme o wartości 1 RM. Stanowił własność b. więźniarki KL Lublin, KL Ravensbrück i KL Neuengamme Jadwigi Wiśnioch. Został przekazany do Archiwum przez jej wnuczkę Marię Wiśnioch; 6 dokumentów związanych z pobytem b. więźniarek obozów koncentracyjnych w Szwecji. Są to wiersz i modlitwa obozowa, 3 listy i kartka pocztowa ze Szwecji z 1945 r. Należały do Jadwigi Wiśnioch, przekazane przez M. Wiśnioch; 2 dokumenty dotyczące powrotu ze Szwecji i zameldowania w Polsce b. więźniarki Majdanka i Ravensbrück Ireny Kieruczenko; 10 fotografii wykonanych w 1945 r. w Szwecji b. więźniarek obozów koncentracyjnych. Zdjęcia były własnością Ireny Kieruczenko, do Archiwum PMM zostały przekazane przez jej syna i synową (Jana i Alinę Kieruczenko); 1 fotografia grupy b. więźniarek obozów koncentracyjnych (m.in.: Ravensbrück i Majdanka) wykonana podczas ich pobytu w Szwecji latem 1945 r. Fotografia została przekazana przez p. Halinę Bartyńską-Korczak. Zdjęcie zostało umieszczone na stronie internetowej Muzeum z prośbą do internautów o pomoc w rozpoznaniu widniejących na nim kobiet. Przedrukował je również Dziennik Wschodni, a krótkie wzmianki na ten temat zamieściło także Radio Lublin i Telewizja TVP3; 6 fotografii kobiet b. więźniarek obozów koncentracyjnych m.in.: KL Lublin, KL Ravensbrück, KL Neuengamme wykonanych w 1945 r. w Szwecji. Zdjęcia stanowiły własność Jadwigi Wiśnioch, do Archiwum PMM zostały przekazane przez M. Wiśnioch; 44 fotografie dokumentujące konferencję naukową nt. obozów śmierci Bełżec Sobibór Treblinka z 1987 r. z fotografiami m.in. R. Hilberga i M. Lermana. Zdjęcia przekazał prof. Z. Mańkowski. 10 kopii dokumentów: 3 fotokopie dokumentów dotyczących b. więźnia Majdanka i Stutthofu Piotra Petza przekazanych przez Ośrodek Brama Grodzka Teatr NN ; 13

2 fotografie lotnicze b. obozu na Majdanku wykonane w 1944 r. pozyskane w wyniku kwerendy w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie (K. Tarkowski); 5 fotografii lotniczych Lublina wykonanych przez Luftwaffe podczas wojny, pochodzących z zasobu archiwalnego College Park w Maryland (USA). Zdjęcia przekazał długoletni pracownik Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie Zygmunt Walkowski. Jedno ze zdjęć przedstawia Lublin w dniu 10 maja 1944 r., a cztery pozostałe Lublin i okolice w dniu 14 października 1944 r. Trzy zdjęcia ukazują fragmenty obozu na Majdanku. 8 źródeł wywołanych: 6 relacji audio (na płytach CD) zawierających wspomnienia b. więźniów Majdanka: Pinkus Hadessa, Tataj Janina, Eisenkeit Ewa, Maier Judith, Fiszer Cipora, Gorzyczański Szlomo. Relacje zostały pozyskane przez M. Grudzińską od Ośrodka Brama Grodzka Teatr NN ; 2 płyty (CD i DVD) z uroczystości wręczenia medalu Sprawiedliwy wśród Narodów Świata z 2008 r., pozyskane przez M. Grudzińską od Ośrodka Brama Grodzka Teatr NN. 22 fotografie b. więźniów Majdanka: Henryk Gniazdowski, Wojciech Kłonica, Piotr Trocha, Sura Szafir, Rega Kreitman, Lilian Kreitman, Chana Zylbermann, Schaloma Zylbermann, Kazimierz Futera, Władysław Chmielewski, Edmund Jurczyk, Józef Ludziejewski, Włodzimierz Pietrasiewicz, Piotr Petz, Szaja Gottlieb, Zbigniew Huk, Stanisław Kazimierski, Czesław Kozub, Feliks Maciejczyk, Danuta Serafinowicz, Wiktor Walczak i Kazimierz Zmysłowski. Zdjęcia zostały zeskanowane, opisane i włączone do kolekcji Zdjęcia b. więźniów Majdanka z okresu zbliżonego do czasów wojny (L. Świątek). 10 ankiet b. więźniów Majdanka: Henryk Gniazdowski, Edmund Jurczyk, Irena Muła, Władysław Chmielewski, Szaja Gottlieb, Barbara Górecka, Włodzimierz Pietrasiewicz, Danuta Serafinowicz, Stanisław Jankowski i Kazimierz Zmysłowski. Archiwum zakładowe przyjęło 119 jednostek archiwalnych: 47 j.a. z Działu Ochrony Muzeum wszystkie akta kategorii B, 66 j.a. z Księgowości, w tym: 9 j.a. kat. A, 57 j.a. kat. B, 6 j.a. z Działu Edukacji, w tym 4 j.a. kat. A i 2 j.a. kat. B Ponadto zbiory archiwalne uzupełniono o dokumentację fotograficzną dotyczącą wydarzeń i działalności Państwowego Muzeum na Majdanku. W roku 2008 były to następujące wydarzenia: 68 fotografii dotyczących remontu magazynu archiwalnego i montażu nowych regałów jezdnych (styczeń luty 2008); 14

