RYNEK OWOCÓW I WARZYW

FUNDACJA PROGRAMÓW POMOCY DLA ROLNICTWA (FAPA) ZESPÓŁ MONITORINGU ZAGRANICZNYCH RYNKÓW ROLNYCH (FAMMU) ul. Wspólna 30, pokój 338 00-930 Warszawa tel. 022 623 19 70, faks 022 623 19 79, fammu@fapa.com.pl, www.fapa.com.pl/fammu RYNEK OWOCÓW I WARZYW Porównanie wydatków budżetowych Unii Europejskiej na rynku owoców i warzyw, w mln euro mln eur 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2005 2006 fundusze operacyjne dla org. producenckich refundacje eksportowe wycofywanie z rynku rynek orzechów przetwórstwo pomidorów produkcja na bazie owocowej dystrybucja owoców i warzyw dopłaty do suszonych winogron przetwórstwo owoców cytrusowych FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE - maj 2006 r.

Opracowanie zostało przygotowane w Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) przez Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych (FAMMU), w ramach Umowy ROW/5/2006 z dn. 30.03.2006 roku Kompleksowe wsparcie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w zakresie polityki rolnej i rozwoju wsi, upowszechniania informacji z zakresu funkcjonowania Unii Europejskiej, współpracy z OECD. SPIS TREŚCI WSTĘP...3 ZASADY HANDLU Z KRAJAMI TRZECIMI...4 REFUNDACJE EKSPORTOWE, LICENCJE IMPORTOWE... 4 RYNEK BANANÓW... 9 ZMIANY W POLSKIM PRAWODAWSTWIE... 10 WSPARCIE RYNKÓW WEWNĘTRZNYCH...12 DOPŁATY, REKOMPENSATY... 12 DOPŁATY DO OWOCÓW I WARZYW PRZEMYSŁOWYCH ORAZ PRODUKTÓW PRZETWORZONYCH... 13 STANDARDY JAKOŚCIOWE...15 OCHRONA OZNACZEŃ GEOGRAFICZNYCH I POCHODZENIA PRODUKTÓW OGRODNICZYCH...17 BUDŻET ROLNY WSPÓLNOT EUROPEJSKICH NA TLE BUDŻETU CAŁKOWITEGO UE NA ROK 2006...24 FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 2

WSTĘP Rynek owoców i warzyw w Unii Europejskiej jest regulowany przez dwa odrębne systemy. Pierwszy z nich obejmuje jedynie owoce i warzywa świeże, drugi zaś produkty przetworzone. Każdy z tych rynków poprzez odpowiednie regulacje prawne kształtowany jest specyficznymi mechanizmami rynkowymi. W naszych raportach kwartalnych prezentujemy zarówno regulacje prawne dotyczące unijnych rynków, jak również wszystkie mechanizmy wspierające i systematyzujące działania w obrębie poszczególnych, rynkowych segmentów. Jak w każdym wydaniu naszego opracowania przedstawimy nowe regulacje prawne w sektorze owoców i warzyw w 25 krajach członkowskich Wspólnoty. W bieżącym wydaniu omówimy sposoby wspierania unijnych producentów, w tym polskich producentów działających w ramach organizacji producenckich poprzez prowadzenie różnego rodzaju kampanii promocyjnych współfinansowanych z budżetu UE. Zaprezentowane zostaną także nowe produkty wpisane na listę produktów o chronionych nazwach. W marcu 2006 roku Komisja opublikowała wielkość wydatków budżetowych w bieżącym roku. W 2006 roku łączne wydatki Komisji Europejskiej w dziale rolnictwo wyniosą łącznie 55,448 mld euro w porównaniu do 54,771 mld euro w 2005 roku, przy czym na interwencję na rynkach rolnych przeznaczona zostanie taka sama jak przed rokiem kwota 8,508 mld euro. W 2006 roku łączne wydatki na produkty ogrodnictwa Komisja skierowała w sumie 1,544 mld euro w porównaniu do niecałych 1,308 mld euro w 2005 roku. Poniższe zestawienie prezentuje strukturę wydatków budżetu w 2006 roku w porównaniu z wydatkami z 2005 roku, wielkości podano w mln euro: 2006 rok 2005 rok mln euro refundacje wywozowe 30,0 41,0 wycofywanie z rynku i skup zapasów 30,0 82,0 fundusze operacyjne dla org. producenckich 716,0 496,97 rynek orzechów 15,0 20,0 przetwórstwo pomidorów 407,0 298,0 produkcja na bazie owoców 81,0 93,0 interwencja na rynku suszonych winogron i fig 1,0 1,0 przetwórstwo owoców cytrusowych 248,0 261,0 dystrybucja owoców i warzyw 6,0 10,0 pomoc dla producentów na wstępne pozwolenia 10,0 6,0 Podobnie jak w każdym wydaniu raportu kwartalnego w tym miejscu uwagę poświęcamy nowym programom, które z dofinansowaniem Komisji Europejskiej będą wprowadzane w najbliższym czasie zarówno w krajach unijnych jak i w pozostałych krajach trzecich. W dniu 12 stycznia bieżącego roku Komisja Europejska opublikowała listę 25 nowych programów promujących produkty rolne, które będą obowiązywały w 14 krajach członkowskich. Łączny koszt nowych kampanii to około 51,0 mln euro, (50,9 mln euro) z czego jak zawsze 50% pokryje Komisja Europejska. Zaznaczyć należy, iż zaaprobowane programy zostały wybrane z łącznej listy obejmującej aż 40 propozycji państw członkowskich. Nowe programy objęły następujące grupy produktowe produkty organiczne, produkty z chronionymi nazwami geograficznymi, oliwę, mleko, sery, mięso, wino, kwiaty oraz owoce, warzywa i ziemniaki, a będą przeprowadzane w następujących FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 3

