Raport za rok 2008 Małopolski Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2008-2013
WPROWADZENIE Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. 05.179.1485) określiła polski system przeciwdziałania narkomanii, a także zadania i podmioty zobowiązane do ich realizacji w ramach systemu. Zgodnie z ww. ustawą, samorządy województw zobowiązane zostały do realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem narkomanii, poprzez odpowiednie kształtowanie polityki społecznej, gospodarczej, oświatowowychowawczej i zdrowotnej, a w szczególności poprzez: działalność wychowawczą, edukacyjną, informacyjną i zapobiegawczą; leczenie, rehabilitację i reintegrację osób uzależnionych; ograniczenie szkód zdrowotnych i społecznych. Kierunki i rodzaje działań w tym zakresie, cele i sposoby ich osiągania oraz podmioty zobowiązane do realizacji zadań określone zostały w Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii (KPPN), przyjęty w formie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2006-2010. Na podstawie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz KPPN, samorządy województw uchwalają Wojewódzkie Programy Przeciwdziałania Narkomanii (WPPN), w którym określają swoje cele główne i szczegółowe oraz zadania, które zamierzają zrealizować, a także wskaźniki i źródła ich weryfikacji. Sejmik Województwa Małopolskiego w dniu 31 marca 2008 r. podjął Uchwałę Nr XVII/219/08 w sprawie uchwalenia Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2008-2013. W programie określono cel nadrzędny, którym jest: Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych oraz związanych z tym problemów społecznych w województwie małopolskim. Realizację celu nadrzędnego zawarto w 5 celach operacyjnych Programu a także w 33 zadaniach. Cele operacyjne programu to: 1. Kształtowanie właściwych postaw wobec narkomanii i narkotyków wśród mieszkańców małopolski, 2. Ograniczenie liczby osób sięgających po narkotyki, 3. Poprawa dostępności do leczenia, rehabilitacji, postrehabilitacji i programów ograniczania szkód zdrowotnych, 4. Zwiększenie skuteczności działań i wzrost jakości pracy podmiotów działających w obszarze przeciwdziałania narkomanii, 5. Budowanie platformy współpracy instytucji i podmiotów udzielających pomocy osobom uzależnionym. 2
W celu realizacji zadań z obszaru przeciwdziałania narkomanii Zarząd Województwa Małopolskiego Uchwałą nr 1358/05 z dnia 27 grudnia 2005r. powołał Eksperta Wojewódzkiego do Spraw Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego, powierzając mu realizację następujących zadań: zbieranie, gromadzenie, wymiana informacji i dokumentacji w zakresie przeciwdziałania narkomanii, objętych badaniami statystycznymi statystyki publicznej, oraz opracowywanie i przetwarzanie zebranych danych; prowadzenie i inicjowanie badań dotyczących problemów narkotyków i narkomanii oraz opracowywanie i udostępnianie ich wyników; gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie baz danych dotyczących narkotyków i narkomanii; formułowanie wniosków sprzyjających kształtowaniu adekwatnej do sytuacji strategii reagowania na problem narkomanii; gromadzenie i udostępnianie publikacji na temat narkotyków i narkomanii. Realizując zadania z zakresu przeciwdziałania narkomanii prowadzona jest stała współpraca z takimi jednostkami jak: Jednostki samorządu terytorialnego: 182 gminy 22 powiaty Instytucje państwowe: Policja Izba Celna Sądy Okręgowe Małopolskie Centrum Zdrowia Publicznego w Krakowie Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna Instytucje centralne: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowym Centrum ds. AIDS Placówki leczenia uzależnień Organizacje pozarządowe inne 3
