Stulecie. pistoletów Be. część I pistolety nieryglowane

Stulecie Firma Fabbrica d Armi Pietro Beretta działa w Gardone Val Trompia nieprzerwanie od 1526 roku, produkując broń krótką i długą najróżniejszych typów. Dopiero jednak w 1915 roku zapoczątkowano tam asortyment, z którego dziś słynie najbardziej pistolety samopowtarzalne pistoletów Be część I pistolety nieryglowane 28 magazyn o broni CZERWIEC 2015

retta: TEKST LESZEK ERENFEICHT Dokładnie 100 lat temu, w maju 1915 roku Włochy przystąpiły do I wojny światowej, decydując się po roku siedzenia okrakiem na barykadzie na odwrócenie sojuszy i przejście z Trójprzymierza do Ententy. Szybko okazało się, że za mocnymi słowami nowego sojusznika stało niewiele czynów, a jeszcze mniej stali. Włosi padli ofiarą własnej mocarstwowej i modernizacyjnej re- BERETTA toryki ich przemysł nie był wcale wbrew szumnym zapowiedziom gotowy do wojny. Produkcja broni strzeleckiej, podstawowa dla każdego kraju myślącego o prowadzeniu działań wojennych, w Italii leżała płaskim plackiem. Rok opóźnienia w przystąpieniu do działań sprawił, że alianci wykorzystali już wszystkie swoje rezerwy a co gorsza dla Włochów, także wszystkie dotychczas dostępne rezerwy krajów neutralnych, takich jak Hiszpania. Włosi musieli więc znaleźć nowe źródła zaopatrzenia dla swej armii. W tej sytuacji włoski Sztab Generalny zdecydował się zaprosić do współpracy firmy do tej pory nie wykonujące zamówień rządowych. Była wśród nich fabryka broni rodziny Beretta z Gadrone w północnowłoskim zagłębiu zbrojeniowym doliny Val Trompia. Za datę jej założenia przyjmuje się dziś rok 1526 z którego zachowało się najstarsze zamówienie arsenału weneckiego dla Bartolomeo Beretty, opiewające na dostawę 185 luf arkebuzowych za sumę 296 dukatów. To sprawia zaś, że Beretta jest najstarszym funkcjonującym nieprzerwanie wytwórcą broni palnej na świecie. Data założenia firmy nie była jednak zrazu wcale taka pewna jeszcze na zamkach pistoletów z I wojny światowej znajdziemy napis CASA FONDATA NEL 1680 ( Firma założona w 1680 roku ) gdyż wspomniane zamówienie z Wenecji odnaleziono dopiero w latach międzywojennych. Do tej pory produkowano tam głównie broń myśliwską strzelby do dziś zresztą stanowią mocny punkt oferty. Oczywiście, jak wszyscy okoliczni rusznikarze, Beretta też czasem produkował na zamówienie pistolety, ale nie miały one znaczącego udziału w profilu firmy. Prezes Giovanni Beretta od końca lat 90. XIX wieku próbował rozszerzyć produkcję o broń wojskową i zabiegał o zamówienia rządowe. Zaowocowało to udziałem w konsorcjum wytwarzającym 11,35 mm rewolwery Mod. 1889 systemu Bodeo, a także niewielkimi kontraktami na podzespoły 6,5 mm karabinu Mannlicher-Carcano Mod. 1891. Wszystko to jednak były do tej pory roboty licencyjne własnych modeli nie konstruowano, bo po pierwsze nie miał kto ich projektować, a po drugie, Sztab Generalny parokrotnie w bardzo jasnych i stanowczych słowach przypominał przed wojną producentom, że to on zna się na broni, on będzie je zamawiał i nie życzy sobie konkurencji ignorantów. Wybuch wojny odmienił stanowisko armii, choć nadal w dziedzinie najbardziej masowych typów uzbrojenia (karabin piechoty i karabin maszynowy) sztab żelazną ręką rządził i dzielił materiały. Wyłomem w murze niechęci do cywilnych wytwórców okazała się broń krótka. Armia włoska w 1914 roku uzbrojona była nadal głównie w rewolwery systemu Bodeo, naśladownictwo rewolwerów Chamelot-Delvigne, które w latach 70. i 80. XIX wieku niemalże zmonopolizowały uzbrojenie armii zachodniej i południowej Europy. W 1910 roku przyjęto wprawdzie pistolet CZERWIEC 2015 magazyn o broni 29

Pistolet skałkowy z zamkiem miquelet produkcji Beretty z roku 1751 firma produkowała zarówno broń krótką, jak i długą przez cztery stulecia samopowtarzalny konstrukcji Abiela Bethela Revellego (STRZAŁ 5/04), ale produkcja w firmach Glisenti i Brixia szła tak opornie, że jeszcze przed wybuchem wojny plan zaopatrzenia w nie wojsk był beznadziejnie opóźniony. Koniecznie potrzebny był pistolet prostszy, tańszy w produkcji i bardziej niezawodny. i spustem pojedynczego działania. Ten układ konstrukcyjny pozostał specjalnością firmy aż do lat 70. Tullio Marengoni pozostawał dyrektorem technicznym i głównym konstruktorem Beretty przez ponad pół wieku, aż do śmierci w roku 1965. W rezultacie wszystkie jego pistolety stanowią kontynuację dwóch pierwszych patentów z lat 1915 i 1919, uzupełnionych potem przez dwa kolejne z 1933 (dodający bezpiecznik od strzału przedwczesnego i bezpiecznik magazynkowy) i 1950 roku (uzupełniający konstrukcję o bezwstydną kopię rygla wahliwego Fritza Walthera z P.38 i zaczep magazynka dziwnie przypominający hiszpańską Astrę). Aby zachować jakiś porządek w dość anarchicznym drzewie genealogicznym pistoletów Beretta, gdzie przeplatają się różne wątki i gałęzie, postanowiliśmy podzielić opisywane pistolety według kryterium Tullio Marengoni Historia pierwszego