KOMENTARZE BECKA Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia
Polecamy nasze najnowsze publikacje z tej serii: Paweł Smoleń (red.) USTAWA O FINANSACH PUBLICZNYCH. KOMENTARZ, wyd. 2 Komentarze Becka Piotr Kostański (red.) PRAWO WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ. KOMENTARZ, wyd. 2 Komentarze Becka Paweł Granecki PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH. KOMENTARZ, wyd. 4 Komentarze Becka Marcin Bejm (red.) USTAWA O PARTNERSTWIE PUBLICZNO-PRYWATNYM. KOMENTARZ, wyd. 2 Komentarze Becka Ewa Ferenc-Szydełko (red.) USTAWA O PRAWIE AUTORSKIM I PRAWACH POKREWNYCH. KOMENTARZ, wyd. 2 Komentarze Becka Bogusław Banaszak KODEKS WYBORCZY. KOMENTARZ Komentarze Becka www.ksiegarnia.beck.pl
Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia Komentarz Wojciech Kotowski dr Bolesław Kurzępa 2. wydanie WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2014
Propozycja cytowania: W. Kotowski, B. Kurzępa, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, Warszawa 2014, art. 8, Nb 4 Wydawca: Wioleta Beczek Redakcja: Iwona Duda Wydawnictwo C.H.Beck 2014 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00 203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H.Beck Druk: Elpil, Siedlce ISBN 978-83-255-6247-2 ISBN e-book 978-83-255-6248-9
Spis treści Przedmowa........................................ Wykaz skrótów..................................... Literatura......................................... IX XV XIX A. Komentarz 1. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia....... 3 Dział I. Zasady ogólne............................... 5 Art. 1 8................................. 5 Dział II. Sąd....................................... 85 Rozdział 1. Właściwość i skład sądu................... 85 Art. 9 15................................ 85 Rozdział 2. Wyłączenie sędziego...................... 105 Art. 16.................................. 105 Dział III. Strony, obrońcy i pełnomocnicy................ 109 Rozdział 3. Oskarżyciel publiczny..................... 109 Art. 17 19............................... 109 Rozdział 4. Obwiniony i jego obrońca.................. 126 Art. 20 24............................... 126 Rozdział 5. Pokrzywdzony, oskarżyciel posiłkowy i pełnomocnicy........................................... 147 Art. 25 31............................... 147 Dział IV. Czynności procesowe......................... 171 Art. 32 38............................... 171 Dział V. Dowody.................................... 226 Rozdział 6. Przepisy ogólne......................... 226 Art. 39 40............................... 226 Rozdział 7. Przeprowadzanie poszczególnych dowodów. Przeszukanie....................................... 233 Art. 41 44............................... 233 V
Spis treści Dział VI. Środki przymusu........................... 256 Rozdział 8. Zatrzymanie............................ 256 Art. 45 47............................... 256 Rozdział 9. Zabezpieczenie i zajęcie przedmiotów......... 266 Art. 48.................................. 266 Rozdział 10. Kary porządkowe i pozostałe środki przymusu.. 272 Art. 49 53............................... 272 Dział VII. Czynności wyjaśniające...................... 281 Art. 54 56a.............................. 281 Dział VIII. Postępowanie zwyczajne..................... 303 Rozdział 11. Wszczęcie postępowania. Orzekanie przed rozprawą......................................... 303 Art. 57 64............................... 303 Rozdział 12. Przygotowanie do rozprawy................ 328 Art. 65 69............................... 328 Rozdział 13. Rozprawa............................. 339 Art. 70 84............................... 339 Rozdział 14. Postępowanie w sprawach osób podlegających orzecznictwu sądów wojskowych...................... 379 Art. 85 88............................... 379 Dział IX. Postępowania szczególne...................... 