Współpraca polega m.in. na udzielaniu pomocy merytorycznej podmiotom realizującym zadania w zakresie przeciwdziałania narkomanii, w szczególności działalności informacyjno edukacyjnej, profilaktycznej, leczniczej i rehabilitacyjnej, realizacji wspólnych projektów z obszaru profilaktyki i przeciwdziałania narkomanii 4
1. OPIS SYTUACJI, EPIDEMILOGIA, CHARAKTERYSTYKA ZJAWISKA NARKOMANII NA TERENIE WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO 1. Analiza skali stosowania substancji psychoaktywnych w Małopolsce została wykonana w oparciu o dane z Diagnozy Społecznej 2007 oraz dane własne zebrane w 2005 r. na zlecenie Pełnomocnika Zarządu Województwa Małopolskiego ds. Profilaktyki i Przeciwdziałania Uzależnieniom. BBS OBSERWATOR zrealizował badania wśród populacji dorosłych mieszkańców Małopolski, uczniów i osób uzależnionych 2 oraz dane Małopolskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Krakowie. 1.1. Używanie narkotyków W 2005 r. do próbowania substancji odurzających, narkotyków przyznało się 17% badanych mieszkańców Małopolski. Do używania narkotyków zdecydowanie częściej przyznawali się mężczyźni niż kobiety 23% badanych mężczyzn i ok. 11% kobiet. Eksperymentowanie z narkotykami wiązało się mocno z wiekiem badanych w grupie najmłodszych (18-29) aż 30% próbowało substancji odurzających, podczas gdy wśród najstarszych (50-55 lat) były tylko dwie takie osoby. 33% badanych zaznaczało, że znane im są osoby, które używają haszyszu lub marihuany, natomiast ok. 16% przyznało się do używania tych substancji. Wśród uczniów co czwarty badany przyznaje się do próbowania któregoś ze środków odurzających. Wśród młodzieży z miast panuje większe przyzwolenie do stosowania narkotyków niż wśród młodzieży wiejskiej. Dorośli mieszkańcy Małopolski są bardziej krytyczni niż badani uczniowie wobec sporadycznego stosowania narkotyków. 1 Źródło:Raport: Monitorowanie problemów narkotykowych w województwie małopolskim w 2007r, Małopolska 2008r. 2 Badania społeczne na terenie Województwa Małopolskiego Przeprowadzono w kwietniu i maju 2005 roku na zlecenie Pełnomocnika Zarządu Województwa Małopolskiego ds. Profilaktyki i Przeciwdziałania Uzależnieniom. Projekt ten obejmował trzy populacje badane tj. ogół mieszkańców, uczniów oraz osoby uzależnione od narkotyków. Badanie wśród mieszkańców przeprowadzono na próbie (n=400)reprezentatywnej dla mieszkańców województwa Małopolskiego w wieku 18-54 lat. Populacja badanych uczniów to dwie ich kohorty wiekowe tj. uczniowie klas III gimnazjalnych oraz klas II licealnych ( i ponadgimnazjalnych) (n=1061). Osoby uzależnione rekrutowano w terenie za pomocą pracowników Placówek Leczenia Narkomanii (n=100). 5
Wykres 1. Czy zdarzyło się Panu(i)kiedykolwiek używać haszyszu lub marihuany? Wiek inicjacji narkotykowej jest niższy w populacji osób uzależnionych niż wśród dorosłych mieszkańców Małopolski. Ci ostatni przyznają się do eksperymentowania z narkotykami w wieku 18 lat lub więcej, podczas gdy osoby uzależnione najczęściej czyniły to już w wieku 15-17 lat. Wykres 2. Inicjacja narkotykowa 6
Liczba osób sięgających po narkotyki w Małopolsce wzrosła w 2007 r. w stosunku do 2003r. lecz spadła w stosunku do roku 2005. W porównaniu do innych województw Małopolska wypadła stosunkowo dobrze. Najwięcej osób w 2007r. sięgało po narkotyki w województwie wielkopolskim (1,75%) a najmniej w warmińsko-mazurskim (0,63) Tabela 1. Odsetek osób sięgających po narkotyki w ciągu roku przed badaniem w Małopolsce i pozostałych województwach. Województwo 2007r. 2005r. 2003r. Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 0,92 1,74 1,66 1,20 0,84 0,89 0,79 1,15 0,93 1,01 1,59 0,95 1,02 0,63 1,75 1,08 0,80 0,77 0,19 1,29 0,72 1,07 1,51 1,07 1,36 1,15 2,25 0,84 0,88 1,02 0,58 1,12 1,68 1,67 054 1,24 0,63 0,29 0,88 0,78 0,99 0,67 1,35 1,07 0,69 0,62 0,42 0,66 Źródło: Diagnoza społeczna 2007r 1.2. Liczba leczonych w województwie. Systematycznie wzrasta liczba osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych. W roku 2007 leczono z tego powodu 2 056 pacjentów, co oznacza wzrost o 173 osób w porównaniu do roku 2006. 7
