PLAN HIGIENY Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Hajnówce
Podstawowe strefy sanitarne: - strefa I -,,ciągłej czystości - strefa II-,,ogólnej czystości medycznej - strefa III -,,czystości zmiennej - strefa IV -,,ciągłego skażenia STREFA I STREFA II STREFA III STREFA IV Ciągłej czystości Ogólnej czystości medycznej Czystości zmiennej Ciągłego skażenia Wolny od flory patogennej Pozbawiony ryzyka Niskiego ryzyka Wysokiego ryzyka Bardzo wysokiego ryzyka - magazyn zasobów czystych (apteka, oddział, pralnia) -magazyny materiałów sterylnych Mycie oraz niskiego stopnia spektrum (B,F) oraz V- osłonkowe (HBV, HCV, HIV) -korytarze wewnętrzne -windy - klatki schodowe -biura techniczne - szatnie - kuchnia - stołówka - dyżurki lekarskie, pielęgniarskie mycie Profesjonalny detergent - ogólne sale chorych - gabinety nieinwazyjne (RTG, USG) strefa dotykowa Mycie oraz niskiego stopnia spektrum (B,F) oraz Vosłonkowe (HBV, HCV, HIV) strefa bezdotykowa mycie Profesjonalny detergent - blok operacyjny - trakt porodowy - gabinety zabiegowe - gabinety diagnostyki inwazyjnej - sale OIT, SOR - sale chorych o obniżonej odporności - izolatki laboratoryjne (ogólne) strefa dotykowa Mycie oraz średniego stopnia spektrum (B,F,V,Tbc) wirusy osłonkowe i nieosłonkowe strefa bezdotykowa Mycie oraz niskiego stopnia spektrum (B,F) oraz V- osłonkowe (HBV, HCV, HIV) - toalety i łazienki - brudowniki składowania odpadów pro morte i prosektorium laboratoryjne (mikrobiologia) średniego stopnia oraz mycie spektrum (B,F,V, Tbc) wirusy osłonkowe i nieosłonkowe Z uwagi na organizację pracy, zalecany jest proces jednoetapowy, wykonywany przy użyciu preparatu myjąco- dezynfekującego nie wymagającego spłukiwania W przypadku skażenia ludzkim materiałem biologicznym (np. krew, płyn mózgowo rdzeniowy, mocz, kał, plwocina, treść żołądkowa ) średniego stopnia (B,F,V,Tbc) wykonywana po uprzednim usunięciu materiału biologicznego.
Pomieszczenia zakładu opieki zdrowotnej ze względu na rzeczywistą funkcjonalność zostały podzielone na obszary (strefy) sanitarne, w których pod uwagę wzięto ich funkcjonalność czyli rodzaj wykonywanych procedur medycznych (diagnostycznych, leczniczych i pielęgnacyjnych) i higienicznych (mycie i niskiego stopnia, średniego stopnia). Jako kryterium definiujące rzeczywisty poziom zagrożenia,przyjęto zasadę podziału środowiska szpitalnego na dwie, umownie nazywane strefy: Strefę bezdotykową i strefę dotykową. Strefa bezdotykowa obejmuje wszystkie powierzchnie, które nie mają bezpośredniego, ( za pośrednictwem rąk personelu, pacjentów, osób odwiedzających oraz sprzętu medycznego), kontaktu z pacjentem. Ryzyko kontaminacji tych obszarów jest niewielkie. W środowisku szpitalnym do strefy bezdotykowej zaliczono m.in. podłogi, ściany, okna. Strefa dotykowa, obejmuje wszystkie powierzchnie, z którymi pacjent, personel i osoby odwiedzające kontaktują się często, ale nie zostały one skażone wydalinami i wydzielinami pochodzenia ludzkiego (np. krew, mocz, płyn mózgowo-rdzeniowy, treść żołądkowa, kał, plwocina).z uwagi na częsty kontakt za pośrednictwem rąk lub sprzętu medycznego, ryzyko kontaminacji tych obszarów jest duże. Podobnie jak ryzyko przeniesienia znajdującego się na tych powierzchniach zanieczyszczenia na każdą kontaktującą się z nimi osobę. W środowisku szpitalnym do strefy dotykowej zaliczono m.in. klamki i uchwyty, kontakty i słuchawki telefoniczne, ramy łóżek i poręcze krzeseł, blaty robocze, strefę wokół umywalki. Dodatkowo obszar ten obejmuje także zewnętrzne powierzchnie sprzętu i aparatury medycznej m.in. pomp infuzyjnych, respiratorów, inhalatorów, kardiomonitorów.