półwiecza pistoletów Beretty jest nierozerwalnie związana z osobą Tullia Marengoniego (1881 1965). Marengoni urodził się w Gardone Val Trompia, jako jeden z czterech synów (były jeszcze trzy córki) pracownika działu produkcji luf Beretty. Po ukończeniu szkoły powszechnej w wieku lat 12, Tullio poszedł w ślady ojca dzięki czemu firma zapłaciła za jego naukę w miejscowej średniej szkole zawodowej, a później na wieczorowych kursach kreślarskich. Po sześciu latach tej edukacji Od tego się wszystko zaczęło pistolet Brevetto 1915 (Mod.915) na nabój 9 mm 19 Glisenti. Warto zauważyć na zamku datę założenia firmy o 154 lata późniejszą, niż obecnie obowiązująca... wyzwolił się na czeladnika i kontynuował naukę u mistrza Zambonardiego, kierującego działem strzelb Beretty. Egzamin mistrzowski złożył w roku 1904, a jego majstersztyk (sztuka mistrzowska przedmiot, którego samodzielne wykonanie jest egzaminem praktycznym stopnia opanowania rzemiosła), mechanizm spustowo-uderzeniowy do strzelby, uzyskał specjalne wyróżnienie na Bresciańskiej Wystawie Broni (poprzednik dzisiejszych targów EXA). Po dalszych 10 latach nabierania umiejętności i doświadczenia, nowy (od 1903 roku) prezes, kolejny Pietro Beretta (tym imieniem od XVII wieku chrzczono tradycyjnie pierworodnego syna, dziedziczącego prezesurę), powierzył mu 2 lipca 1914 roku funkcję dyrektora produkcji. Marengoni z własnej inicjatywy zajmował się już wtedy konstruowaniem pistoletu samopowtarzalnego z zamkiem swobodnym, kurkowym mechanizmem uderzeniowym Beretta Brevetto 1915 1919 Modello 1922 następca Mod.917 na naboje 7,65 mm 17SR. Na szkielecie znak własności Regna Marina, włoskiej Królewskiej Marynarki Wojennej ROCK ISLAND AUCTIONS 30 magazyn o broni CZERWIEC 2015

rozwiązań konstrukcyjnych: w części pierwszej pistolety nieryglowane, a w drugiej ryglowane, te z kolei dzieląc według użytej metody ryglowania: ryglem wahliwym, przekoszeniem i obrotem lufy. Ponieważ konstrukcje ryglowane i tak pojawiają się dopiero po II wojnie światowej, ten podział jest w dużej mierze zbieżny z chronologicznym. Brevetto 1915 29 czerwca 1915 roku włoski urząd patentowy wydał patent No. 149723 na pistolet, który jeszcze w tym samym roku przyjęto do uzbrojenia Armii Królewskiej (Regno Eser- Porównanie przekrojów pistoletów Brevetto 1915 1919 Modello 1922 i 1923 ten ostatni z nową szyną spustową z przerywaczem/bezpiecznikiem od strzału przedwczesnego ARCHIWUM REDAKCJI (2) cito, RE) i Królewskiej Marynarki (Regna Marina, RM). Już w tym pierwszym pistolecie Beretty konstrukcji Marengoniego pojawia się charakterystyczne wycięcie przedniej części zamka nad lufą, konieczne do rozkładania (tamtędy wyjmowano lufę po odciągnięciu zamka). Na razie jednak okno wyrzutowe wycięte centralnie na grzbiecie zamka było jeszcze oddzielne dopiero potem włączono je do wierzchniego wycięcia, gdzie pozostało do dziś poza pistoletami ryglowanymi obrotem lufy i najnowszym glockoidalnym pistoletem APX. Ponieważ armia uzależniła przyjęcie broni do uzbrojenia od dostosowania do amunicji 9 mm 19 Glisenti, nowy Mod.915 (w fabryce znany jako Brevetto 1915, czyli patent 1915 roku ) ze swobodnym zamkiem musiano zaopatrzyć w koncentryczny sprężynowy zderzak zamka, zamocowany na żerdzi sprężyny powrotnej trochę jak w znacznie późniejszym HK USP. RM i formacje policyjne nie miały aż tak specyficznych wymogów dotyczących amunicji, więc dla nich produkowano przyjęty do uzbrojenia we wrześniu 1917 roku pistolet Mod.917 (Brevetto 1915 Modello 1917) niemal identyczny, ale na nabój 7,65 mm 17SR Browinga, tańszy i prostszy. Wśród różnic między oboma wcieleniami Brev. 15 był brak zderzaka Beretta Brevetto 1915 1919 Modello 1923 ze znakiem własności Regno Esercito, Królewskiej Armii co o tyle ciekawe, że choć armia kupiła 4000 tych pistoletów, to nigdy nie przyjęła ich oficjalnie do uzbrojenia zamka oraz wyrzutnika, którego rolę pełniła jak w FN 1910 iglica. Inny był także mechanizm zabezpieczający. Na żądanie wojskowych oprócz zwykłego dźwigniowego bezpiecznika/zaczepu do rozkładania z boku szkieletu, blokującego na wzór hiszpańskich pistoletów kieszonkowych z Eibar jedynie ruch spustu, w Mod.915 montowano dodatkowy, ustawiony poprzecznie bezpiecznik dźwigniowy na tylnej ścianie szkieletu pod zamkiem, unieruchamiający wewnętrzny kurek. Odbezpieczanie pistoletu z aż dwoma niezależnymi od siebie bezpiecznikami nastawnymi musiało być nie lada zabawą no ale przecież wojsko wiedziało lepiej, co dobre w broni... Marynarka i formacje policyjne, zamawiające Mod.917 nie miały tego ROCK ISLAND AUCTIONS 32 magazyn o broni CZERWIEC 2015

