Raport o stanie rynku pocztowego za rok 2012

Raport o stanie rynku pocztowego za rok 2012 Warszawa, maj 2013 r.

1. Wprowadzenie... 3 2. Podstawy prawne regulujące funkcjonowanie rynku usług pocztowych... 6 2.1. Prawo krajowe...6 2.2. Prawo europejskie...6 3. Struktura podmiotowa rynku usług pocztowych... 8 3.1. Istota rynku usług pocztowych...8 3.2. Podmioty krajowego rynku usług pocztowych...9 3.2.1 Organy państwa...9 3.2.2. Rola i zadania organu regulacyjnego... 10 3.2.3. Operatorzy pocztowi... 11 4. Analiza funkcjonowania rynku usług pocztowych...19 4.1. Analiza działalności operatora publicznego w 2012 roku... 19 4.2. Analiza działalności operatorów niepublicznych w 2012 roku... 26 4.3. Analiza porównawcza działalności operatorów niepublicznych i operatora publicznego w latach 2006-2012... 35 5. Wnioski...48 Spis tabel...51 Spis wykresów...51 Załącznik wyniki kontroli działalności pocztowej...53 Urząd Komunikacji Elektronicznej 2

Niniejszy raport został sporządzony zgodnie z art. 43 ust. 6 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (Dz.U. z 2012 r. poz. 1529) na podstawie informacji uzyskanych od operatorów pocztowych zgodnie z art. 44 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1159, z późn. zm.) w związku z art. 185 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe. Przepisy te obligowały operatorów pocztowych do przedłożenia Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej sprawozdań z działalności pocztowej prowadzonej w 2012 roku. Sprawozdanie przedstawił operator świadczący powszechne usługi pocztowe (Poczta Polska S.A.) oraz 153 innych operatorów. Działalnością pocztową w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe, obowiązującej do końca 2012 roku, było wykonywanie działalności gospodarczej, polegającej na świadczeniu usług pocztowych w obrocie krajowym lub zagranicznym 1. 1. Wprowadzenie Rynek usług pocztowych w Polsce w ostatnich latach stopniowo ewoluował w kierunku otwierania się na konkurencję i tworzenia jednego z ważnych ogniw wewnętrznego rynku Unii Europejskiej. Systematycznie zmniejszał się obszar usług zastrzeżonych dla operatora publicznego i zarazem zwiększała się konkurencja rynkowa. Nowe możliwości i warunki sprzyjające wzrostowi konkurencji zostały stworzone przede wszystkim dzięki unijnym regulacjom prawnym. Tzw. III Dyrektywa pocztowa z 2008 roku wyznaczyła termin pełnego otwarcia wspólnego rynku do 31 grudnia 2010 roku i określiła zasady jego funkcjonowania w warunkach pełnej liberalizacji. Polska skorzystała z możliwości przesunięcia terminu wdrożenia tej dyrektywy do końca 2012 roku. W 2012 roku, poza Pocztą Polską S.A., do rejestru operatorów pocztowych wpisanych było 267 podmiotów, według stanu na koniec 2012 roku, wobec 247 zarejestrowanych w 2011 roku. Należy przy tym zaznaczyć, że nie wszyscy operatorzy, którzy uzyskali wpis, faktycznie prowadzą działalność. Operatorów działających w 2012 roku było 153. Ich liczba jest więc od 3 lat stabilna, ponieważ w 2011 działalność prowadziło 154 operatorów, natomiast w 2010 152. Głównym graczem na rynku pocztowym nadal pozostaje Poczta Polska. Jest ona aktualnie jedynym podmiotem dysponującym infrastrukturą niezbędną do świadczenia usług pocztowych o charakterze powszechnym. Powszechne usługi pocztowe stanowią nadal najbardziej istotną pozycję wśród usług realizowanych przez Pocztę Polską. W tej grupie usług najbardziej znaczącą pozycją są przesyłki listowe nierejestrowane. Potwierdzeniem tego są dane za 2012 rok, w którym operator publiczny zrealizował w obrocie krajowym i zagranicznym ponad 2,0 mld usług pocztowych (powszechne usługi pocztowe, umowne usługi pocztowe, w tym kurierskie), co przełożyło się na ponad 4,7 mld zł przychodu. W tej liczbie usług było niemal 1,4 mld powszechnych usług pocztowych, które wygenerowały prawie 4,0 mld zł przychodu, z czego ponad 1,2 mld stanowiły przesyłki listowe, z których przychód wyniósł ponad 3,2 mld zł. Operatorzy niepubliczni zrealizowali w 2012 roku ogółem (w obrocie krajowym i zagranicznym) prawie 3,2 mld usług pocztowych (przesyłki z korespondencją, przesyłki 1 Z uwagi na fakt, że niniejsze opracowanie dotyczy roku 2012 posłużono się w nim terminologią stosowaną w ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe, która obowiązywała do końca 2012 roku. Jeśli w raporcie jest mowa o ustawie Prawo pocztowe lub Prawie pocztowym, to należy przez to rozumieć ustawę z dnia 12 czerwca 2003 r. Jeśli natomiast zachodziła konieczność odwołania się do nowej ustawy, tj. ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe, wyraźnie zaznaczano, że chodzi o nową ustawę. Urząd Komunikacji Elektronicznej 3