77 fotografii jako dokumentacja zniszczeń w barakach na polu III wywołanych przez orkan Zizi w nocy z 22 na 23 lutego 2008 r.; 30 fotografii dokumentujących stan zadrzewienia terenu PMM (7 kwietnia 2008 r.); 167 fotografii z wystawy fotograficznej Majdanek w fotografii Edwarda Hartwiga (8 kwietnia 2008 r.); 115 fotografii dokumentujących Drzwi Otwarte Archiwum PMM (24 kwietnia 2008 r.); 166 fotografii jako dokumentacja obchodów 64. rocznicy likwidacji obozu na Majdanku (23 lipca 2008 r.); 114 fotografii z uroczystości odsłonięcia tablicy pamiątkowej na terenie b. obozu pracy przy ul. Lipowej (Lublin Plaza) (23 lipca 2008 r.); 104 fotografie z wizyty grupy konserwatorów z Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu (4 sierpnia 2008 r.); 136 fotografii dotyczących montażu monitoringu na terenie PMM (sierpień wrzesień 2008 r.); 34 fotografie ze szkolenia obronnego i przeciwpożarowego pracowników PMM (8 września 2008 r.); Dokumentacja fotograficzna dotycząca Dni Majdanka 2008 : 112 fotografii z mszy św. za dusze zmarłych i pomordowanych w obozie koncentracyjnym na Majdanku zorganizowanej przez PMM, Towarzystwo Opieki nad Majdankiem i Wydział Duszpasterstwa Kurii Metropolitalnej w Lublinie na rozpoczęcie Dni Majdanka ; 23 fotografie z wykładu W. Lenarczyka na temat obozu pracy przy ul. Lipowej (17 września 2008 r.); 44 fotografie z promocji XXIV tomu Zeszytów Majdanka (18 września 2008); 137 fotografii z projektu Depozyt pamięci oraz polsko-żydowskich uroczystości ekumenicznych (18 września 2008 r.); 115 fotografii z otwarcia wystawy Listy z Majdanka. KL Lublin w świetle grypsów (19 września 2008 r.). 170 fotografii z uroczystości i konferencji poświęconych upamiętnieniu 65. rocznicy Aktion Erntefest (3 listopada 2008 r.); 25 fotografii do dokumentacji remontu baraku nr 35 (19 listopada 2008 r.). Łącznie zbiór fotografii prezentujących działalność PMM wzbogacił się w 2008 r. o 1543 zdjęcia. Zdjęcia zostały zdigitalizowane na płytach CD. Zdjęcia wykonał i na płyty zgrał K. Tarkowski. c) Depozyty 2 złoty pierścionek przekazany w darze przez Janusza Molendę do zbiorów Muzeum Miejsca Pamięci w Bełżcu, czasowo w depozycie PMM; dziesięciorublówka cara Mikołaja II z 1899 r., pochodząca z archeologicznych badań ratowniczych prowadzonych w 1998 r., przekazana w depozyt do Muzeum Miejsca Pamięci w Bełżcu przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, czasowo w depozycie PMM. 15

IV. INWENTARYZACJA I WYPOŻYCZENIA a) Liczba wpisów i skreśleń w księgach inwentarzowych Liczba wpisów 146 (muzealia 138, archiwalia 8) Liczba skreśleń 270 (muzealia) 1) Wpisy muzealiów 138: Zabytki historyczne: 116 pozycji tekstylia 1 przedmioty użytku osobistego 71 sprzęt dotyczący życia więźnia 36 sztuka obozowa 5 przedmioty kultu religijnego 1 obiekty zabytkowe 2 Muzealia artystyczne: 20 pozycji rzeźba i medalierstwo 1 grafika 4 plakat artystyczny 15 Depozyty historyczne: 2 pozycje 2) Wpisy archiwaliów 8: w księdze nabytków i ubytków 4 w księdze foto- i kserokopii 2 w księdze nagrań audio 2 3) Skreślenia 270: Depozyty historyczne: 60 pozycji Na podstawie decyzji Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie nr IA/4305/240/4262/2008 z dnia 30 października 2008 r. zabytki pozyskane podczas badań archeologicznych na terenie KL Lublin, będące od 2005 roku w depozycie Muzeum zostały przekazane przez LWKZ na własność Państwowego Muzeum na Majdanku. Zabytki te zostały wykreślone z księgi depozytów i wpisane do księgi Przedmioty użytku osobistego zrabowane więźniom. Muzealia artystyczne: 210 pozycji rzeźba 2 pozycje Na podstawie zgody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pismo nr DDK- 1824-022/gosp.muz./08/52/mt z dnia 13 października 2008 r. rzeźba Po raz 16