problemu im jeden bezpiecznik wystarczał całkowicie. Pistolet 9 mm Brev. 15 produkowano do końca wojny, jego wersja 7,65 mm przeżyła w produkcji do roku 1922. Brevetto 1915 1919 10 lutego 1919 roku Marengoni uzyskał drugi patent No. 172302 na konstrukcję pistoletu, tym razem bezkurkowego, zaopatrzonego w chwytowy bezpiecznik automatyczny i z nowym sposobem rozkładania. Te Mod.934 był ostateczną formą rozwojową pistoletu wojskowego Beretty na nabój 9 mm 17, która przetrwała w uzbrojeniu włoskiej armii 45 lat, zanim zastąpiła ją nowa Beretta 92. Na zdjęciu egzemplarz z kontraktu rumuńskiego, z napisem 9 Scurt zamiast 9 Corto CARLO CAMARLINGHI rozwiązania posłużyły potem jako podstawa konstrukcyjna nowego małego pistoletu kalibru 6,35 mm, Brev. 19. W modelach kalibru 7,65 i 9 mm przyjął się tylko nowy sposób rozkładania co wymagało zmiany konstrukcji lufy, do tej pory mocowanej w szkielecie pionowym trzpieniem jak w Mauserze 1910. Zmodyfikowane pistolety wojskowe wywodzące się z Brev. 15 uzupełnione o nową lufę nosiły oznaczenie Brev. 1915-1919 i dodatkowo oznaczenie rocznika. Bezpośrednim następcą Mod.917 był nowy Brevetto 1915 1919 Modello 1922. [Zanim całkiem zginiemy we wzorach i modelach, wyjaśnijmy sobie, że w oznaczeniach wzorów wojskowych używano wy- Brevetto 1915 1919 Modello 1931 pierwszy przedstawiciel drugiej generacji modelu wojskowego, na nabój 7,65 mm Browninga, jeszcze z pierwotnym szkieletem z prostą tylną ścianą chwytu Czas przyszły, niedokonany prototyp pistoletu Modello 1938 na nabój 9 mm 19 Parabellum, zbudowanego na zamówienie rumuńskie. Zamiast nich Rumuni musieli zadowolić się Mod.934 łącznie trzycyfrowych końcówek rocznika a więc np. Mod.915. Oznaczenia modeli fabrycznych zapisywane były zaś pełnym, czterocyfrowym rocznikiem dodatkowo z powołaniem się na patent np. Brevetto 1915 1919 Modello 1922. W obu wersjach używano skrótu Mod., co może być nieco mylące, zwłaszcza w odniesieniu do Mod. 1923, który mimo podobieństwa zapisu i użycia wojskowego naboju, w rzeczywistości nigdy nie został jednak przyjęty do uzbrojenia nawet jeśli armia zakupiła ich ponad 4000!]. Rok później pojawił się następca dużego Brev. 15 Brevetto 1915 1919 Modello 1923. Główną różnicą był przede wszystkim sposób osadzenia lufy Brev. 15 19 CZERWIEC 2015 magazyn o broni 33

zamiast lufy z pionowym trzpieniem miał lufę z poziomymi szynami wsuwanymi do gniazda szkieletu. Powiększono wycięcie w zamku, inkorporując do niego okno wyrzutowe (co po raz pierwszy miało miejsce w pistolecie kieszonkowym Brev. 19 kalibru 6,35 mm), a w Modello 1923 po raz pierwszy odsłonięto kurek, tworząc pierwowzór ostatecznej formy pistoletu wojskowego Beretty. Modello 1923 znów na nabój 9 mm 19 Glisenti nie przyniósł spodziewanych zamówień wojskowych mimo gadżetów w rodzaju eksperymentalnej kolby-kabury. Także jego wersja eksportowa, przeprojektowana na mniejszy nabój 9 mm 17 Browninga, (w drugiej połowie lat 20. oferowana między innymi Polsce) nie znalazła większego zainteresowania. Charakterystyczną cechą obu modeli Brev. 1915 1919 jest użycie tłoczonych blaszanych okładek z monogramem PB. Drugie pokolenie Brev. 1915 1919 W roku 1931 Beretta wprowadziła do produkcji drugą generację pistoletów dla sił zbrojnych konstrukcji Marengoniego. Różniły się one odświeżonym wzornictwem i ujednoliconą budową, wprowadzając przerywacz rodem z Modello 1923. Nową serię rozpoczął typ na nabój 7,65 mm Brev. 1915 1919 Modello 1931, przyjęty do uzbrojenia przez marynarkę. Jednocześnie armia odeszła od wymogu dostosowania pistoletu do naboju 9 mm 19 Mod.910 choć nadal pozostała przy kalibrze 9 mm, decydując się na amunicję 9 mm 17 Browninga, używaną już wcześniej w eksportowej wersji Modello 1923 (sprzedanej do Argentyny, Bułgarii, a nawet Turcji). Brev. 1915 1919 Modello 1932 mechanicznie identyczny, lecz na nabój 9 mm krótki był odzwierciedleniem tej zmiany. Pistolety te, wyróżniające się dodatkowo nowym szkieletem, z falistą linią tylnej ściany chwytu, zamiast ściętej dotąd prosto, zakupiono do prób wojskowych, w wyniku których w roku 1934 armia przyjęła do uzbrojenia Modello 1932 z drobnymi poprawkami jako pistolet Mod.934 (STRZAŁ 9/05). Miał on odtąd pozostać głównym pistoletem wojsk włoskich aż do roku 1978, gdy zastąpiła go Beretta 92 (STRZAŁ 5/04). Rok później pojawił się Mod.935 (STRZAŁ 7-8/10) identyczny, ale na nabój 7,65 mm 17SR. Przyjęła go tradycyjnie dla odmian 7,65 mm Brevetto 1919 był pierwszym modelem pistoletu stricte cywilnego Beretty: kieszonkową szóstką z iglicznym mechanizmem uderzeniowym. Dopiero od drugiej serii z 1921 roku uzyskał bezpiecznik chwytowy. Na zdjęciu Brevetto 1919 Modello 1926 z bezpiecznikiem od strzału przedwczesnego Po Modello 318 przyszedł Modello 418 ze wskaźnikiem napięcia iglicy, a po wojnie dorobił się aluminiowego szkieletu (1948), nowego bezpiecznika chwytowego (1951) i ukośnych rowków do odciągania (1953). Na zdjęciu wersja luksusowa Modello 421, grawerowana i (niegdyś) złocona Kolejną formą rozwojową Brev. 19 był Modello 318 z chwytem wzorowanym na wojskowym Mod.934. Na zamku zwraca uwagę opis z użyciem podwójnej daty: 1940 i XVIII rok ery faszystowskiej (liczonej od Marszu na Rzym w roku 1922) marynarka wojenna, formacje policyjne i nowy rodzaj wojsk, Królewskie