PRACA DOMOWA JAKO JEDNA Z FORM KSZTAŁCENIA mgr Agata Pajkert-Skadłubowicz 1. Praca domowa uczniów. Praca domowa - jest nieodłącznym elementem procesu kształcenia w systemie klasowo-lekcyjnym, jest ważną formą, która wzbogaca i uzupełnia pracę uczniów na lekcji. W literaturze podkreśla się dużą rolę pracy domowej w stymulowaniu wielostronnej aktywności uczniów, praca domowa może być uzupełnieniem, pogłębieniem pracy w szkole, wdraża do samodzielnego myślenia i posługiwania się wiedzą, daje możliwość realizowania samodzielnych zadań twórczych, kształtuje wolę i charakter, rozwija systematyczność i dokładność, wzmacnia wiarę we własne siły, kształtuje pozytywny stosunek do pracy, jest też przygotowaniem do samokształcenia. Nauczyciel ma obowiązek przygotować uczniów do samodzielnej pracy poprzez zaznajomienie ich z metodami pracy umysłowej, w tym celu należy organizować zajęcia, na których uczniowie wdrażani będą do stosowania racjonalnych metod i technik uczenia się. 2. Praca domowa spełnia następujące funkcje: opanowanie w drodze samodzielnej pracy w domu określonych wiadomości, które pomagają w szkole wdrożyć następny materiał; kształtowanie różnych umiejętności, utrwalenie lub rozszerzenie materiału przerobionego na lekcji, zebranie pomocy naukowych: pocztówki, wycinki z gazet itp. kształtowanie określonych umiejętności i nawyków, rozwijanie samodzielności myślenia i działania (teoretyczne i praktyczne), opanowanie wiadomości związanych z nową lekcją, 1
utrwalenie, pogłębienie lub rozszerzenie wiedzy poznanej w czasie lekcji, kształcenie określonych umiejętności i sprawności, rozwijanie samodzielności oraz posługiwaniu się wiedzą w praktyce, rozwijanie i pobudzanie nowych zainteresowań jak i pomysłowości, zdolności twórczych, rozwijanie umiejętności uczenia się, wdrążenie do samokształcenia. kształtowanie nawyków, systematycznego wykonywania zadań, pozytywnego stosunku do uczenia się, budowanie wiary we własne możliwości. 3. Praca domowa aby spełnić swe funkcje musi: łączyć się ściśle z pracą lekcyjną, być właściwie zadana, zawierać odpowiednie rodzaje zdań, nie przeciążać uczniów nadmierną liczbą zadań domowych, nie przekraczać możliwości uczniów, być zróżnicowana, być samodzielnie wykonana, być systematycznie kontrolowana i oceniana przez nauczyciela. 4. Zróżnicowanie zadań domowych Przyjmuje się cztery grupy zadań domowych: I. opanowanie nowego materiału, II. utrwalanie materiału przyswojonego, III. kształtowanie umiejętności i nawyków, IV. rozwijanie samodzielności i twórczości uczniów. 2
Wszystkie wymienione rodzaje pracy domowej można stosować na wszystkich szczeblach nauki szkolnej. 5. Różnicowanie zadań domowych Bardzo ważna kwestią jest różnicowanie zadań domowych ze względu na różny stopień intelektualny uczniów oraz ich funkcjonowanie wzrokowe. Znaczna większość naszych uczniów w orzeczeniach z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych ma adnotacje dotyczące wzmożonej męczliwości w związku z dysfunkcją wzroku oraz dostosowaniu do ich indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych. Zróżnicowana nauka domowa powinna umożliwiać wszystkim uczniom osiągnięcie wyższych efektów w nauce, a przede wszystkim ma pomóc uczniom. Takie zróżnicowane zadawanie pracy nie jest łatwe ale jeśli nauczyciel jest zainteresowany rozwojem wszystkich uczniów powinien właściwie to rozwiązać. Efektem braku zróżnicowania zadań jest to,że uczniowie powyżej i poniżej przeciętnej nie osiągają rezultatów odpowiadających ich możliwościom. Uczniowie miej zdolni napotykają trudności w samodzielnym rozwiązaniu pracy domowej, wskutek czego zniechęcają się do nauki. Z kolei zbyt niski stopień trudności w stosunku do uczniów zdolnych wpływa na obniżenie ich motywacji i zainteresowań. 