Przed odmową jakiejkolwiek pacjentce lekarz powinien o fakcie posiadania takich, a nie innych przekonań poinformować na piśmie swojego przełożonego (np. kierownika przychodni). Nie dotyczy to lekarzy prowadzących samodzielną praktykę, czyli przyjmujących w prywatnych gabinetach (ale to nie to samo, co prywatne kliniki). Jeżeli lekarz nie dopełni opisanych obowiązków, masz prawo domagać się wypisania recepty. Masz też prawo złożyć skargę na tego lekarza do kierownika zakładu, w którym on przyjmuje lub najbliższego oddziału NFZ. Bardzo często zdarza się, że lekarze widząc determinację i wiedzę posiadaną przez pacjentkę wycofują się z odmowy i wypisują receptę. Anna Konopka Przygotowane na podstawie: Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, tekst jednolity Dz. U. 2008 Nr 136, poz. 857. Konwencja o prawach dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. Dz. U. 1991 Nr 120, poz. 526. E. Zielińska, Przegląd polskich regulacji prawnych w zakresie praw reprodukcyjnych [w:] Prawa reprodukcyjne w Polsce. Skutki ustawy antyaborcyjnej. Raport wrzesień 2007 red. W. Nowicka, Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny. Użyteczny link: http://www.ponton.org.pl/pl - 20 - JAK OSWOIĆ GINEKOLOGA? 1) W jakim wieku pierwszy raz iść do ginekologa? Nie ma na to reguły. Najlepiej przed 18 rokiem życia. Większość dziewcząt robi to około 16 roku życia. Zwykle sama zauważysz kiedy to konieczne. Jednak gdy:?? masz silne bóle podczas miesiączki,?? masz ob te wydzieliny z pochwy,?? miesiączka nie wystąpiła do 16. roku życia,?? masz zbyt krótkie lub zbyt długie przerwy pomiędzy miesiączkami (prawidłowa długość cyklu 23 34 dni),?? masz dodatkowe krwawienia między miesiączkami,?? masz bóle w podbrzuszu,?? masz zamiar rozpocząć współżycie,?? chcesz stosować środki antykoncepcyjne,?? podejrzewasz, że jesteś w ciąży,?? odczuwasz pieczenie podczas oddawania moczu,?? chcesz skontrolować swoje zdrowie powinnaś niezwłocznie zgłosić się do ginekologa. 2) Gdzie znajdę mojego ginekologa? Gdy podejmiesz już decyzję o wizycie, warto zapytać mamy o jej ginekologa. Jeśli z jakiś względów nie chcesz o tym rozmawiać z mamą, zapytaj koleżanek, które mają to już za sobą. Sprawdź również, czy w twoim mieście jest przychodnia TRR. Jeżeli masz mniej niż 16 lat poszukaj ginekologa dziecięcego. Pamiętaj, że lekarz, zwłasz- - 1 -
cza ginekolog, musi wzbudzić twoje zaufanie. Jeśli podczas wizyty coś Ci się nie spodoba (w zachowaniu lekarza lub w gabinecie), poszukaj innego ginekologa. Czasami potrzeba kilku wizyt u różnych lekarzy, zanim znajdziesz swojego. 3) Czy do ginekologa może iść dziewica? OCZYWIŚCIE! Lekarz podczas pierwszej wizyty na pewno Cię o to zapyta. Od tego bowiem zależy w jaki sposób przeprowadzi badanie. Jeżeli jednak nie zapyta, to powiedz mu o tym. Lekarz będzie wtedy delikatniejszy i postara się nie sprawić Ci bólu. 4) Lekarz czy lekarka? To już zależy od Ciebie. Sama musisz zdecydować, czy bezpieczniej będziesz się czuła u mężczyzny czy u kobiety. Choć większość kobiet na pierwszą wizytę decyduje się na ginekologa kobietę, później leczy się u ginekologa mężczyzny. Twierdzą one, że ginekolog mężczyzna jest delikatniejszy podczas badania. Tak naprawdę nie ma to większego znaczenia, bo ginekolog jak każdy inny lekarz nie ma płci. 5) Ustalenie terminu wizyty. Przyjęte jest