STREFA DOTYKOWA STREFA BEZDOTYKOWA PREPARAT CZYNNOŚĆ OBSZAR MYCIA OBSZAR DEZYNFEKCJI NISKIEGO STOPNIA OBSZAR DEZYNFEKCJI ŚREDNIEGO STOPNIA PROFESJONALNY DETERGENT PREPARATY O SPEKTRUM (B,F) oraz V- OSŁONKOWE (m.in.hbv, HCV, HIV) PREPARATY O SPEKTRUM (B, F, V, Tbc) wszystkie V (osłonkowe i nieosłonkowe) - korytarze - klatki schodowe - windy - poczekalnie dla pacjentów - kuchnia i stołówka - biura - świetlica techniczne -szatnie - magazyny zasobów czystych (apteka, oddział, pralnia) - ogólne sale chorych - pokoje socjalne personelu - gabinety diagnostyki nieinwazyjnej - korytarze zewnętrzne - klatki schodowe - biura - świetlica techniczne - szatnia - kuchnia stołówka - pokoje socjalne personelu - pokoje zabiegowe (lekarskie i pielęgniarskie) - gabinety diagnostyki inwazyjnej - toalety i łazienki - sale chorych ( OIT, SOR, Dializy) - sale chorych z immunosupresją - sale chorych oparzonych - izolatki laboratoryjne (ogólne) - sterylizatornia ( strefa materiałów czystych, materiałów sterylnych) - korytarze wewnętrzne - windy - poczekalnia dla pacjentów - sterylizatornia ( strefa materiałów czystych, materiałów sterylnych) - magazyny zasobów czystych (apteka, oddział, pralnia) - ogólne sale chorych - gabinety diagnostyki nieinwazyjnej - pralnia (strefa czysta) - blok operacyjny - trakt porodowy - brudowniki składowania odpadów, brudnej bielizny pro morte i prosektorium laboratoryjne ( mikrobiologia) - sterylizatornia (strefa materiałów skażonych) - pralnia (strefa brudna) - blok operacyjny - trakt porodowy - pokoje zabiegowe ( lekarskie i pielęgniarskie) - gabinety diagnostyki inwazyjnej - toalety i łazienki - sale chorych ( OIT, SOR, Dializy) - sale chorych z immunosupresją - sale chorych oparzonych - izolatki laboratoryjne (ogólne i mikrobiologia) pro morte i prosektorium -brudowniki składowania odpadów, brudnej bielizny - sterylizatornia (strefa materiałów skażonych) -pralnia (strefa brudna)
Przedstawiony Zakres dekontaminacji określa standardowe wymagania dotyczące mycia i dezynfekcji w obszarze szpitalnym. Nie dotyczy dekontaminacji interwencyjnej, podczas której, z uwagi na poziom i obszar skażenia wymagane jest zastosowanie bardziej rygorystycznych metod dekontaminacji. Dekontaminacja jest procesem niszczenia mikroorganizmów ( biologicznych czynników chorobotwórczych ) poprzez mycie, dezynfekcję lub sterylizację. Jest działanie które skuteczność zależy od myjących lub dezynfekujących właściwości zastosowanego preparatu, czasu trwania procesu, poziomu kontaminacji (skazenia0 i rodzaju powierzchni, która została poddana dekontaminacji. W zależności od przeznaczenia, powierzchnie wole od zanieczyszczeń organicznych, wymagają mycia ( zwykłego a okresowo także gruntownego ) lub dezynfekcji. W przypadku zanieczyszczenia powierzchni wydalinami lub wydzielinami pochodzenia ludzkiego np. krew, mocz, kał, plwocina, należy w pierwszej kolejności, bezpośrednio ( zawsze gdy jest to możliwe)po skażeniu, usunąć za pomocą higroskopijnego materiału jednorazowego (lignina, ręcznik papierowy) znajdujący się na powierzchni materiał biologiczny, a następnie wykonać miejscową