Seminarium Wpływ realizacji studyjnych wizyt na rozwój kompetencji zawodowych kadry akademickiej.

Podobne dokumenty
Seminarium Wpływ realizacji pobytów stażowych (szkoleniowych) na rozwój potencjału dydaktycznego postdoców i doktorantów

kierunek: Biologia studia niestacjonarne I stopnia realizacja od roku akad. 2013/2014 (I i II rok) ECTS w semestrze Przedmioty ogólne

kierunek: Biologia studia stacjonarne I stopnia realizacja od roku akad. 2014/2015 (I rok) ECTS w semestrze Przedmioty ogólne Przedmioty podstawowe

Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Kierunek BIOLOGIA Specjalność Biologia Ogólna i Eksperymentalna BOE

kierunek: Ochrona Środowiska studia niestacjonarne I stopnia realizacja od roku akad. 2013/2014 (I i II rok) ECTS w semestrze Przedmioty ogólne

kierunek: Ochrona Środowiska studia stacjonarne I stopnia realizacja od roku akad. 2013/2014 (I i II rok) ECTS w semestrze Przedmioty ogólne

kierunek: Ochrona Środowiska studia stacjonarne I stopnia realizacja od roku akad. 2016/2017 ECTS w semestrze Przedmioty ogólne Przedmioty podstawowe

kierunek: Ochrona Środowiska studia niestacjonarne I stopnia realizacja od roku akad. 2016/2017 ECTS w semestrze Przedmioty ogólne

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska

kierunek: Ochrona Środowiska studia niestacjonarne II stopnia realizacja od roku akad. 2017/2018 ECTS w semestrze Przedmioty podstawowe

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska

P l a n s t u d i ó w

kierunek: Biologia studia niestacjonarne I stopnia realizacja od roku akad. 2016/2017 (I rok ) ECTS w semestrze Przedmioty ogólne

Człowiek najlepsza inwestycja. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

P l a n s t u d i ó w

kierunek: Biologia studia niestacjonarne II stopnia realizacja od roku akad. 2017/2018 Przedmioty podstawowe Przedmioty kierunkowe

kierunek: Biologia studia stacjonarne II stopnia realizacja od roku akad. 2017/2018 Przedmioty podstawowe Przedmioty kierunkowe

Wydział: Leśny UPP/ Biologii UAM Kierunek: Ochrona przyrody i edukacja przyrodniczo-leśna Plan studiów 1 stacjonarne drugiego stopnia

Ogród Botaniczny alpinarium

PLAN STUDIÓW STACJONARNYCH DRUGIEGO STOPNIA

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 1. Zespół dydaktyczny dr hab. Beata Barabasz-Krasny

kierunek Ochrona Środowiska Kierunek zamawiany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

P l a n s t u d i ó w. poziom 6

Plan studiów stacjonarnych I stopnia, kierunek Architektura Krajobrazu

KARTA KURSU. Botanika i mikologia. Kod Punktacja ECTS* 4

WYDZIAŁ BIOLOGII I OCHRONY ŚRODOWISKA

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2. Dr Robert Kościelniak Dr Lucjan Schimscheiner

Plan studiów niestacjonarnych I stopnia, kierunek Architektura Krajobrazu 2018/2019

Plan studiów niestacjonarnych I stopnia, kierunek Architektura Krajobrazu 2017/2018

Plan studiów od roku akademickiego 2019/2020

Plan studiów stacjonarnych drugiego stopnia, kierunek Ogrodnictwo 2018/2019

PRZEDMIOTY DO WYBORU Lektorat z języka obcego Przedmioty dowolnego wyboru z całej oferty

Ekologia roślin i fitosocjologia SYLABUS A. Informacje ogólne

Plan studiów kierunku architektura krajobrazu

kierunek: Biologia studia stacjonarne II stopnia realizacja od roku akad. 2018/2019