wcześniejsze umówienie się na wizytę. Podczas rejestracji warto zapytać jakie dokumenty musisz zabrać na wizytę i powiedzieć, że jest to pierwsza wizyta u tego lekarza (może trzeba będzie przyjść trochę wcześniej, żeby założyć kartotekę). Gdy się będziesz umawiać Jeżeli jego odmowa uzasadniana jest światopoglądem lekarza: Patrz: Jeżeli masz ukończone 18 lat.?? Jeżeli masz ukończone 18 lat W takim przypadku lekarz może odmówić Ci wypisania recepty ze względu na jego światopogląd (np. nie popiera seksu przedmałżeńskiego lub nie akceptuje stosowania antykoncepcji ze względu na wyznawaną wiarę), na co pozwala mu art. 39 wspomnianej ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Jest tzw. klauzula sumienia. Jednak lekarz nie może po prostu odmówić Ci wypisana recepty i wyprosić z gabinetu. Jeżeli powołuje się on na klauzulę sumienia, ciążą na nim obowiązki określone w ustawie, których musi w takim wypadku dopełnić. Często jednak lekarze korzystają z niewiedzy pacjentów i nadużywają swojego prawa do odmowy, mówiąc: nie, bo nie. Jeżeli lekarz faktycznie odmawia wypisania recepty z powodu wyznawanych wartości, powinien koniecznie:?? wyjaśnić Ci powody swojej odmowy. Możesz domagać się uzasadnienia takiej decyzji na piśmie. Warto zawsze mieć dowód takiej odmowy na wypadek, gdybyś chciała złożyć zażalenie na tego lekarza;?? wpisać odmowę do dokumentacji medycznej, czyli do Twojej karty pacjenta;?? wskazać Ci realną możliwość uzyskania świadczenia, czyli podać nazwisko i miejsce przyjmowania innego lekarza, który taką receptę na pewno wypisze. - 2 - - 19 -
siebie. Dlatego lekarz w takiej sytuacji nie powinien bez Twojej zgody informować rodziców o Twoim życiu seksualnym oraz chęci stosowania antykoncepcji hormonalnej.?? *Art. 24 ust. 2f Konwencji o Prawach Dziecka daje małoletnim prawo do edukacji i usług w zakresie planowania rodziny.?? Oznacza to, że jeżeli poprosisz lekarza o poradę antykoncepcyjną, nie może Ci jej odmówić i nawet jeżeli jego światopogląd nie zezwala np. na stosowanie pigułek, musi Cię rzetelnie poinformować o istnieniu takich środków oraz metodach ich działania. Nie może Ci też zakazać stosowania takich środków w przypadku braku przeciwwskazań medycznych.?? *Art. 12 Konwencji o Prawach Dziecka uzależnia poinformowanie rodziców o podjętym leczeniu, jeżeli leży to w dobrze rozumianym interesie dziecka.?? Oznacza to, że jeżeli nie istnieje np. podejrzenie popełnienia przestępstwa (np. pedo lia, gwałt), masz prawo poprosić lekarza o zachowanie tajemnicy lekarskiej i nie informowanie rodziców o tym, że współżyjesz czy stosujesz pigułki antykoncepcyjne. Jeżeli lekarz mimo to odmawia wypisania recepty powołując się na przepisy ustawy, pozostaje Ci poszukać innego lekarza któremu bliższa jest zasada Kodeksu Etyki Lekarskiej, że największym nakazem etycznym dla lekarza jest dobro chorego. na wizytę, wybierz czas, pomiędzy miesiączkami. Kiedy masz miesiączkę lekarz nie może Cię dokładnie zbadać i samo badanie też jest wtedy bardziej bolesne. Najlepiej umów się z połowie cyklu. Kiedy z jakiejś przyczyny nie możesz przyjść na wizytę zadzwoń i odwołaj ją. NIE BLOKUJ KOLEJKI INNYM. 6) Czy potrzebne jest skierowanie? Nie, do ginekologa wybierasz się tak jak do internisty, bez skierowania. Zabierz jednak ze sobą dokument potwierdzający ubezpieczenie. Jeśli jesteś uczennicą szkoły publicznej, wystarczy, że zabierzesz aktualnie podbitą legitymację szkolną. Jako uczeń jesteś ubezpieczona przez państwo. 