WYKAZ OBIEKTÓW WRAZ Z OPISEM ICH STANU ZACHOWANIA I PROGRAMEM PRAC KONSERWATORSKICH

Załącznik Nr 7 do SIWZ WYKAZ OBIEKTÓW WRAZ Z OPISEM ICH STANU ZACHOWANIA I PROGRAMEM PRAC KONSERWATORSKICH Przedmiotem zamówienia jest wykonanie konserwacji - restauracji 87 woluminów czasopism (w tym jedno z nich składa się z 38 mniejszych objętościowo druków liczących od jednej do czterech kart), które uległy zalaniu w wyniku awarii instalacji wodno-kanalizacyjnej w Bibliotece Elbląskiej w 2014 roku. Książki wchodzą w skład zabytkowego księgozbioru Biblioteki Elbląskiej. Wśród nich znajdują się gazety i czasopisma regionalne wychodzące w Prusach Zachodnich oraz prowincji wschodniopruskiej w latach 1801-1945. Ze względu na ograniczony nakład i zasięg, a także znaczenie dla historii regionu, zbiór ten jest niezwykle cenny. Istotny jest fakt, iż gazety i czasopisma, jako druki o krótkotrwałej żywotności wydawane były zwykle na gorszym jakościowo papierze. Wśród druków będących przedmiotem zamówienia najstarsze wydane są na papierach czerpanych, późniejsze na papierach welinowych, maszynowych oraz kredowych. W większości przypadków gazety i czasopisma zaopatrzone były w zbiorcze okładki dla poszczególnych roczników. Były to proste introligatorskie oprawy z tekturowymi okładzinami pokrytymi papierem, płótnem lub tworzywem syntetycznym. Ze względu na fakt, że oprawy nie miały cech indywidualnych i kolekcjonerskich, podczas osuszania zbiorów zdecydowano się na demontaż wielu z nich w celu przyspieszania wysychania druków. Ponadto w przypadku części druków zdecydowano się również na demontaż szycia i rozłożenie bloków na pojedyncze składki bądź grupy składek. Po całkowitym wyschnięciu woluminów przeprowadzono ich dezynfekcję. Wszystkie książki zostały zabezpieczone w pudłach ochronnych. Do zniszczeń spowodowanych zalaniem zbiorów należą zacieki o różnym nasileniu. Największe szkody woda wyrządziła w drukach wydanych na papierach maszynowych. W papierach tych, których ph jest bardzo niskie, zalanie wodą spowodowało znaczne przyspieszenie procesów starzenia papieru, co objawiało się obniżeniem właściwości mechanicznych papieru. W skrajnym przypadku, w wyniku przyspieszonej hydrolizy papieru spowodowanej zalaniem, papier w miejscu zacieków rozpadał się przy najdelikatniejszym nawet dotknięciu. Dzięki szybko podjętej akcji ratunkowej w większości przypadków udało się uniknąć sklejenia kart papierów kredowych. W przypadku części papierów kredowych oraz kalandrowanych widoczne są zmiany kolorystyczne oraz zmiany faktury kart. Ponadto woda spowodowała również rozpłynięcie części pieczęci własnościowych, a także w przypadku współoprawnych druków o barwnych okładkach - migrację pigmentów i przebarwienia na sąsiednich kartach druków. 1

W większości przypadków widoczne są wyraźne deformacje opraw oraz kart bloku. W części woluminów obserwowalne są także różnorodne zniszczenia mechaniczne drobne przedarcia i ubytki papieru. W kilku książkach znajdują się dawne naprawy uszkodzeń papieru. Celem konserwacji będzie przywrócenie książkom właściwości użytkowych przy maksymalnym zachowaniu substancji zabytkowej. W miarę możliwości preferowana jest konserwacja czasopism bez demontażu szycia. Ponieważ czasopisma stanowią ciągi roczników, które oprawiane były podobnie, zalecane jest, aby prace konserwatorskie nad poszczególnymi numerami tych samych tytułów o podobnej technice wykonania, wykonywane były w oparciu o tą samą metodykę. W zależności od indywidualnego przypadku zalecana będzie albo konserwacja zachowanej oprawy, albo wykonanie nowej oprawy, nawiązującej charakterem do oprawy historycznej. W sytuacji, gdy planowane będą nowe oprawy, zalecane jest aby były one jednakowe dla poszczególnych tytułów. Ogólny program prac konserwatorsko - restauratorskich dla wszystkich druków Konserwacja-restauracja książki na bloku 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej i opisowej stanu zachowania obiektów przed konserwacją - restauracją 2. Wykonanie badania ph papieru przed konserwacją 3. Stabilizacja barwnych pieczątek i dopisków* 4. Usunięcie lub osłabienie zacieków** 5. Odkwaszanie papieru odpowiednio dobraną metodą 6. Usunięcie deformacji kart i okładek 7. Naprawa przedarć i uzupełnienie ubytków 8. Wzmocnienie strukturalne, jeśli obiekt będzie tego wymagał 9. Konserwacja - restauracja oryginalnej oprawy (wg wytycznych) lub wykonanie nowej oprawy po wcześniejszym uzgodnieniu projektu z zamawiającym Konserwacja-restauracja książki 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej i opisowej stanu zachowania obiektu przed konserwacją - restauracją 2. Wykonanie badania ph papieru przed konserwacją 3. Stabilizacja barwnych pieczątek i dopisków* 4. Usunięcie dawnych napraw i zaplamień po nich powstałych 5. Oczyszczanie chemiczne kart w kąpielach** 6. Odkwaszenie papieru odpowiednio dobraną metodą 7. Uzupełnienie ubytków odpowiednio dobraną kolorystycznie masą papierową oraz naprawa przedarć papieru 8. Wzmocnienie strukturalne papieru 9. Swobodne suszenie 10. Oddalone nawilżanie i prasowanie kart w prasie 2

