RADZIMY, SZKOLIMY, NAGRADZAMY Kampania prewencyjno-promocyjna "Ochrona pracy w rolnictwie indywidualnym" w roku 2011. Podstawową formą działań Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym jest realizacja programu informacyjno-promocyjnego, adresowanego do rolników oraz ich rodzin. Program, którego działaniami objęte są indywidualne gospodarstwa rolne, od lat służy podnoszeniu ogólnego poziomu wiedzy na temat zagrożeń przy pracy rolniczej, ich skutkach wypadkowych i chorobowych. Główne aspekty programu, to edukacja oraz doradztwo techniczne prowadzone m. in. w trakcie wizytacji gospodarstw. W 2011 r. pracownicy PIP wizytowali miejsca wykonywania pracy i obejścia gospodarskie: Wizytacje w 2011 roku 8 420 - prac żniwnych, 3 562 - innych prac polowych, 1 414 - gospodarstw ogółem, 3 444 wizytacje gospodarstw uczestniczących w konkursie "Bezpieczne gospodarstwo rolne" (wspólnie z inspektorami KRUS) 1 008 Liczba osób pracujących podczas wizytacji 13 226 Podczas wizytacji w 2011 roku pracownicy PIP dokonali przeglądu stanu technicznego: 5,0 tys. ciągników, 4,6 tys. przyczep rolniczych, 1,7 tys. kombajnów, 5,1 tys. innych maszyn i urządzeń rolniczych, w tym np. siewników, sadzarek do ziemniaków, opryskiwaczy polowych, kosiarek, pras do siana i słomy, rozrzutników do obornika oraz pilarek tarczowych i łańcuchowych. 1
Fot. 1. Udzielanie porad technicznych w czasie wizytacji, to jedno z rutynowych działań inspektorów pracy na rzecz poprawy stanu bhp w rolnictwie indywidualnym Stan techniczny znaczącej części maszyn i środków transportu był niezadowalający, głównie z powodu wysokiego stopień zużycia. Podstawowe stwierdzone nieprawidłowości, to: brak lub niewłaściwe osłony, zapobiegające dostępowi do stref zagrożenia (ruch części niebezpiecznych), 2
brak kaptura ochronnego górnej części i osłony dolnej części pilarki tarczowej, w kombajnach - brak kompletnych osłon mechanizmów napędzających heder (przyrząd żniwny), niekompletne drabinki i poręcze wiodące do pomostów operatorów, a także niesprawne sygnalizacje, zły stan burt i ich zabezpieczeń, uszkodzone przewody hamulcowe oraz brak sygnalizacji świetlnej w przyczepach rolniczych, użytkowanie ciągników własnej konstrukcji, bez osłon WOM, z niesprawnymi układami kierowniczymi, hamulcowymi, zużytym ogumieniem, a nawet bez kabin - niespełniających minimalnych wymogów bhp, niesprawne układy sterowania maszyn, brak wyposażenia w środki zapewniające bezpieczną pracę: podajniki, popychacze, przegarniacze, przewóz ludzi na przyczepach załadowanych materiałami objętościowymi, na zaczepach, pomostach, błotnikach maszyn oraz w nieprzystosowanych kabinach. Obok wizytacji prac polowych z użyciem maszyn i narzędzi rolniczych, inspektorzy PIP przeprowadzali ocenę stanu technicznego i bezpieczeństwa budynków inwentarskich, obejść i wyposażenia gospodarstw. Najczęściej stwierdzane zaniedbania to: nieprawidłowy stan instalacji i urządzeń elektrycznych - prowizoryczne podłączenia, przewody niezabezpieczone przed mechanicznym uszkodzeniem, naprawiane bezpieczniki topikowe, itp. (1178 przypadków), nieprawidłowe wejścia na poddasza - brak barierek przy schodach, zły stan techniczny schodów (722 przypadki), nieprawidłowe drabiny i rusztowania, brak zabezpieczeń podczas pracy na wysokości (1072 przypadki), brak zabezpieczeń otworów technologicznych (974 przypadki), niewłaściwe przechowywanie maszyn (1064 przypadki), brak lub niewłaściwe zabezpieczenia studni, dołów, szamb i zbiorników (523 przypadki), ogólny nieporządek (1129 przypadków). W 2011 r. zagadnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracach rolniczych, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń wypadkowych oraz sposobów zapobiegania narażeniu na czynniki chemiczne, były przedmiotem 463 szkoleń dla 12,1 tys. rolników. Inną formą oddziaływania PIP na środowisko wiejskie są konkursy o tematyce bhp. W 2011 r. w 136 konkursach wzięło udział 3,5 tys. rolników. Szczególnym zainteresowaniem cieszy się współorganizowany z KRUS ogólnopolski konkurs "Bezpieczne gospodarstwo rolne". W ramach konkursu przeprowadzono 1008 wizytacji gospodarstw indywidualnych. Państwowa Inspekcja Pracy, jak co roku, była jednym z fundatorów nagród i dyplomów, w tym dla 16 laureatów konkursu na szczeblu krajowym. Gospodarstwa konkursowe stanowią przykłady dobrych praktyk i często są wzorem do naśladowania dla innych rolników. Niejednokrotnie nagradzane gospodarstwa są