7) Iść sama? Możesz, ale nie musisz. Możesz poprosić mamę, żeby z Tobą poszła. W końcu Ona zna Cię najlepiej. Na pewno Ci nie odmówi. Jeżeli jednak wstydzisz się iść z mamą, możesz poprosić przyjaciółkę będzie Ci raźniej. Twój chłopak może czuć się troszkę skrępowany, gdy go o to poprosisz, ale przecież sama znasz go najlepiej. Jeżeli idziesz do poradni ginekologicznej dla dziewcząt, to obecność opiekuna prawnego (rodzica) jest konieczna. Inaczej wizyta się nie odbędzie. 8) W co się ubrać? Na wizytę najlepiej ubrać się w spódnicę lub dłuższą tunikę. Do badania za parawanem trzeba rozebrać się od - 18 - - 3 -
pasa w dół i przejść na fotel, który znajduje się zazwyczaj po drugiej stronie gabinetu. Gdy zdejmiesz bieliznę, ta odległość wydaje się być dwa razy większa. Spódnica oszczędzi Ci paradowania z gołą pupą po gabinecie. 9) Jak się przygotować do wizyty??? przed wizytą dokładnie się podmyj. Nie używaj żadnych dezodorantów i kremów. Wystarczy woda z mydłem lub zwykły płyn do higieny intymnej.?? nie zapomnij o dokumencie ubezpieczeniowym?? przypomnij sobie ile miałaś lat gdy zaczęłaś miesiączkować (lekarz na pewno o to spyta)?? przed wejściem do gabinetu przypomnij sobie datę rozpoczęcia ostatniej miesiączki (o to też lekarz będzie pytał na pewno)?? weź ze sobą kalendarzyk, w którym zapisujesz swoje miesiączki (warto taki prowadzić, bo pozwoli on określić lekarzowi czy twoje miesiączki są regularne)?? przypomnij sobie na co chorowałaś w dzieciństwie, jakie operacje przeszłaś, jakie leki przyjmowałaś lub przyjmujesz?? przygotuj sobie listę pytań, które chcesz zadać lekarzowi?? przed wejściem do gabinetu skorzystaj z toalety, ponieważ podczas badania pęcherz musi być pusty 10) Wizyta Wizyta u ginekologa składa się z trzech części: a) wywiad, b) badanie, c) rozmowa. Jeżeli masz mniej niż 18 lat, ale więcej niż 16 lat W takim wypadku lekarz może odmówić Ci wypisania recepty na pigułki z dwóch powodów: z powodu Twojej niepełnoletności oraz z powodu swoich przekonań (np. niepopieranie seksu przedmałżeńskiego lub sprzeciw przeciwko stosowaniu antykoncepcji hormonalnej przez kobiety). Jeżeli jego odmowa uzasadniana jest Twoim wiekiem: Możesz powołać się na zapisy Konwencji o Prawach Dziecka. Jest to międzynarodowy dokument, który Polska raty kowała w 1991 roku oznacza to, że zapisy tej Konwencji stanowią element polskiego porządku prawnego i mają pierwszeństwo stosowania przed przepisami ustawy. Jeżeli ustawa jest sprzeczna z Konwencją, należy dostosować się do postanowień Konwencji. W przypadku odmowy wypisania recepty na pigułki zachodzi kolizja przepisów ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty z postanowieniami Konwencji, co oznacza, że lekarze łamią prawo niedostosowując się do następujących przepisów:?? *Art. 16 Konwencji o Prawach Dziecka daje prawo do ochrony dzieci m. in. przed arbitralną ingerencją w sferę jego życia prywatnego.?? Oznacza to, że jeżeli zdecydowałaś się na współżycie i domyślasz się, że rodzice nie pochwalaliby tego, a wręcz zabraniali, masz prawo zachować ten fakt dla - 4 - - 17 -
