JACEK GRZYBAŁA PODCHORĄŻY JAN BOLESŁAW GRZYBAŁA Wspomnienie o Janie Bolesławie Grzybale, z początku Jego służby wojskowej, nauki w Wołyńskiej Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Marcina Kątskiego we Włodzimierzu. Jan Bolesław (* 30 lipca 1914 roku w Krakowie, 28 lipca 1985 w Kielcach) był: > synem Jana Franciszka (* 19 stycznia 1862 w Odrzykoniu, 18 czerwca 1936 w Krakowie); > wnukiem Szymona (* 28 października 1831, 23 grudnia 1896, w Odrzykoniu); > prawnukiem Tomasza (* 16 grudnia 1794, 10 marca 1862 w Odrzykoniu); > praprawnukiem Macieja (* ok. 1772 roku, zmarł mając 53 lata, 21 stycznia 1805 roku w Odrzykoniu); > 3x prawnukiem Szymona (* ok. 1736 roku, zmarł mając 33 lata, 27 kwietnia 1789 roku w Odrzykoniu). Kielce, czerwiec 2014 1
Mój Tata, Jan Bolesław Grzybała, urodzony 30 lipca 1914 roku w Krakowie, w 1933 roku zdaje maturę w Gimnazjum OO. Pijarów i rozpoczyna studia Akademii Górniczej w Krakowie na Wydziale Górniczym. W trakcie studiów zostaje powołany do wojska. Jego przydział to Wołyńska Szkoła Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Marcina Kątskiego we Włodzimierzu 1. Nauka w szkole trwała jeden rok, w przypadku mego Taty to okres od 21 września 1937 do 28 czerwca 1938 roku. Kogo, celem odbycia służby wojskowej, powoływano do takiej szkoły? Warunkiem było ukończenie szkoły średniej i posiadanie matury. Powoływano także, tak jak mojego Tatę, studentów w trakcie studiów, gdyż już wtedy sytuacja polityczna była bardzo nie jasna trzeba było się zbroić oraz szkolić kadrę. Komendantem Szkoły był pułkownik mgr Jan Antoni Filipowicz 2. Komendant Wołyńskiej Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Marcina Kątskiego we Włodzimierzu, pułkownik mgr Jan Antoni Filipowicz. 1 Obwieszczenie. Decyzją z dnia 21 maja 1922 r. Nr A. O. 1638 - Pan Minister Spraw Wewnętrznych zmienił nazwę miasta "Włodzimierz-Wołyński" Województwa Wołyńskiego na "Włodzimierz". ~ Wojewoda (-) M. Mickiewicz. (Dziennik Urzędowy Województwa Wołyńskiego. R. 2, 1922/1923, nr 4 z dnia 4 lipca 1922, poz. 250.) 2 Pułkownik mgr Jan Antoni Filipowicz był jednym z obrońców Lwowa w 1918 roku organizuje obronę artyleryjską miasta. Brał udział w walkach na kresach wschodnich z agresją bolszewicką w 1920 roku. Za wybitne męstwo z narażeniem życia w walkach obronnych 1918 1920, w dniu 17 stycznia 1921 roku, został wyróżniony Orderem Virtuti Militari V klasy. Po zakończeniu działań wojennych zostaje oficerem zawodowym w wojsku. W 1927 roku kończy studia magisterskie z polskiego prawa. W latach 1929 1934 dowodzi 3 Dywizjonem Artylerii Konnej w Wilnie. Od 28 kwietnia 1934 do grudnia 1938 pełni obowiązki Komendanta Szkoły Podchorążych Artylerii we Włodzimierzu. W 1937 roku awansuje do stopnia pułkownika Wojska Polskiego. 2
Słuchacze byli skoszarowani i otrzymywali, tak jak w normalnym wojsku, żołd. Z opowiadań Taty wiem, że ich rocznik zrzekł się części tego żołdu na rzecz jednej ze szkół a konkretnie na dożywianie w niej dzieci. Po ukończeniu szkoły słuchacze otrzymywali tytuł bombardier lub kapral podchorąży. Absolwentom, którzy wyróżniali się osiągnięciami w nauce przyznawano stopień plutonowy podchorąży. Wśród nich był mój Tata, który na 78 słuchaczy uzyskał 6 lokatę oraz jego kolega ze studiów Edmund Peszko, który uzyskał 5 lokatę. Czego uczono w Wołyńskiej Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii? Według świadectwa mojego Taty, podczas kursu trwającego 10 miesięcy słuchaczy obowiązywało łącznie szesnaście przedmiotów nauczania - wyszkolenie bojowe, instrukcje strzelania, terenoznawstwo i topografia, wyszkolenie piesze, wyszkolenie strzeleckie, jazda konna, bateria zaprzężona, działoczyny, opis sprzętu i amunicja artyleryjska, nauka służby wewnętrznej, łączność, gazoznawstwo, organizacja wojska i P.W., wyszkolenie saperskie, nauka o koniu oraz wychowanie fizyczne. Na poligonie w trakcie zajęć ze strzelania z działa. Celowniczy Jan Bolesław Grzybała stoi w środku, z przodu. 3