Wykres 3 3000 2000 1000 0 Leczeni z zaburzeniami spowodowanymi używaniem środków psychoaktywnych w Województwie Małopolskim w latach 1999-2007 349 668 1348 999 1280 1 418 1 834 1 883 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2056 Bardzo niepokojącym zjawiskiem jest bardzo gwałtowny wzrost liczby osób z zaburzeniami psychicznymi spowodowanymi używaniem leków uspokajających i nasennych. W 2006 roku z tego powodu leczono 213 osób a w 2007r. już 403 osoby. Tabela 2. Leczeni z zaburzeniami spowodowanymi używaniem środków psychoaktywnych w województwie małopolskim w 2007r. Leczeni Leczeni po raz pierwszy Wyszczególnienie Ogółem W tym w wieku Ogółem W tym w wieku Do 18 lat 19-29 lat Do 18 lat 19-29 lat Ogółem 2 056 156 919 701 100 361 z liczby ogółem - mężczyźni 1 391 116 681 458 83 267 Zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych Opiaty (F11) 529 5 296 186 3 134 Kanabinole (F12) 162 61 90 77 40 34 Leki uspokajające i nasenne (F13) 403 11 93 96 6 23 Kokaina (F14) 26 1 12 15-7 Inne substancje pobudzające, w tym kofeina (F15) 205 12 118 55 8 33 Substancje halucynogenne (F16) 6 1 4 3 1 2 Lotne rozpuszczalniki (F18) 14 2 11 4 1 2 Kilka substancji lub inne substancje psychoaktywne 560 57 262 180 35 101 (F19) Używanie tytoniu (F17) 136 6 30 78 6 24 8
Wykres 4 Zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych w Małopolsce w latach 2004-2007 - używanie tytoniu (F17)* 7 - kilka substancji lub inne substancje psychoaktywne (F19) 14 - lotne rozpuszczalniki (F18) 10 15 16 6 - substancje halucynogenne (F16) 7 6 8 - inne substancje pobudzające, w tym kofeina (F15) 26 - kokaina (F14) 8 7 3 - leki uspokajające i nasenne (F13) - kanabinole (F12) - opiaty (F11) 69 72 136 128 205 236 240 192 213 268 162 172 230 286 560 540 495 391 403 529 514 445 557 0 100 200 300 400 500 600 2004 2005 2006 2007 1.3. Ograniczanie szkód zdrowotnych Redukcja szkód zdrowotnych jest działaniem mającym na celu zmniejszenie szkód, jakie osoby uzależnione od narkotyków wyrządzają sobie, swoim bliskim i społeczeństwu. Można tu wymienić: pomoc socjalną, programy wymiany igieł i strzykawek, organizowanie noclegowni, porady medyczne, bezpłatne badania w kierunku HIV, itp. W Województwie Małopolskim od kilku lat funkcjonuje Poradnia Metadonowa. Działa ona przy Szpitalu im. Rydygiera w Krakowie. 9
Wykres 5 Pacjenci w programie metadonowym w Poradni Leczenia Uzależnień Szpitala im. Rydygiera w Krakowie 100 80 60 40 94 88 90 80 80 78 65 50 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 2005 2006 2007 W roku 2000 objętych leczeniem substytucyjnym było 50 osób, w 2006 liczba ta wzrosła do 90 by w 2007 spaść do 78. Wśród osób objętych programem w 2007r. było 26 kobiet i 52 mężczyzn. 3 1.4. Lecznictwo stacjonarne Placówki stacjonarne leczące narkomanów w województwie małopolskim: - Ośrodek Leczenia Uzależnień FORNACJA w Krakowie - Ośrodek Rehabilitacyjno-Readaptacyjny DOM GWAN w Krakowie - NZOZ Ośrodek Rehabilitacyjno-Readaptacyjny DOM MONARU w Krakowie Pleszowie - NZOZ DOM MONARU filia w Wierzbiu - Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym- hostel mieszkania readaptacyjne w Wieliczce Baryczy - Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym noclegowania dla osób uzależnionych w Krakowie - Stowarzyszenie MONAR dom dla samotnych matek MARKOT w Tuchowie - wspólnota CENACOLO dom w Porębie Radlnej koło Tarnowa. 3 Dane statystyczne pochodzą z Raportu pn. Monitorowanie problemów narkotykowych w województwie małopolskim w 2007 roku, Małopolska 2008, Marta Mordarska, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego. 10