reklamowe, paczki, druki bezadresowe), co przełożyło się na prawie 1,6 mld zł przychodu. Analiza danych przedstawionych przez ww. operatorów wskazuje m.in., że w obrocie krajowym największy udział pod względem wolumenu mają druki bezadresowe (90,9%), które jednak nie odgrywają znaczącej roli w przychodach (8,9%). Głównym źródłem przychodów operatorów niepublicznych są paczki w obrocie krajowym generują one ok. 60,5% przychodów, a w obrocie zagranicznym ok. 72,5%. Należy jednak zaznaczyć, że w sprawozdaniach z działalności pocztowej w latach 2008-2012 część operatorów nie wykazała danych o działalności w obszarze paczek. W obowiązującym do końca 2012 roku stanie prawnym operatorzy ci prezentowali stanowisko, że tego typu usługi były przez nich świadczone w oparciu o przepisy Prawa przewozowego, a nie Prawa pocztowego, gdzie paczka pocztowa jest zdefiniowana jako usługa operatora publicznego. W związku z tym dane o usługach paczkowych świadczonych przez operatorów niepublicznych są w latach 2008-2012 niepełne i przez to nieporównywalne do lat poprzednich. Z uwagi na sposób zdefiniowania paczki pocztowej w Prawie pocztowym, Prezes UKE nie miał prawnych możliwości wyegzekwowania tych danych. Z analizy wolumenu usług zrealizowanych w 2012 roku w poszczególnych segmentach rynku przez wszystkich operatorów wynika, że Poczta Polska jest zdecydowanie dominującym podmiotem w obszarze przesyłek z korespondencją oraz przesyłek reklamowych (jej udziały wyniosły odpowiednio 86,9% i 90,7%). W segmencie paczek i innych usług umownych znaczący udział w wolumenie (53,5%) posiadali operatorzy niepubliczni, ale jak już zaznaczano udział ten w latach 2008-2012 jest znacznie zaniżony. W obszarze druków bezadresowych zdecydowaną przewagę mieli operatorzy niepubliczni (91,0% wolumenu). Należy jednak podkreślić, że działalność w tym ostatnim obszarze może być prowadzona bez wpisu do rejestru operatorów pocztowych, więc UKE nie dysponuje pełnymi danymi w tym zakresie i należy przypuszczać, że faktyczna struktura tego rynku była inna (ze znacznie mniejszym udziałem Poczty Polskiej). Podobnie do przedstawionej powyżej struktury wolumenu kształtowała się struktura przychodów operatorów w poszczególnych segmentach rynku. Na podstawie uzyskanych w ostatnich latach danych o liczbie operatorów niepublicznych oraz liczbie przesyłek należy stwierdzić, że po okresie dynamicznych zmian rynek pocztowy zaczął się stabilizować. Można przypuszczać, że do spowolnienia tempa jego rozwoju przyczyniła się decyzja o przesunięciu terminu pełnej liberalizacji rynku pocztowego w Polsce, jak również sytuacja makroekonomiczna kraju. Znaczenie otwarcia rynku dla jego rozwoju należy rozpatrywać przede wszystkim w kontekście wielkości obszaru zastrzeżonego, czyli tej części rynku która była zarezerwowana dla operatora publicznego. Obszar zastrzeżony, obejmujący od 2006 roku przesyłki do 50 g, stanowił ponad 70% całego rynku usług pocztowych (bez uwzględnienia druków bezadresowych) i generował ok. 50% przychodów. Warto zwrócić uwagę, że zarówno wielkość wolumenu w tym obszarze, jak i wartość przychodów w latach 2006-2012 utrzymywała się na stałym poziomie. Z tej atrakcyjnej części rynku pocztowego dotychczas korzyści czerpał przede wszystkim operator publiczny. Obszar zastrzeżony ustanowiony był bowiem w celu finansowania obowiązku świadczenia powszechnych usług pocztowych. Należy jednak pamiętać, że nadawcami tych najlżejszych przesyłek są przede wszystkim duże przedsiębiorstwa (banki, operatorzy telekomunikacyjni, przedsiębiorstwa energetyczne i gazowe itp.) i przesyłki te zawierają rachunki, faktury, rozliczenia etc. Ponieważ tego rodzaju dokumenty coraz częściej są wysyłane za pomocą środków komunikacji elektronicznej, ten segment rynku będzie się stopniowo zmniejszał i tracił na atrakcyjności. Znacznie większy potencjał rozwojowy ma obszar tradycyjnych usług paczkowych oraz usług kurierskich. Jednak trudno było go oceniać, ponieważ w obowiązującym do końca 2012 roku Prawie pocztowym pojęcia były na tyle nieprecyzyjne, że praktycznie co roku występowało zjawisko przesunięcia części usług pocztowych do sektora usług przewozowych. Nasilenie Urząd Komunikacji Elektronicznej 4

tego zjawiska stwierdzono już w 2008 roku. Dotyczyło to w szczególności usług paczkowych, ponieważ definicja paczki pocztowej w Prawie pocztowym określała ją jako usługę operatora publicznego, którym była Poczta Polska. Ważnym od kilku lat zagadnieniem pozostawała sytuacja operatora publicznego, ściślej jego przygotowanie do funkcjonowania na zliberalizowanym rynku pocztowym. Kwestia ta była istotna, ponieważ jest to największy gracz na rynku usług pocztowych i kształt tego rynku w dużym stopniu zależy zarówno od decyzji organów państwa wobec operatora publicznego, jak i działań podjętych przez to przedsiębiorstwo. Biorąc pod uwagę fakt, że przesunięcie terminu pełnej liberalizacji polskiego rynku pocztowego na 1 stycznia 2013 roku podyktowane było przede wszystkim potrzebą umożliwienia operatorowi publicznemu dostosowania się do nowej sytuacji rynkowej, operator ten powinien był wykorzystać uzyskany w ten sposób czas na rozwiązanie istotnych dla niego problemów. Ocena, czy to się udało, będzie możliwa w kolejnych latach funkcjonowania tego operatora na w pełni zliberalizowanym rynku. Istotnym zadaniem dla organów państwa było uchwalenie nowego Prawa pocztowego, nie tylko z uwagi na konieczność wdrożenia postanowień III Dyrektywy pocztowej do 31 grudnia 2012 roku, ale także ze względu na potrzebę uporządkowania otoczenia prawnego, w którym działają operatorzy pocztowi (np. unormowania kwestii takich pojęć jak paczka pocztowa czy usługa kurierska). Nowa ustawa, która została uchwalona 23 listopada 2012 roku, powinna stanowić bardziej precyzyjne ramy prawne dla funkcjonowania rynku pocztowego w Polsce i zapewniać operatorom warunki do uczciwego konkurowania na wolnym już rynku, a konsumentom dostęp do usług pocztowych o wysokiej jakości i przystępnych cenach. Urząd Komunikacji Elektronicznej 5

2. Podstawy prawne regulujące funkcjonowanie rynku usług pocztowych 2.1. Prawo krajowe Prezes UKE, jako organ regulacyjny dla rynku usług pocztowych w Polsce działał w 2012 roku, na podstawie dwóch aktów prawnych: ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 171, poz. 1800, z późn. zm.), ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1159, z późn. zm.). W roku 2012 nie były wprowadzane zmiany do krajowych regulacji w zakresie rynku pocztowego. Natomiast w dniu 23 listopada 2012 roku przyjęta została nowa ustawa Prawo pocztowe, opublikowana w Dzienniku Ustaw z dnia 29 grudnia 2012 r. pod poz. 1529. Jej datę wejścia w życie określono na 1 stycznia 2013 roku. 2.2. Prawo europejskie Aktami regulującymi rynek pocztowy Unii Europejskiej w 2012 roku były trzy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady: Dyrektywa 97/67/WE z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wspólnych reguł rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz poprawy jakości usług (tzw. I Dyrektywa pocztowa), Dyrektywa 2002/39/WE z dnia 10 czerwca 2002 r. zmieniająca Dyrektywę 97/67/WE w zakresie dalszego otwarcia na konkurencję wspólnotowych usług powszechnych (tzw. II Dyrektywa pocztowa), Dyrektywa 2008/6/WE z dnia 20 lutego 2008 r. zmieniająca Dyrektywę 97/67/WE w odniesieniu do pełnego urzeczywistnienia rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty (tzw. III Dyrektywa pocztowa). Dyrektywy określają status prawny i zakres funkcjonowania niezależnych organów regulacyjnych w państwach członkowskich, jak również zawierają obligatoryjne postanowienia, które kraje członkowskie UE powinny implementować do swojego porządku prawnego. Głównymi celami określonymi przepisami ww. dyrektyw jest zapewnienie świadczenia powszechnych usług pocztowych w ramach UE, a także ustalenie zasad taryfowych i przejrzystości rachunków na potrzeby świadczenia usług powszechnych oraz ustanawianie norm jakości i systemu zapewniającego zgodność z normami. Jednym z ważniejszych celów polityki pocztowej UE jest pogodzenie dążenia do przeprowadzenia kontrolowanej liberalizacji rynku usług pocztowych z zagwarantowaniem konsumentom wysokiej jakości usług pocztowych, w tym zapewnieniem świadczenia usługi powszechnej po przystępnych cenach z trwałą gwarancją jej świadczenia. III Dyrektywa pocztowa określiła datę 31 grudnia 2010 roku jako termin wprowadzenia przez państwa członkowskie w życie przepisów krajowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do jej wykonania. Na zasadzie odstępstwa takie państwa członkowskie jak: Urząd Komunikacji Elektronicznej 6

