Światowy lider na polskim rynku 18 l Composites Review VII-IX 2013 www.composites.com.pl
Historia firmy Hexcel sięga roku 1946, kiedy to jeden z inżynierów pracujących na Uniwersytecie Kolumbii rozpoczął badania nad tworzywami sztucznymi oraz innymi nowymi technologiami zastosowanymi podczas II wojny światowej. Wraz z grupą przyjaciół założył firmę, która łączyła innowacyjne podejście do tworzyw sztucznych ze zrozumieniem rozwijającego się powojennego rynku. MARZENA CWALINA Założyciele firmy, zwani Wielką Piątką (Roscoe T. Bud Hudges, Roger Steele, Paul Ammen, Ken Holland oraz Ed Rule) od początku jej istnienia skupili się na tworzeniu innowacyjnych rozwiązań skierowanych głównie dla lotnictwa. Przekładki w postaci plastra miodu, nowatorskie rodzaje wzmocnień czy oryginalne rozwiązania w zakresie kompozycji żywicznych, zaowocowały pozycją lidera w branży materiałów kompozytowych. Z biegiem czasu i wraz z rozwojem wielu gałęzi przemysłu, w których materiały kompozytowe znalazły zastosowanie, rozszerzyło się również portfolio produktów oferowanych przez firmę. Rys. 1. Standardowa tkanina węglowa. Rys. 2. Tkanina PrimeTex. Na dzień dzisiejszy Hexcel jest wiodącym partnerem wielu znanych i cenionych na międzynarodowych rynkach producentów, wśród których możemy wymienić m.in. Airbusa czy Boeinga. Nie możemy jednak zapominać o innych, nie związanych z lotnictwem, branżach przemysłu, w których materiały kompozytowe odgrywają znaczącą rolę, jak: motoryzacja, przemysł kolejowy czy wytwarzanie sprzętu sportowego. Wszędzie tam, gdzie istotnym aspektem projektowania jest minimalizacja masy przy jednoczesnej optymalizacji własności wytrzymałościowych, niejednokrotnie tradycyjnie stosowane materiały zastępowane są przez materiały kompozytowe. Dlatego też firma Hexcel oferuje szeroką gamę produktów do zastosowań ogólnoprzemysłowych. Oferta firmy obejmuje duży wybór tkanin dostępnych pod marką HexForce, przekładek w postaci plastra miodu HexWeb, prepregów HexPly, klejów błonkowych Redux czy materiałów narzędziowych HexTOOL. W Polsce ich dystrybucja zajmuje się firma Milar Sp. z o.o. Wzmocnienia HexForce Przy wyborze odpowiedniego rodzaju wzmocnienia do zastosowań przemysłowych główną rolę odgrywają cztery parametry: rodzaj zastosowanej przędzy, jej gramatura, splot oraz wykończenie tkaniny. Masa przędzy w połączeniu z liczbą wątków oraz osnowy określa wytrzymałość, gramaturę oraz grubość tkaniny. Przy produkcji tkanin wykorzystywane są podstawowe rozwiązania stosowane w tradycyjnym tkaniu. W połączeniu z wyspecjalizowanym i precyzyjnym osprzętem wytwórczym pozwalają na uzyskanie wysokojakościowych materiałów, spełniających najbardziej rygorystyczne wymogi nowoczesnego przemysłu. Innowacyjne technologie wytwórcze pozwalają na wyprodukowanie praktycznie każdego rodzaju splotu, jednak najpowszechniej do zastosowań przemysłowych wykorzystywane są: PLAIN (splot płócienny 1x1), TWILL (splot skośny 2x2 lub 2x1) oraz SATIN (splot satynowy). Ze względu na rodzaj zastosowanego materiału możemy wyróżnić tkaniny Firma Hexcel technologią prepregów zajmuje się od ponad 60 lat, co czyni ją pionierem w tej dziedzinie. węglowe, szklane, aramidowe oraz różnego rodzaju hybrydy. Tkaniny węglowe Tkaniny węglowe skomponowane z odpowiednio dobraną żywicą pozwalają na wytwarzanie struktur o wysokiej wytrzymałości i sztywności, najczęściej wyższej w porównaniu z metalami czy innymi materiałami. Oprócz wysokiej wytrzymałości w odniesieniu do masy, wzmocnienia z włókien węglowych cechuje przewodność elektryczna i cieplna, niski współczynnik rozszerzalności cieplnej i doskonała wytrzymałość zmęczeniowa. W zależności od wymagań, tkaniny dostępne są w różnego rodzaju konfiguracjach zastosowanego rowingu (1K 24K, włókna nisko-, średnio- oraz wysokomodułowe), gramatury (90 600 g/m 2 ) oraz splotu wraz z dodatkowym wykończeniem powierzchni lub nie. Oferta obejmuje również innowacyjne tkaniny PRIMETEX o bardzo dobrym dopasowaniu do siebie włókien (wersja SPREAD), co znacznie poprawia efekt wizualny (mniejsza przejrzystość) oraz powoduje zwiększenie parametrów www.composites.com.pl VII-IX 2013 Composites Review l 19