krajach Unii Europejskiej: Belgii, Niemczech, Grecji, na Cyprze, w Hiszpanii, Francji, we Włoszech, na Węgrzech, w Austrii, Holandii, Polsce, Szwecji, Finlandii oraz Wielkiej Brytanii. W przypadku owoców i warzyw nowe programy będą wprowadzone w Belgii, Francji oraz Holandii wsparcie przetworzonych warzyw, następnie Grecja i Cypr ziemniaki, Belgiasama cykoria świeże, Włochy świeże owoce, Austria świeże owoce i warzywa, Polska przetworzone owoce i warzywa (Stowarzyszenie Mrożonej Żywności), oraz w przypadku nazw chronionych Niemcy, Hiszpania oraz Francja. Poniższa tabela prezentuje szczegółowy zarys nowych kampanii dotyczących produktów ogrodnictwa: okres koszt w mln euro dopłata Komisji Europejskiej w kraj produkt trwania rok 1 rok 2 rok 3 łącznie rok 1 rok 2 rok 3 łącznie Francja/Belgia/Holan przetworzone 3 lata 2,000,00 2,000,00 2,000,00 6,000,00 1,000,00 1,000,00 1,000,00 3,000,00 Cypr/Grecj ziemniak 3 lata 1,157,04 1,061,87 639,63 2,858,56 578,52 530,93 319,81 1,429,28 Belgia cykoria 3 lata 250,00 250,00 250,00 750,00 125,00 125,00 125,00 375,00 Niemcy produkty PGI, PDO, 2 lata 460,41 312,09 0 772,5 230,20 156,04 0 386,25 Hiszpani produkty PGI, PDO, 3 lata 862,64 742,53 742,77 2,347,95 431,32 371,26 371,38 1,173,97 Francja produkty PGI, PDO, 3 lata 2,000,00 2,000,00 2,000,00 6,000,00 1,000,00 1,000,00 1,000,00 3,000,00 Włochy świeże 3 lata 1,355,90 1,330,90 1,311,00 3,997,80 677,95 665,45 655,5 1,998,90 Austria owoce i warzywa 3 lata 1,000,00 1,000,00 1,000,00 3,000,00 500,00 500,00 500,00 1,500,00 Polska przetworzone ś warzywa i 1 rok 160,76 0 0 160,76 80,381 0 0 80,381 Komisja Europejska zaaprobowała także kolejne programy mające na celu wspieranie unijnych produktów na rynkach trzecich. Komisja przyjęła 8 nowych kampanii promocyjnych (z 12 przedstawionych Komisji), które będą przeprowadzone w następujących krajach: Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Rosji, Australii, Japonii, Chinach, Indiach, Brazylii, Norwegii, Szwajcarii oraz na Ukrainie. Produkty objęte promocją to sery, wina, owoce oraz oliwki. Łączny koszt programów oszacowano na około 16,3 mln euro, z czego połowa - 8,18 mln euro zostanie pokryta przez Komisję Europejską. Kampanią wsparcia w przypadku owoców objęto jabłka, marchew oraz owoce kiwi i suszone owoce, a teren objęty promowaniem to 6 państw azjatyckich, 5 państw Bliskiego i Środkowego Wschodu oraz Kanada, Rosja, Norwegia i Szwajcaria. okres koszt w mln euro dopłata Komisji Europejskiej w kraj produkty trwania rok 1 rok 2 rok 3 łącznie rok 1 rok 2 rok 3 łącznie Francja/Włoch ł k ki świeże jabłka, marchew i owoce 3 lata 1.060.500 1.060.500 1.060.5003.181.500 530.250 530.250 530.250 1.590.750 Grecja ki i suszone 2 lata 741.105 401.016 0 1.142.121 370.553 200.508 0 571.061 pomarańcze, Włochy klementynki, d owoce ki kiwi, 2 lata 1.809.386 1.604.694 0 3.414.080 904.693 802.347 0 1.707.040 ZASADY HANDLU Z KRAJAMI TRZECIMI REFUNDACJE EKSPORTOWE, LICENCJE IMPORTOWE OWOCE I WARZYWA ŚWIEŻE Jednym z elementów wspólnej polityki na rynku owoców i warzyw są refundacje eksportowe. Korzystają z nich eksporterzy Unii Europejskiej sprzedający towar wytworzony na terenie Unii a nie reeksportowany. Dopłatami objęte są poniższe produkty: jabłka, pomarańcze, cytryny, mandarynki, winogrona, brzoskwinie, morele, niektóre orzechy oraz pomidory. Dopłaty przyznawane są również dla produktów przetworzonych zakonserwowanych tymczasowo lub zawierających cukier wiśnie, czereśnie oraz inne owoce kandyzowane, pomidory bez skórki oraz sok pomarańczowy mrożony. FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 4

Refundacje przyznawane są w ramach licencji w czterech systemach: 1. A1 system ustalania stawki refundacji z góry, z tzw. stałą dopłatą eksporterzy uzyskują stawkę dopłat obowiązującą w dniu złożenia wniosku o licencję, wysokość stawki określa rozporządzenie Komisji Europejskiej; 2. A2 specjalny system ustalania stawki refundacji z góry, również z tzw. stałą dopłatą ostateczna wysokość stawki dopłat może różnić się od obowiązującej w dniu składania wniosku o licencję. Eksporter uzyskuje ostateczną dopłatę z dnia opublikowanego w rozporządzeniu Komisji Europejskiej jako tak zwana data aplikacyjna ; 3. A3 system ustalania stawek refundacji eksportowej w drodze przetargu eksporter otrzymuje stawkę dopłat równą lub niższą od stawki maksymalnej zgłoszonej dla danego typu licencji w rozporządzeniach Komisji Europejskiej. Przetarg dotyczy wysokości dopłat, a zgłoszenie do przetargu następuje w czasie ściśle ustalonym przez Komisję. 4. B system z ustaleniem stawki refundacji na dzień dokonania eksportu licencje tego typu wydawane są już po dokonaniu eksportu, a eksporter uzyskuje stawkę dopłat obowiązującą w dniu przedstawienia produktu do odprawy celnej. Unia Europejska stosuje również w imporcie produktów objętych regulacją Wspólnego Rynku Owoców i Warzyw licencje importowe wydawane w przypadku importu orzeszków z Turcji, czosnku z kontynentu europejskiego jak i pozostałych kontynentów oraz importu bananów w ramach różnych kontyngentów. Wielkości dopłat eksportowych publikowane są przez Komisję Europejską w Dzienniku Urzędowym w kolejnych rozporządzeniach. W omawianym w raporcie okresie obowiązywały następujące wielkości dopłat oraz okres wydawania licencji: - Rozporządzenie nr 1702/2005 z dnia 19 października 2005 Produkt System A1 okres wydawania licencji 09.11.2005-09.01.2006 dopłata (euro/tonę) wielkość (tony) System B okres wydawania licencji 16.11.2005-16.01.2006 dopłata (euro/tonę) wielkość (tony) pomidory 30 30 5072 pomarańcze 38 38 54862 cytryny 60 60 13048 jabłka 35 35 30091 winogrona 22 22 5125 - Rozporządzenie nr 2044/2005 z dnia 14 grudnia 2005 Produkt System A1 okres wydawania licencji 10.01.2006-09.03.2006 dopłata (euro/tonę) wielkość (tony) System B okres wydawania licencji 17.01.2006-16.03.2006 dopłata (euro/tonę) wielkość (tony) pomidory 30 30 34885 pomarańcze 36 36 71092 cytryny 60 60 10105 jabłka 34 34 41830 FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 5

- Rozporządzenie nr 230/2006 z dnia 9 lutego 2006 Produkt System A1 okres wydawania licencji 10.03.2006-08.05.2006 dopłata (euro/tonę) wielkość (tony) System B okres wydawania licencji 17.03.2006-15.05.2006 dopłata (euro/tonę) wielkość (tony) pomidory 30 30 5774 pomarańcze 37 37 40920 cytryny 60 60 8245 jabłka 33 33 53622 Zmiany wielkości dopłat i wysokości kwot w systemie licencji B w pierwszym kwartale 2006 roku (wysokość dopłat podano w euro/tonę a kwoty w tonach) POMIDORY POMARAŃCZE EUR tony 35 40000 30 16.11-16.01 17.I-16.IIII 17.III-15.V 35000 25 30000 20 25000 20000 15 15000 10 10000 5 0 Dopłata 5000 0 Kwota EUR 38,5 38 37,5 37 36,5 36 35,5 35 16.11-16.01 17.I-16.IIII 17.III-15.V Dopłata tony 130000 100000 70000 40000 10000-20000 Kwota JABŁKA CYTRYNY EUR 37 36 16.11-16.01 35 34 33 32 31 17.I-16.IIII tony 17.III-15.V 60000 50000 40000 30000 20000 10000 70 EUR 16.11-16.01 60 50 40 30 20 10 17.I-16.IIII tony 17.III-15.V 45000 35000 25000 15000 5000 30 Dopłata Kwota 0 0 Dopłata Kwota -5000 Jeśli ilość złożonych wniosków przekroczy ustalone wskaźnikowe wielkości, Komisja może wyznaczyć datę, po której eksport przestaje być objęty dopłatami. FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 6