Czechy, Grecja, Cypr, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Węgry, Malta, Polska, Rumunia i Słowacja mogły przesunąć termin wdrożenia dyrektywy do dnia 31 grudnia 2012 roku i utrzymać usługi zastrzeżone dla operatora(-ów) świadczącego(-ych) usługę powszechną. Polska skorzystała z możliwości przesunięcia tego terminu i wdrożenia nowych przepisów z dniem 1 stycznia 2013 roku. W związku z powyższym już w 2008 roku podjęte zostały prace nad implementacją do polskiego porządku prawnego postanowień III Dyrektywy pocztowej. Prace te były kontynuowane w latach 2009-2012. Zostały one zakończone przyjęciem wspomnianej już ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (Dz.U. z 2012 r., poz. 1529). Urząd Komunikacji Elektronicznej 7

3. Struktura podmiotowa rynku usług pocztowych 3.1. Istota rynku usług pocztowych Uczestnikami rynku pocztowego w 2012 roku były: podmioty świadczące usługi pocztowe na podstawie stosownych uprawnień (operatorzy prowadzący działalność na podstawie zezwolenia lub wpisu do rejestru), wśród których specjalne miejsce zajmuje Poczta Polska jako podmiot ustawowo obowiązany do świadczenia powszechnych usług pocztowych (operator publiczny), konsumenci usług pocztowych (indywidualni i instytucjonalni), organy władzy ustawodawczej (Sejm i Senat), organy administracji publicznej, które pełnią funkcję wykonawczą (minister właściwy ds. łączności) i regulacyjną (Prezes UKE). Między tymi podmiotami zachodzi szereg zależności: operatorzy dysponują określonymi zasobami, które wykorzystują do świadczenia usług i osiągania z tego tytułu przychodów, jednocześnie konkurując ze sobą, konsumenci realizują swoje potrzeby w zakresie usług pocztowych oczekując ich dostępności terytorialnej i cenowej oraz wysokiej jakości, natomiast organy administracji publicznej stoją na straży prawidłowości funkcjonowania rynku pod kątem zachowań konkurencyjnych operatorów oraz stopnia zaspokojenia potrzeb konsumentów. Podmioty działające na rynku w 2012 roku funkcjonowały w jego czterech obszarach: 1) zastrzeżonym dla operatora publicznego 2) wymagającym uzyskania zezwolenia 3) wymagającym wpisu do rejestru operatorów obejmującym wykonywanie usług pocztowych polegających na: przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu w obrocie krajowym przesyłek z korespondencją, przesyłek reklamowych i innych przesyłek nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości o masie nieprzekraczającej granicy wagowej 50 g, przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu w obrocie zagranicznym przesyłek o masie nieprzekraczającej granicy wagowej 50 g, przyjmowaniu i doręczaniu w obrocie krajowym i zagranicznym przesyłek z korespondencją, o ile w procesie przyjmowania lub doręczania stają się one przesyłkami o masie nieprzekraczającej granicy wagowej 50 g; obejmującym wykonywanie działalności pocztowej w zakresie przyjmowania, przemieszczania i doręczania w obrocie krajowym i zagranicznym: przesyłek dla ociemniałych, przesyłek z korespondencją do 2000 g z wyłączeniem: o przesyłek o których mowa art. 47 ust. 1 pkt 1 lit. a i pkt 2, z zastrzeżeniem art. 47 ust. 2 i 4 ustawy Prawo pocztowe, o przesyłek przyjmowanych, przemieszczanych i doręczanych w sposób inny niż określony dla powszechnych usług pocztowych; obejmującym wykonywanie działalności pocztowej niewymagającej zezwolenia; Urząd Komunikacji Elektronicznej 8

pocztowych 4) całkowicie wolnym dotyczącym działalności pocztowej polegającej na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu druków bezadresowych. Rynek usług pocztowych w Polsce do końca 2012 roku podlegał procesowi stopniowej liberalizacji przy zauważalnym wzroście konkurencji. Liberalizacja rynku pocztowego postępowała poprzez znaczące zmniejszenie obszaru zastrzeżonego dla operatora publicznego w zakresie przesyłek listowych według kryterium wagowego i cenowego (art. 47 ust. 2 i ust. 4 Prawa pocztowego). Kryterium wagowe: Kryterium cenowe: I etap od dnia wejścia w życie ustawy do 30 kwietnia 2004 roku do 500 g 5-krotność opłaty 2 II etap od 1 maja 2004 do 31 grudnia 2005 roku do 350 g 3-krotność opłaty III etap od 1 stycznia 2006 roku do 31 grudnia 2012 roku do 50 g 2,5-krotność opłaty Wspominana już wcześniej ustawa uchwalona dnia 23 listopada 2012 roku ostatecznie zniosła obszar zastrzeżony. A zatem jej wejście w życie od 1 stycznia 2013 roku oznacza pełne otwarcie rynku pocztowego w Polsce. 3.2. Podmioty krajowego rynku usług pocztowych 3.2.1 Organy państwa Rolą Sejmu i Senatu jest stanowienie prawa, a więc określanie za pomocą przepisów ustawowych ram prawnych dla funkcjonowania rynku pocztowego. Rząd, reprezentowany przez ministra właściwego ds. łączności, którym jest Minister Administracji i Cyfryzacji, tworzy politykę gospodarczą państwa w stosunku do rynku usług pocztowych. Prezes UKE posiada natomiast kompetencje regulacyjne i kontrolne na rynku pocztowym. 2 Opłaty za przyjęcie, przemieszczenie i doręczenie przesyłki listowej stanowiącej przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego obowiązującego w danym czasie odpowiednio w obrocie krajowym i zagranicznym (art. 47 ust. 2 Prawa pocztowego). Urząd Komunikacji Elektronicznej 9

