Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 6, zeszyt 3, 161-167, 2013 Jakość opieki perinatalnej w Polsce w ocenie rodzących w latach 1990-2013 ANNA JARCZAK, KORNELIA KOSOŃ Streszczenie Celem pracy było dokonanie analizy oceny jakości opieki perinatalnej w Polsce wyrażonej przez y, których porody odbyły się w latach 1990-2013. Zbadanie zmienności tychże ocen na przestrzeni podanych lat oraz porównanie odpowiedzi rodzących na temat pierwszego i drugiego porodu. Materiał i metoda: Grupę badaną stanowiło 136, których porody odbyły się w latach 1990-2013. Metodą zastosowaną w badaniu był kwestionariusz ankiety składający się z 27 pytań. Wyniki: Większość z badanych pochodziła z miasta i miała wykształcenie wyższe. Szpitale specjalistyczne były najchętniej wybieranym miejscem do porodu, a szpitale wojewódzkie uklasyfikowały się na ostatnim miejscu. Wszystkie y korzystały w ciąży z opieki ginekologa i bez względu na liczbę przebytych ciąż, były z niej większości zadowolone. Z opieki położnej skorzystała mała liczba ankietowanych i mimo wyrażonej przez nie sporej satysfakcji, ilość korzystających z tejże opieki w kolejnych ciążach zmniejszyła się. W przypadku ponad 6 ogółu porodów y nie zostały zapytane o zgodę na nacięcie krocza, zabiegowe zakończenie porodu lub cięcie cesarskie. Podczas większości porodów na sali porodowej obecny był lekarz, lecz tylko połowa rodzących mogła liczyć na jego wsparcie. Położne udzieliły wsparcia zdecydowanej większości pacjentek. Lekarze używali częściej obraźliwych i poniżających słów, niż położne. Zaobserwowano tendencję spadkową dotyczącą nieudzielania informacji o przebiegu porodu oraz stanu zdrowia matki i dziecka. W porównaniu do wcześniejszych lat, y mogą zobaczyć dziecko od razu po porodzie i przebywać z nim w jednej sali. Obecnie personel medyczny przywiązuje coraz większą wagę do zapewnienia intymności pacjentce oraz stwarza możliwość odwiedzin, niż jeszcze kilkanaście lat wcześniej. Respondentki podczas wizyt patronażowych otrzymały wskazówki dotyczące opieki nad dzieckiem i oceniły je jako przydatne, jednak położne środowiskowe nie zwróciły uwagi na konieczność wyjaśnienia im przebiegu połogu i laktacji. Wnioski: Lata 1990-2013 cechują się niestety spadkiem liczby porodów fizjologicznych, na rzecz cięć cesarskich i porodów zabiegowych. Pocieszające jest, że y ankietowane wyraziły pozytywną opinię na temat opieki ginekologa i położnej sprawowanej nad nimi podczas ciąży. Personel medyczny w porównaniu do lat wcześniejszych przykłada większą wagę do współpracy z pacjentką, szczególnie podczas porodu. Zrozumiano, jak istotne jest udzielanie wsparcia rodzącej, zadbanie o jej intymność, a przede wszystkim umożliwienie kontaktu z dzieckiem już od momentu narodzin. Pomimo faktu, iż nadal zdarzają się sytuacje przedmiotowego traktowania pacjentek, to nowy standard opieki okołoporodowej oraz większa świadomość wychodzą temu naprzeciw. Słowa kluczowe: opieka perinatalna, jakość, ciąża, poród Wstęp Ciąża, poród i połóg to niezwykły czas w życiu y. Wiąże się on z różnymi, czasem skrajnymi emocjami. Jest to czas miłości, oczekiwania, radości, spełnienia, ale również obaw oraz lęku. Emocje te wpływają na funkcjonowanie całej rodziny, dlatego istotne znaczenie ma zapewnienie w tym czasie kobiecie i jej rodzinie kompleksowego wsparcia [1, 2]. Opieka perinatalna to całokształt opieki medycznej nad ą w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży, porodu oraz połogu, a także opieka nad noworodkiem [3]. Jest to więc wielodyscyplinarne działanie, nad którego prawidłowym przebiegiem czuwa szereg specjalistów: ginekologów, położników, położnych, neonatologów