Wykres 6 Leczeni z zaburzeniami spowodowanymi używaniem środków psychoaktywnych w województwie małopolskim w latach 1999-2006r. Liczba leczonych z powodu zaburzeń spowodowanych używaniem środków psychoaktywnych wynosiła w 2007 r. w Małopolsce 2 056, z czego 67,66% to mężczyźni. Największą grupą leczonych byli pacjenci w wieku 19-29 lat - 919 (44,7% ogółu leczonych) oraz do 18 lat - 156 (7,59%). 11
2. PRZECIWDZIAŁANIE NARKOMANII W MAŁOPOLSCE W ROKU 2007 REALIZACJA ZADAŃ W ramach realizacji zadań w tym obszarze Zarząd Województwa Małopolskiego przyjął w dniu 7 lutego 2008r uchwałę Nr 96/08 w sprawie ogłoszenia otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych Województwa Małopolskiego w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom w roku 2008. Celem otwartego konkursu jest wyłonienie ofert i zlecenie podmiotom, prowadzącym działalność pożytku publicznego, realizację zadań publicznych Województwa Małopolskiego w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom, odpowiadających celom Programu współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok 2008. Podmiotami uprawnionymi do składania ofert były: organizacje pozarządowe w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.),osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego, stowarzyszenia, jednostki samorządu terytorialnego, prowadzące działalność pożytku publicznego, jednostki organizacyjne podległe organom administracji publicznej lub przez nie nadzorowane, spółdzielnie socjalne. Na konkurs napłynęło 37 ofert, dofinansowanie otrzymało 18 ofert, w tym 9 z nich obejmowało swoim zakresem zadania w ramach Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2008-2013. Tabela. 3. Podmioty, które otrzymały dotację celową na działania związane z przeciwdziałaniem narkomanii. LP Nazwa Podmiotu Nazwa zadania Kwota umowy Kwota realizacji umowy 1 Centrum Terapii Uzależnień w Gorlicach, ul. Szpitalna 10A, 38-300 Gorlice Zajęcia profilaktyczne dla młodzieży. Konsultacje dla rodziców na temat uzależnień. 7 000,00 6 850,00 2 Centrum Terapii Uzależnień w Gorlicach, ul. Szpitalna 10A, 38-300 Gorlice Szkolenie wybranych grup zawodowych w zakresie problematyki uzależnień i przemocy 2 450,00 2 450,00 12
3 Fundacja Homo Homini im. Karola de Foucauld, ul. Ks. Popiełuszki 43, 30-898 Kraków Skuteczna profilaktyka zachowań problemowych młodzieży-kontynuacja 15 050,00 15 050,00 4 5 6 Niezależne Zrzeszenie Studentów Akademii Pedagogicznej w Krakowie, ul. Podchorążych 2 pok. 47, 30-084 Kraków Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Zielonki, ul. Krakowskie Przedmieście 116, 32-087 Zielonki Stowarzyszenie Ochronka Dom. Serce. Ludzie, ul. H. Sienkiewicza 52,32-700 Bochnia Cyberuzależnienia 9 000,00 9 000,00 Akademia Mistrzów II 22 000,00 22 000,00 Od deski do deski 4 500,00 4 372,00 7 Stowarzyszenie Ruch Pomocy Psychologicznej Integracja Oddziała w Krakowie, Al. Mickiewicza 3/015,31-120 Kraków Program profilaktyczny dla młodzieży gimnazjalnej "Wakacje na czysto" 12 000,00 11 294,40 8 9 Małopolski Ośrodek Fundacji PRAESTERNO, Al. Pokoju 7, 31-548 Kraków Program przeciwdziałania młodzieżowej patologii społecznej 23 000,00 23 000,00 Parafia Rzymsko Katolicka p.w. Św. Jadwigi Królowej, ul. Ariańska 4, 38- Uzależnieniom - nie 5 000,00 5 000,00 300 Gorlice Suma 100 000,00 99 016,40 Z budżetu Województwa Małopolskiego udzielono dotacji celowej na dofinansowanie zadania publicznego z dziedziny profilaktyki i przeciwdziałania narkomanii w ramach otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych Województwa Małopolskiego w roku 2008 na kwotę 99 016, 40 zł. W ramach konkursu można było aplikować w 3 obszarach zadaniowych. Zadanie 1: Ograniczenie używania alkoholu, narkotyków i nikotyny oraz związanych z tym problemów, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży Wspierane były działania polegające w szczególności na: wspieraniu programów profilaktyki uzależnień w środowiskach akademickich w Małopolsce, realizacji programów wsparcia dla osób uzależnionych od alkoholu, narkotyków i nikotyny utrzymujących abstynencję, ograniczaniu ryzyka szkód zdrowotnych wśród okazjonalnych użytkowników narkotyków. 13
