PSP 5 Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 w Kraśniku ul. Al. Niepodległości 54 Opracował: Mirosław Wiech Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V Temat lekcji Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca Początek nowej epoki - średniowiecza Wśród mieszkańców Biskupina - zna i zaznacza na taśmie chronologicznej datę upadku imperium rzymskiego 476 r.; - wskazuje upadek imperium rzymskiego jako początek nowej epoki średniowiecza. - wskazuje czas powstania osady w Biskupinie (VIII w. p.n.e.) i zaznacza na osi czasu; hodowlę i rolnictwo jako główne zajęcia mieszkańców Biskupina. podziału imperium; przyczyny upadku starożytnego Rzymu; barbarzyńcy ; i nazywa państwa barbarzyńskie powstałe na gruzach imperium. położenie i wygląd osady w Biskupinie; elementy obronne osady w Biskupinie. - wyjaśnia, jak doszło do powstania państw barbarzyńskich na gruzach imperium; położeniu ludności po upadku imperium rzymskiego; języki romańskie i podaje ich przykłady. zajęciach mieszkańców Biskupina; - opisuje elementy obronne osady wskazując ich funkcje. - charakteryzuje zmiany, jakie zaszły w życiu ludzi na początku średniowiecza; rozszerzenia się chrześcijaństwa w Europie; rolę duchownych w państwach barbarzyńskich. wyglądzie domostwa w Biskupinie, posługując się pojęciami: nary, palenisko ; - wyjaśnia przyczynę upadku osady w Biskupinie. - zbiera informacje na temat plemienia Wandalów i wyjaśnia współczesne rozumienie pojęcia wandal. - zbiera dodatkowe informacje o osadzie w Biskupinie i prezentuje je w formie wskazanej przez nauczyciela. Strona 1 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Nasi przodkowie Słowianie Mieszko I twórcą państwa polskiego - zaznacza VI w. czas pojawienia się Słowian w Europie na taśmie chronologicznej; zajęcia Słowian; przykłady obrzędów słowiańskich, które przetrwały do dziś. - zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej datę chrztu Polski 966 r.; - wskazuje wiek X jako czas panowania Mieszka I i zaznacza go na taśmie chronologicznej; - wskazuje Mieszka I jako pierwszego historycznego władcę Polski. plemię ; - nazywa i wskazuje na mapie siedziby Słowian; wierzenia Słowian; - podaje przykłady miejsc, w których Słowianie czcili bogów. dynastia ; - wskazuje ród Piastów jako pierwszą polską dynastię panującą; państwo Mieszka I, Gniezno i Poznań; - na podstawie mapy wymienia plemiona zamieszkujące ziemie polskie w X w.; tereny zamieszkałe przez plemię Polan; - na podstawie mapy wymienia sąsiadów Polski za panowania Mieszka I. grupy etniczne Słowian i podaje przykłady współczesnych narodów do nich zaliczanych; więzi łączące członków jednego plemienia. misja chrystianizacyjna ; - wyjaśnia pochodzenie nazw Polanie i Polska. wiec ; najważniejszych bogów słowiańskich i ich dziedziny opiekuńcze; - wyjaśnia zasady funkcjonowania ustroju plemiennego. - wskazuje przyczyny przyjęcia chrztu przez Mieszka I; korzyści płynące dla Polski z przyjęcia chrześcijaństwa. - zbiera informacje i opowiada o dożynkach obrzędzie słowiańskim, który przetrwał do dziś. - wskazuje znaczenie przyjęcia chrześcijaństwa dla rozwoju państwa polskiego. Strona 2 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Polska za Bolesława Chrobrego Święty Wojciech patron Polski - wyjaśnia znaczenie przydomka Chrobry ; - zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej datę zjazdu gnieźnień - skiego 1000 r.; - wskazuje bohaterów zjazdu gnieźnieńskiego: Bolesława Chrobrego i Ottona III. - wskazuje Gniezno jako miejsce kultu religijnego związanego ze św. Wojciechem; - wskazuje Drzwi Gnieźnieńskie jako najcenniejszy zabytek związany ze św. Wojciechem. krótko św. Wojciecha; - opowiada historię zjazdu gnieźnieńskiego; zasięg terytorialny państwa Bolesława Chrobrego. - posługując się materiałem