oraz psychologów [4]. Jakość opieki perinatalnej może być bardzo wysoka w ocenie wyżej wymienionych specjalistów, ponieważ zwracają oni uwagę na wykwalifikowaną kadrę medyczną, szpitale i gabinety wyposażone w najnowszy sprzęt, odpowiednie procedury i przepracowane schematy postępowania. Jednak inna ocena tej samej opieki może być wystawiona przez ę, która jej doświadczyła. Bo mimo to, iż personel był kompetentny, to może niemiły. Schematy postępowania jasne, ale może nikt o nich nie poinformował. Świetne wyposażenie szpitali i gabinetów, ale przedmiotowe traktowanie pacjenta. Przykłady można by mnożyć. 8 kwietnia 2011 roku w Polsce wszedł w życie nowy standard opieki okołoporodowej. Od tego czasu na naszych oddziałach porodowych i położniczych wiele się zmieniło. Dzięki nagłaśnianiu postanowień nowego standardu y stały się bardziej świadome swoich praw, wiedzą czego mogą oczekiwać od personelu medycznego i egzekwują to. Ale jeszcze kilka lat wcześniej rzeczywistość oddziałów położniczych oraz porodowych była zupełnie inna. Cel pracy 1) Ocena jakości opieki perinatalnej w Polsce w latach 1990-2013. 2) Analiza zmienności ocen jakości opieki perinatalnej na przestrzeni lat 1990-2013. 3) Porównanie odpowiedzi rodzących na temat pierwszego i drugiego porodu. Studenkie Położnicze Koło Naukowe przy Katedrze Zdrowia Matki i Dziecka, Ginekologiczno-Położniczy szpital Kliniczny Uniwersytetu im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
162 A. Jarczak, K. Kosoń Materiał i metoda Grupę badaną stanowiło 136, których porody odbyły się w latach 1990-2013 matki studentek położnictwa Uniwersytetu Medycznego (I rok Studiów Uzupełniających Magisterskich) oraz członkowie Stowarzyszenia Nauczycieli Naturalnego Planowania Rodziny oddziału w Poznaniu. W pracy zastosowano kwestionariusz ankiety składający się z 27 pytań. Dotyczyły one ilości odbytych porodów i sposobów ich zakończenia, opieki ginekologa oraz położnej w czasie ciąży i poziomu satysfakcji z tej opieki, wsparcia ze strony personelu medycznego podczas porodu, uzyskiwanych informacji o przebiegu porodu i stanie zdrowia swoim oraz dziecka, a także opieki szpitalnej na oddziałach położniczych oraz wizyt patronażowych położnych środowiskowych. Wyniki poddano analizie jakościowej oraz ilościowej. Analizę przeprowadzono za pomocą programu Statistica 10.0. Wyniki Charakterystyka grupy badanej Grupę badaną stanowiło 136 75% mieszkających w mieście, 25% na wsi. Największą część badanych stanowiły y z wyższym wykształceniem 8. Średnia liczba posiadanych dzieci wynosiła dwa. Lata porodów podzielone zostały na 3 okresy: 1990-1999 (I), 2000-2009 (II) i 2010 do 2013 (III). U 50 badanych (-37%) pierwszy poród odbył się w latach 1990-1999, u 57 (-42%) w latach 2000-2009, a u 28 (-21%) w 2010-2013. Jedna osoba nie udzieliła odpowiedzi na to pytanie (tab. 1). W drugiej ciąży było 90 badanych (66%). Rozkład porodów drugiego dziecka na poszczególne okresy zawiera tabela 2. Trzecie dziecko rodziło 36 badanych (27%), a czwarte 14 (11%). Lata porodu Tabela 1. Lata porodu pierwszego dziecka Liczba rodzących Procent rodzących 1990-1999 50 36,76% 2000-2009 57 41,91% 2010-2013 28 20,58% (ryc. 1) Najwięcej rodzących drugie dziecko wybrało szpital specjalistyczny 27 (3), 22 (24%) wybrało szpital miejski, 21 (23%) szpital powiatowy, 18 (2) szpital wojewódzki, a jedna a rodziła w innym miejscu (1%). Poród trzeciego dziecka badanych również w większości odbył się w szpitalu specjalistycznym 12 (33%), 9 (28%) rodziło w szpitalach powiatowym i miejskim, a 6 (17%) wybrało szpital wojewódzki. Czwarte porody odbywały się: 5 (36%) w szpitalu miejskim, 3 (21%) w szpitalach powiatowym i wojewódzkim, 2 (15%) w szpitalu specjalistycznym, a 1 (7%) odbył się w domu. 4 3 2 1 10 1 2 3 4 5 6 Poród I Poród II Poród III Poród IV Ryc. 1. Miejsce porodu. 