Lp Oferent Nazwa zadania Kwota umowy 1. Stowarzyszenie Ruch Pomocy Psychologicznej "Integracja" Oddział w Krakowie Al. Mickiewicza 3/015 31-120 Kraków 2. Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Zielonki ul. Krakowskie Przedmieście 116 32-087 Zielonki 3. Małopolski Ośrodek Fundacji PRAESTERNO w Krakowie Aleja Pokoju 7 31-548 Kraków Program profilaktyczny dla młodzieży gimnazjalnej "Wakacje na czysto" "Akademia Mistrzów II PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA MŁODZIEŻOWEJ PATOLOGII SPOŁECZNEJ (profilaktyka uzależnień) - program autorski 12 000 22 000 23 000 4. Centrum Terapii Uzależnień w Gorlicach ul. Szpitalna 10 A 38-300 Gorlice Zajęcia profilaktyczne dla młodzieży. Konsultacje dla rodziców na temat uzależnień 7 000 Razem 64 00 1. Stowarzyszenie Ruch Pomocy Psychologicznej "Integracja" Oddział w Krakowie - Program profilaktyczny dla młodzieży gimnazjalnej "Wakacje na czysto Cel: Przeciwdziałanie i ograniczanie używania substancji odurzających (alkoholu i narkotyków) wśród młodzieży gimnazjalnej, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożenia w okresie wakacji jako czasie zwiększonej podatności na eksperymentowanie przy braku odpowiedniej kontroli ze strony dorosłych. Odbiorcy: 6 szkół gimnazjalnych z woj. małopolskiego, w sumie 149 uczniów. Działania: Warsztaty 3 godzinne dla młodzieży podczas których odbywały sie gry i zabawy integracyjne, dyskusje grupowe i burze mózgów, rysunki, mini wykłady itp. Podczas warsztatów uczestnicy otrzymali profesjonalną wiedzę na temat szkodliwości 14
substancji odurzających, niebezpieczeństw związanych z uzależnieniami oraz zagrożeń związanych z ryzykownymi zachowaniami. Nauczyciele aktywnie uczestniczyli w warsztatach dla klas, zajęcia w każdej klasie zostały poprzedzone konsultacjami diagnostycznymi z wychowawcami lub pedagogami celem zdiagnozowania klasy pod względem występowania problemów związanych ze stosowaniem przez uczniów środków odurzających oraz relacji interpersonalnych w klasie. Po warsztatach zrealizowano konsultacje doradcze z wychowawcami lub pedagogami klas. 2. Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Zielonki w Zielonkach - Akademia Mistrzów II Cel : Przygotowanie kadry do pracy w świetlicach socjoterapeutycznych i opiekuńczowychowawczych, uczestnicy w ramach zajęć praktycznych realizowali programy profilaktyki zintegrowanej Odbiorcy: 653 dzieci Działania: Obóz przetrwania celem było wytypowanie liderów środowiskowych, czyli wyselekcjonowanie osób z pasją, którzy swoją postawą, swoim życiem byliby żywym dowodem na tworzenie nowych przekonań normatywnych. Celem było zbudowanie grupy osób, których przekonania dawałyby podstawy do łamania stereotypów oraz którzy dla innych młodych ludzi mogliby się stać autorytetem. Program profilaktyczny Archezja twórcze spędzenie wolnego czasu. Program profilaktyczny Saper dotyczy zachowań agresywnych oraz sposobów radzenia sobie z nimi. 3. Małopolski Ośrodek Fundacji PRAESTERNO w Krakowie - PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA MŁODZIEŻOWEJ PATOLOGII SPOŁECZNEJ (profilaktyka uzależnień) - program autorski Cel: Zminimalizowanie szkodliwych zjawisk psychicznych i wpływów środowiskowych, stwarzających duże prawdopodobieństwo powstawania uzależnienia. 15