przedstawiciela pacjenta (czyli najczęściej rodziców) o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu czy proponowanych metodach diagnostycznych. Jeżeli pacjent skończył 16 lat, ale nie ukończył 18 roku życia, lekarz ma obowiązek informować również tego pacjenta o przebiegu jego leczenia. Jeżeli masz mniej niż 16 lat: Przepisy w tej kwestii są dosyć jasne: nie masz prawa do samodzielnego stanowienia o sobie. Jedynie w niektórych przypadkach oprócz zgody rodziców prawo dla ważności ich decyzji wymaga wyrażenia przez Ciebie Twojej woli. W kwestiach medycznych prawo przewiduje, że lekarz nawet nie musi informować Cię o przebiegu leczenia wystarczy, że wszystkie informacje przekaże Twoim rodzicom. Należy jednak zaznaczyć, że żadne przepisy nie określają formy takiej zgody rodziców. Należy stąd wnioskować, że na równi ze zgodą wyrażoną przez rodziców ustnie podczas wizyty u lekarza czy zawartej w formie pisemnej należy traktować deklarację młodego pacjenta o tym, że rodzicie wyrazili zgodę na jego wizytę i leczenie. Dlatego podczas wizyty u lekarza możesz powołać się na ten argument. Niestety, to do danego lekarza należy ostateczna decyzja o uznaniu zgody rodziców wyrażonej w danej formie (ustnie, pisemnie lub przekazanej ustnie przez pacjenta). a) Podczas wywiadu lekarz spyta Cię o cel wizyty. Zapyta o pierwszą i ostatnią miesiączkę oraz o przebyte choroby i przyjmowane leki. Zapyta również o to czy jesteś dziewicą. Nie wstydź się odpowiadać na te pytania. Lekarz nie zadaje ich z ciekawości, tylko po to żeby Ci pomóc. Następnie lekarz poprosi abyś za parawanem przygotowała się do badania. I w tym momencie zaczyna się druga część wizyty. b) Jak było mówione wcześnie, do badania trzeba rozebrać się od pasa w dół. Za parawanem przeważnie stoi taboret lub krzesło, na które kładzie się swoje ubranie. NIE RÓB TEGO! Wszyscy tak robią. Pomyśl, że wszystkie kobiety, które weszły na badanie przed Tobą zrobiły to samo. Położyły tam swoją bieliznę. Nie wiesz z czym przyszły do lekarza i na co były chore. Zabierz więc ze sobą woreczek jednorazowy, do którego będziesz mogła włożyć bieliznę przed położeniem jej na krześle. Gdy zdejmiesz bieliznę i przejdziesz na fotel ginekologiczny, lekarz powie Ci, jak się na nim ułożyć. Zanim na nim usiądziesz zwróć uwagę, czy lekarz położył świeży podkład. Jeżeli nie to poproś go o to. Po wejściu na fotel położysz się płasko na plecach, nogi zaś zegniesz w kolanach, rozstawisz na boki i umieścisz w specjalnych podpórkach, które są charakterystyczne dla fotela ginekologicznego. Pozycja ta pozwala lekarzowi dokładnie obejrzeć narządy rodne i dokładnie je zbadać. - 16 - - 5 -
Badanie ginekologiczne składa się z kilku części: 1) Oglądanie zewnętrznych narządów płciowych, 2) Wziernikowanie, 3) Badanie palpacyjne dwuręczne, 4) Badanie piersi. 1) Najpierw lekarz obejrzy Twoje zewnętrzne narządy płciowe. Określi, czy są dobrze rozwinięte i czy nie ma jakiś nieprawidłowości. I pierwsza część badania za Tobą. 2) Następnym etapem badania jest tzw. wziernikowanie. Jest to badanie stanu pochwy i ujścia szyjki macicy. Wziernikowanie odbywa się przy pomocy specjalnego narzędzia zwanego wziernikiem. Pozwala on zajrzeć lekarzowi, co się dzieje w środku twojej pochwy. Ważne jest aby powiedzieć lekarzowi czy jesteś dziewicą, bo jeżeli nie było współżycia, tę część badania najczęściej się pomija. W trakcie tego badania, za pomocą specjalnej szczoteczki, ginekolog lub położna może pobrać z pochwy wymaz do badania cytologicznego (patrz punkt 13). Wymaz ten ogląda się potem w laboratorium pod mikroskopem. W większości gabinetów wzierniki są jednorazowe, w różnych rozmiarach, zapakowane każdy osobno, wykonane z plastiku, który jest przyjemny w dotyku dla pacjentki. 