10. Wykonanie badania ph papieru po konserwacji 11. Wykonanie dokumentacji fotograficznej i opisowej stanu zachowania obiektów po konserwacji - restauracji. 11. Połączenie kart w składki i zszycie wg pierwotnego schematu 12. Konserwacja - restauracja oryginalnej oprawy (wg wytycznych) lub wykonanie nowej oprawy po wcześniejszym uzgodnieniu projektu z zamawiającym 13. Wykonanie badania ph papieru po konserwacji 14. Wykonanie dokumentacji fotograficznej i opisowej stanu zachowania obiektów po konserwacji - restauracji. * proponowana konserwacja karty z czerwoną pieczątką: zabezpieczenie pieczątki preparatem Neschen; oczyszczanie chemiczne karty poprzez krótką kąpiel w bardzo ciepłej wodzie, szybkie dosuszenie ** należy zwrócić uwagę na charakter kart wykonanych z papieru kredowego, które sklejają się ze sobą pod wpływem wilgoci 3

CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH DRUKÓW WRAZ Z WYTYCZNYMI Tab. 1. Grupa I - Studien 1900-1926 L.p. 1. Tytuł / nr inw. Studien 1900 (10151) Charakterystyka obiektu 23,5 x 15 x 5 cm - ok. 762 stron Stan zachowania - blok książki nieznacznie zdeformowany - duże zacieki w ok. 1/3 grubości bloku - jedna karta luźna - zwięzy obcięte razem z blokiem Zakres konserwacji na bloku Wytyczne dotyczące konserwacji We wszystkich drukach należy wykonać nową oprawę po wcześniejszym uzgodnieniu projektu z zamawiającym. Ze starych opraw należy zachować wyklejki, nalepki i szyldziki dołączając je do nowych. 2. 3. 4. Studien 1903 (10152) Studien 1909 (10154) Studien 1912 (10155) 5. Studien 1914 (10156) 23,5 x 15 x 5 cm - ok. 716 stron 23,5 x 15 x 5 cm - ok. 714 stron 23,5 x 15 x 5 cm - ok. 770 ston 23,5 x 15,5 x 5 cm - ok. 742 stron - w środku kilka rozkładanych map - blok średnio zdeformowany - średnio intensywne zacieki w ok. połowie bloku + niewielkie zacieki przy krawędziach w drugiej połowie bloku - zwięzy obcięte razem z blokiem - blok średnio zdeformowany - bardzo słabe zacieki na ok. 100 kartach - papier pofalowany - blok mocno zdeformowany - średnio silne zacieki w całym bloku - papier mocno pofalowany - 3 karty luźne - blok zdeformowany - szycie poluzowane, miejscami przerwane - kilkanaście kart luźnych - karty pofalowane na bloku lub z demontażem na bloku lub z demontażem na bloku lub z demontażem Wyklejki przyklejone są do tekturowych okładek na klej syntetyczny; proponowany sposób ich odklejenia: kąpiel we wrzątku. 4

6. Studien 1918 (10157) 23,5 x 15,5 x 5 cm - ok. 700 stron - w środku rozkładana mapa - zacieki na ok. 1/3 bloku - blok mocno pofalowany - zacieki w całym bloku na bloku lub z demontażem 7. 8. Studien 1922 (10158) Studien 1926 (10159) 23,5 x 15,5 x 5 cm - ok. 956 stron 23,5 x 15,5 x 5 cm - ok. 672 stron - w środku rozkładana mapa - blok rozłożony na pojedyncze składki - papier osłabiony - sporadycznie występujące drobne przedarcia - blok lekko zdeformowany - zacieki w ok. 2/3 bloku - papier lekko pofalowany na bloku lub z demontażem Tab. 2. Grupa II - Studien 1928-1938 L.p. 1. Tytuł / nr inw. Studien 1928 (10160) 2. Studien 1930 Charakterystyka obiektu 23,5 x 15,5 x 4 cm - ok. 590 stron 23,5 x 15,5 x 4,5 cm Stan zachowania - blok książki nieznacznie zdeformowany - karty pofalowane - zacieki w całym bloku - dwie pierwsze karty luźne - zwięzy obcięte razem z blokiem - fragment płótna na grzbiecie z nalepką tytułową - blok średnio zdeformowany - zwięzy obcięte razem z blokiem Zakres konserwacji na bloku Wytyczne dotyczące konserwacji We wszystkich drukach należy wykonać nową oprawę po wcześniejszym uzgodnieniu projektu z zamawiającym. Ze starych opraw należy zachować wyklejki, nalepki i szyldziki dołączając je do nowych. Wyklejki przyklejone są do tekturowych okładek na klej syntetyczny; proponowany sposób ich odklejenia: kąpiel we wrzątku. 5

(10161) - ok. 722 strony 3. 4. 5. 6. 7. 8. Studien 1932 (10162) Studien 1934 (10163) Studien 1936 (10164) Studien 1937 (10165) Studien 1938 (10166) Studien 1940 (10168) 23,5 x 15,5 x 4 cm - ok. 670 stron 23,5 x 15,5 x 6 cm - ok. 880 stron - rozkładane mapy w środku 23,5 x 15,5 x 5,5 cm - ok. 540 stron - w środku kilka rozkładanych map 22,5 x 15 x 7 cm - ok. 490 stron 22,5 x 15 x 3 cm - ok. 460 stron 22 x 15 x 2,5cm - ok. 465 stron - blok średnio zdeformowany - zwięzy obcięte razem z blokiem - trzy składki odłączone od bloku jedna mapa luźna (BS 1933, s48-49) - blok mocno zdeformowany - nieliczne drobne przedarcia w bloku - blok mocno zdeformowany - intensywne zacieki w połowie bloku - książka posiada okładkę (do demontażu) - blok mocno zdeformowany - książka posiada okładkę (do demontażu) - blok średnio zdeformowany - oprawa zachowana - blok lekko zdeformowany - zacieki w całym bloku głównie przy krawędziach Na bloku lub z demontażem całego lub części bloku na bloku Tab. 3. GRUPA III - Jahrbuch 1920-1938 L.p. Tytuł / nr Charakterystyka Stan zachowania Zakres Wytyczne dotyczące konserwacji 6