3.2.2. Rola i zadania organu regulacyjnego Funkcje organu regulacyjnego w zakresie rynku pocztowego można podzielić na regulacyjne, kontrolne, mediacyjne i inspiracyjne. Przy wykonywaniu swoich zadań, określonych Prawem pocztowym, Prezes UKE kieruje się nadrzędnym celem, który jest zgodny z dyrektywami UE, czyli nadzorem i kontrolą rynku przechodzącego kolejne etapy liberalizacji, przy stałym monitorowaniu poziomu jakości usług oraz utrzymaniu zasad uczciwej konkurencji. Wykonując funkcję regulacyjną, Prezes UKE oddziałuje na strukturę podmiotową rynku usług pocztowych poprzez posiadane kompetencje do wydawania zezwoleń na wykonywanie działalności pocztowej oraz dokonywania wpisu do rejestru działalności regulowanej, jak również prawo do cofania oraz ograniczania zakresu zezwoleń oraz wydawania decyzji o zakazie wykonywania działalności pocztowej objętej wpisem do rejestru. Głównym zadaniem kontrolnym regulatora jest stały nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawa przez operatorów oraz zapewnianie odpowiedniego poziomu jakości świadczenia usług pocztowych, w tym usług powszechnych. Podstawowym zadaniem Prezesa UKE w realizacji funkcji mediacyjnej jest rozstrzyganie sporów cywilnoprawnych pomiędzy konsumentami i operatorami w postępowaniach mediacyjnych, z zachowaniem bezstronności i zasady równego traktowania stron. Funkcja mediacyjna organu regulacyjnego przejawia się także w działalności Stałego polubownego sądu konsumenckiego przy Prezesie UKE. Funkcję inspiracyjną regulator wykonuje głównie poprzez stałe i aktywne uczestnictwo w pracach legislacyjnych oraz przedkładanie własnych propozycji rozwiązań prawnych dostosowujących ustawodawstwo do zmieniających się warunków na krajowym i międzynarodowym rynku usług pocztowych. Strategia regulacyjna w zakresie rynku usług pocztowych W 2012 roku w ramach prac nad Strategią Prezesa UKE 3 opracowano również jej elementy odnoszące się do rynku usług pocztowych. Prace nad Strategią przebiegały równolegle do prac legislacyjnych, których głównym celem było przygotowanie rynku pocztowego do pełnej liberalizacji, poprzez stworzenie warunków do jego harmonijnego rozwoju, wprowadzenie zasad wolnej, uczciwej konkurencji oraz zapewnienie sprawnej organizacji rynku, gwarantującej świadczenie usługi powszechnej na wysokim poziomie, po przystępnych cenach oraz wysoki poziom zadowolenia konsumentów z usług pocztowych. W ramach analizy SWOT zidentyfikowane zostały następujące szanse rozumiane jako uwarunkowania i czynniki, które rokują pozytywny wpływ na rynek pocztowy: poprawa standardów działalności pocztowego operatora publicznego, zwiększenie dostępności usług pocztowych, zwiększona efektywność wykorzystania elementów infrastruktury pocztowej, rozwój pocztowych usług hurtowych, konwergencja usług pocztowych i elektronicznych, możliwość wykorzystania doświadczeń innych Państw Członkowskich w implementacji zasad konkurencji. Na podstawie przeprowadzonej analizy sformułowano również wyzwania, jakie stoją w najbliższych latach przed Prezesem UKE. Są to: 3 Dokument został opublikowany dnia 27 listopada 2012 roku: http://www.uke.gov.pl/strategia-regulacyjna-doroku-2015-8802. Urząd Komunikacji Elektronicznej 10

odpowiedni dobór zakresu i narzędzi regulacyjnych do zmieniających się uwarunkowań w poszczególnych segmentach rynku, poprawa jakości i przystępności cenowej usług, zapewnienie wdrożenia nowych rozwiązań regulacyjnych i zasad konkurencji, analiza segmentów rynku i zaprojektowanie odpowiednich narzędzi regulacyjnych, zapewnienie przejrzystości regulacji dla wszystkich uczestników rynku. W tym kontekście wyznaczono następujący cel strategiczny na okres do 2015 roku zapewnienie skutecznego otwarcia rynku na konkurencję. W jego ramach zaplanowano takie działania jak: przygotowanie uczestników rynku do wprowadzenia zasad konkurencji w nowym stanie prawnym, wdrożenie mechanizmu kalkulacji kosztu netto świadczenia usług powszechnych, podniesienie poziomu ochrony praw konsumentów, dbałość o przystępność cenową usług powszechnych (przy pomocy modelu pricecap), monitorowanie i egzekwowanie od operatorów wysokiej jakości ich usług. Prace nad projektem ustawy Prawo pocztowe W 2012 roku UKE brał udział w prowadzonych przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji pracach nad projektem ustawy Prawo pocztowe, w szczególności poprzez przedstawianie uwag i propozycji brzmienia przepisów a także udział w posiedzeniach Sejmu i Senatu, podczas których prezentował stanowisko wobec proponowanych poprawek do projektu ustawy. W 2012 roku, na prośbę Ministerstwa, UKE prowadził także prace nad projektami 5 aktów wykonawczych do projektowanej ustawy. Opracowywane były rozporządzenia dotyczące rachunkowości regulacyjnej, kalkulacji kosztu netto, kontroli cen z wykorzystaniem modelu price cap, wzoru wniosku o wpis lub zmianę wpisu do rejestru, wzorów formularzy sprawozdawczych dla operatorów pocztowych. 3.2.3. Operatorzy pocztowi W roku 2012 w rejestrze operatorów pocztowych znajdowało się 268 podmiotów (stan na 31 grudnia 2012 roku), w tym: Poczta Polska jako operator publiczny, 3 operatorów niepublicznych posiadających zezwolenia, 263 operatorów niepublicznych działających na podstawie wpisu do rejestru operatorów pocztowych, 1 operator niepubliczny posiadający zarówno zezwolenie, jak i wpis do rejestru. Poza Pocztą Polską prowadzenie działalności, jak już wcześniej zaznaczono, zadeklarowało jedynie 153 operatorów, którzy złożyli stosowne sprawozdania. Operator publiczny świadczący powszechne usługi pocztowe Wykonywanie zadań operatora publicznego powierzono Poczcie Polskiej, na mocy art. 46 ust. 2 ustawy Prawo pocztowe. Podstawę prawną działalności operatora publicznego w 2012 roku stanowiły: Urząd Komunikacji Elektronicznej 11

ustawa z dnia 5 września 2008 r. o komercjalizacji państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej Poczta Polska (Dz.U. Nr 180, poz. 1109), Statut Spółki Akcyjnej Poczta Polska, ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397, z późn. zm.), ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.), ustawa Prawo pocztowe, akty wykonawcze wydane na podstawie ustawy Prawo pocztowe, a także innych ustaw. Sposób wykonywania przez Pocztę Polską zadań operatora publicznego określała ustawa Prawo pocztowe. Podstawowym obowiązkiem było świadczenie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w sposób ciągły i jednolity, w obrocie krajowym i zagranicznym, usług pocztowych o charakterze powszechnym, polegających na: przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu: o przesyłek listowych do 2000 g, w tym przesyłek poleconych i przesyłek z zadeklarowaną wartością, o paczek pocztowych do 10 000 g, w tym z zadeklarowaną wartością, o przesyłek dla ociemniałych; doręczaniu nadesłanych z zagranicy paczek pocztowych do 20 000 g; realizowaniu przekazów pocztowych. Na mocy art. 47 ww. ustawy Poczcie Polskiej, jako operatorowi publicznemu, przysługiwała wyłączność świadczenia usług pocztowych (tzw. zastrzeżonych), polegających na: przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu w obrocie krajowym: o przesyłek z korespondencją, o przesyłek reklamowych, o przesyłek innych niż ww., nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości o masie nieprzekraczającej granicy wagowej usług zastrzeżonych; przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu w obrocie zagranicznym przesyłek o masie nieprzekraczającej granicy wagowej usług zastrzeżonych; przyjmowaniu i doręczaniu w obrocie krajowym i zagranicznym przesyłek z korespondencją, o ile w procesie przyjmowania lub doręczania stają się one przesyłkami o masie nieprzekraczającej granicy wagowej usług zastrzeżonych. W związku z tym, że polski rynek usług pocztowych stopniowo zbliżał się do pełnej liberalizacji, operator publiczny powinien być właściwie przygotowany do działania na konkurencyjnym rynku. Dlatego też w 2005 roku kierownictwo państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej Poczta Polska zainicjowało proces jego reorganizacji, a minister właściwy ds. łączności pełniący nadzór właścicielski rozpoczął działania legislacyjne zmierzające do komercjalizacji, które zostały sfinalizowane we wrześniu 2009 roku (p.p.u.p. Poczta Polska przekształcono w Pocztę Polską S.A.). Rok 2012 był ostatnim rokiem przed pełną liberalizacją rynku. Był to czas dla operatora publicznego na ostatnie przygotowania, m.in. na wprowadzenie odpowiednio przygotowanego systemu Rachunku Kosztów Działań (ang. Activity Based Costing), który umożliwia liczenie kosztów bez konieczności wykorzystywania w tak dużym zakresie jak dotychczas badań statystycznych i kluczy rozliczeniowych, wpływających na jakość i prawidłowość rachunków. System ten jest także źródłem informacji o rzeczywistych kosztach każdej świadczonej przez operatora publicznego usługi. Jeszcze na początku III etapu liberalizacji rynku pocztowego sytuacja finansowa operatora publicznego była na tyle dobra, że umożliwiała podjęcie stosowych działań naprawczych. W sprawozdaniach finansowych operatora publicznego za lata 2004-2008 odnotowano niewielki, ale stały wzrost przychodów netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów. Było to w kolejnych latach odpowiednio: 6049 mln zł, 6132 mln zł, 6290 mln zł, 6518 mln zł, Urząd Komunikacji Elektronicznej 12

