Interoperacyjność europejskich systemów KSOD w ujęciu przewoźników drogowych Tadeusz Wilk Dyrektor Departamentu Transportu ZMPD Warszawa dn. 23 czerwca 2010 roku 1
Rodzaje systemów elektronicznych w Europie satelitarny GPS/GSM oraz mikrofalowy DSRC System satelitarny GPS/GSM oparty na technologii GNSS Global Navigation Satelite System wbudowane w pojeździe urządzenie pokładowe OBU (On-Borad-Unit) oblicza ilość przejechanych kilometrów, które podlegają opłacie, charakteryzuje się działaniem na całym terytorium dróg, nawet na drogach niŝszej kategorii, nie wymaga budowy dodatkowej infrastruktury, dwukrotnie droŝszy w budowie oraz ponad trzykrotnie w eksploatacji od systemu mikrofalowego urządzenie OBU wymaga źródła zasilania oraz łączności za pomocą GSM/GPRS koszty związane z transmisją danych, obsługą uŝytkowników, reklamacjami, wymaga większej jednostki pokładowej niŝ w systemie mikrofalowym, bardziej zaawansowanej technologicznie umoŝliwiającej łączność poprzez telefonię komórkową.
Rodzaje systemów elektronicznych w Europie satelitarny GPS/GSM oraz mikrofalowy DSRC System mikrofalowy (5,8 GHz) DSRC DSRC Dedicated Short Range Communication łączność urządzenia pokładowego z bramkami ustawionymi na drodze, naliczanie opłat post-pay lub pre-pay, wymaga budowy dodatkowej infrastruktury (bramek) na konkretnych odcinkach dróg objętych elektroniczną opłatą wysoki koszt ponoszony w głównej mierze przez kierowców, dodatkowym kosztem jest utrzymanie oraz modernizacja bramek słuŝących do poboru opłat, koszt urządzeń pokładowych oraz transmisji danych jest niski, charakteryzuje się dokładnym i precyzyjnym działaniem na autostradach oraz drogach ekspresowych, nie jest moŝliwe naliczanie opłat na kaŝdej drodze jak w systemie GPS/GSM tylko tam gdzie zostały wybudowane bramki nad drogami.
System satelitarny w NIEMCZECH Operator Toll Collect system funkcjonuje od 1 stycznia 2005 roku, obejmuje 12,000 km autostrad i dotyczy pojazdów powyŝej 12 ton z wyłączeniem autobusów, system został wdroŝony z półrocznym opóźnieniem protesty przegranych w przetargach firm startujących w budowie systemu poboru opłat, w początkowej fazie wdroŝenia systemu satelitarnego występowały problemy z rejestracją firmy w systemie, niepoprawnie były naliczane faktury za przejechane odcinki oraz niewystarczająca była ilość warsztatów montujących urządzenia pokładowe OBU (On-Board-Unit),
System satelitarny w NIEMCZECH Operator Toll Collect średnia cena dla pojazdu powyŝej 4 osi (Euro 3 i więcej) wynosi 0,155 eurocenta/km, Jak podaje Rzeczpospolita w roku obrotowym 2008/2009 spółka zebrała od kierowców 4 mld 22 mln euro zaś w kasie spółki pozostało 451 mln, Uiszczanie opłaty drogowej następuje na 3 sposoby: automatycznie - za przejechane odcinki za pomocą urządzenia pokładowego OBU, niezbędna jest rejestracja u operatora a rozliczenie następuje w formie faktur, stacjonarnie - opłatę moŝna wykupić w terminalu stacjonarnym wtedy rejestracja u operatora nie jest wymagana na autostradach jest ok. 3,5 tyś. punktów wykupu opłaty, za pomocą internetu warunkiem jest rejestracja u operatora.