dezynfekcję średniego stopnia przy użyciu preparatów o spektrum bakterio-, grzybo-, wiruso- i pratkobójczym, działającego w czasie nie dłuższym niż 15 minut. ZASADY DEFINIUJĄCE KOLEJNOŚĆ MYCIA POWIERZCHNI. Zasada I Mycie poszczególnych fragmentów należy rozpocząć od fragmentów najwyżej położnych lub od tych które uważane są za najczystsze, a kończyć na najniżej położonych lub najbardziej zabrudzonych. Zasada II W przypadku zanieczyszczenia powierzchni wydalinami lub wydzielinami pochodzenia ludzkiego np. krew, mocz, kał, plwocina, należy w pierwszej kolejności, bezpośrednio ( zawsze gdy jest to możliwe)po skażeniu, usunąć za pomocą higroskopijnego materiału jednorazowego (lignina, ręcznik papierowy) znajdujący się na powierzchni materiał biologiczny, a następnie wykonać miejscową dezynfekcję średniego stopnia przy użyciu preparatów o spektrum bakterio-, grzybo-, wiruso- i prątkobójczym. Zasada III W przypadku powierzchni nie zanieczyszczonych ludzkim materiałem biologicznym, nie zaleca się codziennej dezynfekcji podłóg, przeprowadzanej w sposób rutynowy. Wyjątkiem od tej zasady są dwa obszary zakładu, w których w zależności od poziomu zagrożenia stosujemy odpowiednio dezynfekcję niskiego lub średniego stopnia: Obszary wymagające podwyższonego poziomu czystości - np. pokoje zabiegowe ( lekarskie i pielęgniarskie), gabinety diagnostyki inwazyjnej, sale OIT, SOR, dializy, sale operacyjne i trakty porodowe, sterylizatornia ( strona czysta i sterylna).dezynfekcja w tym obszarze, dotyczy : - powierzchni dotykowych - np. klamki, kontakty, telefony, powierzchnie robocze, uchwyty, ramy łóżek, stoliki przyłóżkowe, - podłóg.
Obszary o podwyższonym poziomie skażenia sale na których hospitalizowani są pacjenci wymagający izolacji, sanitariaty, łazienki, brudowniki, pomieszczenia magazynowania odpadów, sterylizatornia (strona brudna).dezynfekcja w tym obszarze dotyczy: - powierzchni dotykowych np. klamki, kontakty, telefony, powierzchnie robocze, uchwyty, ramy łóżek, stoliki przyłóżkowe, - podłóg. SPRZĄTANIE Utrzymanie właściwego poziomu czystości w każdej strefie higienicznej wymaga zastosowania odpowiedniego sprzętu do mycia i dezynfekcji powierzchni, użycia właściwych preparatów myjącodezynfekujących oraz przestrzegania procedur higienicznych obowiązujących w poszczególnych strefach. Do każdego typu sprzątania (zasadniczego i gruntownego) wykorzystywane są maszyny i urządzenia, sprzęt do manualnego utrzymania czystości, profesjonalne preparaty myjące i dezynfekujące. - Wózek, przy pomocy którego przeprowadzana jest lub mycie pomieszczeń, powinien zostać umyty bezpośrednio po usunięciu roztworów roboczych, a w przypadku skażenia ludzkim materiałem biologicznym oraz po zakończeniu cyklu pracy, czyli po posprzątaniu wszystkich pomieszczeń, poddany dezynfekcji średniego stopnia. Dezynfekcji należy poddać wszystkie elementy, które mogły ulec zabrudzeniu lub skażeniu podczas pracy. Po upływie czasu niezbędnego do prawidłowego zadziałania preparatu dezynfekcyjnego, należy wytrzeć do sucha wszystkie elementy wózka. - Mopy- jest to tkana lub szyta nakładka bawełniana z dodatkiem