6754 mln zł. Został on zahamowany w latach 2009-2011, kiedy przychody te wyniosły odpowiednio: 6736 mln zł, 6434 mln zł oraz 6252 mln zł. Udział przychodów z usług powszechnych w przychodach ogółem kształtował się w tych latach na podobnym poziomie (ok. 70-80%). W okresie 2004-2007 wynik finansowy netto był dodatni. Było to odpowiednio: 102 mln zł, 200 mln zł, 124 mln zł i 61 mln zł. Lata 2008-2009 zakończyły się stratami odpowiednio w wysokości 215 mln zł i 191 mln zł. Natomiast w latach 2010-2011 operator ponownie wygenerował zysk netto w wysokości odpowiednio 52 mln zł oraz 104 mln zł. Przeprowadzona przez UKE w 2012 roku weryfikacja sposobu prowadzenia przez Pocztę Polską ksiąg rachunkowych i rachunku kosztów za 2011 rok wykazała, na podstawie analizy kosztów jednostkowych, że usługi powszechne traktowane łącznie były rentowne, podobnie jak w roku 2010. Powyższe wskazuje, że dotychczasowa stopniowa liberalizacja rynku usług pocztowych nie spowodowała pogorszenia sytuacji finansowej operatora publicznego i jak widać z przytoczonych danych dodatni wynik finansowy został utrzymany do 2007 roku, czyli przez I i II etap liberalizacji, aż do drugiego roku III etapu. Zagrożeniem dla stabilności sytuacji finansowej Poczty Polskiej stały się przede wszystkim niepokoje wśród pracowników spowodowane niezadowalającym poziomem wynagrodzeń oraz warunkami pracy. W listopadzie 2006 roku rozpoczął się spór zbiorowy zakończony porozumieniem z 13 września 2007 roku, zgodnie z którym Poczta Polska miała przeznaczyć w 2007 roku na wzrost najniższych wynagrodzeń dodatkowe środki w wysokości 50 mln zł. W grudniu 2007 roku jedna z działających w przedsiębiorstwie organizacji związkowych wysunęła kolejny postulat o podwyżki płac w wysokości 800 zł, a w marcu 2008 roku w spór zbiorowy weszły kolejne organizacje związkowe. Spełnienie żądań pracowników w całości oznaczałoby 1,1 mld zł straty Poczty Polskiej na koniec 2008 roku. W dniu 26 maja 2008 roku większość organizacji związkowych podpisała porozumienie kończące spór i ustalono wzrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w przedsiębiorstwie od 1 sierpnia 2008 roku. W efekcie rok 2008 zakończył się wspomnianą wcześniej stratą w wysokości 215 mln zł. Operatorzy niepubliczni Rejestr operatorów pocztowych prowadzony przez Prezesa UKE składa się z dwóch części pierwszej dotyczącej operatorów posiadających zezwolenia, gdzie na koniec 2012 roku znajdowało się 5 przedsiębiorców (Poczta Polska, 3 operatorów, którzy nie złożyli oświadczenia o zakresie wykonywanej działalności pocztowej, 1 operator, który złożył oświadczenie, że wykonuje działalność podlegającą zezwoleniu), natomiast w części drugiej znajdowało się 265 operatorów (Poczta Polska oraz 264 operatorów działających na podstawie wpisu do rejestru operatorów pocztowych). Ogółem w rejestrze operatorów pocztowych znajdowało się, według stanu na koniec 2012 roku, 268 podmiotów, w tym: Poczta Polska (w części I i II rejestru), 3 operatorów niepublicznych posiadających zezwolenia, 263 operatorów niepublicznych działających na podstawie wpisu do rejestru operatorów pocztowych, 1 operator niepubliczny posiadający zarówno zezwolenie, jak i wpis do rejestru. W 2012 roku do Prezesa UKE wpłynęło: 48 wniosków o wpis do rejestru operatorów pocztowych (47 rozpatrzono pozytywnie, 1 wniosek pozostawiono bez rozpoznania), 25 wniosków o wykreślenie z rejestru operatorów pocztowych, Urząd Komunikacji Elektronicznej 13

11 wniosków o umieszczenie znaków opłaty pocztowej w wykazie prowadzonym przez Prezesa UKE, 11 wniosków o zawieszenie wykonywania działalności pocztowej, 1 wniosek o rozszerzenie obszaru działalności objętej wnioskiem o wpis do rejestru operatorów pocztowych. 2 podmioty zostały wykreślone z rejestru operatorów pocztowych z urzędu na skutek stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania działalności pocztowej (podmioty zostały wcześniej wykreślone z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej). Na przestrzeni lat 1996-2012 nastąpił prawie 18-krotny wzrost liczby operatorów niepublicznych (z 15 do 267 operatorów). Największy procentowy przyrost w stosunku do roku poprzedzającego zanotowano w 2002 (o 73%) oraz 2004 roku (o 55%). Spadek tempa wzrostu liczby operatorów niepublicznych może wynikać z przesunięcia terminu pełnej liberalizacji polskiego rynku usług pocztowych. Zwraca bowiem uwagę fakt, że w 2006 roku, kiedy kwestia terminu liberalizacji nie była jeszcze przesądzona (rozważany był wówczas rok 2009), do Prezesa UKE wpłynęło 76 wniosków o wpis do rejestru, podczas gdy w kolejnych latach wniosków było niemal o połowę mniej (42 w roku 2007 i 39 w roku 2008). Jeśli natomiast chodzi o liczbę wykreśleń z rejestru, to w 2006 roku wykreślono 25 podmiotów, w 2007 roku 38, w 2008 roku 22, w 2009 roku 23, w 2010 roku 28, w 2011 roku 36, natomiast w 2012 roku - 27. Tabela 1. Liczba zarejestrowanych operatorów niepublicznych w latach 1996-2012 (stan na 31 grudnia każdego roku) Rok Liczba zarejestrowanych operatorów Wzrost w stosunku do roku poprzedniego 1996 15 - - 1997 17 +2 13% 1998 18 +1 6% 1999 21 +3 17% 2000 21-0% 2001 30 +9 43% 2002 52 +22 73% 2003 58 +6 12% 2004 90 +32 55% 2005 113 +23 26% 2006 157 +44 39% 2007 164 +7 4% 2008 182 +18 11% 2009 209 +27 15% 2010 244 +35 17% 2011 247 +3 1% 2012 267 +20 8% Urząd Komunikacji Elektronicznej 14