1 szpital powiatowy, 2 szpital wojewódzki, 3 szpital miejski, 4 szpital specjalistyczny, 5 dom, 6 inne miejsce Opieka perinatalna Wszystkie badane y odpowiedziały, że korzystały z opieki ginekologa podczas ciąży. Zadowolenie z opieki ginekologa w trakcie trwania pierwszej ciąży wykazało aż 7. Częściowe zadowolenie wyraziło niecałe 2 badanych, a niezadowolenie 1. W drugiej ciąży (90 66% badanych) zadowolenie wykazało 69 (77%), częściowe zadowolenie 13 (14%), a niezadowolenie 8 (9%). W trzeciej ciąży zadowolonych z opieki było 26 (72%), 5 (14%) częściowo zadowolonych i 5 (14%) niezadowolonych. Satysfakcję z opieki ginekologa podczas czwartej ciąży wyraziło 12 (86%), a niezadowolenie 2 (14%) (ryc. 2). 8 Lata porodu Tabela 2. Lata porodu drugiego dziecka Liczba rodzących Procent rodzących 1990-1999 26 19,11% 2000-2009 41 30,14% 2010-2013 23 16,91% 6 4 2 I ciąża II ciąża III ciąża IV ciąża Z przeprowadzonych badań wynika, że najwięcej respondentek pierwsze dziecko rodziło w szpitalu specjalistycznym 39 (29%). Na drugim miejscu był szpital powiatowy 38 (28%), potem szpital miejski 37 (27%), a najmniej rodzących wybrało szpital wojewódzki 21 (16%). Tak Częściowo Nie Ryc. 2. Satysfakcja z opieki ginekologa podczas ciąży Z opieki położnej podczas pierwszej ciąży skorzystało jedynie 29 (21%) badanych. Na pytanie o poziom
Jakość opieki perinatalnej w Polsce w ocenie rodzących w latach 1990-2013 163 satysfakcji z opieki położnej podczas ciąży nie odpowiedziały 2 osoby. Spośród osób, które udzieliły odpowiedzi na to pytanie zadowolenie ze sprawowanej przez położną opieki wyraziły aż 23 y (85%), częściowe zadowolenie wykazały 3 osoby (11%), a niezadowolenie jedynie 1 osoba (3%). Podczas drugiej ciąży, w której było 90 badanych (66%) z opieki położnej skorzystało 17 (2) i aż 88% było z tej opieki zadowolonych. Dwie osoby (12%) wyraziło częściowe zadowolenie. W trzeciej ciąży z opieki położnej skorzystało 10 (28%) i 10 (9) wyraziło zadowolenie z otrzymanej opieki, a jedna osoba (1) częściowe zadowolenie. Podczas trwania czwartej ciąży z opieki położnej skorzystały 3 (21%) y i wszystkie wyraziły swoje zadowolenie z tej opieki (10) (ryc. 3). IV ciąża III ciąża II ciąża I ciąża 5 10 Tak Częściowo Nie Ryc. 3. Satysfakcja z opieki położnej podczas ciąży Sposoby zakończenia poszczególnych porodów zostały przedstawione w tabeli 3. Kobiety, których porody zakończyły się w sposób zabiegowy lub operacyjny odpowiedziały również, że w większości nie zostały zapytane o zgodę na użycie kleszczy czy próżniociągu lub wykonanie cięcia cesarskiego oraz nacięcia krocza. Odpowiedzi takiej udzielono 131 (62%) razy na 211 wszystkich porodów zabiegowych i operacyjnych. Tabela 3. Sposoby zakończenia porodów. 1 poród siłami natury bez nacięcia krocza, 2 poród siłami natury z nacięciem krocza, 3 poród przy użyciu kleszczy, 4 poród przy użyciu wyciągacza próżniowego, 5 cięcie cesarskie I poród II poród III poród IV poród 1 16 (12%) 20 (22%) 19 (53%) 8 (57%) 2 79 (58%) 48 (54%) 12 (33%) 2 (14%) 3 6 (4%) 2 (2%) 0 0 4 7 (5%) 1 (1%) 0 0 5 27 (2) 18 (2) 5 (14%) 4 (29%) Braki odpowiedzi 1 (1%) 1 (1%) 0 0 Stwierdzono istotną statystycznie zależność między latami, w których odbyły się pierwsze porody badanych a sposobem ich zakończenia (ryc. 4) (p = 0,02445 test Fishera-Freemana-Haltona). Porównując dane można zaobserwować znaczący spadek porodów fizjologicznych wraz ze wzrostem lat, w których odbywały się porody. Nastąpił również wzrost porodów zabiegowych (próżniociąg i kleszcze) w latach 2010-2013 w porównaniu z dwoma poprzednimi dekadami. Spadek odsetka cięć cesarskich w trzeciej grupie może być wynikiem małej próby. Zauważyć jednak można, że w latach 2000-2009 w porównaniu do lat 1990-1999 liczba cięć cesarskich wzrosła. 