1. 2. 3. inw. obiektu konserwacji Jahrbuch 1920 (10169) Jahrbuch (1922) 10170 Jahrbuch (1923) 10171 23,5 x 15,5 x 2 cm - ok. 246 stron - kilka ilustracji na papierze kredowym 23,5 x 15,5 x 2 cm - ok. 170 stron - kilka ilustracji na papierze kredowym - rozkładana mapa + rozkładana karta 23,5 x 16,5 x 2 cm - ok. 214 stron - 4 ilustracje na papierze kredowym - szycie poluzowane i poprzerywane - zwięzy poprzecinane - papier osłabiony, dość kruchy - duże przedarcia trzech pierwszych kart - drobne przedarcia/pęknięcia papieru w całym bloku (ok. 10% wszystkich kart) - drobne ubytki i przedarcia papieru w miejscu zwięzów - szycie poluzowane, niektóre karty luźne - papier osłabiony, dość kruchy - nieliczne drobne przedarcia + kilka większych (ok. 10% kart) - szycie poluzowane, niektóre karty luźne - papier osłabiony, dość kruchy - ślady po zszywkach - nieliczne drobne przedarcia + kilka większych (ok. 10% kart) We wszystkich drukach należy wykonać nową oprawę po wcześniejszym uzgodnieniu projektu z zamawiającym. Wstępne założenie: okładki wykonane z tektury obleczone zielonym płótnem, odcieniem zbliżonym do oryginału). Oryginalne wyklejki należy odłączyć od starych okładek i dołączyć do bloku książki. Technika połączenia bloku z oprawą projekt do zatwierdzenia z zamawiającym. Należy zachować oryginalny sposób szycia na zwięzy wpuszczone w blok. 4. Jahrbuch (1925) 10172 23,5 x 16,5 x 2 cm - ok. 200 stron - kilka ilustracji na papierze kredowym - dopiski rękopiśmienne ołówkiem - kapitałki maszynowe - papier osłabiony, dość kruchy - ślady po zszywkach - nieliczne drobne przedarcia + kilka większych (ok. 10% kart) 5. - blok zdeformaowany, karty 7

6. 7. Jahrbuch (1927) 10173 Jahrbuch (1928) 10174 Jahrbuch (1936) 10179 8. Jahrbuch (1937) 10180 23,5 x 16 x 3 cm - ok. 230 stron - rozkładana mapa na papierze kredowym - ok. 30 ilustracji na papierze kredowym - krawędzie kart delikatnie nakrapiane czerwoną farbą - kapitałki maszynowe 23,5 x 16 x 2 cm - ok. 220 stron - rozkładana mapa na papierze kredowym - krawędzie kart delikatnie nakrapiane czerwoną farbą - kapitałki maszynowe 23 x 16 x 1,8 cm - ok. 248 stron 24 x 16,5 x 2,5 cm - ok. 250 stron - kilkanaście ilustracji na pofalowane - papier lepszej jakości niż w poprzednich woluminach - sporadycznie występujące drobne przedarcia papieru - blok lekko zdeformowany - papier lepszej jakości niż w poprzednich woluminach - kilka drobnych przedarć - książka w oprawie - karty lekko pofalowane - dwie karty na papierze kredowym sklejone - niewielkie zacieki w całym bloku (głównie przy dolnej krawędzi) - blok spójny - zwięzy ucięte równo z blokiem - część kart lekko pofalowanych - intensywne zacieki w ok. 1/5 bloku, głównie przy kartach kredowych na bloku na bloku - konserwacja na bloku - usunięcie/osłabienie zacieków - usunięcie/osłabienie deformacji kart - próba rozdzielenia kart na papierze kredowym - preferowana konserwacja na bloku 8

papierze kredowym - krawędzie kart delikatnie nakrapiane czerwoną farbą - kapitałki maszynowe - delikatny foksing na wyklejkach 9. Jahrbuch (1938) 10181 24 x 17 x 3 cm - ok. 416 stron - 47 il. na papierze kredowym - kapitałki maszynowe - książka zszyta drutem i sznurkiem przed cały blok - papier w dobrym stanie, lekko pofalowany, nieznaczne zacieki - kilka niewielkich przedarć na bloku lub z demontażem - pełna konserwacja uwzględniająca zmianę sposobu szycia lub konserwacja na bloku Tab. 4. Grupa IV A - oraz Zeitung L.p. 1. Tytuł / nr inw. 1829 (10193) 2. Charakterystyka obiektu 21 x 18 x 6 cm - ok. 480 kart 21 x 18 x 6 cm Stan zachowania - drobne, bardzo nieliczne przedarcia w bloku - drobne uszkodzenia grzbietów składek - drobne, bardzo nieliczne przedarcia w bloku Wytyczne dotyczące konserwacji - pełna konserwacja - oczyszczenie mechaniczne pierwszych i ostatnich kart - dopiski czerwoną kredką nie płyną pod wpływem wody, ale są wrażliwa na pocieranie; atrament delikatnie się uruchamia, być może będzie konieczne zabezpieczenie lub zastosowanie 9