389 Rozdział 15. Postępowanie przyspieszone............... 389 Art. 89 92a.............................. 389 Rozdział 16. Postępowanie nakazowe.................. 400 Art. 93 94............................... 400 Rozdział 17. Postępowanie mandatowe................. 409 Art. 95 102.............................. 409 Dział X. Środki odwoławcze........................... 497 Art. 103 109............................. 497 Dział XI. Nadzwyczajne środki zaskarżenia............... 538 Rozdział 18. Kasacja.............................. 538 Art. 110 112............................. 538 Rozdział 19. Wznowienie postępowania................. 550 Art. 113................................. 550 Dział XII. Postępowanie po uprawomocnieniu się orzeczenia.. 558 Rozdział 20. Odszkodowanie za niesłuszne ukaranie lub zatrzymanie..................................... 558 Art. 114 116............................. 558 VI
Spis treści Dział XIIa. Postępowanie w sprawach ze stosunków międzynarodowych................................... 568 Rozdział 20a. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie postanowienia o zatrzymaniu dowodów lub mającego na celu zabezpieczenie mienia oraz wykonanie orzeczenia sądu lub innego organu państwa członkowskiego Unii Europejskiej o zatrzymaniu dowodów lub mającego na celu zabezpieczenie mienia.......................... 568 Art. 116a................................ 568 Rozdział 20b. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie grzywny, środków karnych w postaci nawiązki lub obowiązku naprawienia szkody lub też orzeczenia zasądzającego koszty postępowania oraz wykonanie orzeczenia sądu lub innego organu państwa członkowskiego Unii Europejskiej o karach o charakterze pieniężnym....... 569 Art. 116b................................ 569 Dział XIII. Koszty postępowania....................... 571 Art. 117 119............................. 571 2. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.................................. 583 Rozdział 1. Przepisy ogólne........................... 585 Art. 1 4................................. 585 Rozdział 2. Zmiany w przepisach obowiązujących.......... 589 Art. 5................................... 589 Rozdział 3. Przepisy przejściowe i końcowe............... 595 Art. 6 14................................ 595 B. Wzory pism procesowych 1. Zaświadczenie stosowane we współpracy z państwami członkowskimi Unii Europejskiej w zakresie wzajemnego wykonywania orzeczeń o zatrzymaniu dowodów i zabezpieczeniu mienia na poczet przepadku......................... 603 2. Zawiadomienie o niekierowaniu wniosku o ukaranie..... 612 3. Zawiadomienie sądu o nieprzystąpieniu do postępowania w charakterze oskarżyciela publicznego................... 615 4. Zarządzenie poszukiwania......................... 616 5. Wniosek o ukaranie............................. 619 6. Zarządzenie wszczęcia postępowania................. 621 7. Wyrok....................................... 622 VII
Spis treści 8. Wyrok nakazowy............................... 624 9. Apelacja..................................... 626 10. Zarządzenie o przyjęciu apelacji................... 627 11. Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu...................................... 628 12. Wniosek o uchylenie mandatu karnego.............. 632 13. Postanowienie o uchyleniu mandatu karnego.......... 634 Indeks rzeczowy.................................... 637 VIII
