ZDROWIE DOBROSTAN 4/2013 DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO

ROZDZIAŁ V ZDROWIE DOBROSTAN 4/2013 DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO 1 Zakład Propedeutyki Położnictwa Katedry Zdrowia Kobiety Wydział Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Institute of Obstetric Propaedeuties Department of Women s Health School of Health Sciences Medical University of Silesia 2 Zakład Profilaktyki Chorób Kobiecych i Seksuologii Katedry Zdrowia Kobiety Wydział Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Department of Women s Disease Prevention and Sexuology School of Health Sciences Medical University of Silesia, Katowice 3 Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Medical University of Silesia in Katowice CELINA GOGOLA 1, MARZENA RUDNICKA 3, BEATA PODSIADŁO 1, KATARZYNA STAWICKA 1, ANNA JENCZURA 1, BARBARA KOTLARZ 1, IZABELA MĘŻYK 2, BEATA NAWORSKA 1 Wiedza personelu medycznego na temat standardu postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem Subject Medical knowledge about standard medical procedure for the award of health services in the field of perinatal care exercised over women during physiological pregnancy, physiological birth, childbirth and infant care Poród to jedna z najtrudniejszych, a zarazem najważniejszych chwil w życiu człowieka. I matka, i dziecko potrzebują nie tylko doskonałej opieki medycznej, ale także wsparcia psychologicznego, dzięki czemu łatwiej zniosą trud porodu.

ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013 Dobrostan społeczeństwo W sytuacji, kiedy mamy do czynienia z prawidłowo przebiegającą ciążą oraz porodem, opiekę nad rodzącą może, według Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 roku, podejmować położna. Położna poznaje oczekiwania kobiety wobec porodu, jej obawy. Dzięki temu w trakcie porodu współpraca przebiega płynnie, kobieta rodząca czuje się bezpieczniej, łatwiej znosi wysiłek oraz stres. Bardzo dużo zależy od komunikacji pomiędzy pacjentką a personelem medycznym sprawującym opiekę, której celem jest zapewnienie dobrego stanu zdrowia dziecka i matki, przy jak najmniejszym użyciu interwencji, spełniającej wymogi bezpieczeństwa. Zakłócenie naturalnego przebiegu porodu jest możliwe tylko w uzasadnionych przypadkach. Osoba sprawująca opiekę spełnia podstawowe rodzaje zadań: - wspiera kobietę i rodzinę podczas porodu, w momencie rodzenia dziecka i po porodzie, - obserwuje kobietę rodzącą, monitoruje stan płodu oraz stan noworodka po urodzeniu, ocenia czynniki ryzyka, wcześnie wykrywa problemy, w razie konieczności wykonuje pomniejsze interwencje, takie jak przebicie pęcherza płodowego i nacięcie krocza oraz opiekuje się noworodkiem po porodzie, - kieruje kobietę na wyższy stopień opieki, jeśli ujawnią się czynniki ryzyka lub pojawią się komplikacje uzasadniające takie skierowanie [1,2]. Osoba przyjmująca poród powinna być w stanie wypełniać zadania sformułowane powyżej. Ponad to ta może przejść dodatkowo odpowiednie szkolenia i dysponować szeregiem umiejętności położniczych, odpowiadających przyjętemu poziomowi usług. Osoba ta powinna umieć przeprowadzać konieczne podstawowe interwencje oraz opiekować się noworodkiem po narodzinach. Równocześnie powinna także charakteryzować się empatią i cierpliwością, koniecznymi dla udzielania wsparcia kobiecie i jej rodzinie [1,2]. Standard opieki okołoporodowej to wspólnie ustalone kryterium, które określa powszechne, zwykle najbardziej pożądane cechy czegoś, np. ludzkiego zachowania czy przedmiotu. Standard to czasem także podstawowa, najprostsza wersja produktu. Dokumenty opisujące standardy w sposób sformalizowany i tworzone zgodnie ze stosownymi procedurami to normy [3,4]. Opracowywaniem norm zajmują się odpowiednie instytucje lub organizacje. W Polsce istnieje zestaw regulacji o nazwie Polska Norma [3,4]. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie standardów postępowania medycznego połogu oraz opieki nad noworodkiem zostało znowelizowane dnia 20 września 2012 roku [5,6]. Standard postępowania określa poszczególne elementy opieki medycznej sprawowanej w zakładach opieki zdrowotnej, mającej na celu uzyskanie dobrego stanu zdrowia dziecka i matki, przy ograniczeniu do niezbędnego minimum interwencji medycznych, w szczególności: stymulacji czynności skurczowej, amniotomii, nacięcia krocza, podawania opioidów, cięcia cesarskiego, z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa zdrowotnego, w ramach których opieka opiera się na praktykach o udowodnionej skuteczności [3]. W standardzie została uwzględniona również inge- 96