Wykres 1. Liczba zarejestrowanych operatorów niepublicznych w latach 1996-2012 (stan na 31 grudnia każdego roku) 300 250 200 150 100 50 0 15 17 18 21 21 30 52 58 90 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 113 157 164 182 209 244 247 267 Nie wszyscy zarejestrowani operatorzy podejmują jednak działalność pocztową. Najwięcej działających podmiotów było w województwie mazowieckim (62), dolnośląskim (15), małopolskim (12) oraz śląskim (12). W pozostałych województwach liczba działających operatorów nie przekraczała 11. Największy stopień wykorzystania uzyskanych wpisów obserwujemy w województwach: lubuskim (80%), świętokrzyskim (75%), podkarpackim (niemal 67%), kujawsko-pomorskim (ponad 62%) oraz mazowieckim (ponad 61%). Warto podkreślić, że województwa: lubuskie, podkarpackie, świętokrzyskie czy kujawsko-pomorskie charakteryzują się stosunkowo wysoką stopą bezrobocia. W pozostałych województwach stopień wykorzystania wpisów oscyluje wokół wartości ogólnopolskiej (ponad 52%) lub jest od niej znacznie niższy w województwach: opolskim i podlaskim jest to 25%, lubelskim ponad 28%, a w pomorskim i śląskim ok. 37%. Tabela 2. Liczba zarejestrowanych i działających operatorów niepublicznych w poszczególnych województwach w 2012 roku Województwo Liczba operatorów Stopień wykorzystania zarejestrowanych 4 działających wpisów dolnośląskie 27 15 55,56% kujawsko-pomorskie 8 5 62,50% lubelskie 7 2 28,57% lubuskie 5 4 80,00% łódzkie 20 9 45,00% małopolskie 23 12 52,17% mazowieckie 101 62 61,39% opolskie 4 1 25,00% podkarpackie 6 4 66,67% podlaskie 4 1 25,00% pomorskie 19 7 36,84% śląskie 32 12 37,50% świętokrzyskie 4 3 75,00% warmińsko-mazurskie 2 1 50,00% wielkopolskie 19 11 57,89% zachodniopomorskie 10 4 40,00% POLSKA 291 153 52,58% 4 W liczbie operatorów zarejestrowanych uwzględniono operatorów posiadających wpis do rejestru na przestrzeni 2012 roku, a więc także 27 operatorów, którzy w trakcie roku zostali wykreśleni. Urząd Komunikacji Elektronicznej 15

Wykres 2. Liczba zarejestrowanych i działających operatorów niepublicznych w poszczególnych województwach w 2012 roku 110 90 70 50 30 10-10 dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie liczba operatorów zarejestrowanych mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie liczba operatorów działających Wykres 3. Stopień wykorzystania przez operatorów niepublicznych wpisów do rejestru i stopa bezrobocia w 2012 roku stopień w ykorzystania w pisów stopa bezrobocia 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie POLSKA stopień wykorzystania wpisów stopa bezrobocia w III kw. 2012 Źródło: opracowanie własne UKE (dane na temat stopy bezrobocia: GUS Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej województw Nr 3/2012). Działalność gospodarcza w sektorze pocztowym prowadzona jest przez niepublicznych operatorów w różnych formach organizacyjno-prawnych, co obrazuje poniższe zestawienie. Urząd Komunikacji Elektronicznej 16

Najczęściej występującą w 2012 roku formą funkcjonowania niepublicznych operatorów pocztowych była działalność gospodarcza prowadzona przez osoby fizyczne (87 podmiotów) i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (44 podmioty). Tabela 3. Formy organizacyjno-prawne operatorów niepublicznych w 2012 roku Liczba operatorów działalność gospodarcza osoby fizycznej 87 sp. z o.o. 44 spółka cywilna 13 S.A. 5 inna (spółdzielnia, sp. komandytowa) 4 Razem 153 Podmioty prowadzące w 2012 roku działalność pocztową charakteryzowały się znacznym zróżnicowaniem wartości zaangażowanego kapitału. Sporządzone zestawienie wskazuje, że największa grupa podmiotów to takie, w których wartość kapitału nie przekracza 50 tys. zł (40 podmiotów). Informacja ta nie była jednak obligatoryjnym elementem sprawozdania z działalności pocztowej i duża grupa operatorów jej nie przekazała. Były to przede wszystkim osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, więc uzyskane od nich dane powiększyłyby dwa pierwsze przedziały poniższego zestawienia. Tabela 4. Wartość kapitału u operatorów niepublicznych działających w 2012 roku Liczba operatorów ponad 10 mln 7 ponad 1 mln do 10 mln 8 ponad 100 tys. do 1 mln 14 ponad 50 tys. do 100 tys. 7 ponad 10 tys. do 50 tys. 21 do 10 tys. 19 brak danych 77 Razem 153 Operatorzy niepubliczni, w przeciwieństwie do Poczty Polskiej, która ma obowiązek świadczenia usług w obrocie krajowym i zagranicznym, mogą świadczyć swoje usługi na terenie kraju, zagranicy (albo kraju i zagranicy), bądź tylko lokalnie (na terenie województwa, powiatu, jednej miejscowości lub nawet jej części). Z informacji zawartych w sprawozdaniach wynika, że spośród 153 operatorów działających w 2012 roku: 63 prowadziło działalność lokalnie, w tym: 23 na obszarze województwa, 16 na terenie powiatu, 14 w ramach miasta, 10 na innym obszarze o charakterze lokalnym, 37 na obszarze krajowym, 41 na obszarze krajowym i zagranicznym, 12 wyłącznie w obrocie zagranicznym. Urząd Komunikacji Elektronicznej 17