ilustracyjnym opowiada krótko o misji św. Wojciecha u Prusów. - zaznacza i zapisuje na osi czasu daty misji św. Wojciecha (997 r.) i koronacji Bolesława Chrobrego (1025 r.); cel misji św. Wojciecha i opowiada o jej przebiegu; - wyjaśnia znaczenie koronacji Chrobrego; i nazywa tereny przyłączone do Polski przez Chrobrego oraz miejscowość, w której powstało pierwsze w Polsce arcybiskupstwo. najważniejsze etapy misji chrystianizacyjnej św. Wojciecha; postawie Bolesława Chrobrego wobec śmierci św. Wojciecha. zjazdu gnieźnieńskiego; - omawia decyzje ogłoszone na zjeździe gnieźnieńskim i ich znaczenie; - wyjaśnia znaczenie utworzenia w Polsce arcybiskupstwa. - charakteryzuje św. Wojciecha. - ocenia panowanie Bolesława Chrobrego. - zbiera i prezentuje informacje dotyczące Drzwi Gnieźnieńskich i relikwiarza św. Wojciecha; - wskazuje inne niż Gniezno miejscowości związane ze św. Wojciechem. Strona 3 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Prawa i obowiązki pierwszych Piastów Koronacje i ich znaczenie Życie w Polsce pierwszych Piastów - wskazuje Mieszka I i Bolesława Chrobrego jako pierwszych władców Polski; - zna tytuły pierwszych władców Polski: książę i król; - wskazuje Gniezno jako pierwszą stolicę Polski. insygnia koronacyjne: korona, jabłko, berło, miecz koronacyjny; - wskazuje Szczerbiec jako miecz koronacyjny królów Polski. gród, podgrodzie ; - wskazuje miejsca, w których powstawały grody. drużyna książęca ; - wyjaśnia zadania i znaczenie drużyny książęcej. - wyjaśnia znaczenie koronacji dla monarchy i państwa; najważniejsze zadania monarchiń. danina ; grupy społeczne żyjące w Polsce X XII w.; - wskazuje na ilustracji elementy obronne grodu. najważniejszych urzędników książęcych (królewskich); - wskazuje zadania rady monarszej. warunki uzyskania korony; przebiegu koronacji; - wyjaśnia nazwę miecza koronacyjnego królów Polski. zajęcia grup społecznych Polski X XII w.; zadania niektórych osad służebnych; mieszkańców grodu i podgrodzi; - wskazuje zajęcia mieszkańców podgrodzi. prawa i obowiązki władcy w X XII w.; - omawia zadania najważniejszych urzędników w państwie - opowiada krótko o życiu dworu królewskiego (książęcego). pomazaniec boży ; działalności monarchiń. osady służebne ; funkcje grodu; i charakteryzuje obowiązki poddanych wobec monarchy. i omawia uzbrojenie wojów konnych i pieszych z początków średniowiecza. - wyjaśnia symbolikę insygniów koronacyjnych. znane grody powstałe na terenie regionu. Strona 4 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Zakony na ziemiach polskich Życie codzienne w klasztorze Państwo Kazimierza Wielkiego klasztor ; - charakteryzuje krótko św. Franciszka z Asyżu. miejsca, w których budowano klasztory. Kraków i państwo Kazimierza Wielkiego; - zaznacza na taśmie chronologicznej datę 1364 r. zakon, reguła zakonna ; - opisuje wygląd zakonników; życiu zakonnym używając pojęć: modlitwa, praca, ubóstwo. najważniejsze części klasztoru i wskazuje ich funkcje: kościół, jadalnia, szkoła, izba szpitalna. - umiejscawia w czasie panowanie Kazimierza Wielkiego; państwo Kazimierza Wielkiego i wymienia państwa z nim sąsiadujące; panowaniu Kazimierza Wielkiego. habit, tonsura ; zajęcia zakonników. skryptorium, opat. przykłady działań Kazimierza Wielkiego prowadzące do wzmocnienia państwa polskiego (pokojowa polityka zagraniczna, rozwój handlu i rzemiosła, kolonizacja, budownictwo obronne, Akademia Krakowska, uczta u Wierzynka). benedyktyńska praca ; przygotowaniach do ślubów zakonnych; przyrzeczenia ślubów zakonnych. - opisuje rolę opata w funkcjonowaniu wspólnoty zakonnej; wyglądzie klasztoru, wskazując funkcje jego pomieszczeń i zabudowań. - próbuje ocenić panowanie króla Kazimierza Wielkiego; uczcie u Wierzynka; identyfikuje uczestników uczty u Wierzynka. - we wskazanej przez nauczyciela