3. 4. 5. 1830 (10194) 1831 (10195) 1835 (10198) 1842 (10205) - ok. 480 kart 21 x 18 x 6 cm - ok. 480 kart 20,5 x 17,5 x 6 cm - ok. 480 kart 20,5 x 18 x 6 cm - ok. 480 kart - grzbiety składek w dość dobrym stanie, mało uszkodzeń - drobne, bardzo nieliczne przedarcia w bloku - grzbiety składek w dość dobrym stanie, mało uszkodzeń - dwie pierwsze karty mocnej zniszczone - drobne, bardzo nieliczne przedarcia w bloku - drobne, bardzo nieliczne przedarcia w bloku - klej syntetyczny na grzbietach składek krótszej kąpieli - delikatne prasowanie kart po oddalonym nawilżaniu w celu zachowania oryginalnej faktury papieru i pierwotnego wymiaru - konserwacja oryginalnej oprawy w książkach o nr inw. 10193, 10194, 10198, 10206, 10210 - wykonanie nowej oprawy w przypadku książek z oprawami współczesnymi (10195, 10205, 10209, 10226, 10227, 10228), różowe wyklejki do wymiany - należy sprawdzić czy kolejność ułożenia poszczególnych numerów gazet w woluminie jest dobra; gazety mogły się pomieszać w trakcie suszenia lub mogły zostać źle zszyte przez introligatora - dokumentacja opisowa powinna zawierać analizę techniki wykonania papierów wraz z rejestracją filigranów 6. 7. 1844 (10206) 1847 (10209) 8. 1826 (10210) 21 x 18 x 6 cm - ok. 480 kart 22,5 x 18,5 x 6 cm - ok. 480 kart 21 x 18 x 6,5 cm - ok. 520 kart - drobne, bardzo nieliczne przedarcia w bloku - grzbiety składek w dość dobrym stanie - drobne, bardzo nieliczne przedarcia w bloku - drobne, bardzo nieliczne przedarcia w bloku - grzbiety składek w dobrym stanie 10

9. Elbingsche Zeitung 1829 (10226) 21,5 x 18,5 x 5,5 cm - ok. 440 kart (80 kart/cm) - książka rozszyta - grzbiety składek nieco uszkodzone z drobnymi przedarciami - mocna deformacja - dwie karty zaplamione, z ubytkami podklejonymi białym papierem (klej syntetyczny) 10. 11. Zeitung 1843 (10227) Zeitung 1845 (10228) 23 x 19 x 4,5 cm - ok. 360 kart (80 kart/cm) 23,5 x 18,5 x 1,7 cm - ok. 140 kart - książka rozszyta - zaplamienia papieru - drobne przedarcia przy grzbietach i niektórych kartach przy krawędziach - zachowane oryginalne wyklejki - książka rozszyta - grzbiety składek w dość dobrym stanie - blok zdeformowany Tab. 5. Grupa IV B - oraz Elbingsche Zeitung L.p. 1. Tytuł / nr inw. 1828 (10192) 2. 1832 (10196) Charakterystyka obiektu 21 x 18 x 6 cm - ok. 480 kart - oczyszcz. 21 x 18 x 5 cm - ok. 400 kart Stan zachowania Generalnie cała grupa: - drobne, bardzo nieliczne przedarcia w bloku - drobne uszkodzenia grzbietów składek Wytyczne dotyczące konserwacji - pełna konserwacja - oczyszczenie mechaniczne pierwszych i ostatnich kart - dopiski czerwoną kredką nie płyną pod wpływem wody, ale są wrażliwa na pocieranie; atrament delikatnie się uruchamia, być może będzie konieczne zabezpieczenie lub zastosowanie krótszej kąpieli - delikatne prasowanie kart po oddalonym nawilżaniu w celu zachowania oryginalnej faktury papieru i pierwotnego wymiaru 11

3. 4. 5. 1834 (10197) 1837 (10200) 1838 (10201) 21 x 18 x 5,5 cm - ok. 440 kart 20,5 x 17,5 x 6 cm - ok. 480 kart 21 x 18 x 6 cm - ok. 450 kart - grzbiety składek uszkodzone w średnim stopniu - konserwacja oryginalnej oprawy z zachowaniem wszystkich jej elementów; ewentualne zmiany należy konsultować z zamawiającym - należy sprawdzić czy kolejność ułożenia poszczególnych numerów gazet w woluminie jest dobra; gazety mogły się pomieszać w trakcie suszenia lub mogły zostać źle zszyte przez introligatora - dokumentacja opisowa powinna zawierać analizę techniki wykonania papierów wraz z rejestracją filigranów 6. 1839 (10202) 21,5 x 18 x 6,5 cm - ok. 520 kart 7. 1840 (10203) 21 x 17,5 x 6,5 cm - ok. 520 kart - w środku 4 karty większego formatu (zacieki, uszkodzenia mechaniczne) - grzbiety składek uszkodzone 8. 1846 (10208) 9. Elbingsche Zeitung 1823 22,5 x 18,5 x 5,5 cm - ok. 440 kart 20 x 18 x 4 cm - ok. 320 kart - grzbiety składek w dość dobrym stanie - książka zszyta, niezdeformowana - grzbiet zaklejony klejem glutynowym 12