ostatni, nr inw. PMM-I-3-18 oraz cykl rzeźb Przeciw wojnie nr inw. PMM-I-7-35/1-5 zostały skreślone ze stanu ksiąg inwentarzowych Muzeum, ze względu na upływ czasu i nietrwałość materiału. grafika (rysunki dzieci i młodzieży) 208 pozycji Uzyskanie zgody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pismo nr DDK- 1824-022/gosp.muz./08/52/mt z dnia 13 października 2008 r. na przeniesienie 208 rysunków dziecięcych będących w inwentarzu Muzeum do ksiąg materiałów pomocniczych. b) Wypożyczenia do innych muzeów Wypożyczenia 112 (muzealia 41, archiwalia 71) 1) Muzealia 41 Muzeum Wojska w Białymstoku na wystawę Niemieckie obozy w oczach jeńców i więźniów (18 czerwca 24 października 2008 r.) wypożyczono 34 relikty obozowe: ubranie więźniarskie (pasiak), numery na płótnie i metalowe, obuwie obozowe, tablice, naczynia, pejcze, przedmioty wykonane w obozie: kałamarz, papierośnica, naszyjnik; Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 3 rzeźby Barbary Zbrożyny; Galeria Sztuki Współczesnej BWA, Katowice 4 grafiki Pawła Warchoła. 2) Archiwalia 71 Miejska Biblioteka Publiczna im. H. Łopacińskiego w Lublinie na wystawę dotyczącą obozów przejściowych w Lublinie przy ul. Krochmalnej 6 i 31 udostępniono 6 skanów dokumentów dotyczących b. więźniów tych obozów; Ośrodek Brama Grodzka Teatr NN w celu realizacji projektu Światła w ciemności Sprawiedliwi wśród Narodów Świata udostępniono 5 nagrań audio i 1 nagranie wideo; Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie do niemieckojęzycznej publikacji źródłowej na temat Akcji Reinhardt udostępniono 47 stron kserokopii dokumentów archiwalnych; Ministerstwo Spraw Zagranicznych, zespół ds. Stosunków Polsko- Żydowskich do publikacji Myślenie po zagładzie. Głosy z Polski, przygotowywanej wspólnie z Centrum Badań nad Holocaustem przy Uniwersytecie Jagiellońskim udostępniono jedną fotografię butów z Majdanka. Zdjęcie zostało wykorzystane na okładce tej publikacji; Muzeum Historii Żydów Polskich w celu uzupełnienia stałej ekspozycji historycznej udostępniono 3 skany zdjęć przedstawiające barak żydowski na III polu z 1946 r.; Zgromadzenie Braci Szkół Chrześcijańskich (Braci Szkolnych) do przygotowywanego biogramu ich współbrata udostępniono 7 skanów dotyczących b. więźnia Majdanka Piotra Trochy (brata Wojciecha Mariana); Komenda Miejska Policji w Lublinie w związku z prowadzonym śledztwem udostępniono kserokopię planu geodezyjnego terenu Muzeum z 1946 r. 17

Zwroty 18 zabytków W 2008 r. do PMM zostało zwróconych 18 zabytków z muzeów w kraju i za granicą: Muzeum Wojska w Białymstoku zwróciło 7 reliktów obozowych wypożyczonych w formie długoterminowego depozytu dnia 14 października 1971 r. (ubranie więźniarskie bluza i spodnie, czapka budionnówka i furażerka, czapka więźniarska (pasiak), puszka po cyklonie B, obuwie dziecięce). Zwrot nastąpił 24 października 2008 r.; Centrum Simona Wiesenthala w Los Angeles, USA zwróciło 11 zabytków historycznych: buty damskie, męskie i dziecięce, puszki po cyklonie B, kubek, miska, prycza trzypiętrowa. Eksponaty wypożyczone zostały 12 lutego 1992 roku, likwidacja odprawy celnej dnia 6 czerwca 2008 r. przez Urząd Celny III w Warszawie. Zabytki przetransportowała do Muzeum firma Art Logistic Ltd. 13 czerwca 2008 r. c) Liczba wypożyczeń muzealiów bez wypożyczeń do innych muzeów w celach ekspozycyjnych Liczba wypożyczeń muzealiów i archiwaliów bez wypożyczeń do innych muzeów 2126 (muzealia 349, archiwalia 1777) 1) Muzealia 349 lekcje muzealne prowadzone przez W. Zlot dla młodzieży niemieckiej oraz studentów UMCS 192 relikty obozowe; lekcje muzealne prowadzone przez M. Jabłońską dla młodzieży i studentów UMCS 144 relikty obozowe; Dni Majdanka udostępnienie kielicha na mszę świętą; APMM dla delegacji Słowackiego Żydowskiego Związku Wyznaniowego zbierającej informacje o obywatelach słowackich przebywających na Majdanku 2 naszywki bagażowe więźniów z Nitry; Biuro Reklamy i Plakatowania Koneser 4 plakaty z nadwyżek muzealnych przekazano na wystawę Plakat muzealny ze zbiorów muzeów polskich zorganizowaną w ramach Festiwalu Plakatu Reklamowego w Krakowie w dniach od 24 kwietnia do 30 czerwca 2008 r. Plakaty po zamknięciu wystawy zostały włączone do archiwum Biura Reklamy; wystrój pokojów oraz holu PMM 6 muzealiów: 4 grafiki, 1 fotografia, 1 obraz. 18