Przedmowa Nowy Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia został uchwalony przez Sejm 24.8.2001 r., a obowiązuje od 17.10.2001 r. (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 395 ze zm.). Jego kształt czyni zadość dyrektywie zawartej w treści art. 175 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.), w myśl której polski wymiar sprawiedliwości sprawowany jest przez sądy. Wyjątek od tej zasady sformułowany został w art. 237 Konstytucji RP, w którym wprawdzie powierzono orzekanie w sprawach o wykroczenia funkcjonującym przy sądach rejonowych kolegiom do spraw wykroczeń, to jednak uprawnienie to zostało ograniczone do 4 lat od wejścia w życie ustawy zasadniczej. Bez wątpienia powierzenie orzekania w sprawach o wykroczenia sądom jest trafnym zabiegiem ustawodawczym. Słuszne jest też zawarcie zasad proceduralnych w odrębnym akcie prawnym. Szkoda jednak, że prawo o wykroczeniach nie zostało uregulowane kompleksowo, to znaczy uchwalenie zasad procesowych nie zbiegło się w czasie z nadaniem ostatecznego kształtu problematyce materialnej. Zabieg ten byłby niewątpliwie sporym osiągnięciem ustawodawczym, sprzyjającym stabilizacji prawa, m.in. przez uniknięcie zbędnych nowelizacji, nadającym spójność obu aktów prawnych. Zgodnie z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia zniósł wyłączenia od odpowiedzialności za wykroczenia m.in. funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Służby Więziennej, a więc osób, które w poprzednio obowiązującym stanie prawnym za popełnione wykroczenia odpowiadały tylko w postępowaniu dyscyplinarnym. Teraz ponoszą odpowiedzialność za wykroczenia na równi ze wszystkimi obywatelami. Równocześnie w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia uznano za priorytetową rolę Policji w procesie oskarżania. Oskarżycielami mogą również być, lecz w ściśle określonym zakresie, inne podmioty, np. inspektor pracy, organy administracji i kontroli, a nawet strażnicy miejscy. Konsekwencją takiego rozwiązania jest upoważnienie Rady Ministrów do określania w trybie rozporządzenia podmiotowo-przedmiotowego zakresu oskarżania, co niewątpliwie stanowi gwarancję eliminacji dowolności interpretacyjnej IX
Przedmowa na gruncie stosowania prawa o wykroczeniach. Gwarancję tę wzmacnia zasada towarzysząca czynnościom wyjaśniającym, która precyzyjnie określa, że ich celem jest ustalenie, czy istnieją dostateczne podstawy do sporządzenia wniosku o ukaranie przez Policję lub inny uprawniony organ, działający w ramach swoich kompetencji, to znaczy tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Nie bez przyczyny ustawodawca pozostał przy określeniu wniosek o ukaranie, wszczęcie procesu i skierowanie sprawy na rozprawę lub posiedzenie następuje bowiem dopiero po dokonanej przez prezesa sądu ocenie wniosku pod względem formalnym. W tej fazie postępowania zwyczajnego wniosek o ukaranie staje się aktem oskarżenia sensu largo, przy czym osoba nim objęta w toku całego procesu nazywana jest nie oskarżonym, lecz obwinionym. Interesującym rozwiązaniem przyjętym w tego rodzaju postępowaniu jest możliwość zawarcia we wniosku o ukaranie także wniosku o skazanie sprawcy wykroczenia bez rozprawy. Instytucja ta stanowi realizację zasady ekonomii procesowej i szybkości postępowania. Zasadę tę wzmacnia możliwość prowadzenia rozprawy pod nieobecność stron. Można zgodzić się z poglądem, że rezygnacja z instytucji nieważności rozstrzygnięć została pomyślana z sensem, ponieważ uchybienia proceduralne będące dotychczas podstawą nieważności w obecnym kształcie stanowią bezwzględną przesłankę odwoławczą. W ten sposób uproszczono procedurę odwoławczą i zapewniono równocześnie odpowiedni poziom gwarancji procesowych przysługujących stronom postępowania. Do zakresu stosowania środków przymusu wprowadzono instytucję zatrzymania osoby nie tylko wówczas, gdy zachodzą podstawy zastosowania wobec niej trybu przyspieszonego, lecz także kiedy nie można ustalić tożsamości osoby ujętej w chwili popełniania wykroczenia (na gorącym uczynku) lub bezpośrednio potem, przy czym zatrzymanie nie może przekroczyć 24 godzin. W przypadku natomiast popełnienia wykroczenia kwalifikującego sprawcę do trybu przyspieszonego, dopuszcza się jego zatrzymanie na czas nieprzekraczający 48 godzin. Z kolei, w myśl