(10219) - składki szyte dwoma etapami, najpierw poszczególne składki, a później zszyte na sztych (?) - zacieki w 1/3 bloku - na niektórych kartach roztarcie druku 10. Elbingsche Zeitung 1824 (10221) 20,5 x 18 x 5 cm - ok. 400 kart - zachowana oryginalna wyklejka - książka rozszyta - grzbiety składek w dobrym stanie, bez kleju - drobne, nieliczne przedarcia kart Tab. 6. Grupa V - oraz Elbingsche Zeitung L.p. 1. Tytuł / nr inw. Elbingsche Zeitung 1800 (10211) 2. Elbingsche Zeitung 1802 (10212) Charakterystyka obiektu 21 x 18 x 5 cm - ok. 400 kart - dopiski czerwoną kredką i brązowym atramentem 22 x 18 x 5,5 cm - ok. 440 kart - dopiski czerwoną, niebieską i różową Stan zachowania - grzbiet bloku zaklejony klejem syntetycznym - grzbiety składek uszkodzone - drobne, sporadycznie występujące przedarcia w bloku - zacieki w całym bloku - grzbiet mocno zaklejony klejem syntetycznym (grzbiet nierówno ułożony w momencie zaklejania) - bardzo intensywne zacieki w całym bloku - drobne, sporadycznie występujące przedarcia w bloku Wytyczne dotyczące konserwacji - pełna konserwacja - oczyszczenie mechaniczne pierwszych i ostatnich kart - dopiski czerwoną kredką nie płyną pod wpływem wody, ale są wrażliwa na pocieranie; atrament delikatnie się uruchamia, być może będzie konieczne zabezpieczenie lub zastosowanie krótszej kąpieli - delikatne prasowanie kart po oddalonym nawilżaniu w celu zachowania oryginalnej faktury papieru i pierwotnego wymiaru 13

3. 4. Elbingsche Zeitung 1811 (10213) Elbingsche Zeitung 1822 (10218) (kilka kart) kredką 20 x 17,5 x 5 cm - ok. 400 kart - dopiski czerwoną kredką 21 x 18 x 5 cm - ok. 400 kart - składki szyte dwoma etapami, najpierw poszczególne składki, a później zszyte na sztych (?) - grzbiet zaklejony klejem syntetycznym - dwie karty mocno zabrudzone, z uszkodzeniami mechanicznymi podklejonymi bibułką - dwie pierwsze karty podklejone papierem - ok. 120 kart z ubytkami podklejonymi bibułką w miejscach osłabionych przez grzyby - plamy grzybowe przy grzbietach składek / zabrudzenia - grzbiety składek dość dobrze zachowane - na niektórych kartach roztarcie druku - konserwacja oryginalnej oprawy w książkach o nr inw. 10218, 10222, 10223, 10225, 10229, 10230 - wykonanie nowej oprawy w przypadku książek z oprawami współczesnymi (10211, 10212, 10213, 10224), różowe wyklejki do wymiany - należy sprawdzić czy kolejność ułożenia poszczególnych numerów gazet w woluminie jest dobra; gazety mogły się pomieszać w trakcie suszenia lub mogły zostać źle zszyte przez introligatora - dokumentacja opisowa powinna zawierać analizę techniki wykonania papierów wraz z rejestracją filigranów 5. Elbingsche Zeitung 1825 (10222) 20,5 x 18 x 5 cm - ok. 400 kart - książka rozszyta - grzbiety składek w dobrym stanie, bez kleju - niewielkie zabrudzenia - zniszczenia wyglądające na wypalenie 6. Elbingsche Zeitung 1826 (10223) 22,5 x 19 x 4,5 cm - ok. 450 kart (100kart/cm) - książka rozszyta - grzbiety składek w dobrym stanie, bez kleju - drobne przedarcia kart przy dolnej krawędzi 7. Elbingsche Zeitung 1827 (10224) 20,5 x 18 x 5 cm - ok. 450 kart (80 kart/cm) - książka zszyta - grzbiety składek w dość dobrym stanie, klej (syntetyczny i glutynowy) wykruszony - nieznaczne zabrudzenia - drobne przedarcia w początkowych kartach 14

8. 9. Elbingsche Zeitung 1828 (10225) Zeitung 1846 (10229) 23,5 x 20 x 4,5 cm - ok. 450 kart (100 kart/cm) 23 x 19 x 3,5 cm - ok. 280 kart (80 kart/cm) - książka rozszyta, grzbiety składek w dość dobrym stanie - zacieki przy krawędziach drobne, nieliczne przedarcia - część kart z przetłuszczonym drukiem - książka rozszyta, grzbiety składek w dość dobrym stanie 10. Zeitung 1849 (10230) 23 x 19,5 x 4 cm - ok. 320 kart (80 kart/cm) - książka rozszyta, grzbiety składek nieco uszkodzone - oryginalna wyklejka - brak przedarć Tab. 7. Grupa VI - 1867 1941 L.p. 1. Tytuł / nr inw. 1867 10254) 2. 1880 10258) Charakterystyka obiektu 21 x 18 x 1,5 cm - ok. 180 kart 24 x 19 x 2 cm - ok. 250 kart Stan zachowania/uwagi - książka rozszyta - niewielkie przedarcia i drobne ubytki w kilku pierwszych składkach - osłabione grzbiety składek (karty zewnętrzne) - książka w oprawie, zszyta na trzy sznurkowe zwięzy - blok i okładki lekko zdeformowane - niewielkie zacieki w całym bloku - wiele pojedynczych kart lub składek odłączonych lub częściowo odłączonych od bloku - wyklejka i ostatnia karta podklejona białym Wytyczne dotyczące konserwacji - pełna konserwacja - usunięcie starej oprawy w drukach o nr inw.: 10258, 10261 i wykonanie nowej po wcześniejszych ustaleniach dotyczących projektu i materiałów ze zleceniodawcą - technika ponownego połączenia bloku z oprawą projekt do konsultacji ze zleceniodawcą - należy zwrócić uwagę na odtworzenie pierwotnego sposobu zszywania książek 15