formie przedstawia św. Franciszka z Asyżu i nauki jakie głosił. zakony położone na terenie regionu; - wyjaśnia wkład zakonów w rozwój kultury regionalnej. - w oparciu o przykłady wyjaśnia powiedzenie: Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną ; zabytki regionu powstałe w czasach Kazimierza Wielkiego. Strona 5 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Życie żaków Na zamku rycerskim - definiuje pojęcie żak ; Kraków jako miejsce założenia Akademii Krakowskiej. - wskazuje elementy obronne zamku i wyjaśnia ich funkcje w czasie obrony; - w oparciu o ilustrację opowiada o życiu mieszkańców zamku w średniowieczu. - definiuje pojęcie bakałarz ; życiu żaków w średniowieczu; - wskazuje łacinę jako język wykładowy w średniowieczu. - opisuje wygląd zamku; miejsca lokalizacji zamków; mieszkańców zamku ; - w oparciu o ilustrację opisuje strój rycerza; Zawiszę Czarnego jako wzór rycerza. - wyjaśnia zasady funkcjonowania uniwersytetu w średniowieczu; - definiuje pojęcia: otrzęsiny, toga ; etapy edukacji w średniowieczu; - zaznacza na osi czasu rok 1364 i identyfikuje go z założeniem Akademii Krakowskiej. elementy obronne zamku: fosa, most zwodzony, brama, mury obronne, wieże; cechy rycerza; - definiuje pojęcia: kodeks rycerski, herb ; - wyjaśnia funkcję średniowiecznych zamków; - opisuje warunki życia mieszkańców zamku. przedmioty nauczane w średniowiecznej szkole; tradycjach żaków krakowskich; życiu codziennym krakowskich żaków, używając pojęcia otrzęsiny, i porównuje je do życia współczesnych uczniów. zamki obronne regionu lub te, które widział lub zna; - wyjaśnia zależność usytuowania zamków od ich funkcji obronnej; te cechy rycerza, które mają charakter ponadczasowy. - podaje przykłady współczesnych tradycji szkolnych, nawiązujących do tradycji średniowiecznych; miasta w Europie, w których w średniowieczu powstały uniwersytety. - wyjaśnia potrzebę naśladowania postaw rycerskich; - wskazuje potrzebę ochrony zamków jako pomników przeszłości. Strona 6 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Droga do rycerskiego pasa Zamki mojego regionu W średniowiecznym mieście opisuje uroczystość pasowania na rycerza; etapy drogi do rycerskiego pasa. opisuje wygląd zamku. - na planie miasta wskazuje elementy obronne i rynek, odczytuje nazwy znajdujących się na rynku budowli; budynki znajdujące się przy rynku miasta i omawia ich funkcje. - definiuje pojęcia: kodeks rycerski, turniej, herb ; - wyjaśnia, kto mógł zostać rycerzem. przedstawia zajęcia mieszkańców zamku; i wskazuje na ilustracji elementy obronne zamku. powstawaniu miast w średniowieczu i możliwościach ich lokowania; elementy obronne miasta; - opisuje wygląd miasta; - wyszukuje na planie miasta nazwy ulic. - wyszukuje w tekście źródłowym informacje o umiejętnościach rycerza; powinności pazia, giermka i rycerza. - omawia miejsca lokalizacji zamków w średniowieczu; zamki swojego regionu. - wskazuje na ilustracji elementy obronne miejskiej zabudowy i omawia ich funkcje. drodze do rycerskiego pasa, używając pojęć paź, giermek, pasowanie na rycerza ; przebiegu turnieju rycerskiego. - omawia funkcję zamków obronnych w średniowieczu; - prezentuje słynne polskie zamki ze szczególnym uwzględnieniem swojego regionu. - definiuje pojęcia: samorząd miejski, burmistrz, rajcy, rada miejska ; - omawia miejsca i sposoby lokowania miasta, uwzględniając jego elementy obronne. - na podstawie tekstu źródłowego opowiada o przygotowaniu Tristana do pasowania na rycerza. - sporządza portfolio ukazujące zamki średniowieczne znajdujące się w regionie. - porównuje wygląd miasta w średniowieczu i miasta współczesnego; nazwy polskich miast powstałych w średniowieczu. Strona 7 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Mieszkańcy miasta Dzień w średniowiecznym mieście Życie na wsi w