zasad określonych w art. 91 4 KPW, istnieje możliwość zatrzymania sprawcy wykroczenia posiadanego przez niego paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy, który wraz z wnioskiem o ukaranie zostaje przekazany sądowi. Na szczególną uwagę zasługuje problematyka umocowania i prawa do obrony w sprawach o wykroczenia. Trudno znaleźć uzasadnienie w twierdzeniu, że tylko adwokat i radca prawny daje rękojmię należytego wykonywania czynności obrończych. Przyjęcie takiej koncepcji, zgodnie z poglądem ustawodawcy, podyktowane było koniecznością zapewnienia należnego tym czynnościom profesjonalizmu. Mamy uzasadnione X
Przedmowa wątpliwości, czy istotnie ustawodawcy chodziło o zagwarantowanie profesjonalnej obrony. Skoro bowiem obwiniony poza wymogami obrony obowiązkowej może zrezygnować z udziału obrońcy, biorąc na siebie ciężar obrony, to w istocie nieporozumieniem jest pozbawienie go prawa wyznaczenia osoby, którą sam obdarzył zaufaniem, mimo że osoba ta nie jest adwokatem lub radcą prawnym. Ponadto tego rodzaju daleko idąca nadopiekuńczość w odniesieniu do obwinionego funkcjonuje w warunkach niepełnego profesjonalizmu niektórych stron procesowych. Chodzi o to, że obrońca ma ustawowo zawężone obowiązki, które sprowadzają się do ujawniania wyłącznie okoliczności przemawiających na korzyść mocodawcy. Natomiast od oskarżyciela publicznego, którego zadania procesowe są znacznie rozbudowane w porównaniu do obrońcy, gdyż ma on obowiązek ujawniania okoliczności zarówno na korzyść, jak i niekorzyść obwinionego, nie wymaga się kwalifikacji na poziomie prokuratora, adwokata czy radcy prawnego (np. policjant, strażnik miejski). Przypomnijmy, że w poprzednio obowiązującym stanie prawnym kontrolą formalnoprawną wniosków o ukaranie zajmowali się prawnicy profesjonalnie przygotowani do tego rodzaju stosunkowo mało skomplikowanego postępowania, a mimo to nie znajdziemy zbyt wielu dobrych ocen dotyczących właściwego poziomu tych postępowań, o czym świadczy też liczba skutecznych odwołań do sądu. Postępowaniu wielokrotnie wszczętemu w oparciu o pozbawiony podstaw prawnych wniosek o ukaranie towarzyszyły niekiedy obce procedurze zjawiska, w postaci m.in. braku obiektywizmu i bezstronności, przekształcania zasady domniemania niewinności w zasadę domniemania winy, zastępowania zasady swobodnej oceny dowodów dowolnością tej oceny, rozstrzygania na przekór faktom, w wyniku czego sprawca występował w roli pokrzywdzonego, a pokrzywdzony był uznawany za winnego, i wreszcie postępowaniu temu wielokrotnie towarzyszyły szkolne błędy, zarówno w zakresie interpretacji przepisów, świadczące o ich nieznajomości, jak i uchybienia proceduralne. A wszystko to działo się nie za sprawą niebędących prawnikami osób, które na mocy dyspozycji art. 30 dawnego Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia z 20.5.1971 r. (Dz.U. Nr 12, poz. 116 ze zm.) zostały w charakterze obrońców dopuszczone do udziału w postępowaniu, ale za sprawą ludzi profesjonalnie przygotowanych do podejmowania czynności prawnych. Na tle tej praktyki wyjątkowo kuriozalnie brzmią poglądy prezentowane przez niektórych znawców przedmiotu przy okazji tworzenia nowego Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, którzy uważają, że profesjonalizm obrony polega na tym, iż jest ona prowadzona przez adwokata, co najwyżej można jeszcze zgodzić się na radcę prawnego, ale przede wszystkim musi to być prawnik. Jest to tylko pierwsza część błędnego rozumowania. Druga część jest znacznie XI