3. 4. 5. 1890 10259) 1896 10261) 1899 10262) 6. 1901 10264) 24,5 x 20 x 2 cm - ok. 250 kart 25,5 x 20 x 2 cm - ok. 240 kart 25 x 20,5 x 2 cm - ok. 234 karty 25 x 20 x 2 cm - ok. 232 karty papierem - papier bardzo osłabiony i kruchy - bardzo liczne przedarcia, pęknięcia i ubytki papieru obejmujące ok. 1/3 bloku - zaplamienia grzybowe - książka zszyta, grzbiet zaklejony prawdopodobnie klejem syntetycznym - nieliczne drobne przedarcia w bloku - 6 kart w bardzo złym stanie, po wcześniejszych naprawach (użyty klej i papier nieznanego pochodzenia) zob. zdjęcia - książka w oprawie, lekko zdeformowana, zszyta na trzy sznurkowe zwięzy - zacieki w całym bloku - drobne przedarcia przy krawędziach obejmujące ok. 1/4 bloku - oprawa posiada liczne drobne uszkodzenia mechaniczne przy krawędziach; pęknięcia płótna w grzbiecie; płócienne narożniki zachowane w szczątkowym stanie - książka zszyta, grzbiet zaklejony (trudno stwierdzić jakim klejem) - niewielkich rozmiarów zacieki przy krawędziach - papier bardzo kruchy - liczne drobne przedarcia przy krawędziach w całym bloku - książka zszyta, grzbiet zaklejony cienką warstwą kleju syntetycznego (dobrze usuwa się mechanicznie; nie powoduje większych uszkodzeń grzbietów składek) - niewielkich rozmiarów zacieki przy krawędziach - papier bardzo kruchy - drobne przedarcia przy krawędziach na kilkunastu/kilkudziesięciu kartach - karty miejscami podklejone są białym papierem na klej syntetyczny. Proponowany sposób postępowania w celu ich usunięcia: kartę poddać kąpieli i odkwaszaniu, następnie po wyschnięciu zwilżać delikatnie papierową naprawę i delikatnie ją ściągać/rolować; może pozostać nieznaczna warstwa kleju na oryginale - należy sprawdzić czy kolejność ułożenia poszczególnych numerów gazet w woluminie jest dobra; gazety mogły się pomieszać w trakcie suszenia lub mogły zostać źle zszyte przez introligatora 16

7. 8. 1905 10265) 1915 10268) 25 x 20 x 2,5 cm - ok. 226 kart 24,5 x 19,5 x 3 cm - ok. 230 kart - książka pierwotnie była zszyta na zwięzy sznurkowe wpuszczone w blok; obecnie jest zszyta nićmi syntetycznymi przez całą grubość bloku - grzbiet zaklejony klejem syntetycznym, na to pasek szarego papieru - papier bardzo osłabiony i zniszczony - intensywne brunatne zacieki w całym bloku (również po wcześniejszym zalaniu) - papier bardzo kruchy; w miejscu zacieków ekstremalnie kruchy - bardzo liczne przedarcia, ubytki, pęknięcia papieru w całym bloku, zwłaszcza w miejscu zacieków - wiele zniszczeń papieru w przeszłości zostało naprawionych poprzez podklejenie ich białym papierem (trudno określić jakiego użyto papieru i na jaki klej go przyklejono) - w miejscu niektórych zacieków wtarty biały proszek, być może kreda; może to też być efektem rozkładu kleju - książka zszyta na zwięzy sznurkowe - grzbiet zaklejony klejem syntetycznym - papier bardzo zniszczony, osłabiony, kruchy - bardzo liczne drobne przedarcia przy krawędziach kart (niemal przy wszystkich) - pierwsza karta i kilka ostatnich kart z naprawami z białego papieru 9. 1916 10269) 24,5 x 20 x 7 cm - ok. 413 kart + książeczka 22x14 cm, 37 kart (zob. zdjęcia) 10. - książka rozszyta - książka rozszyta - papier osłabiony głównie przy krawędziach, gdzie pojawiają się liczne drobne przedarcia - przedarcia występują głównie przy dłuższej, zewnętrznej krawędzi niemal na każdej karcie - w środku znajduje się kilka większych rozmiarów kart złożonych do formatu bloku 17

1941 10270) 30,5 x 22 x 1,5 cm - ok. 124 karty + książeczka 22x14 cm, 37 kart (zob. zdjęcia) - papier osłabiony głównie przy krawędziach, gdzie pojawiają się liczne drobne przedarcia - grzbiet dwóch składek wzmocniony płótnem Tab. 8. Grupa VII - für den Kreis, Ermländische Kirchenblatt L.p. 1. Tytuł / nr inw. für den Kreis... 1923-1924 10611) für den Kreis... 2. 1925-1926 10612) 3. für den Kreis... 1927-1928 10613) Charakterystyka obiektu 30 x 23 x 3 cm - ok. 207 kart 30 x 23 x 2 cm - ok. 164 karty 30 x 23 x 2 cm - ok. 150 kart Stan zachowania/uwagi - książka zszyta na trzy taśmy, bez oprawy - ok. połowa składek na wzmocnione grzbiety białą taśmą - niewielkie przedarcia i drobne ubytki w kilku pierwszych składkach - drobne ubytki i przedarcia przy krawędziach (ok. 10% bloku) - w środku bloku kilka doklejonych kart mniejszego formatu - książka w oprawie, zszyta na trzy taśmy - grzbiety składek wzmocnione białą taśmą - na wyklejkach i kilku kartach mocny foksing - drobne ubytki i przedarcia przy krawędziach (ok. 15% bloku) - książka zszyta na trzy taśmy, bez oprawy - ok. połowa składek na wzmocnione grzbiety białą taśmą - drobne ubytki i przedarcia przy krawędziach; ok. 50% bloku; głównie przy przedniej, dłuższej krawędzi Wytyczne dotyczące konserwacji - pełna konserwacja - usunięcie starej oprawy w drukach o nr inw.: 10612, 10617 i wykonanie nowej oprawy po wcześniejszych ustaleniach dotyczących projektu i materiałów ze zleceniodawcą, należy zachować tylko oryginalne nalepki z grzbietów - technika ponownego połączenia bloku z oprawą projekt do konsultacji ze zleceniodawcą - należy sprawdzić czy kolejność ułożenia poszczególnych numerów gazet w woluminie jest dobra; gazety mogły się pomieszać w trakcie suszenia lub mogły zostać źle zszyte przez introligatora 18