Lotnictwo (Reggia Aeronautica, RA). Produkcja Mod.934 trwała do kapitulacji faszystowskich Włoch we wrześniu 1943 roku, zaś po wejściu niemieckich wojsk okupacyjnych wznowiono dla Heereswaffenamtu produkcję wyłącznie Mod.935. Po wojnie oba wróciły do produkcji w 1946 roku i przez długie lata włoska armia i policja były nadal uzbrojone w te coraz bardziej przestarzałe wzory pistoletów. Produkcja części Mod.934 zakończyła się w 1980 roku (!), ale jeszcze w latach 90. montowano egzemplarze z pozostałych zapasów. Modello 1938 W końcu lat 30. Rumunia zamówiła we Włoszech partię pistoletów opartych konstrukcyjnie na Mod.934 ale mających strzelać nabojem 9 mm 19: i to nie słabowitym Glisenti, tylko pełnowartościowym nabojem 9 mm 19 Parabellum. Beretta wygrała w 1938 roku rumuński konkurs na pistolet maszynowy, a Rumunom zależało na utrzymaniu jednolitej amunicji pistoletowej. Pomimo ROCK ISLAND AUCTIONS (2) 34 magazyn o broni CZERWIEC 2015

trudności technicznych, prototyp (z zamkiem swobodnym i wewnętrznym amortyzatorem sprężynowym w stylu Brev. 15) był gotów jeszcze w roku 1938. Z zapowiedzi zamówienia na 100 000 pistoletów ostatecznie nic nie wyszło, gdyż negocjacje barterowe trwały tak długo, że w końcu wybuchła wojna i wzmożone zamówienia własnej armii oraz trudności surowcowe wykluczyły wprowadzenie do produkcji nowego modelu. Rumuni w końcu musieli się Mod.948 był cywilną wersją Mod.934 z aluminiowym szkieletem i lufą kalibru.22. Nominalnie pistolet sportowy, szybko stał się popularną bronią obronną Brevetto 1919 Pierwszym cywilnym pistoletem samopowtarzalnym Beretty był Brevetto 1919 z roku 1920, stanowiący zewnętrznie niemal idealną kopię Brev. 1915 1919 Modello 1922, tyle że kalibru 6,35 mm i z iglicznym mechanizmem uderzeniowym. Szyna spustowa tak jak w większych pistoletach obracała zaczep spustowy i tracąc podparcie ześlizgiwała się z niego, przerywając cykl strzelania i zmuszając do zwolnienia spustu, by szyna mogła pod działaniem sprężyny ponownie wejść w kontakt z zaczepem. Taki ześlizgowy przerywacz nie zabezpieczał jednak przed strzałem przy niedomkniętym zamku, a w połączeniu z iglicznym mechanizmem uderzeniowym groził niekontrolowanymi odpaleniami przy upuszczeniu broni, toteż już po kilku miesiącach produkcji, w 1921 roku pojawiła się druga seria Modello 1920 z automatycznym bezpiecznikiem chwytowym przewidzianym zresztą od początku zadowolić kontraktem na 40 000 Mod.934 na nabój 9 mm krótki (po rumuńsku 9 Scurt ). Skomplikowane rozliczenia przysporzyły wiele problemów i sporów, prowadząc ostatecznie do zerwania kontraktu przed jego pełnym wykonaniem. Modello 1938 odrodził się dość niespodziewanie po wojnie, gdy włoska armia debatowała nad przejściem na nabój 9 mm 19 i wśród propozycji Beretty oprócz pistoletu ryglowanego w dwóch odmianach (rygiel wahliwy i przekoszenie lufy), pojawił się Modello 1950 z zamkiem swobodnym! Nic z tego w końcu nie wyszło i wojsko pozostało przy Mod.934, choć marynarka, policja drogowa i karabinierzy przyjęli pistolet Mod.951 ryglowany ryglem wahliwym. Mod.949 Tipo Olimpionico był pierwszym pistoletem wyczynowym Beretty z prawdziwego zdarzenia. Większość egzemplarzy strzelała nabojem.22 Short, ale produkowano też model na nabój.22 LR, jak tutaj 36 magazyn o broni CZERWIEC 2015

w patencie No. 172302 z lutego 1919 roku. W trzeciej serii Brevetto 1919 Modello 1920 z roku 1923 dźwignię bezpiecznika samoczynnego powiększono o połowę, ułatwiając jego włączenie. Ponieważ nadal zdarzały się przypadki strzelania serią, ułatwione przez niewielką masę zamka, w roku 1926 pojawiła się kolejna zmiana konstrukcyjna tym razem na tyle poważna, że oznaczenie zmieniono na Breobrót zaczepu, i w konsekwencji strzał. Od 1931 roku blaszane okładki szóstki zastąpiono plastikowymi na stalowej podkładce ta drobna zmiana plus kilka kosmetycznych poprawek wystarczyły, by w katalogach odnotować nową odmianę Brevetto 1919 Modello 1926 1931, a kolejne kosmetyczne poprawki (medaliony PB na okładkach) stworzyły jeszcze potem Brevetto 1919 Modello 1934. REKLAMA Mod. 950 B Special na nabój.22 Short z lufą 95 mm nie sposób poważnie uważać za broń sportową. No ale z drugiej strony Fiat 500 też nie był samochodem sportowym, a rajdy wygrywał... Beretta Jetfire, czyli amerykańska odmiana Mod. 950 BS na nabój 6,35 mm Browninga. S w oznaczeniu wskazuje na bezpiecznik skrzydełkowy vetto 1919 Modello 1926. Szynę spustową zaopatrzono w integralny przerywacz/bezpiecznik od strzału przedwczesnego przejęty z Modello 1923 w postaci prostopadłego odgałęzienia szyny spustowej (kształt odwróconej litery T). Koniec odgałęzienia wystaje ponad górną krawędź okładki i styka się z dolną powierzchnią zamka. Dopóki zamek nie jest całkowicie zamknięty, szyna jest spychana poza zasięg zaczepu spustowego i strzał nie może paść. Dopiero gdy zamek zamknie się, przerywacz chowa się w specjalnym gnieździe w zamku a wtedy sprężyna unosi szynę spustową i zamyka obwód spustowy, zaś ściągnięcie spustu spowoduje ROCK ISLAND AUCTIONS Modello 318/418 W roku 1935 do konstrukcji Brev. 19 wprowadzono kolejny bezpiecznik tym razem automatyczny bezpiecznik magazynkowy, zgodny z patentem No.313487 z 5 kwietnia 1933 roku (NB rysunek patentowy pokazuje bezpiecznik na szkielecie kurkowego pistoletu z falistym obrysem chwytu, czyli co najmniej Modello 1932 ale w nich go na szczęście nigdy nie zastosowano). Bezpiecznik na postać płaskiej sprężyny z odgałęzieniem. Dopóki w broni jest magazynek, CZERWIEC 2015 magazyn o broni 37