3) Po wziernikowaniu lekarz wykonuje badanie palpacyjne, które ma na celu zbadać wielkość, położenie i elastyczność macicy. W tym celu lekarz, bezpieczonego stosunku. Dawka hormonu jest tak duża, że nie należy tej metody stosować za często. Nie należy traktować jej jako normalnej metody antykoncepcyjnej. Tabletkę tą może wypisać tylko lekarz ginekolog w przychodni. Nie można tej tabletki dostać na izbie przyjęć! W razie potrzeby dzwoń do Przychodni Przedmałżeńskiej i Rodzinnej w Opolu Towarzystwa Rozwoju Rodziny w Opolu na recepcję na tel. 77/454 48 45. Nie są dostępne już na polskim rynku pianki, kremy i gąbki plemnikobójcze. Nie można kupić też diafragmy, kapturków naszyjkowych i prezerwatywy dla kobiet. Co zrobić, gdy lekarz odmawia wypisania recepty na pigułki? Jeżeli zdecydowałaś się na stosowanie hormonalnej antykoncepcji, musisz udać się do ginekologa należy wykonać badania oraz przeprowadzić wywiad medyczny, aby wykluczyć przeciwwskazania do stosowania przez Ciebie tej metody antykoncepcji. Ale co robić, jeżeli mimo braku takich przeciwwskazań lekarz odmawia wypisania recepty? Na mocy art. 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty z dnia 5 grudnia 1996 roku lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych (czyli np. wypisania recepty), jeżeli jest to niezgodne z jego sumieniem. Na mocy art. 31 tej ustawy, jeżeli pacjent nie skończył 16 lat, lekarz ma obowiązek informowania ustawowego - 6 - - 15 -
jeszcze bardzo drogi i nieliczne ośrodki w kraju zajmują się wszczepianiem implantów. Innym znanym środkiem antykoncepcyjnym jest wkładka wewnątrzmaciczna. Jest to małe urządzenie, które lekarz ginekolog umieszcza w macicy kobiety na 3 5 lat, w zależności od rodzaju wkładki. Są dwa rodzaje wkładek wewnątrzmacicznych : hormonalne i miedziane. Skuteczność obydwóch jest porównywalna. Podczas stosowania wkładki ważne są regularne wizyty kontrolne u ginekologa i częstsze wykonywanie badania usg. Wkładkę może usunąć tylko lekarz ginekolog. Jest to środek antykoncepcyjny głównie dla kobiet, które już rodziły dzieci i w najbliższym czasie nie myślą o powiększeniu rodziny. Istnieje również tzw. antykoncepcja ratunkowa. Metodę tę stosuje się w przypadku pęknięcia prezerwatywy, gwałtu lub zawodności jakiejkolwiek innej metody antykoncepcyjnej. Polega ona na przyjęciu pigułki z dużą dawką hormonu kilkakrotnie większą niż w zwykłej tabletce antykoncepcyjnej. Przyjęcie tej pigułki powoduje powstanie śluzowej bariery dla plemników, a co za tym idzie niedopuszczenie do połączenia się plemnika z komórką jajową. Nie jest więc to pigułka wczesnoporonna, która w Polsce jest nielegalna!!! Różnica polega na tym, że pigułka wczesnoporonna niszczy zapłodnioną komórkę jajową, a antykoncepcja awaryjna nie dopuszcza do zapłodnienia. W przypadku tej metody najważniejszy jest czas. Im wcześniej ją zastosujemy, tym mniejsze prawdopodobieństwo niepowodzenia. Największą skuteczność uzyskamy, przyjmując preparat do 72 godzin od nieza- ubrany w lateksową rękawiczkę, wprowadza do pochwy dwa palce. Drugą rękę zaś położy na Twoim brzuchu. W ten sposób może zbadać macicę i jajniki. Jeżeli jesteś dziewicą badanie palpacyjne odbywa się przez odbyt lub przez pochwę lekarz delikatnie bada jednym palcem lub wcale. Podczas badania należy się odprężyć i rozluźnić wtedy będzie ono mniej tkliwe i nieprzyjemne. Czasami lekarz wykonuje również USG. Badanie na fotelu trwa około 5 minut. 