Oprócz wysokiej wytrzymałości w odniesieniu do masy, wzmocnienia z włókien węglowych cechuje przewodność elektryczna i cieplna, niski współczynnik rozszerzalności cieplnej i doskonała wytrzymałość zmęczeniowa. mechanicznych nawet o 10 proc. w porównaniu z tradycyjnie wytwarzanymi tkaninami węglowymi. Włókna aramidowe znalazły zastosowanie w elementach narażonych na działanie nagłych i gwałtownych obciążeń. Tkaniny szklane Wszechstronność włókien szklanych pozwala na uzyskanie tkanin o unikalnych własnościach dla przemysłu kompozytowego. Kombinacja własności (stabilności wymiarowej, wytrzymałości, odporności na działanie wilgoci, odporności chemicznej oraz własności izolacyjnych) z wysoką odpornością na działanie ognia, przy stosunkowo niskiej cenie gotowego kompozytu, pozwala na uzyskanie struktur stosowanych w wielu gałęziach przemysłu. Duża liczba dostępnych na rynku rodzajów rowingu wraz z odpowiednio dobranym sposobem wytwarzania tego rodzaju tkanin powoduje, że tkaniny te zapewniają praktycznie nieograniczone możliwości projektowe, umożliwiając użytkownikom końcowym optymalny dobór materiału cechującego się dobrą wydajnością, efektywnością w połączeniu z aspektami ekonomicznymi. Tkaniny aramidowe Ze względu na wysoką udarność, włókna aramidowe znalazły zastosowanie w elementach narażonych na działanie nagłych i gwałtownych obciążeń. Początkowo były stosowane jedynie w przemyśle zbrojeniowym, obecnie jednak coraz częściej tkaniny te spotkać można w kompozytach przemysłowych. Oprócz wysokiej udarności włókna aramidowe cechują również: wysokie parametry mechaniczne, stabilność wymiarowa oraz stabilność chemiczna i termiczna. Plastry miodu (honeycomb) HexWeb Honeycomb to lekki materiał rdzeniowy, usztywniający do zastosowań konstrukcyjnych. Ten wszechstronny rodzaj przekładki jest szeroko stosowany w budowie podzespołów samolotów, takich jak podłogi, panele wewnętrzne czy też łopatki śmigieł wirnika, jak również w kolejnictwie przy wytwarzaniu drzwi w wagonach kolejowych i paneli sufitowych oraz w przemyśle meblarskim. Materiał ten idealnie absorbuje energię, dlatego stosowany jest na zderzaki i błotniki, jako osłona przed falami 20 l Composites Review VII-IX 2013 www.composites.com.pl
Prepregi wywarły znaczący wpływ na ewolucję wielu dziedzin przemysłu w końcu XX w. Używane początkowo jedynie w lotnictwie, bardzo szybko znalazły zastosowanie w nowej generacji superszybkich pociągów i statków. radiowymi, czy też dla ukierunkowania płynów i światła. W ofercie producenta dostępne są honeycomby aluminiowe (lotnicze i przemysłowe) oraz szeroka gama honeycombów aramidowych. Prepregi HexPly Firma Hexcel technologią prepregów zajmuje się od ponad 60 lat, co czyni ją pionierem w tej dziedzinie, a znak towarowy HexPly jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych dla prepregów na całym świecie. Prepregi wywarły znaczący wpływ na ewolucję wielu dziedzin przemysłu w końcu XX w. Używane początkowo jedynie w lotnictwie, bardzo szybko znalazły zastosowanie w nowej generacji superszybkich pociągów i statków. Wiele gałęzi przemysłu dopiero odkrywa korzyści stosowania prepregów i ich zalet ponad konwencjonalne materiały. Czym jest prepreg? Najkrócej rzecz ujmując jest to zbrojenie zaimpregnowane żywicą. Ze względu na ilość systemów żywicznych, rodzajów materiałów stanowiących wzmocnienie, czy też ich formę, obecnie mamy możliwość doboru prepregu idealnego, który będzie dostosowany do indywidualnych wymagań klienta. Prepregi możemy podzielić na prepregi w postaci jednokierunkowej oraz prepregi w postaci tkaniny. Ze względu na formę, w jakiej występuje zbrojenie, prepregi możemy podzielić na: - prepregi w postaci jednokierunkowej - wzmocnienie w postaci rowingu, jedynie w jednym kierunku (rys. po lewej str.), - prepregi w postaci tkaniny - wzmocnienie w wielu kierunkach (rys. po prawej str.), w postaci tkaniny plecionej) lub też w postaci multiaxialnych tkanin szytych. Zbrojenie zapewnia prepregom maksymalne własności mechaniczne: doskonałą wytrzymałość i sztywność, jak również dobre własności termiczne, elektryczne oraz chemiczne, powodując jednocześnie znaczne obniżenie wagi elementu finalnego. Ze względu na rodzaj materiału, z którego wykonano wzmocnienie, prepregi możemy podzielić na: - szklane (szkło typu E i R); - węglowe (włókna standardowe, włókna HM oraz HS); - aramidowe; - polietylenowe. Matryca, którą stanowi system żywiczny, łączy włókna w materiale kompozytowym i utrzymuje je w wybranej orientacji. Podstawowym celem żywicy jest przenoszenie obciążeń na włókna oraz ich osłona przed działaniem czynników zewnętrznych. To żywica determinuje maksymalną temperaturę przetwarzania i pracy prepregu. Ze względu na rodzaj systemu żywicznego, wyróżniamy prepregi: - epoksydowe o bardzo dobrych własnościach mechanicznych; - fenolowe o wyśmienitej odporności na działanie ognia; - bismaleimidowe BMI (oraz poliimidowe) o bardzo dobrej odporności na wysokie temperatury. Wyłącznie od zastosowanego systemu żywicznego zależy okres przydatności. Dla prepregów przechowywanych w temperaturze ok. 0 C czas ten wynosi ok. 3 miesięcy, w temperaturze (-18 C) standardowy okres przydatności wynosi 12-18 miesięcy. Więcej informacji na www.milar.pl www.composites.com.pl VII-IX 2013 Composites Review l 21