średniowieczu mieszkańców miasta; opisuje wygląd warsztatu rzemieślniczego. grupy społeczne mieszkające w mieście; przykłady specjalności rzemieślniczych w średniowiecznym mieście. opisuje wygląd średniowiecznej wsi; codziennej pracy mieszkańców wsi. - definiuje pojęcie cech ; zajęciach kupców i rzemieślników; nazwy specjalności średniowiecznych rzemieślników. - w oparciu o ilustrację zamieszczoną w podręczniku opowiada o życiu codziennym w średniowiecznym mieście. - w oparciu o materiał ilustracyjny nazywa czynności wykonywane przez chłopów podczas prac polowych. sposobach spędzania czasu wolnego przez mieszkańców miast; opowiada o pracy średniowiecznych rzemieślników. - wyjaśnia, czym różniły się rozrywki ludzi w średniowiecznym mieście od rozrywek współczesnych. przykłady uprawianych roślin i hodowanych zwierząt; - podaje przykłady obowiązków chłopów wobec właścicieli wsi; rozrywkach mieszkańców wsi. - definiuje pojęcia: mistrz cechowy, czeladnik ; - omawia warunki życia i zajęcia jego mieszkańców; - opowiada, jak wyglądała nauka zawodu w średniowieczu. - samodzielnie opowiada o życiu codziennym mieszkańców miasta. - omawia wygląd średniowiecznej wsi; - wskazuje na ilustracji kościół, karczmę, młyn i wyjaśnia ich rolę w funkcjonowaniu wsi; - opisuje warunki życia mieszkańców wsi; powinności chłopów wobec właścicieli wsi. zanikania współcześnie wielu specjalności rzemieślniczych. - porównuje rozrywki mieszczan z rozrywkami mieszkańców zamku rycerskiego. - porównuje życie chłopa z życiem rycerza i mieszczanina; narzędzia używane podczas prac polowych i porównuje pracę chłopów z pracą rolników współcześnie (zauważa znaczenie postępu cywilizacyjnego). Strona 8 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Krzyżacy na ziemiach polskich Jadwiga Andegaweńska na tronie Polski Początek dynastii Jagiellonów - opisuje wygląd rycerzy krzyżackich. - zaznacza na taśmie chronologicznej wiek XIV czasy, w których żyła Jadwiga Andegaweńska; - charakteryzuje królową Jadwigę. - zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej datę unii w Krewie; Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie, Krewo. przyczyny sprowadzenia Krzyżaków do Polski; - zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej rok 1226; Mazowsze, ziemię chełmińską, Pomorze Gdańskie, państwo zakonne. zasługi królowej Jadwigi dla kultury polskiej. unii polsko litewskiej. okolicznościach utworzenia państwa zakonnego; politykę Krzyżaków wobec Polski; - zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej datę utraty przez Polskę Pomorza Gdańskiego 1308 r. okoliczności wstąpienia na tron Jadwigi Andegaweńskiej; życiu dworu królowej Jadwigi. unia personalna. politykę prowadzoną przez Krzyżaków na podbitych terenach; - wyjaśnia okoliczności zagarnięcia Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków; - wyjaśnia znaczenie Pomorza dla państwa polskiego. - nazywa związki pokrewieństwa między Jadwigą a ostatnimi Piastami; - wyjaśnia, dlaczego Jadwiga Andegaweńska została uznana za świętą. okolicznościach wstąpienia na tron Władysława Jagiełły; zobowiązania Władysława Jagiełły podjęte w Krewie. samodzielnie zebrane wiadomości na temat organizacji zakonu krzyżackiego. - tworzy album Dzieło królowej Jadwigi, poświęcony królowej Jadwidze i jej działalności. zasługach Jadwigi i W. Jagiełły dla rozwoju nauki i kultury polskiej. Strona 9 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Wielka wojna z Krzyżakami Odzyskanie Pomorza Gdańskiego Architektura i sztuka średniowiecza - zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej datę bitwy pod Grunwaldem; Królestwo Polskie, państwo zakonu krzyżackiego, Grunwald. Wisłę, Gdańsk i miasta położone na szlaku wiślanym; towary, którymi handlowano w Polsce w XV i XVI wieku. - wskazuje styl romański i