Plan studiów stacjonarnych drugiego stopnia, kierunek Ogrodnictwo 2017/2018

Plan studiów stacjonarnych I stopnia, kierunek Architektura Krajobrazu 2017/2018

Projekt planu studiów

Projekt planu studiów

Plan studiów stacjonarnych II stopnia, kierunek Ogrodnictwo (obowiązują studentów kończących studia w roku akademickim 2016/2017)

Studia stacjonarne I stopnia Specjalność OGRODNICTWO Z MARKETINGIEM. SEMESTR I Przedmiot Wykłady Ćwiczenia zaliczenia

kierunek: Biologia studia niestacjonarne I stopnia realizacja od roku akad. 2017/2018 (I rok) ECTS w semestrze Przedmioty ogólne Przedmioty podstawowe

KARTA KURSU. Biologia środowiskowa. Kod Punktacja ECTS* 2. Dr Lucjan Schimscheiner Dr Robert Kościelniak

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Ochrona i zarządzanie zasobami przyrody

PLAN STUDIÓW. Monitoring środowiska przyrodniczego (studia stacjonarne licencjackie I stopnia)

PLAN STUDIÓW W UKŁADZIE SEMESTRALNYM Biologia. studia stacjonarne licencjackie I stopnia

Obszary nauki (dyscypliny) wyodrbnione w ramach Zespołu Roboczego Nauk Przyrodniczych (ZR-3)

Plan studiów stacjonarnych drugiego stopnia, kierunek Ogrodnictwo

PLAN STUDIÓW W UKŁADZIE SEMESTRALNYM Biologia. studia stacjonarne licencjackie I stopnia

Seminarium Wpływ realizacji pobytów stażowych (szkoleniowych) na rozwój potencjału dydaktycznego postdoców i doktorantów

DZIENNIK ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH

3 TABLICE NA PRZYSTANKACH TEMATYCZNYCH parametry 150cm x 125cm

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 3

specjalność: brak specjalizacja: brak

KATEDRA BOTANIKI I EKOLOGII

KARTA KURSU. Grzyby i porosty wybranych środowisk. Fungi and Lichens of Selected Environments. Kod Punktacja ECTS* 1

Studia stacjonarne I stopnia Specjalność OGRODNICTWO Z MARKETINGIEM

RAMOWY PROGRAM PRAKTYK NA KIERUNKU LEŚNICTWO, REALIZOWANYCH W JEDNOSTKACH ADMINISTRACYJNYCH LASÓW PAŃSTWOWYCH (NADLEŚNICTWACH)

P l a n s t u d i ó w

Zastosowanie makrofitów w ocenie wód płynących

Plan studiów stacjonarnych drugiego stopnia, kierunek Ogrodnictwo

Kierunek: Biologia, II stopień PLAN STUDIÓW obowiązujący dla cyklu kształcenia

Zastosowanie makrofitów w ocenie wód płynących

Seminarium Wpływ realizacji pobytów stażowych (szkoleniowych) na rozwój potencjału dydaktycznego postdoców i doktorantów

biologia rozwoju/bezkręgowce: taksonomia, bezkręgowce: morfologia funkcjonalna i filogeneza i biologia rozwoju mikologia systematyczna

Wpływ realizacji pobytów stażowych (szkoleniowych) na rozwój potencjału dydaktycznego postdoców i doktorantów

Matryca wypełnienia efektów kształcenia: wiedza biologia, studia pierwszego stopnia 2015/16. Przedmiot/moduł. Biologia molekularna i podstawy

PLAN STUDIÓW W UKŁADZIE SEMESTRALNYM Ochrona Środowiska Studia inżynierskie- studia stacjonarne 2017/2018

Zastosowanie makrofitów w ocenie wód płynących

P l a n s t u d i ó w

Plan studiów stacjonarnych I stopnia kierunek Ogrodnictwo

Przyroda UwB. I rok studiów

Wydział Biologii iochrony Środowiska Kierunek Ochrona środowiska

Plan studiów stacjonarnych pierwszego stopnia kierunek Ogrodnictwo

Kierunkowe efekty kształcenia

Przedmiot/moduł. Estetyka kompozycji w kulturze. europejskiej Technologie informacyjne w ochronie. środowiska. Biochemia i podstawy badań