Odbiorcy: Młodzież - 111 osób (w grupach wsparcia, zajęcia klubowe, obóz), 1500 osób na godzinach wychowawczych Studenci 12 Rodzice- 52 osób (konsultacje i grupa), 600 prelekcje Działania: Młodzieżowe grupy psychokorekcyjne grupy wsparcia Klub Młodzieżowy czyli Twórcza Alternatywa Konsultacje indywidualne podopiecznych i dla rodziców Spotkanie z młodzieżą w ramach godzin wychowawczych Prelekcje dla rodziców w ramach wywiadówek Grupy warsztatowe dla rodziców Domowe Partnerstwo Letni Obóz Profilaktyczny Grupa psychokorekcyjna dla studentów 4. Zajęcia profilaktyczne dla młodzieży. Konsultacje dla rodziców na temat uzależnień - Centrum Terapii Uzależnień w Gorlicach Cel: Uzyskanie i poszerzenie wiedzy na temat używek (alkohol, narkotyki, nikotyna). Młodzież uzyskała wiedzę umożliwiająca rozwijanie umiejętności prospołecznych. Uczniowie na zajęciach trenowali umiejętności radzenia sobie z przykrymi emocjami oraz asertywnego odmawiania. Rodzice zapoznali się z podstawowymi sygnałami ostrzegawczymi wskazującymi na używanie środków psychoaktywnych przez młodzież. Uzyskali podstawowa wiedzę na temat radzenia sobie gdy dziecko ma kontakt z używkami. Odbiorcy: 482 uczniów z powiatu gorlickiego. Działania: Zajęcia profilaktyczne w szkołach: Konferencja z rodzicami 20 uczestników 16
Punkt konsultacyjny dla rodziców 10 osób Zadanie 2: Zwiększenie dostępności i skuteczności zorganizowanych form pomocy psychologicznej i socjoterapeutycznej w szczególności dla dzieci z rodzin z problemami alkoholowymi i innymi dysfunkcjami brak zadań z zakresu narkomani. W ramach tego zadania nie były realizowane żadne zadania z zakresu przeciwdziałania narkomanii. Zadanie 3: Rozwój edukacji publicznej w zakresie problematyki uzależnień i przeciwdziałania przemocy Wspierane były działania polegające w szczególności na: rozwijaniu profilaktyki rodzinnej i środowiskowej w zakresie problemów uzależnień, promowaniu pozytywnych postaw społecznych w profilaktyce dotyczącej problemu uzależnień, wspieraniu działań szkoleniowych podnoszących kwalifikacje i umiejętności grup zawodowych w obszarze przeciwdziałania przemocy, wspieraniu i promocji wolontariatu w obszarze profilaktyki uzależnień. Lp. Oferent Nazwa zadania Proponowana kwota dotacji 5. Fundacja Homo Homini im. Karola de Foucauld ul. Ks. Popiełuszki 43 30-898 Kraków 6. Stowarzyszenie "Ochronka Dom Serce Ludzie" ul. H. Sienkiewicza 2 32-700 Bochnia Skuteczna profilaktyka zachowań problemowych młodzieżykontynuacja "Od deski do deski" 15 050 4 500 7. Niezależne Zrzeszenie Studentów Akademii Pedagogicznej w Krakowie ul. Podchorążych 2 pok. 47 30-084 Kraków CYBERUZALEZNIENIA.PL 9 000 17
8. Centrum Terapii Uzależnień w Gorlicach ul. Szpitalna 10 A 38-300 Gorlice Szkolenie wybranych grup zawodowych w zakresie problematyki uzależnień i przemocy 2 450 9. Parafia Rzymsko-Katolicka p.w. Św. Jadwigi Królowej ul. Ariańska 4 38-300 Gorlice UZALEŻNIENIOM - NIE 5 000 Razem 36 000 5. Skuteczna profilaktyka zachowań problemowych młodzieży, Program Bez Ryzyka kontynuacja - Fundacja Homo Homini im. Karola de Foucauld Cel: Doskonalenie metod profilaktycznych oraz podniesienie i weryfikacja skuteczności działań z zakresu profilaktyki problemowej ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki uzależnień oraz ryzykownych zachowań seksualnych. Odbiorcy: 15 klas trzecich szkół ponadgimnazjalnych 367 uczniów Była to kontynuacja programu z 2007 roku (w pierwszym etapie programu objęto nim 419 uczniów z 15 klas, w drugim etapie uczestniczyło 367 uczniów z kolejnych 15 klas. Łącznie wiec programem objęto 786 uczniów szkół ponadgimnazjalnych. 6. Stowarzyszenie "Ochronka Dom Serce Ludzie" - "Od deski do deski" Cel: Promowanie wśród uczestników pozytywnych postaw prospołecznych. Odbiorcy: Dzieci i młodzież z grup ryzyka 80 osób Działania: Zajęcia profilaktyczno-edukacyjne Zajęcia arteterapeutyczne Zajęcia psychologiczne 18