Seria 20 z małym szkieletem i unoszoną lufą Mod. 950 była pierwszą serią modeli Beretty z mechanizmem spustowo-uderzeniowym podwójnego działania. Na zdjęciu Mod. 21A na nabój.22 LR z lufą otwartą do ładowania/rozładowania odgałęzienie opiera się na jego pudełku i utrzymuje koniec sprężyny poza zasięgiem zaczepu spustowego. Wyjęcie magazynka sprawia, że sprężyna traci podparcie i opada, blokując zaczep i uniemożliwiając strzał. Przy okazji obrys rękojeści ujednolicono z dużymi pistoletami. Zmodyfikowaną broń oznaczono Modello 318, wprowadzając grawerowane odmiany luksusowe 319 (oksydowana), 320 (niklowana) i 321 (złocona). W roku 1938 dodano wskaźnik napięcia iglicy, całość przemianowując na Modello 418 (plus odmiany 419 421 jak wyżej). Oprócz odmian ze stalowym szkieletem, pojawiła się wersja Aermetal ze szkieletem duralowym analogiczna do krótkich serii pistoletów Mod.935 Aermetal kalibru 7,65 mm. Duraluminium miało się na stałe stać materiałem na szkielety wszystkich 418 dopiero po wojnie. W 1950 roku zmieniono konstrukcję bezpiecznika chwytowego zamiast stalowego z owalnym przyciskiem, był on teraz aluminiowy, jak reszta szkieletu, a jego dźwignia powtarzała zarys rękojeści. Trzy lata później rowki do odciągania stały się ukośne zamiast prostych. Produkcja 418 trwała od roku 1938 do 1961 z przerwą wojenną (tylko na lata 1944 1945) a więc modele serii Brevetto 1919 pozostawały w produkcji przez 41 lat od debiutu w 1920 roku. Największym i stosunkowo rzadko w Europie widywanym przedstawicielem Serii 30 była Beretta 3032 Tomcat na nabój 7,65 mm Browninga Beretta Mod. 70 reprezentowała drugie powojenne pokolenie pistoletów na średnim szkielecie słynną Serię 70. Pierwotna wersja miała jeszcze bezpiecznik przetykowy wzorowany na Mod.951 JAROSŁAW LEWANDOWSKI Modello 948 Pierwszym pistoletem bocznego zapłonu Beretty był Modello 948 na dobrą sprawę cywilna wersja Mod.934/935 na nabój.22 LR, stanowiąca pośrednią fazę między pistoletami wojskowymi z zamkiem swobodnym, a cywilną Serią 70. Był to pierwszy seryjnie produkowany pistolet wyłącznie ze szkieletem duralowym bez wersji całostalowej. Produkowany przez 10 lat, do 1958 roku, cieszył się dużym powodzeniem ale z racji mało precyzyjnych przyrządów celowniczych głównie jako broń do samoobrony, a nie sportu. Jego sukces sprawił, że w Serii 70 znalazł się realizujący bardzo podobne założenia Mod. 72. Pierwotny Modello 948 miał krótką lufę (95 mm) i muszkę na mostku zamka, jak Mod.934/935 i pierwotny Mod. 70 bocznego zapłonu, ale w drugim roku produkcji zastąpiła go odmiana z muszką przeniesioną na przedłużone lufy, długości 105 i 150 mm. Obie lufy sprzedawane były oddzielnie, można było kupić pistolet z krótszą i dokupić długą lub odwrotnie. Modello 949 Po tym pierwszym, jeszcze dość niepewnym kroku na polu broni sportowej, rok później Beretta wprowadziła do produkcji wyczynowy Modello 949 broń całkowicie odmienną od wszystkiego, co do tej pory produkowała, ze stałą lufą, choć szczegółowe rozwiązania wyraźnie wypływają z poprzednich konstrukcji. Początkowo produkowany w wersji na nabój.22 LR, jak poprzednik, już wkrótce dorobił się wersji Modello 949 Tipo Olimpionico na nabój.22 Short, z którym włoscy zawodnicy zdobyli w następnych latach wiele medali w konkurencji pistoletu szybkostrzelnego. Produkcja pistoletu na nabój.22 Short trwała do roku 1962, zaś odmiana na.22 LR produkowana była dwukrotnie między 1949 a 1950 rokiem i po- 38 magazyn o broni CZERWIEC 2015

nownie w latach 1959 1964. Od 1952 roku (igrzyska w Helsinkach) model nosił oficjalną nazwę Olimpionica, w obu wersjach nabojowych. Brevetto 1950 i Seria 950 W roku 1950 firma zbudowała kolejny pistolet kieszonkowy tym razem bardzo inny od wszystkiego, co do tej pory wytwarzała, z lufą unoszoną na zawiasie do ładowania, na wzór pistoletu Le Français (STRZAŁ 10-11/12). Podobnie jak pierwowzór pistolecik miał nietypowe urządzenie powrotne (sprężynę agrafkową umieszczoną za spustem z ramionami wyprowadzonymi na boki pod okładkami) jednak w odróżnieniu od niego miał zewnętrzny kurek i normalny zatrzask magazynka (choć rozmieszczony w sposób, który tylko u Beretty i Astry uchodził za normalny z tyłu na chwycie). Pistolet początkowo znany jako Brev. 950 (Brevetto 1950 choć patent No. 467871 z 1950 roku dotyczył rozwiązań nie tego karzełka, lecz Mod.951, a o żadnym innym w tym roku nic nie wiadomo) produkowany był w wersjach na naboje.22 Short,.22 LR i 6,35 mm 15,5SR. Nieco kuriozalnie wyglądała wersja 950 Special pistolet.22 Short z lufą 95 mm, udający (bez większego powodzenia z racji stałych przyrządów celowniczych) broń tarczową. Wkrótce okazało się, że jednoramienna sprężyna powrotna nie wystarcza do niezawodnego działania i pojawił się nowy Mod. 950 B z symetryczną sprężyną powrotną o dwóch ramionach. Jednocześnie znikła wersja na nabój.22 LR, choć pozostał długolufowy 950 B Special. Katalogi oferowały także wersję 950 B/DI grawerowaną i wykańczaną niklem, srebrem lub złotem. 