6. Sposoby zadawania prac domowych. W zadawaniu nie może rządzić przypadek i brak uświadomienia sobie celów, którym zadanie ma służyć. Zdawanie winno stanowić dokładnie zaplanowaną część lekcji. Na zadanie pracy domowej na ogół wystarcza ok. 5 minut, nie można zdawać jej w pośpiechu, na przerwie śródlekcyjnej - uczniowie muszą mieć czas na zapisanie zdania, wysłuchania wskazówek, sposobu wykonania, na zadanie pytań o pewnej niejasności. Nie dociągnięcia w zadawaniu pracy mogą powodować trudności wykonaniu samodzielnie zadanej pracy. Stosuje się dwie formy zadawania pracy domowej: a) wprowadzenie i usytuowanie tematu pracy domowej oraz udzielenie instrukcji dotyczącej źródeł, organizacji i metody jej opracowania, b) wdrażanie uczniów do wykonania zadania pracy na drodze ćwiczeń próbnych po kierunkiem nauczyciela. 3
7. Obciążenie pracą domową Praktyka wskazuje, że w wielu wypadkach zadania domowe przekraczają, możliwości uczniów, zarówno ze względu na nadmiar zadań, jak i stopień trudności. Przeciążenie uczniów nauką domową powoduje, że w rozkładzie dnia ucznia brakuje czasu na odpoczynek. Przeciążenie niejednokrotnie powoduje, że rodzice zwalniają swe dzieci z wszelkiego rodzaju obowiązków domowych na rzecz nauki, co jest niekorzystne dla ich rozwoju. Przyczyny przeciążenia nauką domową tkwią zarówno w złej pracy szkoły, jak i w samych uczniach oraz w ich środowisku domowym 1) przyczyny złej pracy szkoły nadmiar zadań domowych błędy w zdawaniu pracy, brak koordynacji w zadawaniu brak indywidualnych zadań wady tygodniowego rozkładu lekcji niesystematyczna kontrola prac domowych 2) przyczyny tkwiące w uczniach słabe uzdolnienia braki w wiadomościach, niezrozumienie lekcji nieznajomość podstawowych zasad pracy umysłowej nadmiar zajęć pozaszkolnych ( nasi uczniowie uczestniczą w zajęciach rewalidacyjnych, kółkach zainteresowań oraz innych które odbywają się po zajęciach lekcyjnych) 3) przyczyny tkwią w środowisku rodzinnym brak kontroli nauki ucznia brak racjonalnego współdziałania rodziców nad szkołą niesprzyjająca uczniowi atmosfera środowiska rodzinnego 8. Organizacja nauki domowej. Uczeń zdecydowanie musi mieć: stałe miejsce do odrabiania lekcji podczas odrabiania powinien mieć wszystko pod ręką dobrą atmosferę środowiska rodzinnego, cisza - nie odrywanie do innych zajęć. odrabianie powinno odbywać się zawsze o tej samej porze dnia. podczas odrabiania powinno zacząć się od zadań trudniejszych przechodząc odpowiednio do zadań łatwiejszych 4
rola rodziców sprowadzać się powinna do stworzenia odpowiednich warunków do nauki. Oczywiście uczeń powinien samodzielnie wykonywać swoją pracę domową. 9. Sprawdzanie i ocena pracy domowej. każde zadanie powinno być dokładnie sprawdzone, poprawione i ocenione przez nauczyciela, systematyczne sprawdzana praca domowa wdraża uczniów do solidnego jej wykonywania i jednocześnie kształtuje odpowiedni stosunek do obowiązków szkolnych, zaniedbywanie kontroli przyzwyczaja uczniów do lekceważenia obowiązków, wnikliwe sprawdzanie prac domowych pozwala nauczycielowi stwierdzić, czy zadaje prace poprawnie oraz pozwala ocenić stan wiadomości uczniów oraz ich umiejętności, za brak zdania domowego, bez uzasadnienia, lub złe wykonanie nie należy stawiać negatywnej oceny, uczeń te pracę powinien wykonać na następną lekcję. * Istnieją różnorodne sposoby kontroli zadań domowych: - Kontrola pracy ustnej, powtórzenie poprzedniego materiału. - Kontrola prac pisemnych, przegląd prac, poprawienie i ocenienie - Kontrola sporadyczna, wyrywkowe sprawdzanie zadań Podsumowując, praca domowa spełnia niewątpliwie ważną w rolę w procesie kształcenia, powinna być jednak dostosowana do możliwości psychofizycznej uczniów. 5