Hipotezę o jego istnieniu wysunął Aleksander Brückner. Przekład miał powstać pod koniec XII w. W Żywocie bł. Kingi (żony Bolesława Wstydliwego) znajduje się wzmianka o zwyczaju odmawiania przez księżną przed wyjściem z kościoła dziesięciu psalmów w języku polskim.
Najstarszy zachowany przekład Pisma Świętego, powstawał na przełomie XIV i XV w., nazwę zawdzięcza miejscu, w którym został znaleziony Bibliotece Kanoników Regularnych klasztoru św. Floriana w Linzu, obecnie znajduje się w Bibliotece Narodowej w Warszawie.
Pochodzi z końca XV lub początku XVI wieku, od XVIII w. był przechowywany w prywatnym muzeum księżnej Izabeli Czartoryskiej w Puławach (stąd właśnie jego nazwa), ma postać bogato zdobionego modlitewnika, w którym psalmy poprzedzono argumentami o charakterze chrystologicznym.
Około połowa XV w. (prawdopodobnie lata 1453-1461), nazwa pochodzi od imienia czwartej żony Władysława Jagiełły Zofii, która zleciła sporządzenie przekładu, inaczej też Biblia szaroszpatacka od miejsca, w którym ją przechowywano do roku 1939 (wgr. Sáros-patak), zachowały się jedynie fragmenty I tomu, nie wiadomo, czy przekład obejmował też Nowy Testament.
druk intensyfikacja prac nad polskimi przekładami reformacja
Pierwszy drukowany przekład całego Pisma Świętego na język polski, drukarnia Szarffenberga, 1561 r., Leopolita Lwowczyk to prawdopodobnie profesor Wszechnicy Krakowskiej Jan Nicz, przekład mało dokładny, niedoskonały językowo.
Ku czytelnikowi krześcijańskiemu o zacności Pisma Świętego przedmowa. J. K. L. A więc ty, mój miły bracie, będąc człowiekiem na imię Chrystusowe powołanym, onym pogańskim ludziom w tym górę dasz, że wżdy oni dla nic nieużytecznych nauk ku żywotowi wiecznemu takowe starania, takowe i utraty łatwie podejmowali, rozumiejąc omylnie, że im prawym żywotem być miały, a ty byś o pisma i nauki święte (które człowiekowi każdemu i oświecenie rozumu, i ożywienie dusze, i poświęcenie wszech rzeczy, i obronę przeciwko wszem nieprzyjacielom naszym, na koniec i zbawienie dusz i ciał naszych przez Jezu Chrysta Pana a Zbawiciela naszego przyniosą) tak nic nie dbać a prawie w nich nic nie korzyścić nie miał? Azażby to nie wielkie zapamiętanie, nie wielkie, że już tak rzekę, szaleństwo było?
Przekład kalwiński, drugi wydany drukiem przekład całości Pisma Świętego na język polski, przetłumaczony przez polskich protestantów w Pińczowie w latach 1559-1563, a wydany w roku 1563 w Brześciu Litewskim.
Biblia to jest księgi Starego i Nowego Testamentu, według łacińskiego przekładu starego w Kościele powszechnym przyjętego, na język polski znowu z pilnością przełożono z dokładaniem tekstu żydowskiego i greckiego, i z wykładem katolickiem trudniejszych miejsc do obrony wiary świętej powszechnej przeciw kacerzom tych czasów należących, przez Jakuba Wujka z Wągrowca teologa Towarzystwa Jezusowego
Ukończona w 1596 r., wydana w 1599 r., po śmierci Wujka, oparta na Wulgacie z uwzględnieniem tekstu greckiego (A. Witkowska), przez prawie 300 lat była najważniejszym katolickim tłumaczeniem Pisma Świętego.
Wydana w 1965 roku, tłumaczona pod kierunkiem benedyktynów tynieckich, przekład używany w księgach liturgicznych, obecnie jest najpopularniejszym polskim przekładem Biblii.
Wydana przez Pallotinum, wprowadzenia, przypisy, odnośniki biblijne oraz podtytuły pochodzą z wydania La Bible de Jérusalem, Paris 1996, zawiera tekst Biblii Tysiąclecia (V wydanie).
Jeden z najwyżej ocenianych przez biblistów przekładów Biblii, pierwsze wydanie kompletnego przekładu ukazało się w 1975, tekst bardzo bliski oryginałowi (kosztem piękna polszczyzny), zawiera bogate komentarze o charakterze historycznym i egzegetycznym, składa się z czterech tomów.
Spotkała się z negatywną oceną biblistów, autorem tłumaczenia jest ks. bp. Kazimierz Romaniuk, Nowy Testament: 1976 r. całość: 1997 r. pierwsze w polskiej historii wykonane przez jedną osobę, katolickie tłumaczenie Biblii z języków oryginalnych.
Najnowszy polski przekład Pisma Świętego, wydany w 2008 roku nakładem Edycji św. Pawła, autorzy stawiali sobie za cel uwspółcześnienie języka Biblii.
Pierwszy ekumeniczny przekład Pisma Świętego na język polski, Nowy Testament i Psalmy wydano w 2001 r., prace nad Starym Testamentem wciąż trwają (dotychczas wydano cztery z pięciu tomów), wydawcą przekładu jest Towarzystwo Biblijne w Polsce.
Artur Sandauer (przekład Księgi Rodzaju), Czesław Miłosz (m.in. Psalmy, Pieśń nad pieśniami, Księga Hioba) Roman Brandstaetter (m.in. Księga Joba, Psalmy).
Biblia Tysiąclecia 1 Szczęśliwy mąż, który nie idzie za radą występnych, nie wchodzi na drogę grzeszników i nie siada w kole szyderców, Przekład Cz. Miłosza Szczęśliwy, kto nie chodził za radą bezbożnych * na drodze grzeszników nie postał, * w gromadzie naśmiewców nie siedział. Psałterz puławski 1. Błogosławiony mąż, jen nie szedł po radzie niemiłościwych i na drodze grzesznych nie stał, i na stolcu nagłego spadnienia nie siedział, 2 lecz ma upodobanie w Prawie Pana, nad Jego Prawem rozmyśla dniem i nocą. Ale w prawie Pańskim ma upodobanie i naukę Pańską bada w dzień i w nocy. 2. ale w zakonie bożem wola jego i w zakonie jego będzie myślić we dnie i w nocy.
Biblia Tysiąclecia 3 Jest on jak drzewo zasadzone nad płynącą wodą, które wydaje owoc w swoim czasie, a liście jego nie więdną: co uczyni, pomyślnie wypada. Przekład Cz. Miłosza I będzie jak drzewo zasadzone u strumieni wód, * które wydaje owoc, kiedy jest jego czas, * i którego liść nie usycha. * A cokolwiek zacznie, powiedzie się. Psałterz puławski 3. A będzie jako drzewo, jeż szczepiono jest podług ciekących wod, jeż owoc swoj da w czas swoj, 4. a i list jego nie spadnie; i wszystko, cokoli uczyni, zdarzy sie.
Dziękuję za uwagę i cierpliwość, Katarzyna Leśniewska