7 6 5 4 3 2 1 1 0,8% 0,6% 0,4% 0,2% 22% 52% 7,02% 63,16% 60,71% 3,57% 1990-1999 2000-2009 2010-2013 1 2 3 4 5 Ryc. 4. Sposoby zakończenia porodu w poszczególnych latach. 1 poród siłami natury bez nacięcia krocza, 2 poród siłami natury z nacięciem krocza, 3 poród przy użyciu kleszczy, 4 poród przy użyciu wyciągacza próżniowego, 5 cięcie cesarskie Podczas 276 porodów badanych lekarz obecny był 233 razy (85%). Wsparcie podczas porodu uzyskano od niego 128 razy (55%). Wsparcie od położnej natomiast uzyskano 219 razy tj. blisko 8. Jednak w latach 2000-2009 wsparcia od położnej nie uzyskało 33,33%, jest to wzrost w porównaniu do poprzedniej dekady o 15%. W latach 2010-2013 zaobserwowano jednak spadek do 7% (p = 0,01769 test Fishera-Freemana-Haltona). Na pytanie: Czy podczas porodu lekarz skierował do Pani obraźliwe, nieprzyzwoite słowa? twierdzących odpowiedzi udzielono 21 (8%). Na to samo pytanie lecz odnoszące się do położnej twierdzących odpowiedzi było 13 (5%). Informacji na temat przebiegu porodu nie udzielono rodzącym 66 razy (24%). Stwierdzono jednak istotną statystycznie zależność między latami porodu pierwszego dziecka, a otrzymaniem przez y informacji na temat przebiegu porodu (ryc. 5). 1990-1999 2000-2009 2010-2013 Odsetek, które otrzymały informacje o przebiegu porodu. Ryc. 5. Odsetek, które otrzymały informacje na temat przebiegu porodu; p = 0,02377 test Fishera-Freemana-Haltona
164 A. Jarczak, K. Kosoń Aż 72 razy (26%) y nie mogły tuż po porodzie zobaczyć bądź przytulić swojego dziecka. 108 razy (39%) dziecko nie przebywało z mamą w jednej sali po porodzie, lecz wraz z biegiem lat znacząco zmieniają się odpowiedzi respondentek (ryc. 6). Kobiety, których dzieci nie przebywały z nimi od porodu średnio otrzymywały je przy pierwszym porodzie po 8 godzinach, a przy drugim, trzecim i czwartym po 6 godzinach. Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w odpowiedziach rodzących w poszczególnych latach (p = 0,1313 test Kruskala- Wallisa). 55 razy (2) respondentki nie otrzymały informacji na temat stanu zdrowia swojego dziecka po porodzie, a aż 102 razy (37%) nie otrzymały informacji na temat swojego stanu zdrowia po porodzie. 9 8 7 6 5 4 3 2 zależność między miejscem porodu, a możliwością odwiedzin (p = 0,01495 test Fishera-Freemana-Haltona). Wraz ze wzrostem rangi szpitala częstsza była możliwość odwiedzin. W szpitalach specjalistycznych i miejskich możliwość odwiedzania badanych była większa niż w szpitalach wojewódzkim i powiatowym. Zaobserwowano również zależność między latami porodu a możliwością odwiedzin (p < 0,0001 test Fishera-Freemana-Haltona). W latach 1990-1999 odpowiedzi twierdzącej na pytanie o możliwość odwiedzin udzieliło 6 badanych, a w latach 2000-2009 i 2010-2013 aż 96%. Po porodzie y pozostawały w szpitalu średnio 4 dni i nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w odpowiedziach w poszczególnych latach (p = 0, 2414 test Kruskala-Wallisa). Podczas wizyt patronażowych położnych środowiskowych 33 razy (12%) y nie otrzymały wskazówek dotyczących opieki nad dzieckiem. Kobiety, które takie informacje otrzymały 32 razy (13%) oceniły je jako zupełnie nieprzydatne, 120 razy (49%) jako dość przydatne i 95 (38,5%) jako bardzo przydatne. Szczegółowy rozkład odpowiedzi zawiera rycina 7. Aż 64 razy (24%) respondentki odpowiedziały, że położne środowiskowe podczas wizyt patronażowych nie wyjaśniły przebiegu połogu, laktacji oraz nie zwróciły uwagi na zachowanie szczególnej higieny podczas połogu, a 72 razy (27%) odpowiedziały, iż położne środowiskowe częściowo wyjaśniły powyższe zagadnienia. 