wskazywane jako wzorcowe na różnego typu szkoleniach dla rolników i osób ze środowisk wiejskich. Pracownicy Państwowej Inspekcji Pracy zorganizowali w 2011 r. podczas targów i wystaw rolniczych 168 punktów informacyjno-doradczych, które wg szacunków organizatorów odwiedziło ponad 41 tys. osób. Udzielono ok. 3,6 tys. porad i informacji technicznych z zakresu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracach rolniczych i rozkolportowano blisko 80 tys. publikacji PIP o tej tematyce. Obserwacje zbierane przez wiele lat, poczynione podczas wizytacji wskazują, że zmniejsza się liczba przypadków powierzania dzieciom niebezpiecznych i szkodliwych dla ich zdrowia zadań. Coraz częściej spotyka się zorganizowane formy opieki nad dzieci, np. prowadzenie świetlic w okresie nasilenia prac polowych. Uwarunkowania ekonomiczne oraz tradycyjne nawyki wdrażania 3
dzieci do pracy w gospodarstwie rolnym, wciąż jednak uniemożliwiają traktowanie zakazu pracy dzieci do lat 16 jako standardu, przyjętego w praktyce polskiego rolnictwa. Inspektorzy w trakcie wizytacji w 2011 r., zaobserwowali prawie 500 dzieci,z czego niemal 1/3 wykonywała prace wzbronione młodocianym. Ponad 220 dzieci przebywało w strefie niebezpiecznej w pobliżu pracujących maszyn i urządzeń. Lekkomyślne postępowanie rodziców i opiekunów, zezwalanie dzieciom na zabawę w niebezpiecznych miejscach oraz na pomoc przy pracach przekraczających ich możliwości fizyczne, sprawia, że w dalszym ciągu w Polsce odnotowuje się tragiczne wypadki z udziałem najmłodszych mieszkańców wsi. Fot.2 Nigdy nie przewoź dziecka w taki sposób! To zagraża jego życiu i zdrowiu. Dlatego, tak ważna jest edukacja w tym zakresie, kształtująca już od najmłodszych lat prawidłowe postawy wśród przyszłych rolników. Wybrane działania edukacyjne i promocyjne PIP skierowane do dzieci i młodzieży wiejskiej w 2011 r. Liczba działań Uczest nicy (tys.) Wykłady w szkołach o profilu rolniczym 141 4,8 Prelekcje wśród dzieci szkół podstawowych i gimnazjów 624 23,2 Olimpiady i konkursy nt. wiedzy o bhp wśród młodzieży i dzieci wiejskich 273 13,2 Konkursy plastyczne dla dzieci wiejskich 243 12,9 Suma: 1281 54,1 4
Duża liczba uczestników działań edukacyjnych jest możliwa dzięki współpracy PIP z dyrektorami szkół, KRUS-em, oddziałami doradztwa rolniczego, stowarzyszeniami rolników, innymi partnerami, w tym również z harcerzami. W ramach Nieobozowej Akcji Letniej 2011, zorganizowanej we współpracy z harcerzami, przeprowadzono 115 pogadanek i prelekcji na tematy związane z bhp na wsi, połączone z projekcją filmów animowanych z tego zakresu. W spotkaniach uczestniczyło 5,4 tys. dzieci Obok opracowywania coraz większej gamy wydawnictw poświęconych tematyce bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na wsi, które przeznaczone są dla społeczności wiejskiej, w szczególności dla rolników, młodzieży szkolnej i najmłodszych dzieci, pracownicy inspekcji współpracują z regionalnymi stacjami telewizyjnymi, rozgłośniami radiowymi oraz prasą. W 2011 r. wyemitowano 48 felietonów, wywiadów i reportaży, powstało 95 audycji i 127 publikacji prasowych, poświęconych zagadnieniom bezpieczeństwa pracy w rolnictwie. Z przeprowadzonej w 2011 r. działalności wizytacyjno-edukacyjnej na terenach wiejskich, poświęconej kształtowaniu świadomości zagrożeń w pracy rolniczej i inicjowaniu działań zapobiegających wypadkom, wynika, że: nadal występują duże różnice w poziomie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia wśród rolników indywidualnych, co związane jest przede wszystkim z warunkami ekonomicznymi, tradycjami kulturowymi i regionalnymi, poziomem wykształcenia, dostępem do źródeł informacji i wiekiem, rolnicy jeśli tylko mogą wykorzystują środki unijne do inwestycji w sprzęt rolniczy, bezpieczniejsze i bardziej wydajne maszyny zmuszają rolników do pogłębiania wiedzy uczestniczenia w spotkaniach informacyjno-doradczych i wymiany myśli, również za pośrednictwem internetu (rolnicy coraz częściej sami piętnują niebezpieczne zachowania na forach internetowych), zagadnienia ochrony pracy nabierają na wsi znaczenia w związku z koniecznością spełniania niektórych wymagań bhp w momencie ubiegania się o dotacje unijne, młodzież i dzieci wiejskie to ważna grupa adresatów działalności prewencyjno-promocyjnej PIP, która dzięki wsparciu licznych partnerów instytucjonalnych i społecznych będzie w przyszłości wpływać na poprawę warunków pracy i życia na wsi. 5