System mikrofalowy w AUSTRII Operator ASFINAG Go-Maut system funkcjonuje od 1 stycznia 2004 roku, (Austria jako pierwsza wprowadziła elektroniczny system poboru opłat drogowych) urządzenie pokładowe GO-BOX kontaktuje się za pomocą bramek rozmieszczonych na drodze opłaty są pobierane za przejazd od pojazdów cięŝarowych i autobusów powyŝej 3,5 tony, stawki opłat w Austrii kalkulowane są w zaleŝności od liczby osi i ilości przejechanych kilometrów. Od 1 stycznia 2010 roku opłaty są dodatkowo zaleŝne od klasy emisji spalin (EURO),
System mikrofalowy w AUSTRII Operator ASFINAG Go-Maut średnia cena dla pojazdu powyŝej 4 osi (Euro3) wynosi 0,3696 eurocenta/km a dla (Euro 4) 0,3234 eurocenta/km, urządzenie pokładowe, które montuje się na szybie moŝna zaopatrzyć się bezpośrednio w punktach GO na granicy, równieŝ na stacjach benzynowych oraz przez internet, Uiszczanie opłaty drogowej następuje na 2 sposoby: pre-pay skrzynka GO-BOX musi być naładowana odpowiednią kwotą przy przejeździe pod bramką naleŝność jest potrącana bezpośrednio z konta, post pay właściciel pojazdu otrzymuje regularne rozliczenie przejechanych kilometrów niezbędne jest podpisanie umowy z operatorem.
System mikrofalowy w CZECHACH Operator KAPSH, PREMID CZ system funkcjonuje od 1 stycznia 2007 roku, opłaty drogowe pobierane są od pojazdów powyŝej 3,5 tony i obejmują autostrady, drogi szybkiego ruchu i pierwszej klasy, pojazd w celu uiszczenia opłaty drogowej musi zostać zarejestrowany w systemie elektronicznych opłat drogowych. Po zarejestrowaniu, pojazd jest obowiązkowo wyposaŝany w małe urządzenie pokładowe PREMID, którego nie moŝna uŝywać w innym pojeździe, w początkowej fazie wdroŝenia systemu mikrofalowego pojazdy czekały długo na rejestrację w systemie, tworzyły się kolejki na granicy,
System mikrofalowy w CZECHACH Operator KAPSH, PREMID CZ średnia cena dla pojazdu powyŝej 4 osi (Euro 3 i więcej) na autostradach wynosi 4,12 CZK/km i na drogach pierwszej klasy 1,96 CZK/km, dodatkowo w kaŝdy piątek w godzinach od 15 do 21 stawki są podwojone, uiszczenie opłaty drogowej następuje na 2 sposoby: post pay - płacenie za fakturę przez zawarcie umowy w miejscu kontaktowym lub u któregoś z wydawców kart paliwowych, pre-pay - płacenie z góry w miejscu dystrybucji w postaci gotówki lub kartami płatniczymi i paliwowymi, na miejscu złoŝyć naleŝy kaucję zwrotną 1.550,- CZK i przedpłatę co najmniej 500,-CZK.
System mikrofalowy na SŁOWACJI Operator - SKYTOLL, EMYTO SK system funkcjonuje od 1 stycznia 2010 roku, opłaty są pobierane od pojazdów cięŝarowych oraz pojazdów umoŝliwiające przewóz ponad dziewięciu osób łącznie z kierowcą powyŝej 3,5 tony na autostradach, drogach ekspresowych oraz niektórych drogach pierwszej klasy długość dróg objętych mytem wynosi ok. 2,400 km, obowiązkowe jest posiadanie w pojeździe jednostki pokładowej OBU, niewystarczająca liczba warsztatów montujących urządzenia w systemie post-pay urządzenie musi być zainstalowane na stałe w kabinie pojazdu, w fazie wdroŝenia panował chaos problem z otrzymaniem jednostek pokładowych w punktach dystrybucyjnych, tzw. ticket tranzytowy przewoźnicy mogą wykorzystywać tylko do 30 czerwca 2010. Przewoźnicy mają do wyboru 18 tras tranzytowych na całej Słowacji. Po uiszczeniu wyliczonej sumy za określone odcinki dróg tranzytowych zostanie wystawiony kaŝdemu przewoźnikowi dokument o zapłaceniu. Po przejechaniu określonego odcinka tranzytowego przewoźnik moŝe bez jakiegokolwiek wstrzymania opuścić Republikę Słowacką,
System mikrofalowy na SŁOWACJI Operator - SKYTOLL, EMYTO SK opłata zaleŝy od ilości przejechanych kilometrów, klasy emisji spalin i kategorii pojazdu (ilości osi), średnia cena dla pojazdu powyŝej 5 osi (Euro 3) wynosi na autostradzie i drodze ekspresowej 0,193 eurocenta/km a na drodze pierwszej klasy 0,146 eurocenta/km, Za niezapłacenie opłaty drogowej mandat moŝe wynosić 2 655 euro, Uiszczanie opłaty drogowej następuje na 2 sposoby: post-pay - uŝytkownik pojazdu moŝe korzystać z wyznaczonych odcinków dróg jeszcze przed opłaceniem opłaty drogowej, przy czym z góry przedłoŝy poręczenie uiszczenia tej opłaty. Następnie płaci naliczone myto po zakończeniu stosownego miesięcznego okresu obrachunkowego, pre-pay - uŝytkownik pojazdu moŝe korzystać z wyznaczonych odcinków dróg dopiero po uiszczeniu opłaty drogowej.