4) Po wstaniu z fotela lekarz powinien poprosić Cię o zdjęcie bluzki i biustonosza w celu wykonania ręcznego badania piersi. BADANIE PIERSI RÓWNIEŻ NALEŻY DO BADANIA GINE- KOLOGICZNEGO. Jeżeli lekarz nie będzie się kwapił do zbadania piersi, sama go o to poproś. Poproś też lekarza, aby nauczył Cię samodzielnie badać piersi (patrz ostatnia strona). Jeżeli podczas samodzielnego badania wyczujesz cokolwiek co Cię zaniepokoi, niezwłocznie zgłoś się do lekarza ginekologa. c) Ostatnim etapem wizyty jest rozmowa z lekarzem. Wtedy omówi on z Tobą wyniki badań oraz wyda zalecenia i wypisze receptę. Jest to idealny moment na wyciągnięcie swojej listy z pytaniami. Możesz go zapytać o wszystko. On odpowie na wszystkie, nawet najgłupsze pytania. Pamiętaj, że obowiązuje go tajemnica lekarska i to wszystko o czym mu powiesz nie wyjdzie poza gabinet. Nie może on nawet powie- - 14 - - 7 -
dzieć tego Twojej mamie. Możesz z nim porozmawiać o seksie i współżyciu płciowym. Jeżeli poprosisz lekarza o pigułki antykoncepcyjne, a lekarz nie chce Ci ich przepisać masz prawo iść do innego lekarza. Jeśli jednak ta decyzja powodowana jest czynnikami natury medycznej i lekarz proponuje Ci inne środki powinnaś to zaakceptować. 11) Jak często należy chodzić do ginekologa? Do ginekologa każda zdrowa kobieta powinna iść raz w roku na rutynowe badanie. Jeżeli przyjmuje się pigułki antykoncepcyjne to badanie powinno być wykonane raz na 6 miesięcy. Cytologię powinno się wykonywać się nie częściej niż raz na rok i nie rzadziej niż co trzy lata. 12) Rola położnej w gabinecie ginekologicznym W każdym gabinecie ginekologicznym, oprócz lekarza, pracuje również położna. Jest to osoba, do której możesz zwrócić się z każdą wątpliwością dotyczącą wizyty u ginekologa. Położnej możesz zapytać jak przygotować się do badanie, pobrania cytologii czy jakie dokumenty powinnaś mieć ze sobą podczas wizyty. Do położnej możesz zwrócić się również wtedy, gdy nie jesteś pewna czy ze swoim problemem powinnaś zapisać się na wizytę. Położna to odpowiednia osoba, żeby zapytać czy wyniki badań, które masz powinien zobaczyć lekarz. Jeżeli podczas wizyty czegoś nie zrozumiałaś lub wstydziłaś zapytać się lekarza, położna bardzo chętnie wyjaśni Ci wszelkie wątpliwości. Zrobi to takim językiem, że na pewno zrozu- jeniu starego. Po trzecim plastrze robimy 7 dni przerwy. Nie ma znaczenia, który plaster przyklei się jako pierwszy. Każdy z nich ma taką samą dawkę hormonów. Zaletą tej metody jest to, że przyklejając plaster na powierzchnię skóry, nie obciążamy układu pokarmowego. Jednym z nowszych hormonalnych środków antykoncepcyjnych dostępnych w Polsce jest pierścień dopochwowy. Kobieta umieszcza sobie taki pierścień w pochwie na 21 dni i on pod wpływem środowiska pochwy uwalnia zawarte w sobie hormony. Po tym czasie pierścień należy wyjąć i zrobić 7 dni przerwy. Po przerwie należy założyć nowy pierścień. Tak jak w przypadku plastrów środek ten nie obciąża układu