4. 5. für den Kreis... 1929-1930 10614) für den Kreis... 1931 30 x 23 x 2 cm - ok. 155 kart 29,5 x 22,5 x 1 cm - ok. 80 kart - książka zszyta na trzy taśmy, bez oprawy - foksing na wyklejce i kilku kartach - grzbiety składek wzmocnione białą taśmą - drobne ubytki i przedarcia przy krawędziach; ok. 20% bloku; głównie przy przedniej, dłuższej krawędzi - książka zszyta nicią syntetyczną przez całą grubość bloku - niektóre grzbiety składek wzmocnione białą taśmą - bardzo nieliczne drobne ubytki przy krawędziach 6. 10615) für den Kreis... 1932 10616) 30 x 22,5 x 0,7 cm - ok. 63 karty - książka z zdemontowaną oprawą, zszyta na trzy taśmy - blok zdeformowany - zwięzy ucięte razem z blokiem - niewielkie zacieki i zaplamienia - część grzbietów składek wzmocniona papierem - niewielkie, nieliczne uszkodzenia mechaniczne kart 7. für den Kreis... 1865 10617) 27,5 x 18 x 1 cm - ok. 100 kart - nieliczne dopiski czerwoną kredką i brązowym atramentem - książka w oprawie, zszyta na trzy sznurkowe zwięzy - blok zdezintegrowany, zwięzy i szycie poprzerywane - niewielkie zacieki przy krawędziach - niewielkie, nieliczne uszkodzenia mechaniczne kart - kilka drobnych ubytków spowodowanych przez owady - okładka wtórnie oklejona brązowym papierem i zielonym płótnem; (uwaga: sprawdzić jak wyglądają 19

8. Ermländische Kirchenblatt 1940 10184) 32 x 22,5 x 1,5 cm - ok. 120 kart pierwotne okładki, może nie będzie trzeba ich wymieniać na nowe) - książka w oprawie, zszyta na trzy sznurkowe zwięzy - oprawa mocno zdeformowana - zacieki przy krawędziach w całym bloku - papier zakwaszony - blok książki w dość dobrym stanie, nieliczne drobne przedarcia i ubytki - karty lekko pofalowane - liczne czerwone pieczątki przy górnym, prawym narożniku kart - konserwacja na bloku lub - wykonanie nowej oprawy po wcześniejszym uzgodnieniu projektu z zamawiającym. Ze starej oprawy należy zachować wyklejki, nalepki i szyldziki Tab. 9. Grupa VIII - Verkehrswat, Hansische Geschichtsblätter, Kunst und Kunst, Jahrbuch der Bilden Kunst L.p. 1. Tytuł Verkehrswat 1927-28 (10187) 2. Verkehrswat 1929 (10188) Charakterystyka obiektu 18 x 12 x 3 cm - ok. 243 karty 18 x 11 x 3 cm - ok. 243 karty Stan zachowania/uwagi - książka po demontażu oprawy, zszyta na trzy sznurkowe zwięzy (wpuszczone w blok) ucięte razem z blokiem - blok mocno zdeformowany - w bloku barwne, farbujące karty - uszkodzenia mechaniczne głównie przy grzbietach składek -dwie karty luźne - książka po demontażu oprawy, zszyta na trzy sznurkowe zwięzy (wpuszczone w blok) ucięte razem z blokiem - blok lekko zdeformowany, karty pofalowane - w bloku barwne, farbujące karty Zakres konserwacji Wytyczne dotyczące konserwacji - wykonanie nowej oprawy (po wcześniejszych ustaleniach dotyczących projektu i materiałów) w przypadku książek o nr inw. 10187, 10188, 10239, 10241, 10503, 10607, 10609 - technika ponownego połączenia bloku z oprawą projekt do konsultacji ze zleceniodawcą 20

- uszkodzenia mechaniczne głównie przy grzbietach składek 3. 4. Hansische Geschichtsbl ätter 1913 (10239) Hansische Geschichtsbl ätter 1914 (10240) 20,5 x 13 x 3 cm - ok. 207 kart 20,5 x 13 x 3 cm - ok. 250 kart - książka po demontażu oprawy, zszyta na trzy sznurkowe zwięzy ucięte razem z blokiem - w pierwszych składkach szycie rozluźnione na skutek wysunięcia się zwięzów - jedna kart luźna - zacieki przy krawędziach w 1/3 bloku (niezbyt intensywne) - brak uszkodzeń mechanicznych - książka w oprawie - okładki i blok lekko zdeformowane - zacieki w całym bloku - nieliczne drobne uszkodzenia mechaniczne kart - drobne uszkodzenia papieru obleczeniowego lub na bloku preferowana konserwacja na bloku 5. Hansische Geschichtsbl ätter 1917 (10241) 21,5 x 14 x 4,5 cm - ok. 186 kart - książka bez oprawy, rozszyta - grzbiety składek zaklejone klejem glutynowym - nieliczne drobne uszkodzenia mechaniczne kart 6. Hansische Geschichtsbl ätter 1909 (10242) 20,5 x 13 x 3,5 cm - ok. 300 kart - dwie rozkładane mapy w środku - książka w oprawie, mocno zdeformowana, karty pofalowane - zacieki przy krawędziach i grzbiecie w całym bloku (niezbyt intensywne) - niewielkie, nieliczne uszkodzenia mechaniczne - konserwacja z demontażem oprawy - konserwacja bloku z demontażem lub bez 7. Hansische - książka w oprawie, mocno na bloku lub z 21