2) Archiwalia 1777 98 woluminów oryginalnych dokumentów; 381 woluminów kserokopii dokumentów; 43 woluminy opracowań; 755 woluminów ze zbioru pamiętników i relacji; 21 woluminów ze zbioru Obóz NKWD; 26 woluminów akt Towarzystwa Opieki nad Majdankiem; 14 woluminów akt procesowych; 12 planów obozu na Majdanku; 120 fotografii Majdanka z okresu funkcjonowania obozu, jak również dotyczących historii Muzeum po 1944 r.; 50 mikrofilmów; 88 nagrań audio; 2 nagrania wideo; 167 j.a. z archiwum zakładowego. Ponadto zinwentaryzowano 79 dokumentów i fotografii zawierających m.in. dokumentację dotyczącą b. więźniów obozu na Majdanku, odnalezioną w drewnianej skrzynce podczas remontu magazynu (M. Grudzińska, A. Wójcik). Uporządkowano również zbiór Pamiętniki i relacje więźniów Zamku Lubelskiego i Więzienia pod Zegarem 541 sztuk (M. Grudzińska). Z zasobu Archiwum PMM korzystali: Delegacja ze Słowackiego Żydowskiego Związku Gmin Wyznaniowych (dr Aleksander, dr Turcza, dr Weiss dokumentacja dotycząca Żydów słowackich więzionych w obozie na Majdanku; Lior Smadja, kierownik działu fotografii Memorial de la Shoah w Paryżu - materiały ikonograficzne dokumentujące prześladowania Żydów podczas II wojny światowej; Janusz Możdżan z Niemiec materiały do pracy na temat cenzury pocztowej w niemieckich obozach koncentracyjnych; Prof. Stefan Kühl z Uniwersytetu Bielefeld materiały źródłowe do Akcji Reinhardt ; Ksiądz prof. dr hab. Artur J. Katolo, pracownik włoskiej Papieskiej Akademii Teologicznej w Rense - materiały do pracy na temat polityki medycznej III Rzeszy w ujęciu moralnym; 19

20 Edyta Nowak, studentka III roku kulturoznawstwa UMCS Zakład Kultury i Historii Żydów- materiały do pracy licencjackiej zatytułowanej Getto w Piaskach ; Krzysztof Raban, student III roku kulturoznawstwa UMCS Zakład Kultury i Historii Żydów materiały do pracy Akcja Erntefest w obozach pracy dystryktu lubelskiego we wspomnieniach i relacjach ; Jarosław Szlęzak, student III roku historii UMCS dokumety dotyczące mieszkańców wsi Skryhiczyn, aresztowanych i osadzonych w obozie na Majdanku w 1942 r.; Małgorzata Korzeniowska, studentka V roku Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w Lublinie - materiały do pracy magisterskiej Aptekarstwo Bełżyc. Praca prezentująca losy żydowskiego aptekarza z Bełżyc; Andrzej Kaczyński, dziennikarz Rzeczpospolitej materiały do artykułu nt. żydowskiego obozu pracy przy ul. Lipowej 7 w Lublinie; Katarzyna Oleszek, studentka V roku europeistyki UMCS dokumenty do pracy pt. Radzieckie obozy na Lubelszczyźnie 1944-1945 ; Małgorzata Szlachetka, dziennikarka Gazety Wyborczej materiały do artykułu na temat pierwszego więźnia KL Lublin - Ludwika Bendena; Agnieszka Pawłowska, studentka IV roku historii UMCS materiały do pracy magisterskiej pt. Sposoby na przetrwanie więźniów obozu na Majdanku ; Zygmunt Janicki, student V roku historii KUL materiały do pracy magisterskiej pt. Franciszek Gabriel w służbach medycznych niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku ; Młodzież ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci i Młodzieży Niesłyszącej i Słabosłyszącej im. Jana Pawła II w Lublinie materiały do lekcji muzealnej na temat: W obronie ludzkiej godności życie więźniów w obozie ; Michał Szychowski, student IV roku historii UMCS dokumentacja działalności PMM do pracy magisterskiej na temat Państwowe Muzeum na Majdanku w latach 1944 1968 ; Zdzisław Łoziński, wiceprezes Stowarzyszenia Szare Szeregi oddział w Lublinie dokumenty dotyczące egzekucji więźniów z Zamku Lubelskiego do publikacji Harcerstwo w okresie 1939-1956 ; Katarzyna Kruk, studentka I roku Wydziału Inżynierii Budowlanej i Sanitarnej Politechniki Lubelskiej projekt architektoniczny strefy wejścia na Majdanek - mapy geodezyjne terenu Muzeum; Ksiądz Paweł Szymański informacje na temat wizyty papieża Jana Pawła II w Lublinie i na Majdanku do pracy doktorskiej; Karolina Szymanek, uczennica III Klasy I LO im. Stanisława Staszica w Lublinie materiały do pracy dyplomowej na temat warunków życia oraz różnic w traktowaniu mężczyzny i kobiety jako więźniów obozu na Majdanku; Krzysztof Brzeziński, zastępca burmistrza m. Poniatowa materiały dotyczące egzekucji Żydów w obozie w Poniatowej (4.11.1943); Iwona Stefaniak, studentka V roku historii KUL materiały do pracy magisterskiej pt. Wojna i okupacja w powiecie radzyńskim ; Anna Karasińska, doktorantka Instytutu Pedagogiki UMCS materiały do pracy doktorskiej pt. Dzieci w niemieckich obozach koncentracyjnych na terenie Generalnego Gubernatorstwa ; Tomasz Mazur, student V roku historii KUL materiały do pracy magisterskiej pt. Represje hitlerowskie w powiecie Opole Lubelskie ; Magdalena Gruba, studentka Zakładu Kultury i Historii Żydów UMCS