7. Projekt Cyberuzależnienia Cel: Kreowanie właściwych postaw społecznych wobec nowego problemu jakim jest uzależnienie od komputera i Internetu w środowisku osób pracujących z dziećmi i młodzieżą. Cel ten został w pełni zrealizowany poprzez podniesienie świadomości społecznej problemu uzależnienia od zdobyczy nowoczesnych technologii. Odbiorcy: 263 osoby Działania: Uczestnicy konferencji: 263 osoby w tym 155 nauczycieli szkolnych oraz akademickich Strona internetowa konferencji 25 000 unikalnych wejść Nakład wydanej publikacji pokonferencyjnej 1000 sztuk Nakład ulotki skierowanej do szkół 110 000 sztuk Strona internetowa projektu 1 szt Konferencja naukowa skierowana głównie do osób pracujących na co dzień z dziećmi i młodzieżą, nauczycieli oraz pedagogów. Ponadto konferencja była mocna promowana w środowisku akademickim. Dodatkowym atutem stała się transmisja on-line za pośrednictwem kanałów internetowych. Konferencję można było oglądać z każdego miejsca na świecie, wystarczyło tylko łącze internetowe. 8. Szkolenie wybranych grup zawodowych w zakresie problematyki uzależnień i przemocy - Centrum Terapii Uzależnień w Gorlicach Cel: Przeszkolenie wybranych grup zawodowych w zakresie problematyki uzależnień i przemocy. Adresaci: 37 osób, pracownicy opieki społecznej, kuratorzy sądowi, policjanci, pielęgniarki środowiskowe z gmin powiatu gorlickiego, nowosądeckiego i tarnowskiego. 19
Działania: Łącznie zrealizowano 56 godzin szkoleniowych. Dzięki przeprowadzonym szkoleniom osoby zajmujące sie pomaganiem rodzinom z problemami uzależnień i przemocy zdobyły dodatkową wiedzę i kwalifikacje w zakresie poprawy jakości udzielanej pomocy w ich środowisku lokalnym. 2.2 Opracowywanie profesjonalnych kampanii edukacyjnych wykorzystujących środki społecznej komunikacji. Kampania Miesiąc Odpowiedzialnej Sprzedaży Małopolska 2008 Kampania Miesiąc Odpowiedzialnej Sprzedaży 2008 jest autonomicznym Małopolskim projektem realizowanym przy współpracy z Koalicją Programu STOP18! Cel: przeciwdziałanie dostępowi osób niepełnoletnich do wyrobów tytoniowych, wdrożenie programów antytytoniowych w szczególności kierowanych do dzieci i młodzieży. Adresaci: sprzedawcy wyrobów tytoniowych, psycholodzy i pedagodzy szkolni, rodzice dzieci szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, mieszkańcy Małopolski. Realizatorzy: Pełnomocnik Zarządu Województwa Małopolskiego ds. Profilaktyki i Przeciwdziałania Uzależnieniom, Koalicja Programu STOP18! Partnerzy Kampanii: samorządy gminne, samorządy powiatowe, inne instytucje i służby, organizacje pozarządowe. 20
Do Kampanii w roku 2008 aktywnie włączyło się 60 samorządów gminnych. Również Małopolska Policja włączyły się w działania kampanijne. Najważniejsze projekty realizowane w ramach Kampanii: Szkoła Odpowiedzialnej Sprzedaży - Szkolenie regionalnych edukatorów z zasad odpowiedzialnej sprzedaży Lato ze STOP 18! Szkolenie Jak uchronić dziecko przed paleniem Nie spalaj się bądź aktywny Budowanie lokalnych koalicji na rzecz odpowiedzialnej sprzedaży Jak uchronić dziecko przed paleniem tytoniu Rozdystrybuowano materiały kampanijne: Ulotki dla sprzedawców 10 000 sztuk przypominających o zasadach handlu wyrobami tytoniowymi oraz o karach za sprzedaż papierosów niepełnoletnim. Burmistrzowie większości z blisko 60 gmin zaangażowanych w kampanię podpisali listy do sprzedawców, w których przypominali o problemie i apelowali o przestrzeganie zakazu. W szkołach rodzice uczyli się, jak uchronić dziecko przed paleniem. Część gmin organizowało własne badania poziomu przestrzegania prawa z udziałem tajemniczego klienta, happeningi i konkursy. Policja w ramach Kampanii: przeprowadziła 5298 kontroli punktów sprzedaży wyrobów tytoniowych przeprowadziła 893 szkoleń dla sprzedawców wyrobów tytoniowych, przeprowadziła 863 prelekcji i pogadanek dla rodziców, dzieci i młodzieży i wychowawców, ujawniła 135 nieletnich palących papierosy, ujawniła 7 nieprawidłowości w związku ze sprzedażą papierosów osobom poniżej 18 lat. Młodzież z Małopolski ma niezwykle łatwy dostęp do papierosów. Jak wynika z ostatnich badań Programu Stop 18!, w Krakowie, aż 97% sprzedawców łamie zasady handlu wyrobami tytoniowymi. Podobne badania prowadzą również samorządy. W jednej z gmin biorących 21