950 B kalibru 6,35 mm w USA nosił nazwę Beretta Jetfire, zaś odmiany na nabój.22 Short Beretta Minx. W 1968 roku restrykcyjna nowelizacja amerykańskiego prawodawstwa zabroniła importu cieszących się olbrzymim powodzeniem maluchów Beretty rozwiązaniem było uruchomienie produkcji na miejscu, po tym jak włoska firma wykupiła swego amerykańskiego partnera i otworzyła produkcję w jego siedzibie w Accokeek, Maryland. Amerykańskie Beretty 950 B zostały uzupełnione przy okazji o bezpiecznik nastawny zaczerpnięty z Modelu 20 i ich nazwy modeli zmieniono na 950 BS. śrubowej sprężyny powrotnej, działającej na zamek za pośrednictwem dźwigni czyli tak jak w Le Français. Po premierze w 1959 roku Model 20 bardzo szybko przyjął się na rynku amerykańskim jako Beretta Jaguar, kładąc podwaliny pod nową rodzinę modeli Serię 20. Oprócz Modelu 20 należą do niej pistolety Model 21, produkowany przez brazylijską filię Beretty (która potem wypączkowała Odmianą Mod. 70 na naboje bocznego zapłonu był Mod. 71, tu w wersji 71/S ze skrzydełkowym bezpiecznikiem zamiast przetykowego. Zwraca uwagę przecięty mostek zamka, przepuszczający przeniesioną na lufę muszkę Mod. 74A na naboje 7,65 mm 17SR z lufą 150 mm i celownikiem regulowanym na zamku. Przedłużone okładki pozwalają używać dłuższego magazynka Seria 20 i 30 Mechanizm pojedynczego działania nie był idealny do broni przeznaczonej do samoobrony, toteż już w 1958 roku powstał pistolet Model 20, będący modyfikacją 950 z mechanizmem SA/DA i pionowo ustawionej w Taurusa), Model 21A Bobcat.25 (z magazynkiem na 8 nabojów 6,35 mm) i Model 21A Bobcat.22 (7 nabojów.22 LR), a później w tworzące Serię 30 pistolety Beretta 3022 Tomcat kalibru.22 oraz 3032 Tomcat kalibru 7,65 mm z roku 1996. CZERWIEC 2015 magazyn o broni 39

Mod. 76 był pistoletem sportowym pełną gębą, który z prymitywnym Mod. 71 łączy już tylko wspólny szkielet Serii 70 ARCHIWUM REDAKCJI zmod. 73 stała muszka i celownik zamontowane na lufie 150 mm, okładki powiększające chwyt i magazynek na 10 nabojów.22 LR, zmod. 74 jak 73, ale z celownikiem regulowanym (74A był pistoletem 7,65 mm i miał celownik regulowany zamontowany na zamku, nie na lufie istniała też wersja Mod. 100, także 7,65 mm, ale z celownikiem regulowanym na lufie); zmod. 75 jak 71, ale z lufą 150 mm. Kulminacją Serii 70 był Mod. 76, pełnoobjawowy pistolet sportowy.22 LR z lufą 150 mm zamkniętą w profilowanym płaszczu i regulowanymi przyrządami celowni- Seria 70 O ile rządowe zamówienia na pistolety wojskowe Mod.934/935 z zamkiem swobodnym wciąż napływały, to ich cywilna sprzedaż spadła w końcu do poziomu, który zmusił firmę do modernizacji jeśli nie rzeczywistej, to choćby stylistycznej. W ten sposób narodziła się w roku 1958 Seria 70. Jej poszczególne modele nosiły oznaczenia przyznawane arbitralnie, bez związku z latami wejścia do produkcji, jak wcześniejsze oznaczenia modeli. Pistolety zachowały największe zalety dotychczasowych konstrukcji, ich prostotę i niewysoką cenę, łącząc je z rozwiązaniami zaczerpniętymi z nowego ryglowanego pistoletu Mod.951 (zaczep zamka, przetykowy bezpiecznik blokujący kurek i przyciskowy zatrzask magazynka z tyłu chwytu u dołu, a nie w dnie, jak dotąd). W latach 60. zmieniono formę bezpiecznika, z przetykowego na skrzydełko o konstrukcji zaczerpniętej z Modelu 20 oznaczenia tak wyposażonych pistoletów zmieniono, dodając /S. W Serii 70 swoich następców znalazły wszystkie dotychczasowe pistolety z zamkiem swobodnym na średnich szkieletach, odradzając zainteresowanie rynku zarówno włoskiego, jak i zagranicznych. Wszystkie bazowały na wspólnym szkielecie, dostępnym w dwóch odmianach materiałowych: stalowej i aluminiowej. Nazwy modeli zmieniono z włoskiego Modello na bardziej uniwersalny Model, a najczęściej i tak skracano do Mod. choć nie stanowiły wzorów wojskowych. Podstawowy Model 70 był początkowo dostępny w trzech kalibrach:.22 (nabój LR), 7,65 i 9 mm na naboje Browninga, choć od lat 60. w ofercie pozostały jedynie obie wersje centralnego zapłonu, a miejsce wersji bocznego zapłonu zajął Mod. 71. Numery modeli opisywały konfigurację przyrządów celowniczych, i tak: Następcą wyczynowego Mod. 949 został nowy Tipo Olimpionico Mod. 80 z połowy lat 60. broń do konkurencji Pistolet szybkostrzelny na naboje.22 Short z integralnym kompensatorem wylotowym zmod. 70 muszka stała na mostku zamka, celownik stały, zmod. 71 muszka stała na lufie, mostek zamka przecięty, celownik stały, zmod. 72 jak 71, ale z dwiema lufami wymiennymi 90 i 150 mm; Kuriozalne interludium Beretta Model 90 produkowana przez rzymską filię nawet nie przypominała pistoletu Beretty i dziś jest niemal zapomnianą gałęzią drzewa genealogicznego firmy, ale bez niej nie byłoby sukcesu Serii 81 czymi na szynie biegnącej nad całą bronią, z chwytem powiększonym ortopedycznymi okładkami najwyższy punkt rozwoju starej linii pistoletów Beretta ze spustem pojedynczego działania. Najbardziej rozpowszechnionymi pistoletami w serii były Modele 70, A.B. ŻUK ROCK ISLAND AUCTIONS 40 magazyn o broni CZERWIEC 2015