W omawianym w raporcie okresie Komisja Europejska ustanowiła wysokości nowych dopłat dla poniżej zaprezentowanych produktów przetworzonych. W dniu 9 lutego br. opublikowano w rozporządzeniu nr 231/2006 nowe wielkości dopłat eksportowych do owoców i warzyw przetworzonych. Nowe wielkości będą obowiązywały w okresie od 24 lutego do 23 czerwca 2006 roku. Oto jak prezentują się wysokości dopłat i ograniczenia ilościowe objęte tym dofinansowaniem: euro/tonę tony wiśnie i czereśnie zakonserwowane 50 2853 pomidory bez skórki całe lub w kawałkach 45 42477 wiśnie i czereśnie kandyzowane 153 287 mieszanki orzechów 59 344 mrożony sok pomarańczowy w zależności od stopnia zagęszczenia 5 lub 29 300 lub 301 Przypominamy, iż przedstawione poniżej wielkości obowiązywały zgodnie z rozporządzeniem nr 1703/2005 z dnia 19 października 2005 roku do 23 lutego 2006 roku. euro/tonę tony wiśnie i czereśnie zakonserwowane 50 2853 pomidory bez skórki całe lub w kawałkach 45 42477 wiśnie i czereśnie kandyzowane 153 293 mieszanki orzechów 59 344 mrożony sok pomarańczowy w zależności od stopnia zagęszczenia 5 lub 29 300 lub 301 Zgodnie z rozporządzeniem nr 2045/2005 z dnia 15 grudnia 2005 roku, wysokosć refundacji dla orzechów prezentuje się następująco i obowiązuje od 10 stycznia do 23 czerwca 2006 roku. euro/tonę tony migdały bez łupiny 45 1752 orzechy laskowe w łupinie 53 62 orzechy laskowe bez łupiny 103 2764 orzechy włoskie w łupinie 66 37 W dniu 16 lutego Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie nr 263/2006 wprowadzające zmiany w dotychczasowych dwóch dokumentach rozporządzeniu nr 796/2004 oraz 1973/2004 dotyczących w obydwu przypadkach systemu wsparcia dla sektora orzechów. Wsparcie Komisji polega przede wszystkim na zapobieganiu potencjalnemu zaniknięciu produkcji i uprawy orzechów na tradycyjnych obszarach upraw w państwach członkowskich. Obydwa powyżej wspomniane dokumenty dotyczą między innymi otrzymywania płatności obszarowych z tytułu uprawy orzechów przy jednoczesnym uwzględnieniu minimalnej gęstości obsadzania drzewkami i wielkości działki na której ma miejsce uprawa drzewek orzechowych. Nowy dokument specyfikuje dokładnie zależność wysokości wypłacanej pomocy finansowej od ilości drzewek oraz obszaru upraw. Przede wszystkim każdy złożony pojedynczy wniosek producenta o przyznanie dopłat musi zawierać FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 7

liczbę drzew orzechowych w rozbiciu na gatunki, a minimalny obszar działki kwalifikujący się do przyznania dopłaty to 0,10 ha, przy czym każde z państw członkowskich ma prawo do samodzielnego ustalenia minimalnego rozmiaru działki w zależności od lokalnej sytuacji. W przypadku zasady dotyczącej ilości drzewek orzechowych nie może ona być mniejsza niż: - 125 sztuk w przypadku orzecha laskowego, - 50 sztuk w przypadku migdałowca, - 50 sztuk w przypadku orzecha włoskiego, - 50 sztuk w przypadku pistacji, - 30 sztuk w przypadku drzewa świętojańskiego. W sytuacji gdy działka obsadzona jest różnymi gatunkami drzewek orzechowych, i w przypadku gdy wysokość pomocy zróżnicowana jest w zależności od gatunku, wysokość tej pomocy kwalifikowana jest ilością minimalnej liczby drzewek na 1 ha w odniesieniu do co najmniej jednego gatunku drzewek orzechowych. Podobnie jak w przypadku wielkości powierzchni działki, państwa członkowskie mogą same ustalić minimalną ilość drzewek. Wspomniane rozporządzenie będzie miało zastosowanie w przypadku wniosków o dopłaty składanych w roku 2006 oraz w latach następnych. W dniu 6 marca bieżącego roku Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie nr 392/2006 ustanawiające wysokość dodatkowego kontyngentu importowego dla grzybów zakonserwowanych tymczasowo kod PCN 07115100 oraz grzybów zakonserwowanych inaczej niż za pomocą octu lub kwasu octowego kod PCN 20031020 i 20031030. Jak już wspominaliśmy we wcześniejszych wydaniach naszych raportów, Komisja Europejska w celu zapewnienia ciągłości dostaw na rozszerzony o 10 nowych państw rynek unijny, zdecydowała się na otwarcie dodatkowego kontyngentu importowego. Począwszy od dnia 1 września 2004 roku obowiązywał on w wysokości 1200 ton (rozporządzenie nr 1864/2004). Ponownie został on wprowadzony od dnia 1 kwietnia 2006 roku również w tej samej wysokości 1200 ton. W przypadku pierwszego produktu stawka celna została ustalona na poziomie 12% oraz 23% w przypadku dwóch pozostałych produktów. Ważność pozwoleń na przywóz omawianych produktów w ramach nowego, autonomicznego kontyngentu ograniczona jest do dnia 30 czerwca 2006 roku. Podobnie jak w rozporządzeniu 1864/2004 Podział kontyngentu pomiędzy importerów nietradycyjnych i tradycyjnych wyniósł ówcześnie odpowiednio: 5% dla importerów nietradycyjnych i pozostałe 95% dla tradycyjnych. Również w tym samym dniu, Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie nr 393/2006 ustanawiające dodatkowy kontyngent importowy dla czosnku. Wspomniany dokument stanowi uzupełnienie dla wyjściowego rozporządzenia (WE nr 1077/2004) z dnia 7 czerwca 2004, które już raz ustanowiło wielkość kontyngentu importowego dla czosnku w wysokości 4400 ton począwszy od dnia 1 maja. Zgodnie z obecnym dokumentem, podobnie jak w przypadku grzybów zakonserwowanych, Komisja kolejny raz zdecydowała się na uruchomienie dodatkowego kontyngentu importowego w wysokości 4400 ton. Nowy kontyngent obowiązywał od 1 kwietnia 2006 roku, a ważność pozwoleń na przywóz tego produktu w ramach nowego, autonomicznego kontyngentu ograniczona została podobnie jak w przypadku grzybów zakonserwowanych do dnia 30 czerwca 2006 roku. Podział kontyngentu pomiędzy importerów nietradycyjnych i tradycyjnych wynosił jak do tej pory odpowiednio: 30% dla importerów nietradycyjnych i pozostałe 70% dla tradycyjnych. W dniu 13 marca ukazało się rozporządzenie nr 424/2005 ustalające wielkość wydanych przez stronę unijną pozwoleń na wwóz chińskich mandarynek przetworzonych, nie zawierających dodatku alkoholu zawierających lub nie zawierających cukier w opakowaniach powyżej i mniej niż 1 kg produkty o kodzie PCN 20083055 oraz 20083075. Zgodnie z nowym dokumentem w okresie od 11 kwietnia 2006 roku do 10 kwietnia 2007 roku wydane zostanie 46,114% licencji importowych dla importerów tradycyjnych. Natomiast dla FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 8