materiały o sztuce w obozie koncentracyjnym na Majdanku; Katarzyna Zabratańska studentka III roku kulturoznawstwa UMCS materiały do pracy licencjackiej zatytułowanej Społeczna percepcja obozu koncentracyjnego na Majdanku ; Sabina Bober, KUL, relacje księży b. więźniów Majdanka oraz materiały dotyczące duchownych w obozach koncentracyjnych. Publikacja Bóg i człowieczeństwo w niemieckich obozach koncentracyjnych. Bibliotekę PMM odwiedziło 450 czytelników. Wypożyczono 980 pozycji. V. DOKUMENTACJA EWIDENCYJNA I WIZUALNA Łączna liczba zabytków w Państwowym Muzeum na Majdanku na koniec roku sprawozdawczego 2008 wynosi 303 491, w tym: reliktów obozowych 296 544 muzealiów artystycznych 6650 depozytów 297 (w tym 37 historycznych i 260 artystycznych). W księgach inwentarzowych Działu Muzealiów na koniec 2008 r. znajduje się 6770 pozycji, w tym: w księgach reliktów obozowych 1123 pozycje w księgach muzealiów artystycznych 5354 pozycje w księgach depozytowych 293 pozycje. W 2008 roku założono 501 nowych kart w programie Musnet w następujących działach: Zabytki historyczne 277 kart 59 kart tekstylia 88 kart przedmioty użytku osobistego 56 kart sprzęt dotyczący życia więźnia 1 karta przedmioty kultu religijnego 5 kart sztuka obozowa 2 karty depozyty historyczne 66 kart obiekty zabytkowe Zabytki artystyczne 224 karty 222 karty grafika 1 karta fotografia 1 karta rzeźba i medalierstwo 21

W programie Musnet w 2008 r. opracowano 1317 kart w następujących działach: Zabytki historyczne 1094 karty (opisy, stan zachowania, dane inwentarzowe) 718 kart przedmioty użytku osobistego 208 kart tekstylia 77 kart sprzęt dotyczący życia więźnia 68 kart sztuka obozowa 23 karty przedmioty kultu religijnego Zabytki artystyczne 223 karty 222 karty grafika 1 karta rzeźba i medalierstwo a) Muzealia artystyczne: Stosunek procentowy istniejących kart ewidencyjnych/naukowych do liczby wszystkich muzealiów artystycznych na koniec 2008 roku wynosi 142,53%. Stosunek procentowy liczby istniejących kart ewidencyjnych/naukowych z dokumentacją wizualną do liczby wszystkich kart ewidencyjnych/naukowych muzealiów artystycznych na koniec 2008 roku wynosi 28,87%. b) Zabytki historyczne: Stosunek procentowy liczby wszystkich kart ewidencyjnych/naukowych do liczby wszystkich zabytków historycznych na koniec 2008 roku wynosi 5,3%. Stosunek procentowy liczby istniejących kart ewidencyjnych/naukowych z dokumentacją wizualną do liczby wszystkich kart ewidencyjnych/naukowych zabytków historycznych na koniec 2008 roku wynosi 39,51%. c) Depozyty Stosunek procentowy liczby istniejących kart ewidencyjnych/naukowych do wszystkich depozytów na koniec roku sprawozdawczego wynosi 144,11%. Stosunek procentowy liczby istniejących kart ewidencyjnych/naukowych z dokumentacją wizualną do liczby wszystkich kart ewidencyjnych/naukowych depozytów na koniec 2008 roku wynosi 44,39%. d) Zbiory PMM całość Łącznie w zbiorach PMM (muzealia historyczne, artystyczne, depozyty) stosunek liczby wszystkich kart ewidencyjnych/naukowych do liczby całych zbiorów na koniec roku sprawozdawczego wynosi 8,45%. 22