Interoperacyjność systemów elektronicznych opłat drogowych Interoperacyjność systemów elektronicznych opłat drogowych we Wspólnocie nakłada Dyrektywa 2004/52/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 roku, Biała Księga dotycząca europejskiej polityki transportowej na 2010 rok określa cele związane z bezpieczeństwem oraz płynnością ruchu drogowego. Interoperacyjne inteligentne usługi i systemy transportowe są waŝnym instrumentem w osiągnięciu tych celów, Państwa członkowskie zobowiązane są do opracowania strategii w zakresie zharmonizowania systemów w celu osiągnięcia właściwego poziomu interoperacyjności na poziomie europejskim,
Interoperacyjność systemów elektronicznych opłat drogowych Producenci urządzeń oraz zarządzający infrastrukturą uzgodnili, aby wytwarzać produkty interoperacyjne oparte na istniejących systemach DSRC 5,8 GHz. Urządzenia powinny być zdolne do komunikowania się z technologiami, które mogą być wyłącznie stosowane w nowych systemach opłat elektronicznych, które mają być wykorzystywane we Wspólnocie po dniu 1 stycznia 2007 roku, mianowicie technologia pozycjonowania satelitarnego, technologia łączności ruchomej przy wykorzystaniu norm GSM-GPRS oraz technologii mikrofalowej 5,8 GHz, Operatorzy powinni udostępniać zainteresowanym uŝytkownikom urządzenia pokładowe odpowiednie do korzystania ze wszystkich systemów opłat elektronicznych będących w uŝytku w Państwach Członkowskich z zastosowaniem ww. technologii, które są przystosowane do korzystania we wszystkich rodzajach pojazdów.
Podsumowanie słabe i silne strony Słabe strony: powaŝnym problemem jest brak interoperacyjności ujednolicenia urządzeń pokładowych zamontowanych w pojeździe - tego samego dla wszystkich krajów europejskich, uŝytkownicy profesjonalni przewoźnicy ponoszą całkowite koszty utrzymania systemów elektronicznych, od obliczenia maksymalnej stawki za przejazd, poprzez budowę i modernizację infrastruktury jak równieŝ budowę dróg zasilając przez to rachunki operatorów podmiotów prywatnych i państwowych,
Podsumowanie słabe i silne strony Silne strony: elektroniczne systemy poboru opłat zwiększają wygodę i bezpieczeństwo kierowców, elektroniczne systemy poboru opłat przyczyniają się do sprawiedliwego naliczania opłat faktycznie przejechanego odcinka drogi, na podstawie klasy emisji spalin, ilości osi czy masy całkowitej pojazdu, przewoźnicy zawodowo zajmujący się transportem międzynarodowym obecnie dobrze juŝ sobie dają radę z przepisami dotyczącymi elektronicznego poboru myta, obowiązującymi w poszczególnych krajach.
Dziękuję za uwagę Tadeusz Wilk Dyrektor Departamentu Transportu ZMPD tadeusz.wilk@zmpd.pl 17