udział w Kampanii, aż 46% sprzedawców nie prosiło o dokument potwierdzający pełnoletniość kupującego, mimo iż ten wyglądał na mniej niż 18 lat. Małopolski Konkurs na Bajkę Profilaktyczną i Ilustrację do Bajek Profilaktycznych edycja IV. Cel Wyposażenie pedagogów, wychowawców, nauczycieli i terapeutów z terenu Województwa Małopolskiego w specjalistyczne narzędzia do pracy profilaktyczno-wychowawczej. Odbiorcy Uczniowie IV-VI szkół podstawowych, szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z Małopolski. Do konkursu zgłoszono 145 prac literackich i plastycznych. Wyróżniono 51 laureatów, najlepsze prace literackie i 16 plastycznych zostało wydane w nakładzie 1000 egzemplarzy w publikacji pod tytułem Małopolskie Bajki Profilaktyczne - edycja IV. 2.3 Profilaktyka realizowana przez samorządy gminne 4 Gminne programy przeciwdziałania narkomanii są stosunkowo nowym zadaniem samorządów, gdyż tworzone są na poziomie gmin od 2006r. Wiąże się to z wieloma problemami związanymi z brakiem doświadczeń w tym obszarze. W 2008 r jedynie połowa gmin 95 opracowało oddzielny program przeciwdziałania narkomani, natomiast 70 gmin opracowało wspólny gminny program przeciwdziałania uzależnieniom. Koszty działań poniesione przez gminy na realizację gminnych programów przeciwdziałania narkomani wyniosły w roku 2008-2 300 939 zł, natomiast całkowity koszt działań skierowanych na przeciwdziałanie uzależnieniom, realizowanych w 2008, w tym całkowite koszty realizacji gminnego programu przeciwdziałania uzależnieniom w części dotyczącej przeciwdziałania narkomanii wyniosła 6 763 976 zł. Profilaktyka pierwszorzędowa W 2008 r. w Małopolsce 138 samorządów gminnych wpierało finansowo programy profilaktyki pierwszorzędowej adresowane do grup niskiego ryzyka. Liczba dzieci 4 dane ze sprawozdań z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomani przez Gminy w roku 2008 22
i młodzieży objętych działaniami prowadzonymi w szkołach wyniosła 137 042, poza szkołami 23 492, liczba dorosłych objętych działaniami w szkołach wyniosła 16 603, poza szkołami 4614. Całkowite koszty poniesione w związku z realizacją zadań profilaktyki pierwszorzędowej wyniosły 2 611 366 zł. Profilaktyka drugorzędowa Profilaktyka drugorzędowa adresowana do grup podwyższonego ryzyka, jest realizowana przez mały odsetek gmin województwa małopolskiego. Jedynie 38 gmin wpierało finansowo takie programy. Liczba dzieci i młodzieży objętych działaniami prowadzonymi poza szkołami wynosi 3820, w szkołach 4293, liczba dorosłych objętych działaniami poza szkołami wynosiła 1675, w szkołach 340. Całkowite koszty poniesione w związku z realizacją zadań profilaktyki drugorzędowej wyniosły 646 245,8 zł. 3. Podsumowanie: Monitorowanie problemów narkotykowych w Polsce jest zagadnieniem nowym i wciąż napotykającym na wiele problemów. Brak jest na poziomie lokalnym jednolitego systemu gromadzenia i przekazywania danych z szeregu instytucji. Niemniej jednak działania podejmowane w ostatnich latach przez KBPN oraz Ekspertów Wojewódzkich pozwalają na uporządkowanie dostępnych informacji, zwiększenie ich ilości, a także poprawienie ich jakości co pozwala na dokonywanie coraz bardziej zaawansowanych analiz i porównań a w konsekwencji znacząco zwiększa nasz stan wiedzy w obszarze problemów narkotykowych. 23