Przedmowa bardziej rażącym nieporozumieniem. Chodzi mianowicie o pogląd, że obrona prowadzona przez osobę będącą tylko godną zaufania, która nie jest prawnikiem, narusza powagę sądu. Tę hipotezę zbudowano przy założeniu, że pojęcie osoby godnej zaufania jest trudne do zdefiniowania. Wyrażamy głębokie zdumienie, że sprawia jakąkolwiek trudność definicja tego pojęcia, które jest precyzyjne, jasne, jednoznaczne, wypełnione bogactwem prawdziwych, nie zaś tylko formalnych zalet. I wreszcie w pojęciu tym mieści się wszystko, co potrzebne, a nie ma nic z tego, co jest abstrakcyjne lub po prostu zbędne. Osobą godną zaufania expressis verbis jest osoba nieskazitelnego charakteru (stosowna, odpowiednia, właściwa, wartościowa, wzbudzająca szacunek, poważna) co oznacza, że będąc uczciwą, zawsze daje rękojmię należytego wykonywania czynności obrończych. Chodzi o to, że osoba ta nie podejmie się zadań objętych obroną wówczas, jeżeli stwierdzi, że nie dysponuje odpowiednim dla sprostania wymagań formalnych poziomem wiedzy merytorycznej z zakresu prawa o wykroczeniach i równie odpowiednią znajomością procedury. Pojęcie osoba godna zaufania jest pojęciem bardzo szerokim, obejmuje bowiem profesjonalistę i prawnika, przy czym profesjonalista nie musi być prawnikiem, zaś prawnik choć powinien, nie zawsze jest profesjonalistą. Powagi sądu nie narusza udział laika w toczącym się postępowaniu, ale błędne rozstrzygnięcia, którym nierzadko towarzyszy rażące naruszenie prawa. Pozorna dbałość o profesjonalną obronę szczególnie razi, gdy zważy się, że podobne zabiegi nie są prowadzone w kwestii profesjonalizmu oskarżenia. Nie jest możliwe, aby ustawodawca nie dostrzegł, że dotychczasowy profesjonalizm niektórych kompetentnych organów w sprawach o wykroczenia, mimo funkcjonowania ich pod nadzorem doświadczonych prawników, prowadził często do rażących naruszeń prawa, a co za tym idzie uruchamiał długo trwający proces z wykorzystywaniem środków odwoławczych, w konsekwencji skutecznych. Wyrażamy pogląd, że z prawdziwego zdarzenia profesjonalizm, zarówno w oskarżaniu, jak i orzekaniu, z natury rzeczy wyklucza zasadność środka odwoławczego, eliminuje bowiem błędy postępowania i czyni go godnym powiedzenia: stała się słuszność. A słuszność to nic innego, jak prawda i sprawiedliwość. Oczywiście pojęcia sprawiedliwości nie można utożsamiać z pojęciem wymiaru sprawiedliwości. Chodzi przecież o stopień trudności, a mianowicie wymierzyć sprawiedliwość jest łatwo, zaś osiągnąć słuszność merytorycznego rozstrzygnięcia kończącego postępowanie bardzo trudno. W omawianym rozwiązaniu prawnym chodzi zatem o profesjonalizm formalny, a nie profesjonalizm faktyczny. Z zaprezentowanych powodów rozwiązanie zawarte w treści art. 24 KPW nie jest trafne. Za słuszną natomiast uznać można obronę z urzędu, jak XII
Przedmowa również nie z urzędu, ale obowiązkową, prowadzoną przez adwokata lub radcę prawnego. Słuszne jest też przyjęcie zasady, że do rozpoznania apelacji oraz zażaleń na postanowienia i zarządzenia zamykające drogę do wydania wyroku właściwy jest sąd okręgowy, a do rozpoznania pozostałych zażaleń sąd rejonowy w innym, równorzędnym składzie. Natomiast w sprawach o wykroczenia podlegające orzecznictwu sądów wojskowych sądem odwoławczym jest wojskowy sąd okręgowy. Przyjęta zasada wynika bowiem wprost z definicji pojęcia systemu dwuinstancyjnego, to znaczy umożliwiającego przeprowadzenie sprawy przez dwa stadia postępowania przed różnymi sądami w celu zapewnienia sądowi wyższej instancji przeprowadzenia skutecznej kontroli orzeczeń sądu niższej instancji. Warszawa, kwiecień 2014 r. Autorzy XIII
Wykaz skrótów 1. Źródła prawa AlkU............ ustawa z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1356 ze zm.) BezpŻywU........ ustawa z 25.8.2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 ze zm.) d.kpk........... ustawa z 19.4.1969 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 13, poz. 96 ze zm.) DziałUbezpU...... ustawa z 22.5.2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 950 ze zm.) EKPC........... Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) KC............. ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121) KK............. ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, KKS poz. 553 ze zm.)............ ustawa z 10.9.1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186 ze zm.) KKW............ ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) Konstytucja RP.... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.) KPA KPC KPK............ ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267)............ ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101)............ ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) XV