Geschichtsbl ätter 1907 (10244) 21 x 13 x 3 cm - ok. 268 kart - jedna rozkładana mapa w środku zdeformowana, karty pofalowane - zacieki przy krawędziach i grzbiecie w całym bloku (niezbyt intensywne) - brak uszkodzeń mechanicznych demontażem 8. Hansische Geschichtsbl ätter 1915 (10248) 21 x 13 x 1,5 cm - ok. 105 kart - oprawa- papier ozdobny - książka w oprawie, mocno zdeformowana, karty pofalowane - uszkodzenia mechaniczne mogą występować przy grzbietach składek na bloku lub z demontażem 9. Kunst und Kunst 1925 (10503) 21 x 13 x 1 cm - ok. 80 kart - książka bez oprawy, pozostały różowe wyklejki (do usunięcia) - w bloku barwne, farbujące karty - różne rodzaje papieru - poklejenia uszkodzeń papieru białym papierem (rodzaj papieru i klej nieznanego pochodzenia, prawdopodobnie syntetyczny) - drobne uszkodzenia mechaniczne w bloku 10. Hansische Geschichtsbl ätter 1941 (10607) 11. Jahrbuch der Bilden Kunst 1906 (10609) 23 x 15 x 3,5 cm - ok. 175 kart 27,3 x 21 x 1,5 cm - ok. 175 kart - książka bez oprawy, pozostały różowe wyklejki (do usunięcia) - zacieki w cały bloku - książka zszyta przez całą grubość bloku nićmi syntetycznymi - kilka drobnych uszkodzeń mechanicznych - książka bez oprawy, pozostały różowe wyklejki (do usunięcia); - książka na papierze kredowym, kilka ilustracji na zwykłym papierze - książka zszyta przez całą grubość na bloku lub z demontażem 22

bloku nićmi syntetycznymi - oryginalne okładki papierowe w kolorze niebieskim zafarbowały karty sąsiadujące - na ok. 10 kartach drobne ubytki i przedarcia ( w miejscach występowania plam grzybowych) Grupa IX- des Königlich Preussen 1855-1925, Cienkie druki zawierające od 1 do 4 kart na różnych rodzajach papierów (czerpany lub maszynowy). Poprzednio każdy z druków miał twardą oprawę. Obecnie oprawy są zdemontowane, pozostały jedynie złej jakości różowe wyklejki. Karty są przyklejone do wyklejki (klej nieznany) lub zszyte w przypadku większej ilości kart. Zalecenia konserwatorskie: - pełna konserwacja wraz z odkwaszaniem w kąpieli - karty posiadają dawne naprawy; miejscami karty podklejone są białym papierem na klej syntetyczny; proponowany sposób postępowania w celu ich usunięcia: kartę poddać kąpieli i odkwaszaniu, następnie po wyschnięciu zwilżać delikatnie papierową naprawę i delikatnie ją ściągać/rolować; może pozostać nieznaczna warstwa kleju na oryginale - zaprojektowanie i wykonanie nowych miękkich opraw (np. grubszy papier) dla wszystkich druków - wykonanie zbiorczego pudła dla druków (kolorystyka pudła do zatwierdzenia) Tab. 10. Charakterystyka i stan zachowania pojedynczych druków L.p. Nr inw. Tytuł Stan zachowania liczba kart zacieki uszkodzenia dawne naprawy mechaniczne 1. 10271 2 + + + 23

2. 10621 des Königlich Preussen 1855 2 + + + 3. 10622 des Königlich Preussen 1857 1 + + _ 4. 10623 des Königlich Preussen 1858 2 + + - 5. 10624 des Königlich Preussen 1858 1 + - - 6. 10625 des Königlich Preussen 1858 2 + - - 7. 10626 des Königlich Preussen 1858 2 + - - 8. 10627 des Königlich Preussen 1862 2 + + - 9. 10628 des Königlich Preussen 1864 2 + + - 10. 10629 des Königlich Preussen 1864 1 + + + 11. 10630 des Königlich Preussen 1866 1 + + + 12. 10631 des Königlich Preussen 1866 1 + + - 13. 10632 des Königlich Preussen 1866 1 + + - 14. 10633 des Königlich Preussen 1867 2 + - - 15. 10634 des Königlich Preussen 1867 2 + - - 16. 10635 des Königlich Preussen 1867 1 + - - 17. 10636 des Königlich Preussen 1868 2 + - - 18. 10637 des Königlich Preussen 1869 1 + - - 19. 10638 des Königlich Preussen 1870 2 + + - 20. 10639 des Königlich Preussen 1872 2 + + - 21. 10640 des Königlich Preussen 1881 4 + + - 22. 10641 des Königlich Preussen 1886 4 + + + 23. 10642 des Königlich Preussen 1886 4 + - - 24. 10643 des Königlich Preussen 1886 4 + + - 25. 10644 des Königlich Preussen 1886 2 + + + 26. 10645 des Königlich Preussen 1886 4 + - - 27. 10646 des Königlich Preussen 1887 4 + + + 28. 10647 des Königlich Preussen 1887 4 + + + 29. 10648 des Königlich Preussen 1887 4 + + + 30. 10649 des Königlich Preussen 1887 4 + + - 31. 10650 des Königlich Preussen 1889 4 + + + 32. 10651 des Königlich Preussen 1889 4 + + + 33. 10652 des Königlich Preussen 1895 2 + + - 34. 10653 des Königlich Preussen 1898 1 + + - 35. 10654 des Königlich Preussen 1898 1 + + + 36. 10655 des Königlich Preussen 1920 2 + + - 24

37. 10656 des Königlich Preussen 1924 4 + + + 38. 10657 des Königlich Preussen 1925 3 + + - 25