KARTA KURSU. Botanika systematyczna

PLAN STUDIÓW - BIOLOGIA I stopień

Efekty kształcenia dla kierunku Biotechnologia

Kierunek: Ochrona Środowiska studia I st. inżynierskie

Program studiów podyplomowych STUDIA PODYPLOMOWE DLA NAUCZYCIELI KWALIFIKUJĄCE DO NAUCZANIA PRZEDMIOTU BIOLOGIA OPIS OGÓLNY STUDIÓW

Seminarium Wpływ realizacji pobytów stażowych (szkoleniowych) na rozwój potencjału dydaktycznego postdoców i doktorantów

Zarządzenie Nr 37/2013/2014 Rektora Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego z dnia 28 stycznia 2014 r.

Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie

Plan studiów stacjonarnych pierwszego stopnia kierunek Ogrodnictwo

Przyroda UwB. I rok studiów

OPIS PRZEDMIOTÓW REALIZOWANYCH W KATEDRZE MIKROBIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ

ZAŁACZNIK NR 2 Lista źródeł możliwych do pozyskania informacji z zakresu różnorodności biologicznej, przy opracowywaniu KIP i ROS

PLAN STUDIÓW - BIOLOGIA I stopień

Tabela 2.1. Kierunkowe efekty kształcenia po ukończeniu studiów drugiego stopnia na kierunku Ochrona środowiska absolwent: Symbol dla kierunku (K)

SEMESTR I. (15 tygodni) Lp. Kod przedmiotu

P l a n s t u d i ó w

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Biologii i Ochrony Środowiska

Uchwała nr 18/2014 Rady Wydziału Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego z dnia 20 lutego 2014 r.

Studia podyplomowe: Nauczanie biologii w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych

Plan studiów obowiązujący od roku akademickiego 2019/2020

Plan studiów obowiązujący od roku akademickiego 2019/2020

Transkrypt:

Seminarium Wpływ realizacji studyjnych wizyt na rozwój kompetencji zawodowych kadry akademickiej. 13 września 2011 r. Projekt POKL. 04.01.01-00-178/09 pt. Rozszerzenie i udoskonalenie oferty edukacyjnej skierowanej do osób spoza uczelni oraz podwyższanie jakości nauczania i kompetencji kadry akademickiej w ramach PO Kapitał Ludzki współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody Anna Zalewska

Zadanie 6. Studyjne wizyty krajowe i zagraniczne dla kadry naukowej Wydziału Biologii UWM Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody UCZESTNICY Uczestnik projektu dr hab. Hanna Ciecierska, prof. UWM Rodzaj wyjazdu krajowy zagraniczny Czas trwania 1-tyg. 2-tyg. Termin 24-30.04.2010 19.05-1.06. 2010 dr Paweł Loro krajowy zagraniczny 1-tyg. 2-tyg. 25-31.10.2009 13-29.07. 2011 dr Magdalena Kucewicz zagraniczny 2-tyg. 03-17.04. 2011 dr Krystyna Kuszewska krajowy 2-tyg. 4-27.07.2011 dr Anna Zalewska krajowy 1-tyg. 29.08-4.09.2010

Lokalizacja ośrodków wyjazdy krajowe Poznań Uniwersytet Przyrodniczy Uniwersytet Adama Mickiewicza Wrocław Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego Kraków Instytut Botaniki PAN StatSoft Polska Sp.o.o.