Łącznie w zbiorach PMM stosunek liczby wszystkich kart naukowych/ ewidencyjnych z dokumentacją wizualną do liczby wszystkich kart naukowych/ewidencyjnych całych zbiorów na koniec 2008 roku wynosi 35,66%. Uwaga: W podanych stosunkach procentowych uwzględniono wszystkie znajdujące się w dokumentacji ewidencyjnej karty, tzn. karty katalogu naukowego, karty ewidencyjne pisane na maszynie oraz karty ewidencyjne opracowane w programie Musnet. W programie Musnet na koniec roku znajduje się 16 439 kart, w tym: w dziale reliktów historycznych 13 262 karty: 4912 tekstylia 2319 sprzęt dotyczący życia więźnia 4624 przedmioty użytku osobistego 257 obuwie obozowe 439 narzędzia terroru 205 eksploatacja zwłok 152 przedmioty kultu religijnego 179 sztuka obozowa 78 obiekty zabytkowe 97 depozyty historyczne w dziale zabytków artystycznych 3177 kart: 589 malarstwo 2293 grafika 196 rzeźba i medalierstwo 1 fotografia 98 sztuka ludowa W 2008 roku do baz danych programu Musnet wprowadzono wizualizację 1513 obiektów (3255 zdjęć) w dziale zabytków historycznych, w tym: 2911 w dziale przedmioty użytku osobistego (1359 eksponatów) 133 w dziale sprzęt dotyczący życia więźnia (57 eksponatów) 211 w dziale eksploatacja zwłok (97 eksponatów) Dokumentację wizualną wprowadziła M. Jabłońska. Łącznie w programie Musnet znajduje się 3483 zdjęć (3255 w dziale zabytki historyczne i 228 w dziale zabytki artystyczne). W roku sprawozdawczym wykonano zdjęcia 2134 zabytków do kart ewidencyjnych, w tym 2126 reliktów obozowych i 8 muzealiów artystycznych. Liczba wykonanych zdjęć, które nie zostały jeszcze wprowadzone do ewidencji w programie Musnet: 2691, w tym: 23

1171 zdjęć (numery metalowe, numery płócienne, książki, przedmioty wykonane w obozie); 1520 zdjęć (obiekty zabytkowe, zabytki ruchome na ekspozycji, sztuka obozowa, przedmioty z wykopalisk). Ponadto I. Małecka wykonała 1902 inne fotografie: 895 zdjęć dokumentacja wystaw i uroczystości 38 zdjęć wydawnictwa 581 zdjęć dokumentacja pawilonu, ogrodzenia muzealnego, robót na terenie PMM, baraczysk, baraków w trakcie i po remoncie 90 zdjęć dokumentacja ze szkolenia studentów, z lekcji muzealnych, z zajęć dla młodzieży z Akcji Znak Pokuty/Służba dla Pokoju 105 zdjęć 20 pracowników do identyfikatorów 116 zdjęć dokumentacja wizualna materiałów do edukacji 65 zdjęć do strony internetowej W roku 2008 rozpoczęto digitalizację zbioru nagrań wideo na płytach DVD. Zdigitalizowano 180 nagrań. Prace te wykonał Janusz Stasiak. Kontynuowano też digitalizację zbioru nagrań audio (magnetofonowych). Łącznie przegrano cyfrowo 74 relacje (M. Grudzińska). Uporządkowano i opracowano 2 kolekcje zdjęć: tzw. Kolekcję petersburską oraz Kolekcję zdjęć lotniczych z 1964 r. Zdjęcia zostały ułożone w albumach wraz z sygnaturami i opisami. Kolekcja petersburska liczy 170 fotografii, a Kolekcja zdjęć lotniczych z 1964 r. 28 zdjęć (K. Tarkowski). W Archiwum kontynuowano prace nad opracowaniem Przewodnika po zbiorze pamiętników i relacji. Łącznie w 2008 r. zredagowano opisy do 579 pamiętników i relacji. Z tego: M. Grudzińska 243, A. Wójcik 147, K. Tarkowski 179. Ponadto M. Grudzińska opracowała indeksy i zweryfikowała opisy 38 pamiętników opracowanych wcześniej przez stażystkę J. Zaworską. VI. KONSERWACJA ZABYTKÓW RUCHOMYCH a) konserwacja pełna 60 obiektów Konserwacja 14 eksponatów obozowych: 6 książek i 3 świętych obrazków przywiezionych przez więźniów do obozu oraz 5 rysunków wykonanych w obozie. Wśród książek są cztery modlitewniki dwa katolickie w języku polskim, jeden ewangelicki, dwa żydowskie oraz jedna mała książeczka w języku niemieckim. Obiekty zdezynfekowano, oczyszczono, rozłożono na części, odkwaszono, przeprowadzono kąpiele wodne, usunięto plamy pleśni i rdzy, wzmocniono strukturę, uzupełniono rozdarcia. Karty w książkach ułożono według kolejności, utworzono składki, zszyto. Książki przekazano 24