1 1990-1999 2000-2009 2010-2013 IV poród Odsetek, które po porodzie przebywały na sali wraz z dzieckiem. Ryc. 6. Odsetek, które po porodzie przebywały na sali wraz z dzieckiem; p = 0,00474 test Chi 2 Pearsona Na pytanie: Czy personel medyczny starał się zapewnić Pani intymność podczas porodu? udzielono 82 (3) negatywne odpowiedzi. W latach 2010-2013 wykazano jednak znaczący spadek negatywnych odpowiedzi (o ponad 33%) w porównaniu do dwóch poprzednich dekad (tab. 4). Tabela 4. Odsetek, którym personel medyczny zapewnił intymność podczas porodu; p = 0,00104 test Fishera-Freemana- -Haltona Lata porodu Zapewnienie intymności przez personel medyczny 1990-1999 59, 57% 2000-2009 56,14% 2010-2013 92, 86% Respondentki 64 razy (23%) odpowiedziały przecząco na pytanie czy były zachęcane przez personel medyczny do karmienia piersią, a 36 razy (13%) na pytanie o możliwość odwiedzin. Wykazano jednak istotną statystycznie III poród II poród I poród 1 2 3 4 5 6 zupełnie nieprzydatne bardzo przydatne dość przydatne Ryc. 7. Ocena przydatności wskazówek na temat opieki nad dzieckiem udzielonych przez położne środowiskowe Porównanie odpowiedzi respondentek o pierwszym i drugim porodzie U, które pierwsze dziecko rodziły w latach 1990-1999 nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w odpowiedziach na temat drugiego porodu. U respondentek rodzących pierwsze dziecko w latach 2000-2009 istotną statystycznie różnicę można zauważyć w pytaniu dotyczącym wsparcia położnej podczas porodu (p = 0,038887 test Chi 2 McNemara). Aż 71%, które nie otrzymało
Jakość opieki perinatalnej w Polsce w ocenie rodzących w latach 1990-2013 165 wsparcia od położnej podczas pierwszego porodu odpowiedziało, że otrzymało je podczas porodu drugiego dziecka. Natomiast 11% badanych nie otrzymało wsparcia od położnej podczas porodu drugiego dziecka, mimo tego, iż otrzymało je przy pierwszym porodzie. U tej samej grupy wykazano istotną statystycznie różnicę w odpowiedziach na temat zapewnienia intymności przez personel medyczny podczas porodu (p = 0,01616 test Chi 2 McNemara). 6, które udzieliły negatywnej odpowiedzi na powyższe pytanie podczas pierwszego porodu, wskazało, że przy porodzie ich drugiego dziecka personel medyczny starał się im zapewnić intymność. Natomiast 8%, które miało zapewnioną intymność podczas porodu pierwszego dziecka udzieliło negatywnej odpowiedzi na to pytanie przy drugim porodzie. U, które pierwsze dziecko rodziły w latach 2010-2013 nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w odpowiedziach na temat drugiego porodu. Dyskusja Opieka perinatalna w Polsce w latach 1990-1999, a nawet jeszcze w latach 2000-2009 pozostawiała wiele do życzenia. Jednak na podstawie przeprowadzonych badań można zauważyć, że w ostatnich latach opieka ta znacząco się poprawiła. Większość badanych wyraziła zadowolenie z opieki ginekologa i położnej podczas ciąży. Wciąż jednak niewiele korzysta z opieki położnej podczas ciąży, mimo tego, iż respondentki, które z niej skorzystały wyrażały swoje zadowolenie w granicach 85 do nawet 10. W ostatnich latach położne wyrażają więcej troski o pacjentkę podczas porodu i wspierają ją w tym wysiłku. Coraz częściej personel medyczny stara się zapewnić pacjentkom intymność na sali porodowej. Kobiety częściej są informowane o przebiegu porodu i znacznie częściej mają umożliwiony pierwszy kontakt z dzieckiem oraz mogą przebywać z nim w jednej