Wykres 4. Zasięg działania operatorów niepublicznych w 2012 roku 8% 27% 15% 24% 41% 10% 9% 7% kraj kraj i zagranica zagranica województwo powiat miasto inny W odniesieniu do rynkowego obszaru działania operatorów niepublicznych na terenie kraju w 49 sprawozdaniach z działalności pocztowej w 2012 roku wykazano, że działalność była prowadzona wyłącznie w obszarze przesyłek z korespondencją, a w 18 wyłącznie w obszarze paczek. Działalność jednocześnie w obszarze przesyłek z korespondencją i paczek wykazało 35 operatorów, natomiast 15 operatorów działało dodatkowo w obszarze przesyłek reklamowych. Liczbę operatorów działających w poszczególnych obszarach rynku krajowego prezentuje poniższe zestawienie. Tabela 5. Obszary działania operatorów niepublicznych w obrocie krajowym w 2012 roku Korespondencja Przesyłki reklamowe Paczki Druki Liczba bezadresowe operatorów 49 35 18 15 6 5 3 2 2 2 2 1 1 Razem 141 Jak pokazują powyższe zestawienia, większość operatorów prowadzi swoją działalność lokalnie i specjalizuje się w usługach w wybranych obszarach rynku. Tylko spółki należące do Grupy Integer.pl S.A. (InPost Sp. z o.o. oraz Integer.pl S.A.), działając na terenie kraju we wszystkich ww. obszarach aspirują do pozycji, jaką ma Poczta Polska, jako operator publiczny działający na terenie całego kraju i oferujący pełen wachlarz usług. Należy jednak pamiętać, że operatorzy niepubliczni, nawet tacy jak InPost, tj. mający krajowy zasięg działania, skupiają się na świadczeniu usług w dużych ośrodkach miejskich i pomiędzy takimi ośrodkami, a więc nie jest to krajowy zasięg działania w takim rozumieniu, jak w przypadku Poczty Polskiej, która świadczy swoje usługi także na obszarach wiejskich. Urząd Komunikacji Elektronicznej 18

4. Analiza funkcjonowania rynku usług pocztowych 4.1. Analiza działalności operatora publicznego w 2012 roku Operatorem publicznym, obowiązanym do wykonywania swoich zadań w sposób określony w ustawie Prawo pocztowe, do końca 2012 roku była Poczta Polska. Jednocześnie w 2012 roku była ona największym operatorem pocztowym działającym na polskim rynku. Zakres wykonywanej działalności pocztowej W 2012 roku przedmiotem działalności pocztowej operatora publicznego były w szczególności: powszechne usługi pocztowe w obrocie krajowym: przesyłki listowe nierejestrowane, przesyłki listowe rejestrowane (w tym przesyłki polecone, przesyłki z zadeklarowaną wartością), paczki pocztowe o masie do 10 kg (w tym z zadeklarowaną wartością), przesyłki reklamowe, przesyłki dla ociemniałych, przekazy pocztowe, powszechne usługi pocztowe w obrocie zagranicznym: przesyłki listowe nierejestrowane, przesyłki listowe rejestrowane (w tym przesyłki polecone, przesyłki z zadeklarowaną wartością), paczki pocztowe o masie do 20 kg (w tym z zadeklarowaną wartością), przekazy pocztowe, worki M, cekogramy (druki dla ociemniałych), przesyłki masowe, niepowszechne (tzw. umowne) usługi pocztowe w obrocie krajowym: przesyłki zawierające obowiązkowe egzemplarze biblioteczne, przesyłki aglomeracja, przesyłki hybrydowe, przesyłki listowe masowe, przesyłki reklamowe masowe, paczki pocztowe PLUS (o masie 10-30 kg, w tym z zadeklarowaną wartością), przesyłki na warunkach szczególnych (w tym polecone i z zadeklarowaną wartością), E-Przesyłki, przesyłki pobraniowe (z przekazaniem kwoty pobrania na rachunek bankowy albo na wskazany adres; w tym z zadeklarowaną wartością), przesyłki gabarytowe, przesyłki biznesowe, paczki pocztowe dedykowane, telegramy pocztowe, usługi kurierskie Pocztex, druki bezadresowe, niepowszechne (tzw. umowne) usługi pocztowe w obrocie zagranicznym: consignment, usługi kurierskie EMS. Sprzedaż usług pocztowych W omawianym okresie operator publiczny zrealizował ponad 2,0 mld usług pocztowych (powszechne usługi pocztowe oraz umowne usługi pocztowe, w tym kurierskie), co przełożyło się na ponad 4,7 mld zł przychodu. Zdecydowaną większość usług pocztowych, zarówno jeśli chodzi o wolumen, jak i przychody, stanowiły powszechne usługi pocztowe. Poczta Polska zrealizowała prawie 1,4 mld tego typu usług, co przełożyło się na prawie 4,0 mld zł przychodu. Ich udział w wolumenie sprzedanych usług pocztowych wyniósł ok. 68,2%, a w przychodach niemal 84,4%. Istotną pozycją były także umowne usługi pocztowe, jednak bardzo duży udział w wolumenie miały tu druki bezadresowe (jednocześnie nieodgrywające większej roli w przychodach). Urząd Komunikacji Elektronicznej 19

Wykres 5. Usługi pocztowe Poczty Polskiej w obrocie krajowym i zagranicznym struktura według wolumenu i przychodów 100% 90% 80% 31,75% 15,64% 70% 60% 50% 40% 30% 68,25% 84,36% 20% 10% 0% wg wolumenu wg przychodów umowne usługi pocztowe powszechne usługi pocztowe Analiza danych ilościowych i wartościowych dotyczących obrotu generowanego przez operatora publicznego w segmencie usług powszechnych pokazuje, że: 88,1% wszystkich usług powszechnych realizowanych było w postaci przesyłek listowych; obrót ten w konsekwencji wygenerował 80,3% przychodów uzyskanych ze sprzedaży usług powszechnych, przesyłki reklamowe stanowiły 6,7% wolumenu usług powszechnych i Poczta Polska uzyskała z nich 3,1% przychodu realizowanego na wszystkich usługach powszechnych, przekazy pocztowe mają 3,9% udziału w wolumenie powszechnych usług pocztowych, ale generują prawie 2,5-krotnie większy odsetek przychodów uzyskiwanych z usług powszechnych (ok. 9,3%), paczki pocztowe, pomimo że stanowią zaledwie 1,3% wolumenu usług powszechnych, generują 7,3% przychodów z tej grupy usług. Wykres 6. Powszechne usługi pocztowe w obrocie krajowym i zagranicznym struktura według wolumenu 75,73% 12,37% 4,15% 2,53% 5,21% 3,87% przesyłki listowe w obszarze zastrzeżonym przesyłki listowe w obszarze niezastrzeżonym przesyłki reklamowe w obszarze zastrzeżonym przesyłki reklamowe w obszarze niezastrzeżonym przekazy pocztowe 1,34% paczki pocztowe 0,01% przesyłki dla ociemniałych Urząd Komunikacji Elektronicznej 20

Wykres 7 Powszechne usługi pocztowe w obrocie krajowym i zagranicznym struktura według przychodów 62,02% 18,25% 1,77% 1,37% 16,59% 9,32% 7,27% przesyłki listowe w obszarze zastrzeżonym przesyłki listowe w obszarze niezastrzeżonym przesyłki reklamowe w obszarze zastrzeżonym przesyłki reklamowe w obszarze niezastrzeżonym przekazy pocztowe paczki pocztowe 0,00% przesyłki dla ociemniałych Analiza danych ilościowych i wartościowych dotyczących obrotu generowanego przez operatora publicznego w segmencie przesyłek listowych realizowanych w ramach powszechnych usług pocztowych wskazuje, że 63,6% wszystkich przesyłek listowych realizowanych było w postaci przesyłek nierejestrowanych (tzw. zwykłych) i obrót ten wygenerował 43,9% przychodów uzyskanych z przesyłek listowych. Należy dodać, że 81,5% wszystkich nierejestrowanych przesyłek listowych to przesyłki ekonomiczne w obrocie krajowym, które wygenerowały 72,9% przychodów uzyskanych z nierejestrowanych przesyłek listowych. Wykres 8. Przesyłki listowe Poczty Polskiej realizowane w ramach powszechnych usług pocztowych w obrocie krajowym i zagranicznym struktura według wolumenu i przychodów 100% 0,08% 0,26% 90% 80% 70% 36,28% 55,89% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 63,64% wg wolumenu 43,85% wg przychodów z zadeklarowaną wartością polecone nierejestrowane Urząd Komunikacji Elektronicznej 21