w specjalnych pudłach ochronnych, zaś rysunki w oprawach passe-partout. Do każdego obiektu dołączono dokumentację konserwatorską. Konserwacji poddano także 34 karty dokumentów, 10 książeczek wojskowych, jeden kalendarzyk i jedno wielkoformatowe zdjęcie lotnicze Majdanka z 1946 r. Większość archiwaliów pochodzi ze zbioru Dokumenty prywatne załogi obozowej (APMM, zespół III), pozostałe ze zbioru Dokumenty prywatne więźniów (APMM, V-1) oraz ze zbioru fotografii. Konserwacja została przeprowadzona w pracowni M. i W. Faberów w Warszawie. b) konserwacja częściowa W komorze próżniowo-gazowej przeprowadzono dezynfekcję 532 reliktów obozowych: 408 czapek cywilnych, 119 książek, 3 tałesy, 2 buty wykonane ze słomy. Prace wykonano w Pracowni Konserwacji Biblioteki Uniwersyteckiej KUL. c) konserwacja zabezpieczająca Magazyn reliktów obozowych: Przegląd 3846 czapek więźniarskich, podział na znakowane (427 szt.), nieznakowane (975 szt.), czapki wojskowe (208 szt.), czapki więźniarskie (pasiaki) (2062 szt.). Oddzielenie czapek posiadających znaki szczególne (hafty, naszywki fabryczne producenta, oznakowania), podział czapek ze względu na fason. Uformowanie 546 czapek pasiaków bibułą bezkwasową (M. Jabłońska); Przegląd 155 tekstyliów po konserwacji w Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie. Modelowanie niektórych marynarek i spodni papierem bezkwasowym oraz zabezpieczenie ich środkami przeciwmolowymi (M. Jabłońska, W. Zlot); Przegląd 20 sztuk ubrań (11 marynarek i 9 spodni) destruktów, zabezpieczenie ich środkami przeciwmolowymi i bibułą bezkwasową (M. Jabłońska); Przegląd stanu włosów i zabezpieczenie ich środkami przeciwmolowymi (W. Zlot, M. Jabłońska); Przełożenie protez dentystycznych do specjalnie zakupionych pojemników szklanych, posegregowanie zgodnie z numerami inwentarzowymi (M. Jabłońska, W. Zlot); Posegregowanie szczoteczek do zębów zgodnie z numerami inwentarzowymi i umieszczenie ich w szafie metalowej (M. Jabłońska); Posegregowanie łyżek drewnianych według numeracji, zabezpieczenie bibułą bezkwasową oraz naniesienie numeru inwentarzowego (W. Zlot); Przegląd obuwia więźniarskiego przechowywanego w metalowych szafach i zabezpieczenie butów środkami owadobójczymi (M. Jabłońska); Przegląd tekstyliów w szafach i rozłożenie środków antymolowych (M. Jabłońska, W. Zlot). 25

Magazyn muzealny: Zakupiono dwie specjalistyczne metalowe szafy z szufladami w celu zapewnienia właściwych warunków przechowywania kolekcji medali. Dotychczas medale przechowywane były w metalowej szafie z półkami, układane po kilka, jeden na drugim. Powodowało to trudności w odpowiednim uporządkowaniu zbioru oraz uszkodzenia patyny medali pod wpływem ciężaru. Medale zostały przepakowane z foliowych opakowań do odpowiednio opisanych papierowych kopert, następnie uporządkowane zgodnie z numerami inwentarzowymi i ułożone kolejno w szufladach (D. Olesiuk). Uporządkowano drobne przedmioty ceramiczne, szklane i drewniane w szafie metalowej poprzez ułożenie osobno poszczególnych prac, a także zabezpieczono przed dalszym zniekształcaniem się drewniane konstrukcje prac Witolda Chomicza (D. Olesiuk). Ekspozycja: magazyn w baraku nr 23: Przegląd stanu zachowania zabytków znajdujących się na ekspozycji muzealnej: zameczka, jaszczura, Kolumny Trzech Orłów oraz w magazynie znajdującym się w baraku nr 23 (M. Jabłońska, I. Małecka, W. Zlot); Przegląd 141 noszy drewnianych łóżek polowych. Podział na cztery kategorie: drewniane nieskładane, drewniano-metalowe składane, drewniane z pasami parcianymi składane oraz części. Skompletowanie z części całych noszy, przygotowanie do konserwacji częściowej (M. Jabłońska, I. Małecka, W. Zlot); Oczyszczenie i zabezpieczenie specjalnym balsamem Maroquin skórzanych części stroju esesmanów (kabury i oficerki) znajdujących się w baraku nr 43 (I. Małecka, W. Zlot). W celu zapewnienia bezpieczeństwa zwiedzających i likwidacji zagrożeń przycięto 16 drzew rosnących przy pawilonie obsługi zwiedzających i w pobliżu III pola więźniarskiego. VII. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA a) Sesje naukowe organizowane na terenie Muzeum W dniu 3 listopada PMM zorganizowało konferencję naukową, która była częścią programu obchodów 65. rocznicy eksterminacji 42 000 Żydów zamordowanych w ramach akcji Erntefest. Na konferencji wygłoszono 5 referatów. W spotkaniu uczestniczyli: Andrzej Żbikowski z Żydowskiego Instytutu Historycznego, Jochen Boehler z Niemieckiego Instytutu Historycznego oraz pracownicy naukowi PMM: D. Libionka, R. Kuwałek i W. Lenarczyk. Materiały z konferencji zostaną opublikowane w 2009 r. 26