Lokalizacja ośrodków wyjazdy zagraniczne Macedonia Hydrobiological Institute of Ohrid Brazylia Federal University of Bahia Chile University Santiago de Chile

dr hab. Hanna Ciecierska prof. UWM Problematyka badawcza HYDROBOTANIKA BIOINDYKACJA Bioindykacyjna ocena stanu ekologicznego jezior Opracowanie i testowanie makrofitowych metod bioindykacyjnych, włączanych do Ramowej Dyrektywy Wodnej UE Dydaktyka Botanika systematyczna Pracownia biologii organizmów-botanika (turzycowate) Seminarium licencjackie Bioindykacja Rośliny użytkowe Szata roślinna Polski (zbiorowiska wodne i szuwarowe)

dr hab. Hanna Ciecierska prof. UWM Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska Uniwersytet Adama Mickiewicza Zakład Ochrony Wód, Zakład Hydrobiologii Hydrobiological Institute of Ohrid (Macedonia) o Zakres badań jednostek wykorzystanie makrofitów w ocenie stanu ekologicznego rzek morfometryczna ocena stanu rzek zależności: roślina siedlisko akumulacja związków w wodzie zastosowanie metod biologicznych w ocenie stanu wód głównie Jeziora Ohrid badania wód w Macedonii (właściwości fizyko-chemiczne, bakterio- i fitoplankton, zooplankton, zoobentos, roślinność) ryby karpiowate i ich zastosowanie w rybołówstwie i akwakulturze parazytologia ryb ekologia i molekularna taksonomia Jezioro Ohrid

dr hab. Hanna Ciecierska prof. UWM Efekty wizyt studyjnych o Zakres nabytej wiedzy teoretycznej i poznane metody Metody oceny jakości wód, stosowane w krajach europejskich i innych (prezentowane w formie wykładów i zajęć terenowych podczas międzynarodowego spotkania roboczego BALVOIS) Nowa metoda wykorzystania makrofitów do oceny stanu ekologicznego rzek polskich Interkalibracja - statystyczna metoda oceny niepewności i ryzyka błędnej klasyfikacji STARBUGS (Error/Uncertainty module software) (wymagana obecnie do opracowywania europejskich metod oceny jakości wód zgodnie z wdrażaniem przez kraje członkowskie Ramowej Dyrektywy Wodnej UE ) o Zapoznanie z programem i formami zajęć Bioindykacja na UAM i UP o Wdrożenie doświadczeń do realizowanego przedmiotu Bioindykacja i nowego - Monitoring wód Ecological Quality Ratio

dr Paweł Loro Problematyka badawcza EKOLOGIA BIOGEOGRAFIA Biologia i ekologia populacji wybranych grup roślin, m.in. gatunków antarktycznych Ekologia zbiorowisk leśnych Zastosowanie metod numerycznych w geobotanice Historia botaniki Dydaktyka Ekologia roślin Geografia roślin Zajęcia terenowe - botanika Ekosystemy polarne Fitosocjologia

dr Paweł Loro Instytut Botaniki PAN (Kraków) Zakład Systematyki Roślin Naczyniowych University Santiago de Chile (CHILE) Department of Biology, Laboratory of Plant Physiology and Biotechnology, National Herbarium of Chile o Zakres badań jednostek taksonomia roślin biometria filogenetyka wybranych rodzajów traw ekofizjologia roślin antarktycznych (wiodący ośrodek), m.in. badania jakościowe i ilościowe: - barwników fotosyntetycznych - materiałów zapasowych, - osmoprotektorów i termoprotektorów badania różnorodności i rozmieszczenia roślin Ameryki Pd.

dr Paweł Loro Efekty wizyt studyjnych o Zakres nabytej wiedzy teoretycznej i poznane metody Znajomość specyficznych cech organów generatywnych traw, ważnych w analizach filogenetycznych Przegląd flory Ziemi Ognistej i Patagonii, kluczowych regionów dla wyjaśnienia rozmieszczenia roślin antarktyczych Metody biometrii roślin stosowane do mikroskopowego badania organów generatywnych traw Metody analizy identyfikacji barwników roślinnych oraz analizy wydajności fotosyntetycznej PS II Metody rozdziału i analizy węglowodanów ochronnych o Dotarcie do oryginalnych materiałów kartograficznych i zbiorów zielnikowych w Narodowym Herbarium Chile o Zapoznanie z metodami kształcenia w zakresie ekologii roślin (technika prowadzenia prac terenowych, testowanie hipotez, analiza numeryczna danych) i geografii roślin o Wdrożenie doświadczeń do realizowanych przedmiotów: Ekologia roślin, Geografia roślin, Ekosystemy polarne