importerów nietradycyjnych będzie to 4,164%. Zgodnie z rozporządzeniem nr 658/2004 na wspomniany okres od 11 kwietnia 2006 roku do 10 kwietnia 2007 roku dla importerów tradycyjnych jak i nietradycyjnych przeznaczono łączną liczbę wydawanych licencji na chińskie mandarynki przetworzone na poziomie 34,004 ton, a dla pozostałych państw trzecich odpowiednio 2,551 ton. Począwszy od dnia 1 lutego 2006 roku weszły w życie licencje importowe na sprowadzane na teren Unii Europejskiej jabłek z państw trzecich. Nowy system licencji importowych będzie miał zastosowanie przez okres najbliższych dwóch lat od 2006 do 2008 roku. Zdaniem Komisji Europejskiej, wprowadzenie tego instrumentu to nie, jak niektórzy twierdzą, próba ograniczenia wwozu na teren UE jabłek spoza państw unijnych, a jedynie narzędzie monitorowania tego rynku. Na takie zmiany zdecydowano się w skutek nadpodaży jabłek w 2005 roku na unijnym rynku. Był to wynik zbyt dużego importu na teren UE z Chin i półkuli południowej, a także nieco wyższych niż w latach poprzednich dostaw z Polski do państw dotychczasowej unijnej 15. W 2005 roku zmniejszył się także znacznie eksport unijnych jabłek do państw trzecich, przede wszystkim z uwagi na niekorzystne różnice kursowe oraz coraz ostrzejsze zasady kontroli fitosanitarnych. Oprócz tych wszystkich trudności z roku na rok maleje konsumpcja jabłek na unijnym rynku. Wobec zaistniałej sytuacji w dniu 1 lutego Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie nr 179/2006 wprowadzające system pozwoleń na przywóz jabłek z państw trzecich licencji importowych. Licencje dotyczą jedynie owoców pochodzących z wybranych państw półkuli południowej. Na mocy omawianego dokumentu importerzy z każdego kraju członkowskiego mogą występować o pozwolenia na przywóz jabłek, a wraz z wnioskiem składają zabezpieczenie w wysokości wspominanych w poprzednim wydaniu 15 euro za 1 tonę owoców. Pozwolenia na przywóz wydawane są niezwłocznie każdemu wnioskodawcy, a okres ważności wydania takiego pozwolenia wynosić będzie 3 miesiące. Wszystkie państwa członkowskie zobowiązane są nie później niż do południa, w każdą środę tygodnia informować Komisję Europejską o ilości jabłek dla których pozwolenia na przywóz zostały wydane w poprzedzającym tygodniu, z uwzględnieniem podziału na kraj pochodzenia importowanych jabłek. Na razie nie zostaną podjęte żadne dodatkowe środki ochrony takie jak wprowadzenie ograniczeń, kontyngentu czy tez podwyższanie ceł. RYNEK BANANÓW Unijny rynek bananów obejmuje zarówno produkty świeże jak i suszone, banany mrożone, wstępnie przetworzone, sok bananowy, mączkę i puder bananowy, przy czym jedynie banany świeże, przeznaczone do bezpośredniej konsumpcji objęte są unijnymi standardami jakościowymi. Organizacja tego rynku odbywa się za pomocą grup producenckich wspieranie i promocja rynku tych owoców; oraz za pośrednictwem stowarzyszeń producenckich mających nieco odmienny charakter, niż grupy producenckie. Zrzeszają one bowiem zarówno producentów, przetwórców jak i handlowców. Oprócz różnic organizacyjnych ugrupowania te mają przede wszystkim na celu rozwój rynku i poprawę jakości bananów oraz poprawę konkurencyjności w tym sektorze. Począwszy od 2006 roku mamy do czynienia jedynie z jednym kontyngentem uprzywilejowanym z zerową stawką celną jest to dotychczas obowiązujący kontyngent C w wolumenie 750,0 tys. ton. Pozostałe kontyngenty przestały istnieć na rzecz jedynego systemu ujednoliconej stawki celnej. Zgodnie z rozporządzeniem nr 1964/2005 z dnia 2 grudnia 2005 roku, ustalono wysokość stawki celnej na banany na poziomie 176 euro/tonę, a wprowadzenie systemu taryf celnych na banany od dnia 1 stycznia 2006 roku jest zgodne z rozporządzeniem nr 404/93 z dnia 13 lutego 1993 r. regulującego unijny rynek bananów. FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 9

W dniu 8 lutego bieżącego roku ukazało się rozporządzenie nr 219/2006 dotyczące otwarcia kontyngentu taryfowego na importowane na teren Unii Europejskiej banany pochodzące z ugrupowania państw ACP. Jak już wspominaliśmy począwszy od dnia 1 stycznia 2006 roku Komisja Europejska otworzyła bezcłowy kontyngent importowy w wysokości 775,0 tys. ton dla bananów pochodzących z państw powyższego ugrupowania. W okresie od dnia 1 stycznia do dnia 28 lutego z wolumenu 775,0 tys. ton zdecydowano się wydać łącznie pozwolenia w wysokości 160,0 tys. ton. W związku z powyższym pozostały wolumen udostępniono w okresie od dnia 1 marca bieżącego roku do dnia 31 grudnia 2006 roku. Komisja zdecydowała o podziale pozostałej ilości 615,0 tys. ton bananów pomiędzy importerów, którzy do tej pory dostarczali na rynek unijny banany z ugrupowania ACP, a pomiędzy pozostałych dostawców. Wolumen 146,850 ton bananów został podzielony pomiędzy podmioty, które już uprzednio w całym 2005 roku dostarczały banany na teren Unii Europejskiej. Na przywóz tych bananów importerzy musieli występować z wnioskami o wwóz na teren UE do właściwych organów państwa członkowskiego w dniach 15 i 16 lutego bieżącego roku. Do każdego złożonego wniosku importer zobowiązany jest złożyć zabezpieczenie w postaci wpłaty kwoty 150 euro/tonę bananów przewidzianych we wniosku. Każde państwo członkowskie, do którego wpłynęły takie wnioski było zobowiązane powiadomić Komisję Europejską o ilości takich wniosków do dnia 21 lutego bieżącego roku, a ta z kolei od dnia 27 lutego rozpoczęła wydawanie zgody na wwóz importowanych bananów. W okresie od kwietnia 2006 roku do stycznia 2007 roku każde państwo członkowskie jest zobowiązane do powiadomienia Komisji Europejskiej o ilości złożonych wniosków oraz wolumenie przywiezionych do UE bananów w poprzednim miesiącu najpóźniej do dnia 15 każdego miesiąca. Pozostała ilość 468,150 ton bananów podzielona została na pięć transzy po 93,630 ton każda z nich. Banany ze wspomnianych transz mogą trafić na unijny rynek w następujących okresach: - 93630 ton od 1 marca do 30 kwietnia, - 93630 ton od 1 maja do 30 czerwca, - 93630 ton od 1 lipca do 31 sierpnia, - 93630 ton od 1 września do 31 października, - 93630 ton od 1 listopada do 31 grudnia. ZMIANY W POLSKIM PRAWODAWSTWIE W dniu 31 stycznia bieżącego roku w Dzienniku Ustaw nr 16 poz. 121 oraz 122 opublikowano dwa rozporządzenia w sprawie uzyskiwania pomocy na inwestycje realizowane przez wstępnie uznane grupy producentów. Pierwsze z nich, to rozporządzenie z dnia 30 grudnia 2005 roku w sprawie szczegółowych warunków przyznawania pomocy finansowej wstępnie uznanej grupie producentów owoców i warzyw oraz dofinansowania kosztów inwestycji zamieszczonych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania. Drugi dokument to rozporządzenie z dnia 5 stycznia bieżącego roku w sprawie wysokości krajowych środków finansowych przeznaczonych na pokrycie części kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania. Powyżej wspomniane dokumenty są efektem starań strony polskiej zmierzających do uproszczenia wspólnotowych przepisów w zakresie wsparcia finansowego dla wstępnie uznanych grup. Pomoc finansowa dla wspomnianych grup producentów wypłacana będzie przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w wysokości 75% kwalifikowanych kosztów inwestycji, w tym 50% wypłacane będzie z budżetu Unii Europejskiej, a pozostałe 25% z budżetu krajowego (wspomniane rozporządzenie z dnia 5 stycznia 2006 roku). Przy czym warto przypomnieć, iż pomoc krajowa każdego z państw członkowskich powinna wynieść od 5% do 25% łącznych kosztów - co świadczy o FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 10