b) Publikacje (54): Kamila Czuryszkiewicz (4): Państwowe Muzeum na Majdanku. Folder wyd. w j. polskim (współautor); Państwowe Muzeum na Majdanku. Folder wyd. w j. angielskim (współautor); Państwowe Muzeum na Majdanku. Folder wyd. w j. francuskim (współautor); Państwowe Muzeum na Majdanku. Folder wyd. w j. hebrajskim (współautor); Marta Grudzińska (1): Lublin, Lipowa 7. Obóz dla Żydów polskich jeńców wojennych (1940-1943), w: Kwartalnik Historii Żydów grudzień 2008, nr 4 (228), s. 490-514 (wspólnie z Violettą Rezler-Wasilewską); Marta Jabłońska (1): Państwowe Muzeum na Majdanku, w: Conoscere e capire per non dimenticare, Pescantina, s. 50-52; Tomasz Kranz (11): NS-Täter als Thema der Dauerausstellungen am Ort ehemaliger Vernichtungslager. Das Beispiel der Gedenkstätten Majdanek und Bełżec, GedenkstättenRundbrief Nr 141, 3/2008; s. 31-35; Lublin-Majdanek, w: Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, red., W. Benz, B. Distel, t. 7, s. 33-84; [Red. naukowa] XXIV tom Zeszytów Majdanka ; Państwowe Muzeum na Majdanku. Folder wyd. w j. polskim (współautor); Państwowe Muzeum na Majdanku. Folder wyd. w j. angielskim (współautor); Państwowe Muzeum na Majdanku. Folder wyd. w j. francuskim (współautor); Państwowe Muzeum na Majdanku. Folder wyd. w j. hebrajskim (współautor); 27

Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi obozu koncentracyjnego na Majdanku (styczeń 1942 styczeń 1943 r.), w: Zeszyty Majdanka t. XXIV; s. 201-232 (współautor); Wprowadzenie, w: Listy z Majdanka. KL Lublin w świetle grypsów. Katalog wystawy; Wprowadzenie, w: Listy z Majdanka. KL Lublin w świetle grypsów. Katalog wystawy, wersja w j. angielskim; Massentötungen durch Giftgas im Konzentrationslager Majdanek, [artykuł do niemieckojęzycznej publikacji pt. Massentötungen durch Giftgas. Historische Bedeutung technische Entwicklung revisionistische Leugnung, pod red. Güntera Morscha i Bertranda Perza] (w druku); Robert Kuwałek (11): Obóz zagłady w Bełżcu 1941-1943, w: Bełżec przez dzieje, red. A. Urbański, Bełżec 2008, s. 133-175; Vernichtungslager Bełżec, w: Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, red. W. Benz, B. Distel, t. 8, München 2008, s. 329-371; Losy jeńców żydowskich na Lubelszczyźnie, w: Kol Lublin, Tel Aviv 2008; Ludzkie opowieści o wojnie, w: Światła w ciemności, Lublin 2008, s. 016-024; Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi obozu koncentracyjnego na Majdanku (styczeń 1942 styczeń 1943 r.), w: Zeszyty Majdanka, t. XXIV (współautor), s. 201-234; Berndt Rieger, Creator of Nazi Death Camps. The Life of Odilo Globocnik. London Portland 2007, w: Zeszyty Majdanka, t. XXIV, s. 278-283 (recenzja); Prowincja noc. Życie i zagłada Żydów w dystrykcie warszawskim. Warszawa 2007, Nowe Książki, lipiec 2008 (recenzja); T. Torańska, Jesteśmy. Rozstania`68. Warszawa 2008, Nowe Książki, sierpień 2008 (recenzja); Bełżec obóz zagłady folder muzealny (współautor); Vernichtungslager Bełżec folder muzealny (współautor); Bełżec Death Camp folder muzealny (współautor); Wojciech Lenarczyk (4): Budzyń, w: Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen 28