Placówki pocztowe Według stanu na koniec 2012 roku Poczta Polska świadczyła swoje usługi w 8459 placówkach pocztowych. 4060 placówek zlokalizowanych było na terenach miejskich, natomiast 4399 na terenach wiejskich. W tej liczbie było 3701 placówek prowadzonych przez agentów pocztowych. Od kilku lat obserwowana jest tendencja zmniejszania przez Pocztę Polską liczby placówek. Spadek został zahamowany w 2007 roku, kiedy liczba placówek wzrosła, ale w latach 2008-2010 była nadal zmniejszana. Natomiast w latach 2011-2012 liczba ta wzrosła przybyło odpowiednio 18 i 76 placówek. Wykres 9. Liczba placówek Poczty Polskiej w latach 2006-2012 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 4037 4068 3947 3842 3855 4004 4060 4516 4624 4542 4536 4510 4379 4399 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 miasto wieś Ogólnopolska sieć placówek pocztowych umożliwiająca dotarcie do wszystkich, także potencjalnych, klientów jest ogromnym atutem Poczty Polskiej w porównaniu do innych operatorów działających na polskim rynku. Tak rozległa sieć pocztowa mogłaby być dla operatora publicznego dodatkowym istotnym źródłem przychodów w chwili udostępnienia jej innym operatorom, pod warunkiem prawidłowego skalkulowania kosztów i ustalenia opłat za dostęp na odpowiednim poziomie. Jednak w sytuacji, kiedy Poczta Polska nie umożliwiała innym operatorom pocztowym dostępu do swojej sieci i w związku z tym nie czerpała z tego korzyści, utrzymanie sieci w całości obciążało koszty przedsiębiorstwa i zmuszało do działań reorganizacyjnych, np. przekształcania nierentownych urzędów pocztowych w agencje. W 2009 roku wymagania dotyczące rozmieszczenia placówek na terenie kraju zostały ograniczone. Zmieniono wówczas 44 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 9 stycznia 2004 r. w sprawie warunków wykonywania powszechnych usług pocztowych (Dz.U. Nr 5, poz. 34, z późn. zm.) dotyczący wymagań co do rozmieszczenia placówek pocztowych operatora publicznego. Zmiany te polegały na tym, że: ustalono, że jedna stała placówka operatora, licząc średnio w skali kraju, powinna przypadać na 7000 mieszkańców na terenie miast (wcześniej nie było określone, że ma to być placówka stała), jedna placówka operatora, licząc średnio w skali kraju, powinna przypadać na 85 km 2 powierzchni na obszarach wiejskich (wcześniej był to obszar 65 km 2 ), w każdej gminie, z zastrzeżeniem dotyczącym gmin wiejskich liczących poniżej 5000 mieszkańców, powinna być uruchomiona co najmniej jedna stała placówka operatora; Urząd Komunikacji Elektronicznej 22

wcześniej nie było określone, że ma to być placówka stała i nie było zastrzeżenia dotyczącego gmin wiejskich liczących poniżej 5000 mieszkańców, dopuszczono objęcie gminy wiejskiej liczącej poniżej 5000 mieszkańców obszarem działania stałej placówki operatora znajdującej się na terenie sąsiedniej gminy lub uruchomienie placówki ruchomej, pod warunkiem że lokalizacja taka zapewni sprawniejszą obsługę klientów zamieszkałych na terenie obsługiwanym przez tę placówkę i lokalizację uzgodniono z właściwym wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) wcześniej dotyczyło to gmin poniżej 2500 mieszkańców i nie było określone, że ma to być placówka stała. Zmiany wprowadzone w 2009 roku przy jednoczesnym pozostawieniu wymogu utrzymania stałej liczby placówek (8240) stwarzały tylko teoretyczną możliwość zmniejszenia liczby placówek na nierentownych obszarach wiejskich. W praktyce przepis określający liczbę placówek uniemożliwiał racjonalizację sieci placówek, ponieważ zmuszał Pocztę Polską, aby w miejsce każdej likwidowanej placówki (np. wiejskiej), tworzyła inną placówkę (np. miejską), niezależnie od stopnia zapotrzebowania na usługi na danym obszarze. W ustawie z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe przyjęto rozwiązanie polegające na rezygnacji z ustalania liczby placówek pocztowych. W gestii ministra właściwego ds. łączności pozostawiono ustalenie rozporządzeniem jedynie sposobu ich rozmieszczenia. Wartości parametrów osiągniętych przez Pocztę Polską na koniec 2012 roku w odniesieniu do minimalnych wymagań w zakresie dostępności do sieci placówek pocztowych, określonych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków wykonywania powszechnych usług pocztowych, przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 6. Spełnienie przez Pocztę Polską warunków dostępności powszechnych usług pocztowych. Kryterium dostępności według rozporządzenia MI Na terenie kraju powinno być uruchomionych co najmniej 8240 placówek operatora rozmieszczonych z uwzględnieniem występującego na danym obszarze zapotrzebowania na usługi. Jedna stała placówka operatora, licząc średnio w skali kraju, powinna przypadać na 7000 mieszkańców na terenie miast. Jedna placówka operatora, licząc średnio w skali kraju, powinna przypadać na 85 km 2 powierzchni na obszarach wiejskich. W każdej gminie powinna być uruchomiona co najmniej jedna stała placówka operatora. Dopuszcza się objęcie gminy wiejskiej liczącej poniżej 5000 mieszkańców obszarem działania stałej placówki operatora znajdującej się na terenie sąsiedniej gminy lub uruchomienie placówki ruchomej, pod warunkiem że: 1) lokalizacja taka zapewni sprawniejszą obsługę klientów zamieszkałych na terenie obsługiwanym przez tę placówkę, Stopień spełnienia na 31.12.2012 Kryterium spełnione 8459 placówek pocztowych (urzędów pocztowych, filii urzędów pocztowych i agencji pocztowych) oraz 13 punktów pocztowych, które nie są brane pod uwagę przy wyliczaniu wskaźników dostępności do sieci placówek. Kryterium spełnione średni wskaźnik wynosi 5700 mieszkańców przypadających na jedną placówkę. Kryterium spełnione średni wskaźnik wynosi 66,18 km 2 powierzchni przypadającej na jedną placówkę. Kryterium spełnione w przypadku 11 gmin placówki są w miejscowościach będących siedzibami władz tych gmin, ale położonych poza obszarem gminy. Kryterium spełnione. Urząd Komunikacji Elektronicznej 23