gotycki jako style architektury średniowiecznej. przyczynach bitwy pod Grunwaldem. spichlerz, spław rzeczny ; - wskazuje znaczenie Wisły jako szlaku komunikacyjnego. styl w architekturze i sztuce; - charakteryzuje krótko architekturę średniowiecza, podając najważniejsze cechy budowli romańskich i gotyckich. skutki bitwy pod Grunwaldem. ożywienia gospodarki polskiej po odzyskaniu Pomorza Gdańskiego; szkuta, flisak, żuraw i posługuje się nimi. witraż, portal ; - charakteryzuje założenia architektury romańskiej i gotyckiej. przebiegu bitwy pod Grunwaldem; autora i tytuł powieści historycznej w której opisana jest bitwa pod Grunwaldem. okoliczności odzyskania Pomorza Gdańskiego; postanowienia pokoju w Toruniu 1466 r. - porównuje budowlę romańską z budowlą gotycką. - zbiera i przedstawia informacje o słynnych rycerzach, którzy brali udział w bitwie pod Grunwaldem. - zbiera i przedstawia informacje o różnych jednostkach pływających, wykorzystywanych w spławie rzecznym w XVI wieku. przykłady zabytków gotyckich i romańskich w swojej okolicy lub regionie; - zbiera informacje i podaje przykłady najcenniejszych polskich zabytków pisanych; charakteryzuje je krótko. Strona 10 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Wielkie odkrycia geograficzne Skutki odkryć geograficznych Narodziny odrodzenia - definiuje pojęcia: karawela, Nowy Świat, Indianie ; odkrywców: Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana, Vasco da Gamę; - umieszcza w czasie i przestrzeni Krzysztofa Kolumba i jego pierwszą wyprawę. : kierunki podróży wielkich odkrywców, obszary Starego i Nowego Świata, tereny zajęte przez Hiszpanów i Portugalczyków. - definiuje pojęcie humanizm ; wybitnych przedstawicieli renesansu; - wskazuje Włochy jako kolebkę renesansu; - zaznacza na taśmie chronologicznej epokę renesansu. - opisuje odkrycie Krzysztofa Kolumba, używając pojęć: karawela, Nowy Świat, Indianie, broń palna ; - wie, jakie były poglądy na temat Ziemi w średniowieczu. nazwy towarów przywożonych ze Starego do Nowego Świata i odwrotnie. cechy człowieka renesansu; poglądy głoszone przez humanistów. następstwa wypraw odkrywczych dla Europy i Ameryki; nazwy towarów przywożonych z Nowego Świata do Europy. - z nowo poznanych przez Europejczyków towarów wymienia te, bez których nie mogliby obyć się współcześni. zmianach, jakie zaszły w życiu codziennym ludzi renesansu. przyczyny wielkich odkryć geograficznych; wynalazki z dziedziny żeglugi, które umożliwiały dalekie wyprawy; kierunki podróży znanych odkrywców. - omawia znaczenie odkryć geograficznych dla wymiany towarowej między Starym i Nowym Światem. - definiuje pojęcie renesans ( odrodzenie ); - charakteryzuje postawę człowieka renesansu; - wyjaśnia, na czym polegało znaczenie wynalezienia nowej metody druku. poszukiwania przez Europejczyków drogi morskiej do Indii; - wskazuje związek między wynalazkami z dziedziny żeglugi a podejmowaniem dalekich wypraw; osiągnięcia cywilizacji prekolumbijskich. - dostrzega związek między odkryciami geograficznymi a zniszczeniem cywilizacji prekolumbijskich. osiągnięcia wybitnych postaci epoki (Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Jana Gutenberga); sposobie drukowania książek. Strona 11 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Leonardo da Vinci najwybitniejszy człowiek renesansu - w oparciu o materiał ilustracyjny wymienia dzieła, z których zasłynął Leonardo da Vinci. - wyszukuje w tekście i na podstawie źródeł ikonograficznych informacje świadczące o nowatorskich projektach Leonarda da Vinci. - podaje przykłady dokonań świadczące o geniuszu Leonarda da Vinci. - uzasadnia, dlaczego Leonarda da Vinci nazwano wielkim twórcą renesansu; nowatorskich projektach Leonarda da Vinci. - wyjaśnia, w czym przejawiał się geniusz Leonarda da Vinci; - udowadnia, że