najwyższym możliwym poziomie wsparcia z budżetu krajowego w przypadku Polski. Z uwagi na fakt stosunkowo niskiego poziomu zorganizowania producentów na rynku owoców i warzyw w Polsce, uznano za zasadne udzielenie wsparcia finansowego pochodzącego ze środków krajowych na najwyższym, dopuszczalnym przez przepisy Unii Europejskiej poziomie. Określona w dwóch powyżej wspomnianych rozporządzeniach wysokość pomocy, ma na celu przede wszystkim ułatwienie wstępnie uznanym organizacjom producenckim zrealizowania przedsięwzięć inwestycyjnych i oraz działań poprawiających infrastrukturę upraw. Zgodnie z rozporządzeniem z dnia 30 grudnia minionego roku wstępnie uznanej grupie producentów owoców i warzyw przyznawana jest pomoc finansowa na pokrycie części kosztów inwestycji w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania tylko wtedy jeżeli: - dana inwestycja lub jej etap zostały zrealizowane; - inwestycja lub jej etap zostały zrealizowane w zakresie odpowiadającym potrzebom grupy lub jej członków; - grunt, na którym realizowana jest dana inwestycja, budynek lub budowla, stanowią własność lub przedmiot użytkowania wieczystego grupy; - nabycie gruntu, w tym również gruntu rolnego jest związane z realizacją inwestycji; - grupa zobowiązała się do niezbywania inwestycji objętej dofinansowaniem przed upływem 5 lat od dnia nabycia maszyny, urządzenia lub danego środka transportu, oraz przez okres 10 lat od dnia oddania do użytku budynku lub budowli. Aby spełnić warunki przyznania kwoty pomocy grupa musi złożyć: - oświadczenie lub dokument potwierdzający zrealizowanie inwestycji lub jej etapu; - przedłożyć fakturę albo dokument o równoważnej wartości dowodowej, potwierdzające poniesione koszty zrealizowanej inwestycji lub etapu; - oświadczenie o własności lub wieczystym użytkowaniu gruntu na którym realizowana jest inwestycja, lub oświadczenie o nabyciu gruntu rolnego na którym będzie realizowana inwestycja; - aktualny kosztorys inwestorski oraz pozwolenie na budowę. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 grudnia 2005 roku określono wykaz kwalifikowanych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania, które obejmują miedzy innymi: - koszty budowy budynków lub budowli z przeznaczeniem na przechowywanie, magazynowanie i przygotowywanie do sprzedaży owoców i warzyw; - koszty przebudowy, remontu lub rozbudowy powyżej wspomnianych budynków włączając w to ich adaptację i modernizację; - koszty infrastruktury technicznej i technicznego wyposażania budynków i budowli - koszty zagospodarowania terenu zapewnienie właściwego dojazdu, eksploatacji i zabezpieczenia inwestycji; - zakup gruntu przeznaczonego na budowę; FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 11

- zakupu narzędzi, koszty instalacji maszyn i urządzeń przeznaczonych do przechowywania, magazynowania owoców i warzyw (maszyny do mycia, czyszczenia, sortowania, pakowania i konfekcjonowania owoców i warzyw); - zakupu środków transportu w tym środki transportu wyposażone w chłodnie lecz z wyłączeniem zakupu samochodów osobowych; - pozostałe koszty takie jak: przygotowanie dokumentacji technicznej, ekonomicznej, zaświadczeń, opłat za pozwolenia, nadzór urbanistyczny, architektoniczny i budowlany oraz usługi geodezyjne i koszty zarządzenia inwestycją. WSPARCIE RYNKÓW WEWNĘTRZNYCH DOPŁATY, REKOMPENSATY W związku z pojawiającymi się nadwyżkami owoców świeżych w krajach unijnych, zwłaszcza w latach nadprodukcji, część produktów, które prawdopodobnie z racji nadpodaży nie zostaną sprzedane i skonsumowane, wycofywana jest z rynku, a ich producentom wypłacana jest finansowa rekompensata. Takim wsparciem objętych jest jedynie 16 gatunków owoców i warzyw. Interwencji na rynku unijnym podlegają następujące owoce i warzywa: kalafiory, pomidory, bakłażany, morele, brzoskwinie, nektarynki, cytryny, gruszki, winogrona stołowe, jabłka, satsumy, mandarynki, klementynki, pomarańcze, melony i arbuzy. Z uwagi na strukturę produkcyjną w Polsce, polskim producentom przysługują jedynie dopłaty za produkty takie jak: jabłka, gruszki, kalafiory oraz pomidory. Interwencją zajmują się wyłącznie organizacje producenckie, za pośrednictwem których produkty powyżej wymienione wycofywane są z rynku, a producentom wypłacane rekompensaty. Głównym celem systemu jest stabilizacja cen, a nadwyżki produktów są w określony sposób wykorzystywane. Wycofane z rynku towary mogą być jedynie przekazane nieodpłatnie szkołom, organizacjom charytatywnym, szpitalom, więzieniom i innym instytucjom użyteczności publicznej. Kolejnym elementem chroniącym unijnych eksporterów jak również producentów są tzw. dopłaty eksportowe. Stosowane są one w przypadku, gdy cena danego produktu jest w Unii Europejskiej wyższa niż jego ceny na rynkach krajów trzecich. Powyższe dopłaty stosuje się w równej wysokości niezależnie od kraju, do którego dany produkt jest eksportowany. Istotnym warunkiem przyznania takiej dopłaty jest posiadanie licencji eksportowej, udowodnienie, iż dany towar wyprodukowany został na terenie Wspólnoty oraz złożenie przez np. eksportera zabezpieczenia gwarantującego dokonanie faktu eksportu w okresie ważności wydanej licencji. Obecnie systemem dopłat eksportowych objęte są na rynku owoców i warzyw świeżych: jabłka, pomarańcze, cytryny, morele, nektaryny, niektóre orzechy, pomidory. Natomiast wśród produktów przetworzonych są to: soki pomarańczowe, czereśnie i wiśnie tymczasowo zakonserwowane, przetwory z orzechów i pomidorów za wyjątkiem koncentratu pomidorowego. FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 12