pokarmowego. Jeszcze innym środkiem antykoncepcyjnym jest zastrzyk hormonalny. Zawiera on tylko jeden rodzaj hormonu, dlatego polecany jest szczególnie kobietom, które urodziły dziecko i karmią piersią. Nie jest on wskazany dla młodych dziewczyn, które jeszcze nie rodziły. Zastrzyk taki należy przyjmować raz na 12 tygodni. Wadą tego rodzaju antykoncepcji jest to, że w przypadku wystąpienia działań niepożądanych nie można odwrócić efektu antykoncepcyjnego. Tabletki można odstawić, plaster odkleić, krążek wyciągnąć. W przypadku zastrzyku przez 12 tygodni nie można nic zrobić. Najnowszym środkiem antykoncepcyjnym na polskim rynku jest implant. Jest to małe urządzenie zawierające hormony, które wszczepia się kobiecie po skórę. Urządzenie to przez 5 lat uwalnia zawarte w sobie hormony. Tym samym chroni antykoncepcyjnie. Niestety implant jest - 8 - - 13 -
brany środek antykoncepcyjny nie powinien powodować żadnych skutków ubocznych. Dlatego o tym, który środek jest odpowiedni dla danej pacjentki decyduje lekarz ginekolog po wcześniejszym badaniu ginekologicznym, zebranym wywiadzie ewentualnie wykonanych odpowiednich badaniach laboratoryjnych. To, że koleżanka używa tego środka antykoncepcyjnego, nie oznacza, że Ty też go możesz używać! Większość środków hormonalnych opartych jest na zasadzie : 21 + 7. Oznacza to, że przez 21 dni przyjmuje się hormony, a następnie robi się 7 dni przerwy. W czasie tej przerwy powinno wystąpić krwawienie, które mylnie nazywa się miesiączką, jest to bowiem krwawienie z odstawienia. Następną dawkę hormonów należy bezwzględnie przyjąć po 7 dniach przerwy, bez względu na to czy krwawienie wystąpiło i czy się skończyło. Najpopularniejszą formą antykoncepcji, na chwilę obecną, są pigułki antykoncepcyjne. Na polskim rynku jest ich tak dużo, że lekarz na pewno dobrze dobierze je do potrzeb każdej pacjentki. Różnią się one rodzajem i dawką hormonów. Tabletki mogą zawierać jeden lub dwa rodzaje hormonów. Każdego dnia o tej samej porze, przez 21 dni, łyka się jedną tabletkę. Następnie robi się 7 dni przerwy i zaczyna nowe opakowanie. Innym środkiem hormonalnym dostępnym w Polsce są plastry antykoncepcyjne Opakowanie zawiera trzy plastry. Jeden z plastrów przykleja się na skórę i zawarte w nim hormony przenikają przez skórę do krwiobiegu. Po 7 dniach przyklejamy nowy plaster, pamiętając o odkle- miesz i poświęci Ci tyle czasu ile będziesz potrzebowała. Da Ci również ulotki i broszurki dotyczące badań pro laktycznych i antykoncepcji. Jeżeli chcesz zrobić badanie cytologiczne i zależy Ci na czasie, a lista oczekujących do ginekologa jest tak długa, że trzeba czekać nawet kilka tygodni, zwróć się do położnej. ONA RÓWNIEŻ MOŻE CI POBRAĆ CYTOLOGIĘ. Od 2008 r. położne zostały włączone w etap podstawowy Programu Pro laktyki Raka Szyjki Macicy i mogą samodzielnie pobierać cytologię, pod warunkiem, że skończyły specjalny kurs. 13) Cytologia a rak szyjki macicy. Cytologia jest to badanie, które polega na pobraniu, za pomocą specjalnej szczoteczki, materiału z pochwy i szyjki macicy, który zawiera złuszczone komórki nabłonka. Pobrany materiał rozmazuje się na specjalnie opisanym szkiełku, utrwala i oddaje do laboratorium, gdzie jest badany pod mikroskopem. Jest to bardzo ważne badanie. Pozwala ono na wczesne wykrycie raka szyjki macicy. Rak szyjki macicy rozwija się 10 12 