dr Magdalena Kucewicz Problematyka badawcza EKOLOGIA EKOFIZJOLOGIA Biologia i ekofizjologia nasion chwastów Ekologia roślin heterokarpicznych Ekologia roślin inwazyjnych Reprodukcja wybranych gatunków roślin zagrożonych Dydaktyka Morfologia funkcjonalna roślin Pracownia biologii organizmów-botanika (karpologia) Szata roślinna Polski (zbiorowiska synantropijne)

dr Magdalena Kucewicz Federal University of Bahia, Salvador (BRAZYLIA) Institute of Sciences of Health, Department of Biochemistry and Biotechnology of Bioproducts o Zakres badań jednostki Wielodyscyplinarne badania ( z naciskiem na biochemię, biologię molekularną, biotechnologię roślin oraz bioproduktów Biologia nasion roślin dzikich, rodzimych (zwłaszcza z obszarów półpustynnych) i uprawnych, stanowiących m.in. surowiec do produkcji biopaliw, leków homeopatycznych.

dr Magdalena Kucewicz Efekty wizyty o Zakres nabytej wiedzy teoretycznej i poznane metody znajomość najnowszych trendów w badaniach nasion: - procesów warunkujących odporność na stresy środowiskowe i ich wysoką jakość użytkową - molekularnych uwarunkowań spoczynku (10. ISSS, pn. Cièncias am Sementes no Sèculo 21 ) nowoczesne metody badawcze stosowane analizach fizjologii nasion o Zebranie dydaktycznych materiałów dokumentacyjnych o Zapoznanie z metodami kształcenia w zakresie różnorodności i budowy roślin o Wdrożenie doświadczeń do realizowanych przedmiotów: Morfologia funkcjonalna roślin, Pracownia biologii organizmów - botanika (karpologia)

dr Krystyna Kuszewska Problematyka badawcza EKOLOGIA OCHRONA PRZYRODY Struktura i funkcje biocenotyczne zadrzewień przydrożnych Dendroflora i jej zróżnicowanie w krajobrazie rolniczym Waloryzacja przyrodnicza dendroflory parków Współczesne kierunki w ochronie przyrody Stan kolekcji obcej dendroflory w Arboretum w Kudypach Dydaktyka Botanika systematyczna Morfologia funkcjonalna roślin Ochrona przyrody Dendrologia Podstawy projektowania ogrodów Sztuka ogrodowa Metodologia wykonywania ekspertyz przyrodniczych (mapy)

dr Krystyna Kuszewska Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego o Zakres zadań jednostki hodowle zachowawcze roślin z Czerwonej Księgi Roślin prowadzenie Narodowej Kolekcji rodzaju Hedera (150 taksonów) prezentacja drzew, krzewów, bylin w odmianach wyhodowanych w Polsce prowadzenie kolekcji dydaktycznych roślin rodzimych i obcych (m.in. szklarnie i akwaria roślin tropikalnych ) prowadzenie zajęć dydaktycznych Zielonej Szkoły

o Wdrożenie doświadczeń do realizowanych przedmiotów: Dendrologia, Sztuka ogrodowa, Ochrona przyrody, Morfologia funkcjonalna roślin dr Krystyna Kuszewska Efekty wizyty o Zakres nabytej wiedzy teoretycznej i poznane metody poszerzenie wiedzy dotyczącej zróżnicowania dendroflory znajomość nowych odmian roślin użytkowanych jako ozdobne w założeniach ogrodowych różnych rodzajów metody prowadzenia ochrony wybranych gatunków w kolekcjach zachowawczych o Zebranie dydaktycznych materiałów dokumentacyjnych (zdjęcia, rysunki wybranych roślin) i zielnikowych zasuszone pędy, liście, owoce) o Zapoznanie z metodami opracowywania i prezentowania dydaktycznych kolekcji roślin i metodami praktycznego kształcenia w terenie