dzieła artystów były odzwierciedleniem poglądów humanistów. Renesansowy Wawel Jagiellonów - identyfikuje czasy renesansu w Polsce z okresem panowania władców z rodu Jagiellonów; - opisuje życie dworskie na Wawelu w okresie panowania ostatnich Jagiellonów. - na podstawie drzewa genealogicznego Jagiellonów wskazuje i wyjaśnia stopnie pokrewieństwa w rodzinie. dwór, komnata, arras, paź. - wskazuje renesansowy charakter siedziby królewskiej na Wawelu. drogi przenikania idei renesansowych do Polski; - wyjaśnia pochodzenie i znaczenie pojęcia włoszczyzna. przykłady zmian wprowadzonych na dworze przez królową Bonę; zasługi ostatnich Jagiellonów dla rozwoju kultury w Polsce. Zabytki renesansowe mojego regionu najważniejsze zabytki renesansowe miejscowości, regionu. - krótko charakteryzuje wybrany zabytek renesansowy w swojej miejscowości lub w regionie. - na podstawie różnych źródeł samodzielnie zbiera informacje o wybranym zabytku renesansowym regionu i prezentuje go w formie wskazanej przez nauczyciela. - samodzielnie tworzy prezentację o najcenniejszych zabytkach renesansowych regionu. - wyjaśnia wkład kultury regionalnej w rozwój kultury ogólnoświatowej. Strona 12 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Mikołaj Kopernik i jego odkrycie Szlachta i jej pozycja w państwie W majątku szlacheckim życiu Mikołaja Kopernika, używając pojęć: uczony, odkrycie naukowe ; - opisuje i umieszcza w czasie odkrycie Mikołaja Kopernika. zajęcia szlachty; przedstawia skład sejmu walnego. kmiecie ; najważniejsze pomieszczenia dworu szlacheckiego; rozrywki szlachty. - definiuje pojęcie astronom ; miejscowości związane z życiem i działalnością Mikołaja Kopernika: Toruń, Frombork, Kraków, Olsztyn. sejm walny, sejmiki ziemskie, pospolite ruszenie, przywilej ; - zna rycerskie pochodzenie stanu szlacheckiego; najważniejszych urzędników królewskich. folwark, dwór, pańszczyzna ; gospodarczą działalność szlachty; edukacji dzieci szlacheckich. - wyjaśnia, co znaczy powiedzenie: Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię. zróżnicowanie w stanie szlacheckim; - charakteryzuje obowiązki szlachcica wobec państwa; położeniu szlachty; zadania najważniejszych urzędników. najważniejsze zabudowania folwarku i wskazuje ich funkcje; - opisuje wygląd dworku szlacheckiego; powiększania majątków szlacheckich. - definiuje pojęcie teoria heliocentryczna ; Mikołaja Kopernika jako polskiego uczonego czasów renesansu; - wyjaśnia istotę teorii heliocentrycznej. najważniejsze przywileje szlacheckie; decyzje podejmowane na sejmie walnym; - wyjaśnia rolę sejmików ziemskich. wyglądzie folwarku szlacheckiego ustawy wymierzone przeciwko chłopom i mieszczanom oraz wyjaśnia ich wpływ na położenie tych grup społecznych. - w oparciu o materiał ilustracyjny opisuje narzędzia badawcze, wykorzystywane w pracy uczonego; znaczenie teorii heliocentrycznej dla rozwoju nauki. - porównuje parlamentaryzm Rzeczypospolitej XVI XVII w. z parlamentaryzmem współczesnej Polski. - zbiera i przedstawia informacje o narzędziach rolniczych używanych w produkcji rolnej w XVI XVII wieku. Strona 13 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Życie codzienne w majątku szlacheckim wymienia zabudowania majątku szlacheckiego: folwark, dwór, wsie, młyn, staw, las itd. wyglądzie domu chłopskiego. życiu i zajęciach mieszkańców majątku szlacheckiego. funkcje zabudowań i miejsc majątku szlacheckiego: młyna, stawu, kościoła, itd. - zbiera informacje o najstarszych budowlach drewnianych swego regionu, ze szczególnym uwzględnieniem dworków szlacheckich i młynów. Unia lubelska i jej postanowienia - definiuje pojęcie unia ; Rzeczpospolitą Obojga Narodów. zawarcia unii realnej w Lublinie. główne postanowienia unii lubelskiej; - zaznacza na taśmie chronologicznej datę 1569 r. i identyfikuje ją