DANE TECHNICZNE PISTOLETÓW BERETTA Z ZAMKIEM SWOBODNYM kaliber i nabój.22 Short.22 Long Rifle 6,35 mm 15,5SR Browninga typ Modello 949 Olimpionica Modello 950 B Speciall Mod. 80 Olimpionica Mod. 71 Mod. 76 Beretta 87 Cheetah Beretta 89 Standard długość całkowita/lufy [mm] 318/220 150/95 305/170 165/90 235/150 172/97 240/135 Neos 224/114, 262/153, 300/191 Brevetto 1919 Modello 418 Bantam Modello 950 B Jetfire 114/60 116/60 120/60 masa [g] 1070 320 1050 480 930 570 1160 900/1025/1114 355 390 280 pojemność magazynka [szt.] 6 6+1 6 8 10 9 8 10 8 8 8+1 potem w fenomenalnie udanej Serii 81, choć wyglądem przypominał raczej mieszankę Walthera PP i Mausera HSc. Zamek był zamknięty od góry, przycisk magazynka umieszczono normalnie, pod kciukiem u nasady kabłąka, a nie u dołu chwytu z tyłu po lewej, jak w ówczesnych Berettach. Pistolet sprzedawał się we Włoszech słabo, nieco lepiej w Ameryce. Beretta 81 BB dwurzędowy pistolet kalibru 7,65 mm nie wyprze się podobieństwa stylistycznego do Beretty 92. Ponieważ wyczynowy Mod. 80 zajął już ten numer, nowa seria modeli musiała się zacząć od nieparzystego numeru 71 i 76 cała reszta, wszystkie na nabój.22 LR (poza 74A i 100 kalibru 7,65 mm), powstała jedynie w niewielkiej liczbie. Seria 70 była produkowana w latach 1958 1977. Mod. 80 Następcą wyczynowego Mod. 949 był kolejny Tipo Olimpionico, pistolet szybkostrzelny Mod. 80 na nabój.22 Short z lufą długości 170 mm zaopatrzoną w integralny kompensator podrzutu. Broń ta była produkowana na zamówienie, w ograniczonej liczbie, ogółem w latach 1962 1977 powstało ich około 1250 sztuk. Mod. 80 był oryginalną konstrukcją Beretty, bez związku z innymi pistoletami firmy. Mod. 90 W działającej w latach 1969 1981 rzymskiej filii Beretty (Beretta Armi Roma) powstał zupełnie odrębny od reszty oferty firmy pistolet Mod. 90 z mechanizmem SA/DA. Ten niepozorny i dziś niemal zapomniany pistolet kalibru wyłącznie 7,65 mm był poligonem badawczym rozwiązań użytych BERETTA Największą sławę wśród modeli Serii 81 osiągnął 84, na naboje 9 mm 17 tu w odmianie 84 FS, jeszcze bardziej upodobnionej do dużej Beretty 92 FS. Od połowy lat 80. seria zmieniła nazwę na Cheetah Seria 81 W roku 1976 do produkcji w Gardone weszła nowa Seria 81 z mechanizmem spustowym SA/DA, która miała zastąpić Serię 70 we wszystkich trzech kalibrach:.22 LR, 7,65 mm i 9 mm. Tym razem w odróżnieniu od Mod. 90 nikt już nie mógł wątpić, że widzi pistolet Beretty: na górę zamka powróciło charakterystyczne wycięcie. W porównaniu z dotychczasowymi dinozaurami, tkwiącymi korzeniami w patentach z 1915 i 1919 roku, Seria 81 z dwurzędowymi magazynkami była produktem niemalże futurystycznym choć założenie serii było identyczne z Serią 70. Pistolety te stanowiły stylistycznie zmniejszony odpowiednik nowej serii dużych pistoletów ryglowanych Beretta 92 podobnie jak Seria 70 powtarzała rozwiązania Mod.951. Tak jak w przypadku nowej dużej Beretty, w ich nazewnictwie wyeliminowano w ogóle słowo model nowe pistolety nazywały się po prostu Beretta 81 (7,65 mm 17SR) i Beretta 84 (9 mm 17). W 1981 roku serię uzupełniły pistolety 82 B i 83 B, jednorzędowe wersje odpowiednio 81 i 84 zaopatrzone w automatyczną blokadę iglicy, który uniemożliwia oddanie przypadkowego strzału przy upadku broni, oraz 85 B, identyczna z 83 B poza dłuższym chwytem, mieszczącym magazynek na 8, a nie 7 nabojów. Blokadę wprowadzono jednocześnie we wcześniejszych pistoletach serii, tworząc modele 81 B i 84 B. Już w następnym roku wszystkie modele B wypadły jednak z produkcji, zastąpione modelami BB po kolejnej modyfikacji szkieletu. Modele serii F 42 magazyn o broni CZERWIEC 2015