sali. Ocena porodu, jako czynnika determinującego więź matki z dzieckiem i wpływającego na późniejszą jakość życia oraz zrozumienie jego istotności przez personel medyczny i władze państwa prowadzi do poprawy opieki perinatalnej w Polsce. Obecnie położnice najczęściej mają zapewnioną możliwość odwiedzin przez swoich bliskich, co w poprzednich dekadach było dość ograniczone, a powodowało u wielu pacjentek dyskomfort psychiczny. Pobyt w szpitalu bowiem jest jedynie zmianą miejsca, a zabranie om rodzącym i położnicom opieki i wsparcia osoby najbliższej wywołuje poczucie odosobnienia, naruszenia ich prywatności i intymności [10]. W ostatnich latach nader mocno zwrócono również uwagę na przestrzeganie praw pacjenta i praw rodzących gwarantowanych przez Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 oraz nowy Standard Opieki Okołoporodowej z 8 kwietnia 2011. Niepokojący może być jednak fakt o znaczącym spadku porodów fizjologicznych i wzroście porodów zabiegowych w porównaniu z latami 1990-1999. W ostatnich latach wzrosła liczba porodów z nacięciem krocza. Pomimo tego, że od kilku lat m.in. Fundacja rodzić po ludzku pokazuje, że rutynowa episiotomia prowadzi raczej do pogorszenia jakości życia po porodzie, niż do jego poprawy, jest to nadal zabieg najczęściej stosowany na polskich porodówkach [13]. Dane zebrane podczas badań wykazały spadek ilości cięć cesarskich w ostatnich trzech latach, co może być zafałszowane ze względu na małą próbę, gdyż według badań odsetek cięć cesarskich w ostatnich latach ciągle rośnie [5, 12]. Według nowego standardu opieki okołoporodowej powinniśmy dążyć do zminimalizowania interwencji medycznych w proces porodu do niezbędnego minimum. Cięcia cesarskie powinny odbywać się ze wskazań uzasadnionych medycznie i znajdujących potwierdzenie w rzeczywistości, a nie na życzenie pacjentek [6]. Medykalizacja porodu jest niepotrzebną interwencją w organizm i fizjologię ciała y i niesie za sobą poważne konsekwencje dla jej zdrowia [7]. W wynikach przeprowadzonych badań zastanawia również duża liczba przeczących odpowiedzi na pytanie o zgodę na wykonanie nacięcia krocza, cięcia cesarskiego bądź zastosowania próżniociągu czy kleszczy. A przecież każde działanie podjęte w sferze opieki zdrowotnej naruszające jakąkolwiek płaszczyznę integralności fizycznej, psychicznej i moralnej wymaga zgody osoby zainteresowanej tzw. prawo do wyrażenia zgody [11]. Podjęte działanie bez wyrażenia zgody przez pacjentkę jest działaniem bezprawnym. Jednak wielkie wydarzenie w życiu y, jakim jest poród charakteryzuje się całą gamą przeżywanych wtedy silnych emocji, co może powodować, że poproszenie rodzącej o podpisanie zgody na zabieg tuż po przyjęciu na salę porodową, gdy konieczność jego zastosowania jeszcze nie występuje może ulecieć rodzącej z pamięci. Należy więc przykładać większą wagę do wyjaśnienia om na jakie zabiegi podpisują zgodę, aby w przyszłości były tego w pełni świadome. Uwagę także zwraca dość słaba ocena pracy położnych środowiskowych. Czy położne środowiskowe posiadają zbyt małą wiedzę niezbędną do wykonywania swojej pracy? Według ustawy o świadczeniach podstawowej opieki zdrowotnej położną środowiskową może zostać położna, która ukończyła studia magisterskie i posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie w pracy w podstawowej opiece zdrowotnej lub ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego lub promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej [8]. Położna środowiskowa zatem powinna być merytorycznie przygotowana do pełnienia swojej funkcji. Jednak w pracy położnej środowiskowej oprócz wiedzy teoretycznej niezmiernie ważne są również umiejętności społeczne i psychologiczne. Każda pacjentka jest indywidualnością, ma inne potrzeby i oczekiwania,