Wykaz skrótów KPW............ ustawa z 24.8.2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 395 ze zm.) KPW z 1971 r...... Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia z 20.5.1971 r. (Dz.U. Nr 12, poz. 116 ze zm.) akt nieobowiązujący KW............. ustawa z 20.5.1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 482 ze zm.) ObrRPU.......... ustawa z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 461 ze zm.) OzonU........... ustawa z 20.4.2004 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową (Dz.U. Nr 121, poz. 1263 ze zm.) PolU............ ustawa z 6.4.1990 r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 287, poz. 1687 ze zm.) PostEgzAdmU..... ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1015 ze zm.) PrBud........... ustawa z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1409 ze zm.) PrŁow........... ustawa z 13.10.1995 r. Prawo łowieckie (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1226) PrOchrŚrod....... ustawa z 27.4.2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.) PrRDrog......... ustawa z 20.6.1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1137 ze zm.) PrUSP........... ustawa z 27.7.2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 427 ze zm.) PrWod........... ustawa z 18.7.2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.) PWKPW......... ustawa z 24.8.2001 r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. Nr 106, poz. 1149 ze zm.) RecyklingU....... ustawa z 20.1.2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1162) RegUSP.......... rozp. MS z 23.2.2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. Nr 38, poz. 249 ze zm.) rozp. Nr 852/2004 XVI.. rozp. (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29.4. 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz.Urz. UE L Nr 139, s. 1)
Wykaz skrótów RybŚródU........ ustawa z 18.4.1985 r. o rybactwie śródlądowym (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 189, poz. 1471 ze zm.) SłWojŻZawU...... ustawa z 11.9.2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 593 TKU ze zm.)............ ustawa z 1.8.1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) ZmKPK z 2013 r.... ustawa z 27.9.2013 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 1247) ZużSprzElU....... ustawa z 29.7.2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1155) 2. Organy, organizacje, instytucje ETPCz........... Europejski Trybunał Praw Człowieka MS............. Minister Sprawiedliwości NIK............. Najwyższa Izba Kontroli NSA............ Naczelny Sąd Administracyjny RM............. Rada Ministrów SA.............. Sąd Apelacyjny SN.............. Sąd Najwyższy SO.............. Sąd Okręgowy SR.............. Sąd Rejonowy TK.............. Trybunał Konstytucyjny ZUS............. Zakład Ubezpieczeń Społecznych 3. Czasopisma i publikatory CzPKiNP......... Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych Dz.U............. Dziennik Ustaw Dz.Urz........... Dziennik Urzędowy GSP............. Gdańskie Studia Prawnicze KZS............. Krakowskie Zeszyty Sądowe MoP............ Monitor Prawniczy OSA............ Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSN............ Orzecznictwo Sądu Najwyższego (poprzednio: Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego, orzeczenia Izby Cywilnej do 1952 r., od 1953 r. do 1961 r. Orzecznictwo Sądu Najwyższego, w 1962 r. Izby Cywilnej, od 1963 r. do 1981 r. XVII