DOPŁATY DO OWOCÓW I WARZYW PRZEMYSŁOWYCH ORAZ PRODUKTÓW PRZETWORZONYCH System pomocy finansowej w odniesieniu do przetwórstwa określa rozporządzenie nr 2201/96 i rozporządzenie nr 2202/96. Obecnie wielkości pomocy i zasady jej udzielania określa znowelizowane rozporządzenie nr 2699/2000 z 4 grudnia 2000 roku (które wprowadziło zmiany do wyjściowych dokumentów), obejmujące następujące produkty: - przetwory pomidorowe (mrożone, bez i ze skórką, przecier, koncentrat i sok pomidorowy ze świeżych pomidorów, pomidory w całości lub w kawałkach, płatki pomidorowe, sos do pizzy); - brzoskwinie i gruszki odmiany Rocha i Wiliams w syropie lub naturalnym soku owocowym; - suszone figi; - suszone śliwki odmiany d'ente; - suszone winogrona odmiany Sultana, Moscatel i Korynt; - mieszanka owocowa zawierająca minimum 60% brzoskwiń i gruszek; - przetwory z owoców cytrusowych. Wsparcie w sektorze produktów przetworzonych zostało wprowadzone głównie w celu zniwelowania różnicy w kosztach produkcji pomiędzy krajami unijnymi a pozostałymi krajami trzecimi. Dopłaty mają wzmocnić działanie organizacji producenckich, zwiększyć koncentrację sektora, zapewnić trwałe i terminowe dostawy surowca do przetwórstwa. Dofinansowanie to ma również ogromny wpływ na elastyczność produkcji i jej zwiększenie oraz pozwala na uniknięcie problemów z zagospodarowaniem surowców. Ponadto jedynie sprawny system wsparcia rynku owoców i warzyw przetworzonych umożliwia stawienie czoła konkurencyjnym produktom importowanym na teren Wspólnoty. W zależności od danej grupy produktowej rodzaje pomocy i sposoby jej udzielania są różne. Pierwszym ze sposobów udzielania pomocy są dopłaty do przetwórstwa. Produkty objęte dopłatami to: przetwory pomidorowe, brzoskwinie i gruszki w syropie lub soku owocowym oraz suszone śliwki i figi. Kolejną formą wsparcia i dopłat jest tzw. specjalna pomoc. Najszerzej obejmuje ona dwa produkty winogrona suszone odmiany Sultana, Korynt oraz Moscatel i figi suszone. Dopłaty powyższe mają na celu przede wszystkim zachowanie obszarów upraw winogron i fig. Dofinansowaniem objęte jest nie tylko przetwórstwo, ale również skup i przechowywanie winogron i fig. Dla przypomnienia prezentujemy poniżej wszystkie wielkości dopłat i pomocy finansowej do unijnego przetwórstwa owoców i warzyw. Ponieważ w omawianym okresie od stycznia do końca marca niektóre wielkości nie zostały zmienione, podajemy ustanowione wcześniej ale dotychczas obowiązujące wielkości. W dniu 14 lipca 2005 roku Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie nr 1100/2005 ustalające w sezonie 2005/06 cenę minimalną oraz wysokość pomocy produkcyjnej dla suszonych fig. We wspomnianym sezonie cena minimalna ustalona została na poziomie 878,86 euro/tonę netto od producenta, przy czym cena ta obliczana jest na podstawie ceny minimalnej z poprzedniego sezonu, dynamiki cen w sektorze ogrodnictwa oraz w zależności od konieczności zapewnienia normalnego zbytu produktów objętych wsparciem. Natomiast wysokość pomocy produkcyjnej dla fig suszonych w sezonie 2005/06 wyniesie 258,57 euro/tonę netto produktu. Pomoc ta nie może jednak przekraczać różnicy pomiędzy ceną FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 13

minimalną płaconą unijnym producentom, a ceną danego surowca w głównych produkujących i importujących państwach trzecich. W dniu 12 sierpnia 2005 roku Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie nr 1321/2005 ustalające wysokości dopłat do magazynowania rodzynek (suszonych winogron) i suszonych fig w sezonie 2005/06. Dopłaty obejmą produkty pochodzące z sezonu 2004/05. W przypadku suszonych winogron dopłata do 1 tony do dnia 28 lutego 2006 roku wynosiła 0,1120 euro za dzień, a po dniu 1 marca 2006 roku wynosi odpowiednio 0,0860 euro za dzień. Dopłata do przechowywania 1 tony suszonych fig to 0,0934 euro za dzień i obowiązuje przez cały sezon bez zmian tak jak w przypadku suszonych winogron. Dla przypomnienia w poprzednim sezonie wielkości dopłat do magazynowania prezentowały się następująco: w przypadku suszonych winogron dopłata do 1 tony do dnia 28 lutego 2005 roku wynosiła 0,1106 euro za dzień, a po dniu 1 marca 2005 roku odpowiednio 0,0846 euro za dzień, natomiast w przypadku suszonych fig było to 0,0949 euro za dzień. Również w dniu 12 sierpnia Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie nr 1322/2005 wprowadzające wysokość cen skupu dla nieprzetworzonych suszonych winogron i suszonych fig w sezonie 2005/2006. W przypadku suszonych winogron producentom płacone będzie 399,16 euro/tonę, natomiast w przypadku suszonych fig cena wyniesie 542,70 euro/tonę. W dniu 17 sierpnia minionego roku Komisja Europejska wprowadziła rozporządzeniem nr 1341/2005 nowe wielkości dopłat w sezonie 2005/06 do upraw winogron przemysłowych, które obowiązują przez cały rok do sierpnia następnego roku. Celem dopłat jest wspomożenie produkcji winogron przeznaczonych do suszenia oraz finansowanie przesadzania winnic zaatakowanych filokserą. Dopłaty i wsparcie obejmują jedynie winogrona odmiany sułtańskiej, Moscatel oraz rodzynki. Oto jak prezentuje się wsparcie w bieżącym sezonie: - 2 603 euro/ha w przypadku plantacji winogron odmiany sułtańskiej, zaatakowanych filokserą, lub plantacji na terenie, gdzie dokonano w okresie ostatnich 5 lat replantacji winorośli - 3 569 euro/ha dopłata do winogron odmiany Sultana (sułtańska odmiana), - 969 euro/ha dopłata do odmiany Muscatel - 3 391 euro/ha za winogrona odmian pozostałych (rodzynek), - 3 917 euro/ha dla producentów ponownie (pomoc do przesadzania) obsadzających swoje winnice po zaatakowaniu przez filokserę. W dniu 10 sierpnia 2005 roku Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie (WE) nr 1310/2005 ustalające wysokość dopłat do produkcji (kwota pomocy produkcyjnej) oraz cenę minimalną dla śliwek suszonych, nieprzetworzonych odmiany d Ente w sezonie 2005/06. Dopłata do produkcji kwota produkcyjna wyniesie, zgodnie z nowym dokumentem 784,97 euro/tonę, a cena minimalna płacona producentom ustalona została na poziomie 1935,23 euro/tonę. W przypadku wysokości kwoty produkcyjnej czyli dopłaty do produkcji pomoc w bieżącym sezonie 2005/06 jest niższa wobec 923,17 euro/tonę ustalonej dla poprzedniego sezonu 2004/05, natomiast cena minimalna pozostała na niezmienionym w stosunku do minionego sezonu poziomie. W dniu 7 lutego bieżącego roku Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie nr 210/2006 ustalające wysokość dopłat do pomidorów przetworzonych w sezonie 2006/07. Na wspomniany sezon łączny wolumen pomidorów przemysłowych przeznaczonych do przetwórstwa, a objętych system pomocy dopłat to 978 544 tony. Zgodnie z nowym dokumentem w sezonie 2006/07 dopłata do 1 tony pomidorów przemysłowych wyniesie: FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 14