Było to 76 lat temu i niektóre przedmioty w wyszkoleniu wojskowym wydają się dzisiaj zupełnie archaiczne, np. jazda konna, bateria zaprzężona czy nauka o koniu. Tata mój z jazdy konnej miał ocenę 9 na 10 możliwych. Ocena była wysoka a uzyskał ją zapewne dlatego, iż wszystkie wakacje będąc jeszcze uczniem gimnazjum spędzał w majątku rodzinnym swojej matki Jadwigi z domu Krassowskiej, w Zakrzowie gm. Oksa woj. Kieleckie. Tu zawsze był jeden koń wolny do jazdy wierzchem, z czego mój Tata korzystał. Ta umiejętność jazdy konnej przydała się Tacie nie tylko w szkole wojskowej, lecz przede wszystkim we wrześniu 1939 roku, gdy jako żołnierz 5 pułku artylerii ciężkiej Armii Kraków, na koniu przejechał szmat Polski, Bieszczady, Gorgany uważane za jedne z najdzikszych gór Europy, a potem przejście graniczne na Przełęczy Tatarskiej i dalej na Węgry aż do Miskolca 3. Fotografia zrobiona podczas zajęć z jazdy konnej. Z pamiątek z pobytu w szkole podchorążych pozostało w domu zdjęcie z poligonu w trakcie strzelania z działa, świadectwo Taty z podchorążówki oraz zdjęcie całego rocznika z kadrą zrobione po rozdaniu świadectw. 3 Zobacz: Pechowy odział, podchorąży rez. Jan Grzybała, opisujący fragment żołnierskich losów Jana Bolesława Grzybały - internowanie i pobyt na Węgrzech od września 1939 do marca 1940 roku. 4
Świadectwo ukończenia w 1938 roku przez Jana Bolesława Grzybałę Wołyńskiej Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Marcina Kątskiego we Włodzimierzu. 5
Aneks Jak podaje Kazimierz Bar, w okresie międzywojennym władze wojskowe niejednokrotnie zajmowały się problemem szkolnictwa w wyniku tego w latach 1918-1939 dokonywane były liczne przeobrażenia w strukturze szkolnictwa wojskowego. Poszczególne rodzaje broni i służb organizowały odpowiednie szkoły, których zadaniem było szkolenie i podnoszenie kwalifikacji kadry zawodowej. Szkolenie oficerów rezerwy artylerii prowadzone było w szkołach podchorążych artylerii. Od roku 1922 przystąpiono do szkolenia szeregowych rezerwy z cenzusem (tj. posiadających prawo do skróconej służby wojskowej), przy Szkole Podoficerów Zawodowych Artylerii. Już w roku następnym został zlikwidowany tam dywizjon szkolny dla podchorążych rezerwy artylerii i utworzono następujące szkoły podchorążych (od lipca 1925 roku jako dywizjony szkolne podchorążych rezerwy artylerii) w okręgach korpusu: OK I Ostrów - Komorowo (1925-1926), OK II Włodzimierz Wołyński (1926), OK III Wilno (1925-1927), OK V Kraków (1924-1926), OK VI Kołomyja (1925-1926), OK VII Poznań (1923-1927), OK VIII Grudziądz (1924-1926). W latach 1926-1927 dywizjony szkolne okręgów korpusu III, V, VI oraz VII zostały zlikwidowane, zaś z dywizjonów szkolnych OK I i II utworzono w listopadzie 1926 roku Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii. Rok później, w listopadzie 1937 roku, nadano jej nazwę Wołyńska Szkoła Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Marcina Kątskiego. (Podaję za: Kazimierz Bar, Akta szkół wojskowych. Piechoty, kawalerii i artylerii z lat 1918-1939.) 6