Celina Gogola, Marzena Rudnicka, Beata Podsiadło, Katarzyna Stawicka, Anna Jenczura, Barbara Kotlarz, Izabela Mężyk, Beata Naworska Wiedza personelu medycznego na temat standardu postępowania medycznego połogu oraz opieki nad noworodkiem rencja w naturalny proces porodu, który wiąże się z uzasadnionym medycznie wskazaniem [4]. Zostały również przedstawione zadania osoby sprawującej opiekę nad rodzącą, działania w zakresie promocji zdrowia, zalecany zakres świadczeń profilaktycznych oraz konsultacji medycznych i badań diagnostycznych wykonywanych u kobiet w okresie ciąży wraz z okresami ich przeprowadzania. Ponadto standard obejmuje schemat opieki prenatalnej, plan i postępowanie podczas porodu oraz opiekę nad położnicą i noworodkiem [3]. W najnowszych wytycznych zawartych w standardzie opieki okołoporodowej zawarta została definicja osoby sprawującej opiekę nad ciężarną, rodzącą i położnicą. Zgodnie z tą definicją do osób tych należą lekarz specjalista w dziedzinie położnictwa i ginekologii (zarówno w trakcie specjalizacji) lub położna. Zawód położnej cechuje samodzielność, która jest chroniona ustawą z dnia 15 lipca 2011 roku. Która umożliwia położnej samodzielne udzielanie określonych świadczeń zapobiegawczych, rehabilitacyjnych, leczniczych i diagnostycznych [7]. W zakresie kompetencji położnej znajdują się: - rozpoznawanie ciąży, - kierowanie na badanie konieczne do wczesnego rozpoznania ciąży podwyższonego ryzyka, - monitorowanie płodu z wykorzystaniem aparatury medycznej, - opieka nad kobietą w ciąży fizjologicznej, prowadzenie fizjologicznego porodu i połogu, - badanie i opieka nad noworodkiem i niemowlęciem do 6 tygodnia życia, - edukacja zdrowotna kobiet (oraz ich rodzin) w zakresie m.in. przygotowania do życia w rodzinie i metod planowania rodziny, - profilaktyka chorób kobiecych i patologii położniczych [8,9]. Lekarz ginekolog-położnik to osoba posiadająca właściwe kwalifikacje, potwierdzone wymaganymi dokumentami, do udzielania świadczeń zdrowotnych, w szczególności do: rozpoznawania chorób, zapobiegania im, badania stanu zdrowia, leczenia i rehabilitacji chorych, udzielania porad lekarskich, a także wydawania opinii i orzeczeń lekarskich, w zakresie swojej specjalizacji [10]. Rolą jaką pełni lekarz ginekolog-położnik oprócz wyżej wymienionych, jest również sprostanie problemom technicznym związanym z opieką nad kobietą. W wielu krajach, zwłaszcza rozwijających się, liczba położników jest ograniczona, a ich rozmieszczenie-nieproporcjonalne, gdyż większość z nich pracuje w dużych miastach [10]. Standard opieki okołoporodowej definiuje również poród fizjologiczny, który rozumiany jest jako spontaniczny poród niskiego ryzyka będącym takim przez cały okres trwania porodu, którego rezultatem jest poród z położenia główkowego, po- 97

ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013 Dobrostan społeczeństwo między 37 a 42 tygodniem ciąży. Natomiast po porodzie noworodek i matka są w stanie dobrym [5]. Po czynników zwiastujących poród zalicza się: - zmiany pozycji szyjki macicy (tzw. centralizacja szyjki-unosi się ku górze), - 2-3 tygodnie przed TP obniża się dno macicy-ustawienie właściwe dziecka (ustawienie główki do płaszczyzny wchodu miednicy). Towarzyszy temu lżejszy oddech oraz częste oddawanie moczu, spowodowane uciskiem na pęcherz moczowy; - skurcze przepowiadające o charakterze zbliżonym do skurczów porodowych (ok. 2 tygodnie przed porodem); - narządy płciowe-zwiększona wydzielina, uczucie pełności w sromie, zmniejszenie ruchów dziecka; - układ krążenia-uczucie gorąca, ból głowy, kołatanie serca, niepokój, nerwobóle; - układ pokarmowy-niechęć do jedzenia, nudności, wymioty, wzdęcia, zaparcia lub biegunka, uczucie parcia na stolec [11, 12, 13]. Celem pracy była ocena wiedzy personelu medycznego na temat standardu postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej, sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem, a także uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania: 1. Czy personel medyczny posiada wiedzę na temat obowiązku kierowania kobiet ciężarnych będących między 21 a 26 tygodniem ciąży do położnej podstawowej opieki zdrowotnej? 2. Czy personel medyczny jest świadomy konieczności nawiązania dobrego kontaktu z rodzącą? 3. Czy personel medyczny posiada wiedzę na temat farmakologicznych i niefarmakologicznych metod łagodzenia bólu porodowego? 4. Czy osoby sprawujące opiekę nad ciężarną, rodzącą i kobietą w połogu posiadają wiedzę na temat rodzaju świadczeń do wykonywania których uprawniona jest położna? MATERIAŁ Grupę badaną stanowiło 100 osób, kobiet i mężczyzn, w przedziale wiekowym od 24 do 59 roku życia. Trzydzieści cztery osoby to lekarze, 62 osoby stanowiły położne a 4 osoby to pielęgniarki. Wszyscy ankietowani wypełniający anonimowy kwestionariusz ankiety byli pracownikami Szpitala Specjalistycznego Nr 2 w Bytomiu, ul. St. Batorego 15, 41-902 Bytom oraz mieszkańcami terenu województwa śląskiego. 98

Celina Gogola, Marzena Rudnicka, Beata Podsiadło, Katarzyna Stawicka, Anna Jenczura, Barbara Kotlarz, Izabela Mężyk, Beata Naworska Wiedza personelu medycznego na temat standardu postępowania medycznego połogu oraz opieki nad noworodkiem METODA Metodą badawczą był sondaż diagnostyczny, który przeprowadzono w Szpitalu Specjalistycznym Nr 2 W Bytomiu w okresie od 22.11.2011 do 22.12.2011 roku. Po uzyskaniu zgody od dyrekcji szpitala badania przeprowadzono przy pomocy autorskiego, anonimowego kwestionariusza ankiety. Część pierwszą stanowiła krótka metryczka. Część druga ankiety zawierała pytania z zakresu wiedzy personelu medycznego na temat standardu opieki okołoporodowej. Część trzecia natomiast zawierała pytania dotyczące strategii uśmierzania bólu porodowego oraz punktacji w skali Apgar. WYNIKI BADAŃ 20% 5% 15% 60% Wykres 1. Wiek ankietowanych(n=100) 24-29 lat 30-39 lat 40-49 lat 50-59 lat Największą grupę ankietowanych stanowiły osoby w przedziale wiekowym od 30 do 39 roku życia (60%). 99

ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013 Dobrostan społeczeństwo 26% 74% kobieta mężczyzna Wykres 2. Płeć ankietowanych (n=100) W śród respondentów 74% stanowiły kobiety a 26 % to mężczyźni. 13% 26% 61% Miasto do 100 tys. Miasto powyżej 100 tys. Wieś Wykres 3. Miejsce zamieszkania (n=100) Zdecydowana większość (61%) ankietowanych mieszka w średniej wielkości miastach (do 100 tyś). Najmniej liczną grupę stanowią osoby zamieszkujące tereny wiejskie (13%). 100

Celina Gogola, Marzena Rudnicka, Beata Podsiadło, Katarzyna Stawicka, Anna Jenczura, Barbara Kotlarz, Izabela Mężyk, Beata Naworska Wiedza personelu medycznego na temat standardu postępowania medycznego połogu oraz opieki nad noworodkiem 34% 4% 62% Wykres 4. Wykonywany zawód (n=100) Położne Lekarze Pielęgniarki Spośród badanej grupy 62% respondentów to położne, 34% to lekarze, a 4% stanowiły pielęgniarki. Wykres 5. Znajomość standardu okołoporodowego (n=100) W badaniu wykazano, iż 98% ankietowanych zna standard postępowania oraz procedury medyczne sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu oraz połogu. 101

ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013 Dobrostan społeczeństwo 67% 33% nie tak Wykres 6. Ankietowani, którym pracodawca zaproponował zapoznanie się ze standardem (n=100) Niestety tylko 67 % ankietowanych było zachęcanych przez pracodawcę do zapoznania się z obowiązującym standardem. W 33% przypadków pracodawca nie proponował zaznajomienia się pracowników ze standardem. Wykres 7. Wymaganie przez pracodawcę zapoznania się ze standardem (n=100) Od dużej ilości osób (97%) pracodawca wymagał zapoznania się ze standardem. Tabela I. Ocena wiedzy respondentów na temat osób mogących sprawować opiekę nad kobieta rodzącą Lekarz specjalista położnictwa i ginekologii 100% Lekarz w trakcie specjalizacji z położnictwa i ginekologii 98% Lekarz ze specjalizacją I stopnia w zakresie położnictwa i ginekologii 98% Położna 100% 102

Celina Gogola, Marzena Rudnicka, Beata Podsiadło, Katarzyna Stawicka, Anna Jenczura, Barbara Kotlarz, Izabela Mężyk, Beata Naworska Wiedza personelu medycznego na temat standardu postępowania medycznego połogu oraz opieki nad noworodkiem Wszyscy respondenci odpowiedzieli, iż osoby sprawujące opiekę nad rodzącą to położna oraz lekarz specjalista położnictwa i ginekologii. Dla 98% jest to również lekarz w trakcie specjalizacji z położnictwa i ginekologii oraz lekarz ze specjalizacją I stopnia w zakresie położnictwa i ginekologii. Na pytanie można było udzielić więcej niż jednej odpowiedzi. Każda osoba biorąca udział w badaniu na pytanie dotyczące wystąpienia objawów patologicznych w trakcie opieki nad kobietą ciężarną, rodzącą lub położnicą, odpowiedziała zgodnie wytycznymi, iż to lekarz specjalista w dziedzinie położnictwa i ginekologii przejmuje opiekę nad pacjentką. Tabela II. Czynności interwencyjne Utrzymaniu drożności dróg oddechowych 100% Zabezpieczenie dostępu do żyły głównej 100% Podanie wlewu kroplowego z płynami fizjologicznymi, z wyłączeniem substancji stymulujących czynność skurczowa oraz znieczulającą 97% Dla 100% ankietowanych czynnościami interwencyjnymi jest utrzymanie drożności dróg oddechowych oraz zabezpieczenie dostępu do żyły obwodowej. Pomimo to 3% ankietowanych nie posiadało wiedzy, że czynnością interwencyjną jest również: podanie wlewu kroplowego z płynami fizjologicznymi, z wyłączeniem substancji stymulujących czynność skurczową. Wykres 8. Umożliwienie ciężarnej wyboru miejsca porodu (n=100) Niestety 6% respondentów nie wiedziało, iż należy umożliwić wybór miejsca porodu kobiecie ciężarnej (warunki szpitalne lub pozaszpitalne). 103

ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013 Dobrostan społeczeństwo Wykres 9. Kierowanie kobiety ciężarnej między 21 a 26 tygodniem ciąży do położnej (n=100) W badanej grupie 89% wskazało prawidłowo, że kobietę ciężarną między 21-26 tygodniem ciąży należy skierować do położnej podstawowej opieki zdrowotnej. Niestety 11% ankietowanych udzieliło błędnej odpowiedzi wskazując na położną sali porodowej (6%), położną oddziału położniczego (5%). Tabela III. Położna może wykonywać dodatkowe świadczenia zdrowotne o charakterze Profilaktyczne 100% Diagnostyczne 96% Działania w zakresie promocji zdrowia 100% Konsultacje medyczne 100% Większość ankietowanych (96 %) posiadało wiedzę, że prócz wykonywanych dodatkowych świadczeń zdrowotnych o charakterze profilaktycznym, działań w zakresie promocji zdrowia oraz konsultacji medycznych położna może zlecić również wykonanie dodatkowych świadczeń zdrowotnych o charakterze diagnostycznym. W pytaniu można było zaznaczyć kilka odpowiedzi. Wszyscy ankietowani wiedzieli o tym, iż w celu nawiązania dobrego kontaktu z rodzącą personel medyczny w szczególności wita ją osobiście, przedstawia się i wyjaśnia swoją rolę. Ponad to prezentuje spokojną i wzbudzającą zaufanie postawę, omawia plan porodu i sposoby łagodzenia bólu porodowego. Towarzyszy temu poszanowanie godności i intymności pacjentki. 104

Celina Gogola, Marzena Rudnicka, Beata Podsiadło, Katarzyna Stawicka, Anna Jenczura, Barbara Kotlarz, Izabela Mężyk, Beata Naworska Wiedza personelu medycznego na temat standardu postępowania medycznego połogu oraz opieki nad noworodkiem Tabela IV. Stopień znajomości definicji braku postępu porodu wśród ankietowanych Gdy u pierwiastki przez 2 godziny nie następuje zstępowanie części przodującej płodu, a stan rodzącej wskazuje na wyczerpanie lub silne, nie dające się powstrzymać parcie trwa ponad godzinę i nie przynosi efektu 97% Gdy u wieloródki przez 2 godziny nie następuje zstępowanie części przodującej płodu, a stan rodzącej wskazuje na wyczerpanie lub silne, nie dające się 3% powstrzymać parcie trwa ponad godzinę i nie przynosi efektu Gdy u pierwiastki okres ten trwa dłużej niż godzinę i nie następuje zstępowanie części przodującej płodu, a stan rodzącej wskazuje na wyczerpanie lub silne, nie dające się powstrzymać parcie trwa ponad godzinę i nie przynosi 97% efektu Gdy u wieloródki okres ten trwa dłużej niż godzinę i nie następuje zstępowanie części przodującej płodu, a stan rodzącej wskazuje na wyczerpanie lub silne, nie dające się powstrzymać parcie trwa ponad godzinę i nie przynosi 3% efektu Na pytanie kiedy stwierdza się brak postępu porodu w II okresie porodu u wieloródki i pierworódki, aż 3% ankietowanych odpowiedziało błędnie. Wykres 10. Wiedza ankietowanych dotycząca krwawienia podczas III okresu porodu (n=100) Zdecydowana większość ankietowanych (96%) udzieliła prawidłowej odpowiedzi odnośnie ilości fizjologicznego krwawienia w III okresie porodu. 105

ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013 Dobrostan społeczeństwo Tabela V. Sposoby prowadzenia III okresu porodu w opinii ankietowanych Aktywny sposób prowadzenia III okresu porodu 97% Wyczekujący sposób prowadzenia III okresu porodu 10% Zaledwie 3% respondentów nie posiadało dostatecznej, że III okres porodu można prowadzić również w sposób aktywny. Respondenci mogli zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. Tabela VI. Farmakologiczne i niefarmakologiczne metody uśmierzania bólu porodowego Immersja wodna 100% Zachęcić rodzącą, aby podczas porodu nieustannie towarzyszyła jej osoba bliska 100% Wspierać rodzącą w wyborze technik oddechowych i relaksacyjnych podczas porodu 100% Proponować rodzącej poruszanie się podczas I okresu porodu 100% oraz przyjmowanie pozycji wertykalnych Wszystkie osoby z badanej grupy udzieliły poprawnej odpowiedzi na pytanie dotyczące farmakologicznych i nie farmakologicznych metod uśmierzania bólu wskazując, iż są to: immersja wodna, zachęcanie rodzącej, aby nieustannie podczas porodu towarzyszyła jej osoba bliska, techniki oddechowe i relaksacyjne podczas porodu, poruszanie się i przyjmowanie pozycji wertykalnych podczas I i II okresu porodu. Respondenci mogli zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. Wykres 11. Wiedza respondentów na temat czasu trwania kontaktu skóra do skóry Zdecydowana większość pytanych osób (99%) procent wiedziało, że kontakt matki z noworodkiem skóra do skóry ma trwać nieprzerwanie co najmniej dwie godziny. 106

Celina Gogola, Marzena Rudnicka, Beata Podsiadło, Katarzyna Stawicka, Anna Jenczura, Barbara Kotlarz, Izabela Mężyk, Beata Naworska Wiedza personelu medycznego na temat standardu postępowania medycznego połogu oraz opieki nad noworodkiem Wykres 12. Ocena stopnia znajomości zastosowania skali Apgar u noworodka Spośród badanych jedna osoba (1%) badanych nie wiedziało ile razy należy wykonać wstępną ocenę noworodka na podstawie skali Apgar. WNIOSKI 1. Większość personelu medycznego biorącego udział w badaniu posiada wiedzę dotyczącą obowiązku kierowania ciężarnych do położnej podstawowej opieki zdrowotnej pomiędzy 21 a 26 tygodniem ciąży. 2. Personel medyczny jest świadomy konieczności nawiązywania dobrego kontaktu z rodzącą według wytycznych standardu opieki okołoporodowej. 3. Personel medyczny posiada wiedzę na temat farmakologicznych i nie farmakologicznych metod uśmierzania bólu porodowego. 4. Personel medyczny sprawujący opiekę nad kobietą ciężarną, rodzącą i w okresie połogu posiada wiedzę na temat rodzaju uświadczeń do udzielania jakich uprawniona jest położna. PIŚMIENNICTWO 1. Iwanowicz-Palus G.: Prowadzenie porodu, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2011 2. Karpińska B.: Sztuka Rodzenia, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1990, s.7-12 107

ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013 Dobrostan społeczeństwo 3. Pakosz B, Sobol E, Zagrodzka M.: Słownik Wyrazów Obcych PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1991, s.600, s.800 4. Bręborowicz G.W: Standardy postępowania w podejmowanie decyzji w położnictwie i ginekologii, D. W Publishing Co, Szczecin 2001 5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 roku [źródło: http://isap.sejm.gov.pl/detailsservlet?id=wdu20120001100 data i godzina dostępu: 25.02.2012 17:50] 6. Grabarczyk M, Kubicka-Kraszewska U, Otiffinowska A, Teleżyńska A.: Opieka okołoporodowa w Polsce i przestrzeganie praw pacjenta w świetle opinii konsumenckiej, Fundacja Rodzić po Ludzku, Warszawa 2002 7. Widomska-Czekajska T, Górajek-Jóźwik J.: Encyklopedia dla pielęgniarek i położnych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s.708 8. Caus-Wozniak I.: Podstawy pielęgniarstwa w ginekologii i położnictwie, Wydawnictwo ŚAM, Katowice 2007, s.353-359 9. Ciechaniewicz W.: Pielęgniarstwo-ćwiczenia, PZWL, Warszawa 2001. 10. Hart D.M, Norman J.: Ginekologia, G. Bręborowicz (red.), Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2006 11. Szymański W.: Położnictwo, DREAM Publ. Comp., Inc, Kraków 1999, s.76-86 12. Baston H, Hall J.: Poród. Seria Podstawy Położnictwa, Kaleta M. (red.), Urban & Partner, Wrocław 2011 13. Pschyrembel W, Dubenhausen J.: Położnictwo praktyczne i operacje położnicze, Wydanie Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, s.142-143, s.198-199 14. Zaczyński W.: Praca badawcza nauczyciela, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1993, s.46 15. Bień A.M.: Opieka nad ciężarną, Biblioteka Położnej, PZWL, 2009 16. Bręborowicz G. H.: Położnictwo i inekologia-repetytorium, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2010 17. Brenner P.F.: Położnictwo i ginekologia podstawowe problemy, α-medica Press, Bielsko-Biała 1995 18. Bień A.M.: Opieka nad kobietą ciężarną, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, s.342-347 19. Cekański A, Łosik M.: Wykłady z położnictwa, α-medica Press, Bielsko-Biała 2011, s.75-83, s.275-286 108 STRESZCZENIE Poród to jedna z najtrudniejszych zarazem najważniejszych chwil w życiu kobiety. By pacjentka czuła się bezpieczna potrzebne jest jej wsparcie fizyczne jak i psychiczne, które może dać jej najbliższa rodzina oraz położna. Położna to osoba,

Celina Gogola, Marzena Rudnicka, Beata Podsiadło, Katarzyna Stawicka, Anna Jenczura, Barbara Kotlarz, Izabela Mężyk, Beata Naworska Wiedza personelu medycznego na temat standardu postępowania medycznego połogu oraz opieki nad noworodkiem która zajmuje się kobietą przez cały okres jej życia. W rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 roku położono nacisk na postawę personelu medycznego. Wyraźnie przypomina się położnym/lekarzom by kobietę traktować z należnym szacunkiem jak podmiot, nie przedmiot. Ciężarną trzeba wspierać, zapewnić jej komfort oraz bezpieczeństwo. Rodząca powinna wiedzieć jak przebiega poród i co się dzieje w poszczególnych jego etapach, wtedy zdecydowanie mniej się boi. W pracy zastała przedstawiona wiedza personelu medycznego na temat aktualnego standardu postępowania nad kobietą rodzącą w okresie okołoporodowym w porodzie fizjologicznym. ABSTRACT Childbirth is one of the most difficult yet most important moments in a woman's life. To feel safe patient is required to support the physical and mental health, which could give her immediate family and a midwife. The midwife is a person who is a woman throughout her life and childbirth. Regulation of the Minister of Health of 20 September 2012 emphasized the attitude of the medical staff. Clearly resembles the midwives/doctors to women treated with due respect-as an entity, not an object. Pregnant need support, to ensure the comfort and safety. Childbirth should know how the birth and what happens in each of its stages, then definitely less afraid. At work authors found medical knowledge presented on the current standard of conduct of a woman giving birth in the perinatal period in physiological birth. Artykuł zawiera 21665 znaków ze spacjami + grafika 109