- 34,5 euro/tonę w przypadku Grecji, Francji, Portugalii, Republiki Czeskiej, Cypru, Węgier, Polski, Malty oraz Słowacji, - 30,43 euro/tonę w przypadku wszystkich pomidorów z Włoch, 34,5 euro/tonę w odniesieniu do Hiszpanii i pomidorów przeznaczonych do przetworzenia w postaci puszkowanych pomidorów w całości, bez skóry, - 23,35 euro/tonę w odniesieniu do Hiszpanii i pomidorów przeznaczonych do przetworzenia w postaci innej niż powyższa. Dla przypomnienia prezentujemy stawkę dopłat do przetwórstwa pomidorów przemysłowych w sezonie 2004/05 - w dniu 1 lutego 2005 roku Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie nr 170/2005 ustalające wysokość dopłat do przetwórstwa pomidorów przemysłowych w sezonie 2005/06. We wspomnianym okresie dopłata do 1 tony pomidorów przemysłowych wyniesie odpowiednio: - 34,5 euro/tonę w przypadku Grecji, Francji, Włoch i Portugalii, Republiki Czeskiej, Cypru, Węgier, Polski, Malty oraz Słowacji, - 34,5 euro/tonę w odniesieniu do Hiszpanii i pomidorów przeznaczonych do przetworzenia w postaci puszkowanych pomidorów w całości, bez skóry, - 31,29 euro/tonę w odniesieniu do Hiszpanii i pomidorów przeznaczonych do przetworzenia w postaci innej niż powyższa. W dniu 31 maja 2005 r. Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie nr 829/2005 ustalające wysokość dopłat do przetwórstwa brzoskwiń. W sezonie 2005/06, zgodnie z tekstem dokumentu, dopłata do wspomnianych owoców we wszystkich krajach członkowskich będzie wynosiła 47,7 euro/tonę. Tym samym dopłata nie uległa zmianie w stosunku do sezonu 2004/05 oraz wcześniejszych sezonów. W dniu 14 lipca 2005 roku Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie nr 1101/2005 ustalające w sezonie 2005/06 wysokość dopłat do przetwórstwa gruszek. W przypadku Czech, Francji, Węgier, Austrii oraz Portugalii dopłata ta wyniesie 161,70 euro/tonę. Dla Grecji będzie to odpowiednio 155,23 euro/tonę, Hiszpanii 157,59 euro/tonę, Włoch 124,58 euro/tonę oraz dla Holandii 159,09 euro/tonę. STANDARDY JAKOŚCIOWE Zgodnie z rozporządzeniem nr 2200/96 wprowadzono na terenie Unii możliwość zastosowania wspólnych standardów jakościowych dla wybranych grup owoców i warzyw objętych wspólną organizacją rynku. Obowiązujące standardy, poprzez zdefiniowanie opisu jakości, ułatwiają handel i zmniejszają niepewność w stosunku do produktu. Warto jednak wspomnieć, iż standardy te mają zastosowanie jedynie w przypadku produktów do bezpośredniej konsumpcji, tj. warzyw i owoców świeżych. Standardy unijne określają przede wszystkim: definicję produktu, wygląd, kształt, kolor, jędrność, stopień dojrzałości, wielkość, sposób pakowania itp. Aktualnie w Unii Europejskiej wspólne standardy obowiązują dla poniższych produktów: arbuzy, awokado, banany, morele, FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 15

brzoskwinie, nektarynki, owoce cytrusowe, melony, truskawki, winogrona, jabłka, gruszki, czereśnie i wiśnie, kiwi, śliwki, migdały, orzechy laskowe i włoskie, karczochy, bakłażany, brukselka, ogórek, czosnek, szparagi, szpinak, seler naciowy, marchew, kalafior, kapusta, fasola szparagowa, groch, cebula, cukinia, papryka słodka, pieczarki, pomidory, pory, sałata, cykoria, endywia. Należy zwrócić uwagę, iż warzywa i owoce, które nie spełniają minimalnych, wymaganych standardów, mogą trafić na rynek jedynie w bezpośredniej sprzedaży z gospodarstw, jak również jako surowiec do przetwórstwa oraz w sytuacji niedoboru pewnych produktów na rynku. Na rynku unijnym wyróżnia się jedynie trzy klasy jakościowe Klasę I, Klasę II oraz Klasę Extra. Począwszy od 1998 roku zniesiono możliwość występowania na rynku produktów Klasy III. Powyżej wspomniane standardy obowiązują we wszystkich unijnych krajach na wszystkich szczeblach obrotu tzn. producenta, hurtownika, pośrednika czy pakowaczy, jak również na etapie transportu finalnego produktu. Dość ważnym elementem polityki prowadzonej przez Unię Europejską w zakresie kontroli i przestrzegania standardów jakościowych jest liberalizowanie przepisów dotyczących sprowadzanych z krajów pozaunijnych produktów ogrodnictwa. Narzędziem ułatwiającym przepływ towarów jest z całą pewnością oddanie części kompetencji w zakresie kontroli standardów jakościowych odpowiednim urzędnikom właściwym dla kraju pochodzenia importowanego przez UE towaru. W przypadku przekroczenia norm i standardów jakościowych dla importowanych z krajów trzecich produktów, Komisja może podjąć decyzję o zaostrzeniu kontroli wwozu na teren unijny. W dniu 27 stycznia bieżącego roku Komisja Europejska opublikowała Dyrektywę nr 2006/4/WE zmieniającą dotychczas obowiązujące dwa dokumenty Dyrektywę nr 86/362/WE oraz 90/642/WE. Z uwagi na narażanie konsumentów unijnych na działanie pestycydu omawianego w nowym dokumencie chodzi o karbofuran, Komisja Europejska zdecydowała się na zmniejszenie dotychczas obowiązujących i dopuszczalnych maksymalnych zawartości tego pestycydu w produktach ogrodnictwa oraz zbożach i wszystkich pozostałych produktach roślinnych. W przypadku owoców cytrusowych dopuszczalna zawartość karbofuranu wynosi 0,3 mg/kg, 0,02 mg/kg w przypadku wszelkiego rodzaju orzechów, jabłek, gruszek, owoców pestkowych jak morele, wiśnie, brzoskwinie oraz śliwki, owoców miękkich truskawek, malin, jeżyn, porzeczek, agrestu, borówek i jagód, winogron, bananów, owoców kiwi, ananasów, owoców tropikalnych, jak również wszystkich warzyw korzeniowych i bulwiastych marchew, pietruszka, burak, seler, karczoch, rzodkiewka, warzyw cebulowych czosnek, cebula, szalotka, dymka, warzyw kapustnych jak różnego rodzaju kapusty, kalafiory, brokuły, brukselka, warzyw liściastych sałata, cykoria, szpinak, łodygowych - szparagi, por, rabarbar oraz wszystkich pozostałych innych warzyw świeżych jak pomidory, papryka, bakłażan, dynia czy też ogórek czy cukinia. Ponadto wolumen 0,02 mg/kg zawartości pestycydu dotyczy także wszystkich grzybów uprawnych, roślin strączkowych fasola, groch, soczewica oraz ziemniaków. Nowe przepisy mają być przyjęte i opublikowane a zarazem będą one obowiązywały we wszystkich państwa członkowskich począwszy od dnia 27 lipca 2006 roku. W dniu 16 marca Komisja Europejska opublikowała dwa rozporządzenia 430/2006 oraz 431/206 ustalające zmiany w zasadach wwozu na teren Unii Europejskiej świeżych owoców i warzyw z państw trzecich. Dwa nowe dokumenty powołano na mocy wyjściowego rozporządzenia nr 1148/2001 w sprawie ustanawiania warunków autoryzacji i zatwierdzania czynności kontrolnych produktów eksportowanych na teren Wspólnoty z danego państwa trzeciego. Chodzi o dwa kraje - Senegal oraz Kenię Władze unijne przyznały konkretnym komórkom na terenie danego kraju trzeciego prawa i uprawnienia do kontroli i monitorowania standardów jakościowych w wypadku świeżych owoców i warzyw, które będą FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 16