z unia lubelską. - potrafi omówić zmiany terytorialne po unii lubelskiej; - wyjaśnia, czym różnił się związek Polski i Litwy przed unią lubelską od tego, który istniał po jej zawarciu. - omawia sytuację geopolityczną Rzeczypospolitej po zawarciu unii lubelskiej. Pierwsze wolne elekcje w Polsce dwóch pierwszych królów elekcyjnych w Polsce; państwa, z których pochodzili Henryk Walezy i Stefan Batory. Warszawę i wymienia króla Zygmunta III Wazę jako władcę, który uczynił ją stolicą kraju. - opisuje, w jaki sposób wybierano króla, używając pojęć: elekcja, pole elekcyjne ; - zaznacza na taśmie chronologicznej datę 1573 r. i identyfikuje ją z pierwszą wolną elekcją w Polsce. przyczyny wolnych elekcji i wyjaśnia zasady ich przeprowadzania; - w oparciu o analizę mapy wyjaśnia powody przeniesienia stolicy z Krakowa do Warszawy. - omawia skutki wolnych elekcji; - ocenia, czy wolne elekcje były korzystne dla Polski. Strona 14 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
W czasach potopu szwedzkiego w XVII wieku Wyprawa wiedeńska Jana III Sobieskiego Wybitni dowódcy Rzeczypospolitej w XVII wieku - w oparciu o analizę mapy wymienia przyczyny wojen polsko szwedzkich. - sytuuje w czasie wyprawę wiedeńską Jana III Sobieskiego i zaznacza rok 1683 na taśmie chronologicznej; Rzeczpospolitą, Turcję, Austrię i Wiedeń. wybitnych hetmanów w XVII w.: Jana Karola Chodkiewicza, Stanisława Żółkiewskiego, Stefana Czarnieckiego, Jana Sobieskiego. - sytuuje w czasie i omawia wydarzenia potopu szwedzkiego, uwzględniając obronę Częstochowy i postaci Stefana Czarnieckiego oraz Augustyna Kordeckiego. oblężenie, odsiecz, sułtan, husaria ; - wskazuje przyczyny zagrożenia tureckiego dla Polski i Europy; - opisuje wyprawę wiedeńską Jana III Sobieskiego. miejsca wielkich bitew oręża polskiego w XVII w. (Kircholm, Cecora, Warka, Chocim) i polskich dowódców; - charakteryzuje krótko postaci wybitnych hetmanów z XVII w. - omawia przyczyny wojen ze Szwecją; najważniejsze wydarzenia potopu szwedzkiego. janczar ; - posługując się ilustracja, porównuje uzbrojenie janczara i husarza; Chocim i wyjaśnia znaczenie zwycięstwa chocimskiego. - zbiera samodzielnie materiał ilustracyjny, informacje na temat jednego z wybitnych dowódców Rzeczypospolitej w XVII w. oraz bitew, w których dowodził. zasięg najazdu szwedzkiego w 1655 r. i postawy polskiej szlachty; - omawia skutki wojen ze Szwecją; - wyjaśnia, dlaczego najazd Szwedów nazwano potopem. wojnach Rzeczypospolitej z Turcją w XVII w.; skutki wojen XVII w. dla położenia Rzeczypospolitej. - opracowuje wraz z kolegami plakat Pod hetmańską buławą, przedstawiający jednego z wybranych hetmanów i prezentuje go na forum klasy. - charakteryzuje postawy społeczeństwa polskiego wobec najeźdźcy, ze szczególnym naciskiem na postać Stefana Czarnieckiego jako symbolu patriotycznej postawy. - zbiera i prezentuje informacje o innych bitwach (rozegranych podczas wojen z Turcją) i ich dowódcach. - opracowuje samodzielnie prezentację dotyczącą wszystkich omawianych w temacie postaci. Strona 15 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V
Architektura i sztuka baroku - wskazuje na ilustracjach najważniejsze elementy charakterystyczne dla stylu barakowego. 1 2 przykłady zabytków polskiego baroku. - charakteryzuje architekturę i sztukę barokową; - opisuje wygląd świątyni barokowej. założenia sztuki barokowej; zabytki polskiego baroku. zabytki barokowe swego regionu; - w dowolnej formie prezentuje wybrany przez siebie zabytek barokowy. Chcąc otrzymać daną ocenę uczeń musi jednocześnie spełniać wymagania edukacyjne potrzebne do otrzymania niższych ocen. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował materiału w stopniu dopuszczającym. Strona 16 z 16 PSP 5 Kraśnik. Wymagania edukacyjne z historii i społeczeństwa dla klasy V