lat. Przez ten czas nie daje żadnych objawów. Kiedy rak szyjki macicy zaczyna dawać objawy, najczęściej jest już za późno na całkowite wyleczenie. Rak szyjki macicy jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych występujących u kobiet. W Polsce notuje się najwyższą zachorowalność ze wszystkich krajów Unii Europejskiej. Codziennie na raka szyjki macicy umiera 5 Polek. To drugi co do częstości występowania rak atakujący kobiety do 45. roku życia. Niestety u co drugiej z nich jest za późno na sku- - 12 - - 9 -
teczne leczenie. W Polsce każdego roku rak szyjki macicy rozpoznawany jest prawie u 4000 kobiet. Najczęściej chorują kobiety, które przez wiele lat nie poddawały się badaniom cytologicznym. Połowa chorych na ten nowotwór nigdy nie miała pobranego wymazu cytologicznego. Tymczasem, gdyby każdej kobiecie choć raz w życiu wykonano takie badanie, ryzyko śmierci obniżyłoby się o 40%. Udowodniono, że ryzyko tego nowotworu u kobiet, które regularnie wykonują badania cytologiczne jest bardzo niskie. Dlatego ważne jest, żeby robić je regularnie. Najlepiej co rok, a najrzadziej co trzy lata. W Polsce każda kobieta między 25 59 rokiem życia objęta jest Programem Pro laktycznym, w ramach którego, co 3 lata może wykonać bezpłatna cytologię w placówce realizującej kontrakt z NFZ. Zrobienie pierwszej cytologii w wieku 25 lat jest to zdecydowanie za późno, aby mieć pewność, że nie zachoruje się na raka szyjki macicy. Najpewniejszą ochronę uzyskamy, gdy każda kobieta która rozpoczęła współżycie seksualne wykona badanie cytologiczne nie później niż 3 lata od inicjacji lub w 21. roku życia. 14) Antykoncepcja. Antykoncepcja obejmuje wszelkiego rodzaju działania, które mają na celu zapobieganie niechcianej ciąży. Współczesne metody zapobiegania niepożądanej ciąży możemy podzielić na: a) naturalne b) mechaniczne c) hormonalne. Metody naturalne mylnie nazwane są antykoncepcją. Mają one na celu, określenie dni, w których zajście w ciążę jest najbardziej prawdopodobne. Opierają się więc na zjologii cyklu miesiączkowego kobiety. Cykl menstruacyjny to okres między dwiema miesiączkami. Przeciętna długość cyklu wynosi 28 dni. W normie mieszczą się jednak zarówno cykle znacznie krótsze, nawet 24 dniowe, jak i dłuższe do 36 dni. Chcąc korzystać z naturalnych metod, trzeba bardzo dobrze poznać swoje ciało i przebieg cyklu miesiączkowego. Niekiedy potrzeba kilku lat, żeby kobieta na tyle poznała swój organizm, aby mu zaufać w sprawie planowania rodziny. Można w przybliżeniu określić czas podczas cyklu, kiedy można i nie można zajść w ciążę. W Polsce, na dzień dzisiejszy, dostępnych jest siedem różnych środków antykoncepcyjnych. Są to najpopularniejsze prezerwatywy i tabletki oraz plastry, krążki dopochwowe, zastrzyki hormonalne, wkładki wewnątrzmaciczne oraz implanty. Większość środków antykoncepcyjnych jest dla kobiet i dostępne są tylko i wyłącznie na receptę. Jedynym środkiem dla mężczyzn, dostępnym bez recepty i chroniącym przed chorobami przenoszonymi drogą płciową jest prezerwatywa. Aby prezerwatywa była skuteczna należy ją kupić w aptece lub sex-shopie. Ważne też jest jak jest ona przechowywana. Należy ją nosić w oryginalnym pudełku, tak aby nie uległa uszkodzeniu. Pozostałe środki antykoncepcyjne są przeznaczone dla kobiet i są dostępne wyłącznie na receptę. Dobrze do- - 10 - - 11 -