wysłane do UE. W przypadku Senegalu autoryzację do kontroli i monitorowania wysyłanych produktów otrzymała Dyrekcja Ochrony Roślin w Senegalskim Ministerstwie Rolnictwa i Zasobów Wodnych, a w przypadku Kenii jest to Kenijska Inspekcja Ochrony Roślin. Władze obydwu państw przesłały uprzednio do Komisji Europejskiej wniosek o zatwierdzenie czynności kontrolnych z jednoczesnym stwierdzeniem, iż wyznaczone, wspomniane powyżej organy kontroli posiadają niezbędny personel, wyposażenie i narzędzia do przeprowadzania kontroli, które są równoważne z tymi wymaganymi w dokumentach Unii Europejskiej. Z uwagi na fakt, iż w latach 2001-2005 nie wykrywano zarówno w produktach pochodzących z Senegalu jak i Kenii nieprawidłowości w kontrolowanych owocach i warzywach, strona unijna zdecydowała się na zaakceptowanie i uznanie kontroli jakościowych przeprowadzanych przez wyznaczone w tym celu władze senegalskie i kenijskie. Nowe zasady kontroli obowiązują od połowy kwietnia bieżącego roku. Ponadto w styczniu bieżącego roku Unia Europejska i Chiny podpisały Memorandum Porozumienia dokument mający na celu przyspieszenie negocjacji dotyczących zliberalizowania wymiany handlowej produktami rolnymi. Sprawa dotyczy przede wszystkim problemu różnicy w standardach jakościowych i fitosanitarnych obowiązujących w Chinach, które daleko odbiegają od regulacji unijnych. Współpraca będzie obejmowała między innymi wymianę informacji, specjalne szkolenia chińskich pracowników odpowiedzialnych za przeprowadzanie i monitorowanie kontroli standardów jakości oraz sposoby szybkiej reakcji w przypadku wykrycia nieprawidłowości w eksportowanej na teren Unii partii produktów rolnych z Chin. OCHRONA OZNACZEŃ GEOGRAFICZNYCH I POCHODZENIA PRODUKTÓW OGRODNICZYCH Począwszy od 1992 roku Unia Europejska w celu ochrony rodzimych produktów wprowadziła specjalny sposób ich oznaczania jest to system rejestracji i ochrony nazw wyrobów regionalnych i tradycyjnych. System ten przede wszystkim ma na celu ochronę wspominanych produktów, ułatwienie ich rozróżniania przez konsumentów oraz gwarantowanie ich wysokiej jakości. Ponadto sam fakt posiadania regionalnego oznaczenia wpływa na zwiększenie konkurencyjności danych produktów, zachętę klienta, a ponadto w pewnym sensie chroni dziedzictwo kulturowe danego obszaru, na którym został wytworzony produkt. Produkt oznaczony, to produkt gwarantowany przez Unię Europejską, a tym samym wyróżnienie to potwierdza jego wysoką jakość, a poprzez bezpośredni związek tego produktu z regionem współtworzy swojego rodzaju wizerunek danego obszaru, regionu, kultury, tradycji i historii oraz zachowanie wielowiekowych receptur. Nadawane oznaczenia dla produktów tradycyjnych i regionalnych stają się elementem rozpoznawalnym przez konsumentów i nieodłącznie kojarzącym się właśnie z tym jednym konkretnym produktem, który nie jest już anonimowy, a charakteryzuje się wysoką jakością i tradycyjną metodą produkcji. Zagadnienia związane z ochroną produktów regionalnych i wytwarzanych tradycyjnymi metodami określone są w Rozporządzeniu Rady (EWG) nr 2081/92 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków oraz w Rozporządzeniu Rady (EWG) nr 2082/92 w sprawie świadectw o szczególnym charakterze dla produktów rolnych i środków spożywczych. Unijne produkty wpisywane są na listę ze względu na PDO Chronione Określenie Pochodzenia (Protected Designation of Origin) oraz PGI Chronione Oznaczenie Geograficzne (Protected Geographical Indication). Pierwsza grupa produktów aby trafić na listę, musi mieć określoną technologię produkcji lub przetwarzania w danym, określonym regionie geograficznym, a ponadto oznaczenie to pochodzi od nazwy regionu, FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 17

konkretnego miejsca lub kraju a cechy charakterystyczne danego produktu są ściśle związane z miejscem pochodzenia. Sama nazwa danego produktu sugeruje nam nazwę regionu lub konkretnego miejsca, z którego produkt się wywodzi, natomiast jakość i pozostałe cechy wyrobu są ściśle związane z otoczeniem geograficznym oraz czynnikami naturalnymi. Produkcja, przetwórstwo i przygotowanie produktu odbywa się na jednym, określonym obszarze geograficznym. Druga grupa oznacza także nazwę regionu lub konkretnego miejsca, czy też nazwę kraju używaną do opisu czy w nazwie produktu. Jakość oraz inne cechy produktu są ściśle przypisywane jego pochodzeniu geograficznemu. Jednakże to co odróżnia PGI od PDO to fakt, iż w przypadku PGI jedynie jedna z 3 faz produkcji, czyli albo sama produkcja, albo przygotowanie lub też pakowanie musi odbywać się na jednym obszarze. Różnica polega przede wszystkim na sile związku jaki zachodzi pomiędzy produktem miejscem jego pochodzenia. Trzecia zaś grupa produktów musi posiadać tzw.: szczególny charakter czyli cechy lub zespół cech, które wyraźnie odróżniają ten konkretny produkt od pozostałych rozpatrywanych w tej samej kategorii. Ten specyficzny sposób oznaczania i ochrony produktów nosi nazwę Świadectwo szczególnego charakteru Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (Traditional Speciality Guaranteed). Ponadto ten specyficzny charakter nie może być ograniczony do jakościowego lub ilościowego składu lub też sposobu produkcji ustalonego w prawie wspólnotowym, krajowym lub w standardach ustalonych przez organy standaryzacyjne. Zgodnie z Rozporządzeniem nr 2081/92 do produktów wchodzących w zakres ochrony nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych zaliczane są: świeże mięso; produkty mięsne (solone, wędzone, gotowane, itp.); sery; inne produkty zwierzęce (jajka, miód, produkty mleczne z wyjątkiem masła); oleje i tłuszcze (masło, margaryna, olej, itp.); owoce, warzywa, zboża (przetworzone i nieprzetworzone); świeże ryby, małże, skorupiaki i produkty na bazie ryb; wyroby cukiernicze, chleb, ciasta, ciastka, herbatniki i inne wyroby piekarnicze; piwo; napoje z ekstraktów roślinnych; naturalne wody mineralne i źródlane, inne produkty żywnościowe i napoje. Natomiast dodatkowo w załączniku do Rozporządzenia nr 2082/92 w sprawie świadectw o szczególnym charakterze dodano do powyższej listy jeszcze: piwo, czekolada oraz inne przetwory zawierające kakao, wyroby cukiernicze, chleb, ciasta, ciastka, herbatniki oraz inne wyroby piekarnicze, makaron gotowany lub nie oraz nadziewany (np. pierogi) lub nie, dania półgotowe, gotowe sosy lub przyprawy, zupy i buliony, napoje z ekstraktów roślinnych, lody na mleku oraz lody na wodzie. W dniu 11 marca bieżącego roku Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie nr 471/2006 informujące o wpisaniu na unijną listę produktów o chronionych nazwach trzech nowych produktów. W tym przypadku są to dwa produkty o chronionym oznaczeniu geograficznym PGI pochodząca z Hiszpanii Pimiento Asado del Bierzo papryka słodka uprawiana z regionie Bierzo oraz włoska Melannurca Campana jabłka specjalnej odmiany Annurca lub Rosa del Sud pochodzące z okolic Kampanii i Neapolu. Trzecim produktem jest włoski produkt tym razem o chronionej nazwie pochodzenia PDO Fico Bianco del Cilento suszone owoce figi odmiany Ficus carica domestica. W przypadku pierwszego produktu wniosek został złożony przez lokalną grupę producencką, która wystąpiła o przyznanie chronionej nazwy papryce zarówno w postaci świeżej, suszonej jak i zakonserwowanej. W przypadku produktu przetworzonego wniosek określa również szczegółowo sposób przetwarzania papryki. Przede wszystkim papryka dostarczana jest do przetwórni w skrzyniach, a proces przetwórstwa rozpoczyna się niemal w tym samym dniu co dostawa do zakładu. Ściśle określono również sposób przetwórstwa najpierw papryka opalana jest w piecu lub na ruszcie, po czym po procesie pieczenia warzywo zanurzane jest w oliwie z oliwek, kwasku cytrynowym czy tez soku z cytryny, po czym pakowane do szklanych lub FAMMU/FAPA Bieżące informacje i analizy funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej UE czerwiec 2006 r. 18