166 A. Jarczak, K. Kosoń a rolą położnej jest staranie się by te potrzeby i oczekiwania rozpoznawać i zaspokajać [9]. Położna środowiskowa powinna również budować zaufanie w relacjach z pacjentkami, gdyż wkracza ona w najintymniejszą sferę ich życia. Zbyt mało wie, że do położnej środowiskowej mogą zgłosić się już na początku ciąży, a nie dopiero po porodzie. Szybsze nawiązanie relacji położna-pacjentka pozwala na wzajemne oswojenie się ze sobą i lepszą współpracę w okresie połogu. Kobietom, które kontakt z położną środowiskową mają dopiero po porodzie trudniej jest wejść w tę relację i rozmawiać na tematy dla nich intymne. Może się to przyczynić do ogólnej negatywnej oceny pracy położnych środowiskowych. Przy porównaniu odpowiedzi z pierwszego i drugiego porodu występują jedynie niewielkie różnice w jednej tylko grupie ( y rodzące pierwsze dziecko w latach 2000-2009). W większości odpowiedzi przy kolejnym porodzie nie zmieniały się. Za wskaźnik jakości opieki okołoporodowej uznaje się umieralność okołoporodową, która jednak nie obrazuje w całości tejże opieki. W celu określenia funkcjonowania opieki okołoporodowej należy nieustannie badać przestrzeganie praw pacjenta, satysfakcję korzystających z usług położniczych, cechy tej opieki oraz stopień medykalizacji porodu [7]. Wnioski Badane y wykazały zadowolenie z opieki ginekologa oraz położnej podczas ciąży oraz średnie zadowolenie z opieki położnych środowiskowych. W latach 1990-2013 nastąpił spadek porodów fizjologicznych i wzrost porodów zabiegowych, wzrosło wsparcie udzielane pacjentkom podczas porodu, zapewnianie intymności pacjentkom na salach porodowych oraz możliwości odwiedzin. Kobiety częściej otrzymują informacje na temat przebiegu porodu i częściej mają swoje dzieci przy sobie już od chwili narodzin. Nie wykazano znaczących różnic między odpowiedziami na temat pierwszego i drugiego porodu. Jakość opieki perinatalnej w Polsce rośnie, ale wciąż jest jeszcze wiele do zrobienia. Piśmiennictwo [1] Trzcieniecka-Green A. (red.) (2006) Psychologia. Podręcznik dla studentów kierunków medycznych. Universitas, Kraków. [2] Kornas-Biela D. (2004) Wokół początku życia ludzkiego. PAX, Warszawa. [3] Gadzinowski J., Bręborowicz G.H. (red.) (1998) Program poprawy opieki perinatalnej w Polsce. Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań. [4] Pietrzycka D., Gadzinowski J. (2007) Opieka perinatalna w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia 43(3): 7-14. [5] Troszyński M., Niemiec T., Wilczyńska A. (2009) Ocena funkcjonowania trójstopniowej selektywnej opieki perinatalnej na podstawie analizy umieralności okołoporodowej wczesnej i cięć cesarskich w 2008 roku. Ginekologia Polska 80: 670-667. [6] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 września 2010 w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad ą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem. Dz.U.10.187.1259 z dnia 7 października 2010. [7] Kubicka-Kraszyńska U., Otffinowska A. (red.) (2007) Opieka okołoporodowa w Polsce w świetle akcji Rodzić po ludzku 2006. Fundacja Rodzić po Ludzku, Warszawa. [8] Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, Art. 5, pkt 28. [9] Bączek G., Kołtunowicz M., Gajzlerska-Dmoch E. (2003) Rola położnej wobec edukacji zdrowotnej w świetle przekazu medialnego i praktyki edukacyjnej. Zdrowie Publiczne 113 (1/2): 178-182. [10] Karkowska D. (2006) Analiza uwarunkowań opieki okołoporodowej w Polsce. Prawo do opieki zdrowotnej, prawo do wsparcia ze strony osoby najbliższej i poszanowania intymności y rodzącej. Fundacja Rodzić po Ludzku, Warszawa. [11] Ustawa z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Art. 15 i następne. [12] Mazurek-Kantor J., Sawicki W., Gawryluk W. i wsp. (2008) Analiza częstości cięć cesarskich wykonanych w latach 1986-2007 w materiale własnym. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia 1(1): 44-47. [13] Kubicka-Kraszyńska U., Otffinowska A., Siemińska A., Witkiewicz M. (red.) (2010) Nacięcie krocza konieczność czy rutyna? Fundacja Rodzić po ludzku, Warszawa. J Anna Jarczak Studenkie Położnicze Koło Naukowe przy Katedrze Zdrowia Matki i Dziecka Ginekologiczno-Położniczy Szpital Kliniczny 60-535 Poznań, ul. Polna 33 e-mail: jarczak.anna@wp.pl The quality of perinatal care in Poland in the evaluation of women giving birth in the years 1990-2013 The aim of this study was to analyze the evaluation of the quality of perinatal care in Poland expressed by women whose births took place in the years 1990 to 2013. To examine the variability of these assessments over the given year and to compare the responses about the first and second birth. Material and method: Examined group consisted of 136 women whose births took place in 1990-2013. The method used in the study was a questionnaire consisting of 27 questions. Results: Most of the women came out of the city and had a university degree. Specialty hospitals are leading choice place to give birth, and provincial hospitals was in last place. All pregnant women have benefited from
Jakość opieki perinatalnej w Polsce w ocenie rodzących w latach 1990-2013 167 the care gynecologist, regardless of the number of pregnancies, were the most satisfied. Midwifery care has benefited a small number of respondents, and although they expressed considerable satisfaction, the number of women using a care in subsequent pregnancies has decreased. In case more than 6 of all births women were not asked for consent to episiotomy, treatment completion birth or caesarean section. While the majority of births in the delivery room the doctor was present, only half of women in labor could count on his support. Midwives provided assistance to the vast majority of patients. Doctors frequently used offensive and degrading words than midwives. There was a downward trend disclose information concerning the progress of labor and the state of health of the mother and child. Compared to previous years, women can see the baby immediately after birth and be with him in one room. At present medical personnel attached increasing importance to ensure patient privacy and creates the possibility of visits than they were several years ago. Respondents while visits of the midwife received tips of child care and found them to be useful, but the midwives did not return due to the need to clarify the course of puerperium and lactation. Conclusions: The years 1990-2013 are characterized by a decrease in the number of births, unfortunately, physiological, for cesarean deliveries and treatment. The good news is that the women surveyed expressed a positive opinion on the obstetrician and midwife care exercised over them during pregnancy. Medical personnel compared to years past attaches more importance to the cooperation with the patient, especially during childbirth. Understand the importance of providing support to the women who's giving birth, ensuring the intimacy, and above all to allow access to the child from the moment of birth. Despite the fact that there are still cases of inhumanity, a new standard of perinatal care and a greater awareness of women face this front. Key words: perinatal care, quality, pregnancy, delivery