Brevetto 1915 1919 Modello 1922 7,65 mm 17SR Browninga 9 mm 17 Browninga 9 mm 19 Glisenti Mod. 70 Mod. 74A Mod. 90 Beretta 81 BB Beretta 3032 Tomcat Mod.934 Beretta 84 FS Beretta 85 BB Beretta 86 Cheetah Brevetto 1915 Mod.915 Brevetto 1915 1919 Modello 1923 150/85 165/90 235/150 170/92 172/97 125/61 152/94 172/97 185/111 167/95 162/97 580 660 (szkielet stalowy) 520 (aluminiowy) 570 580 685 410 660 660 620 660 850 890 8 8 8 8 12 7+1 7 13 9 8+1 8 8 (83 F, 84 F i 85 F) miały z kolei (na wzór 92 F) kanciasty kabłąk umożliwiający strzelanie z oparciem palca wskazującego ręki podtrzymującej przy strzelaniu oburącz, zgodnie z najnowszą ówczesną modą. Wariant FS jest także odpowiednikiem konfiguracji dużej Beretty 92 FS. Poza pistoletami centralnego zapłonu, w Serii 81 pojawiła się w roku 1982 Beretta 87 (STRZAŁ 11/07) bocznego zapłonu z magazynkiem na 8 nabojów.22 LR, początkowo bez blokady iglicy dodanej w 1985 roku w zmodyfikowanej Beretcie 87 BB (patrz nasza okładka). Drugim pistoletem bocznego zapłonu w serii była Beretta 89 pistolet sportowy kalibru.22 z prawdziwego zdarzenia z lufą 150 mm, następca Mod. 76. Jako jedyny w serii miał mechanizm spustowy pojedynczego działania i szkielet z lekkich stopów. Produkowano go w latach 1990 2000, potem zastępując Berettą 87 Target, która jednak poza numerem nie ma nic wspólnego z dawną małą 87 BB bo jest po prostu tańszą wersją 89 z ujednoliconym szkieletem. W latach 80. serię 81 przemianowano zgodnie z ówczesnym kocim kodem firmowym na Beretta Cheetah, a produkcja podstawowych modeli trwała do roku 2013, kiedy wycofano ją z katalogu. Brak jakichkolwiek wiadomości o pracach nad następcami Do Serii 81 należał też model sportowy ze spustem pojedynczego działania Beretta 89 następca Mod. 76. Inny pistolet.22 bocznego zapłonu w serii, Beretta 87 BB, do 2002 roku był raczej następcą Mod. 71 W 2002 roku firma zastąpiła modele Beretta 89 i 87 BB hybrydą Berettą 87 Target. Jak to z Frankensteinami bywa, wynik nie zaspokoił miłośników żadnego z wyjściowych modeli Kuriozalna Beretta 86 Cheetah: połączenie Beretty 85 (kaliber 9 mm, jednorzędowy magazynek) z unoszoną lufą Serii 20/30 serii Cheetah może świadczyć o tymczasowości tej rezygnacji, gdyż był to zawsze dochodowy sektor oferty firmy i jedna z najbardziej udanych komercyjnie serii modeli pistoletów w jej historii. Do tego samego typoszeregu formalnie należy też Beretta 86 z roku 1989, łącząca elementy konstrukcyjne Serii 81 (a dokładniej Beretty 85 BB) i... Serii 950, z unoszoną lufą, co pozwala doładować nabój przy pełnym magazynku i umożliwia rozładowanie gdyż zamek pozbawiony jest wyciągu, CZERWIEC 2015 magazyn o broni 43

tak samo jak w 950. Pistoletu nie rozkłada się do czyszczenia lufę przeciera się po otwarciu, w broni, gdyż zdjęcie zamka jest czynnością zastrzeżoną dla rusznikarza, wymagającą demontażu lufy. Beretta U22 Neos Amerykańska filia Beretty w ramach postępującej emancypacji od centrali wprowadziła w roku 2002 do produkcji sprzedawany początkowo tylko w USA, pistolet bocznego zapłonu U22 Neos. Była to broń dla początkujących strzelców sportowych i do strzelań rekreacyjnych, tańsza od 87 Target, konkurującą na tamtejszym rynku przede wszystkim z pistoletami w rodzaju Colta.22 Automatic, Browninga Buckmarka czy Rugera 22/45. Pistolet ma plastikowy szkielet, magazynek na 10 nabojów i wymienne (mocowane pionową śrubą umieszczoną w szkielecie nad spustem) lufy 114, 152 oraz 190 mm. W latach 2003 2007 dostępna była wersja luksusowa DLX, a także zestaw konwersyjny U22 Neos Carbine Kit. Obecnie, w związku z przeprowadzką Beretty z Accokeek, Maryland do bardziej przyjaznego broni Gallantin w Teksasie, produkcja Neosa została zawieszona. Pod fałszywą flagą Beretta oprócz produkcji własnych pistoletów pod własną firmą, tworzyła też czasami modele, sprzedawane pod cudzymi markami. Pierwszy taki udokumentowany przypadek miał miejsce w latach 60., gdy amerykańska firma Spesco Corp. z Atlanty w Georgii włączyła wariację Mod. 70/S do swojej serii podobnie re-brandowanych pistoletów pod generyczną marką Falcon. Powstała jedynie krótka partia testowa włoskich Falco- Beretta na wynos, odsłona pierwsza: pistolet Falcon był wyraźnie pochodną Mod. 70 i miał być sprzedawany w Ameryce pod obcą marką Beretta na wynos po raz drugi: w latach 1977 1997 Beretta 84 miała amerykańskiego kuzyna z pełnym zamkiem, Browninga Double Action.380 (BDA-380). W tym samym czasie europejska centrala Browninga w Herstal sprzedawała identycznie powstały pistolet FN 140DA kalibru 7,65 mm, pochodny od Beretty 81 Beretta U-22 Neos kalibru.22 z plastikowym szkieletem początkowo trafiła na rynek wyłącznie amerykański nów, po czym Spesco upadła i cała sprawa rozeszła się po kościach. Znacznie lepiej poszła współpraca Beretty z amerykańskim Browningiem z Morgan, Utah. Kiedy pistolety wypączkowane z FN 1910 przestały się sprzedawać w Ameryce, w 1977 roku firma zastąpiła je... Berettami 84! Sprzedawane jako Browning BDA.380, miały zamknięty od góry zamek (co od razu zmieniło je nie do poznania, nieprawdaż) oraz kurek z rewolwerową ostrogą. Później mistyfikacja poszła jeszcze krok dalej i dwurzędowe Beretty udawały Browningi już nie tylko w Ameryce, ale także w Europie, jako FN 140DA z tą różnicą, że był to klon Beretty 81, kalibru 7,65 mm. Współpraca z jednym i drugim Browningiem trwała aż dwie dekady, do roku 1997. Koniec części I; część II o pistoletach ryglowanych w następnym numerze. ROCK ISLAND AUCTIONS ROCK ISLAND AUCTIONS 44 magazyn o broni CZERWIEC 2015