Wykaz skrótów Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, od 1982 r. do 1989 r. Izby Cywilnej i Administracyjnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, od 1990 r. do 1994 r. Izby Cywilnej oraz Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, od 1994 r. Izby Cywilnej) OSNK........... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna (od 1994 r.) OSNKW......... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna OSNSD i Wojskowa (do 1993 r.).......... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Sądu Dyscyplinarnego OSNwSK......... Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OSP............. Orzecznictwo Sądów Polskich (od 1990 r.), Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych (od 1957 r. do 1989 r.) OSPiKA.......... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych Pal.............. Palestra PD.............. Paragraf na Drodze PiP............. Państwo i Prawo PiZS............ Praca i Zabezpieczenie Społeczne PD.............. Paragraf na Drodze Prok. i Pr......... Prokuratura i Prawo Prz. Sejm......... Przegląd Sejmowy PS.............. Przegląd Sądowy PUG............ Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego R. Pr............. Radca Prawny Rzeczp........... Rzeczpospolita WPP............ Wojskowy Przegląd Prawniczy 4. Inne skróty post............. postanowienie rozp............. rozporządzenie t.j............... tekst jednolity uchw............. uchwała uchw. (7)......... uchwała w składzie 7 sędziów wyr.............. wyrok w zw............. w związku XVIII
Literatura I. Andrejew, Ustawowe znamiona czynu. Typizacja i kwalifikacja przestępstw, Warszawa 1978; S. Blok, Glosa do post. SN z 26.2.2004 r., I KZP 44/03, PS 2004, Nr 10; tenże, Glosa do uchw. SN z 30.11.2004 r., I KZP 26/04, PS 2005, Nr 9; A. Bojańczyk, Radar w oku. Pomiar prędkości jazdy a zasada swobodnej oceny dowodów, Rzeczp. 2002, Nr 5; M. Bojarski, Z. Świda, Zarys polskiego prawa wykroczeń, Wrocław 1995; J. Chankowska, Prawo oskarżonego do milczenia, Prok. i Pr. 2003, Nr 3; M. Cieślak, O przesłankach procesowych, PiP 1969, Nr 12; Z. Gostyński (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, Warszawa 1998; K. Grajewski, Konstytucyjna i ustawowa regulacja zakresu przedmiotowego nietykalności parlamentarnej, Prz. Sejm. 2002, Nr 1; T. Grzegorczyk, Czynności wyjaśniające poprzedzające mandat karny w sprawach o wykroczenia, PD 2004, Nr 8; tenże, Czynności wyjaśniające w sprawach o wykroczenia, Prok. i Pr. 2002, Nr 6; tenże, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2005; tenże, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, Warszawa 2005; tenże, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, Warszawa 2012; tenże, Obrońca w nowym postępowaniu w sprawach o wykroczenia, Pal. 2002, Nr 1 2; tenże, Orzekanie zaoczne w nowym postępowaniu w sprawach o wykroczenia, Prok. i Pr. 2002, Nr 4; tenże, Postępowanie szczególne w sprawach o wykroczenia, Prok. i Pr. 2002, Nr 1; tenże, Protokół uproszczony jako nowy sposób utrwalenia czynności procesowych w znowelizowanym postępowaniu karnym i w sprawach o wykroczenia, Prok. i Pr. 2003, Nr 11; T. Grzegorczyk, A. Gubiński, Prawo wykroczeń, Warszawa 1995; W. Grzeszczyk, Dowody w nowym kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia, Prok. i Pr. 2001, Nr 11; tenże, Podstawowe założenia nowego kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, Prok. i Pr. 2001, Nr 10; tenże, Dowody w nowym kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia. Prokurator w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, Prok. i Pr. 2001, Nr 12; J. Gurgul, Standardy postępowania dla kierujących oględzinami miejsca zdarzenia. Próba komentarza, cz. I, Prok. i Pr. 2000, Nr 10; cz. II, Prok. i Pr. 2000, Nr 11; P. Hofmański, XIX