dr Anna Zalewska Problematyka badawcza LICHENOLOGIA GEOBOTANIKA Zróżnicowanie taksonomiczne i chorologia porostów Ekologia porostów epifitycznych Ekologia i zagrożenia dobrze zachowanych zbiorowisk leśnych Wykorzystanie porostów jako wskaźników ciągłości ekologicznej lasów Dydaktyka Morfologia funkcjonalna roślin Zajęcia terenowe - botanika Ekspertyzy przyrodnicze jako narzędzie pracy biologa Szata roślinna Polski Metodologia wykonywania ekspertyz przyrodniczych

dr Anna Zalewska Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN (Kraków) Pracownia Lichenologii o Zakres badań jednostki taksonomia rodzajów Caloplaca, Lecanora,, Verrucaria różnorodność porostów Polski zróżnicowanie i zasoby porostów epifitycznych i nalistnych Boliwii ekologia i syntaksonomia zbiorowisk epifitycznych i epilitycznych przemiany, zagrożenia i ochrona porostów StatSoft Polska Sp. o.o. (Kraków) szkolenia, wdrożenia, doradztwo w zakresie oprogramowania pakietu Statistica

dr Anna Zalewska Efekty wizyty o Zakres nabytej wiedzy teoretycznej i poznane metody znajomość nowych badań dotyczących wykorzystania porostów w ocenie stanu zbiorowisk leśnych poszerzenie wiedzy dotyczącej zróżnicowania diagnostycznych cech wybranych gatunków wskaźnikowych poznanie metod statystycznych niezbędnych w analizie danych, stosowanej w ekspertyzach przyrodniczych o Wdrożenie doświadczeń do realizowanych przedmiotów: Metodologia wykonywania ekspertyz przyrodniczych, Ekspertyzy przyrodnicze jako narzędzie pracy biologa

Przedmioty realizowane w Katedrze dla studentów Wydziału Biologii Biologia, Biotechnologia - I st. Biologia II st. (Biol. Środowiskowa) Przedmioty obligatoryjne Botanika systematyczna Ekologia roślin Geografia roślin Morfologia funkcjonalna roślin Ochrona przyrody Pracownia biologii organizmówbotanika Seminarium licencjackie Seminarium magisterskie Zajęcia terenowe - botanika Przedmioty fakultatywne Bioindykacja Briologia Dendrologia Ekosystemy polarne Ekspertyzy przyrodnicze jako narzędzie pracy biologa Filogeografia roślin Fitosocjologia Kartografia geobotaniczna Metodologia wykonywania ekspertyz przyrodniczych Metody molekularne w ochronie roślin Podstawy projektowania ogrodów Sztuka ogrodowa Rośliny lecznicze Rośliny użytkowe Szata roślinna Polski

Przedmioty przygotowywane dla nowej specjalności na kierunku Biologia pn. Zarządzanie Zasobami Przyrody (I stop.) Przedmioty obligatoryjne Przedmioty fakultatywne Bioindykacja Botanika Metody wykonywania ekspertyz przyrodniczych Ochrona przyrody i środowiska Podstawy fitosocjologii Różnorodność i taksonomia roślin Siedliska przyrodnicze rozpoznawanie, zarządzanie Dendrologia Kartografia geobotaniczna Metody molekularne w ochronie roślin Monitoring wód Podstawy projektowania terenów zielonych Sztuka ogrodowa Rośliny lecznicze Rośliny użytkowe

Projekt POKL. 04.01.01-00-178/09 pt. Rozszerzenie i udoskonalenie oferty edukacyjnej skierowanej do osób spoza uczelni oraz podwyższanie jakości nauczania i kompetencji kadry akademickiej w ramach PO Kapitał Ludzki współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego

Dziękuję za uwagę