poliestru, mikrofazy lub włókna ceramicznego. Mopy po użyciu należy włożyć do worka umieszczonego przy wózku i po zakończeniu sprzątania przekazać do pralni do prania dezynfekcyjnego. - Ściereczki- do powierzchni ponadpodłogowych powinny być w miarę możliwości bezpyłowe, wysokochłonne, odporne na działanie preparatów chemicznych (myjących i dezynfekujących). Sprzątając należy wydzielić ściereczkę do sprzątania mebli i sprzętów znajdujących się w pomieszczeniu np. sali chorych. Inną ściereczką sprzątać powierzchnie i sprzęty w łazienkach i sanitariatach z uwzględnieniem, że deskę sedesową, muszlę klozetową i pisuar sprzątamy na samym końcu. Wszystkie ściereczki oraz nakładki na mopa, przy pomocy których przeprowadzono mycie i dezynfekcję uważa się za skażone. Przy poddawaniu procedurze prania powinny być poddane praniu dezynfekcyjnemu. SPRZĄTANIE CODZIENNE (RUTYNOWE) Polega na wykonaniu czynności sprzątających w pomieszczeniach w czasie ich normalnego funkcjonowania. Czynności te w zależności od potrzeb wykonuje się wielokrotnie w ciągu dnia. SPRZĄTANIE OKRESOWE (GRUNTOWNE) Polega na myciu i dezynfekcji całego pomieszczenia, wraz z jego wyposażeniem i wszystkimi elementami dodatkowymi ( np. lampy sufitowe, kratki wentylacyjne, okna, elementy trwale
przymocowane do sufitu, ścian. W trakcie wykonywania sprzątania okresowego, w pomieszczeniu nie może znajdować się pacjent. Wykonywane w określonych terminach zgodnie z obowiązującym planem higieny lub wykonywane w określonych sytuacjach epidemiologicznych. CZYNNOŚCI WYKONYWANE PODCZAS SPRZĄTANIA Czynności wykonywane nie rzadziej niż raz dziennie - wysięgników, stojaków,szafek przyłóżkowych, ram łóżek, słuchawek telefonicznych, klamek, zewnętrznych pojemników na mydło i środek dezynfekcyjny oraz podajników na ręczniki jednorazowe, papier toaletowy. - mycie i umywalek, baterii kranowych oraz powierzchni wokół umywalek, - mycie luster i osłon żarówek, - opróżnianie i umycie stelaży/ kubłów na śmieci, zakładanie worków w odpowiednik kolorze, - opróżnianie, mycie i kaczek, basenów, misek nerkowatych, - mycie podłóg i cokołów. Czynności wykonywane okresowo: - wycieranie powierzchni lamp oświetleniowych, - mycie kaloryferów i drzwi, - mycie krat i wywietrzników, - rozmrażanie i mycie lodówek. - mycie ścian, żaluzji, rolet. Czynności wykonywane rzadko (np. raz na kwartał) - mycie okien- żaluzji, rolet. - doczyszczanie i konserwacja podłóg.
DEFINICJE PODSTAWOWYCH POJĘĆ ASEPTYKA zespół działań mający na celu zminimalizowanie lub usunięcie potencjalnego ryzyka skażenia mikrobiologicznego. ANTYSEPTYK- produkt leczniczy, który jest stosowany miejscowo na żywe tkanki (błony śluzowe, nieuszkodzona skora, uszkodzone tkanki) w celu zniszczenia lub zahamowania wzrostu biologicznych czynników chorobotwórczych. BIOLOGICZNY CZYNNIK CHOROBOTWÓRCZY Posiadające zdolność wywoływania objawów chorobowych drobnoustroje komórkowe ( bakterie, wirusy, grzyby) lub wytwarzane przez nie produkty ( toksyny), zewnętrze i wewnętrzne pasożyty człowieka lub wytwarzane przez nie produkty, cząstki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego. BIOLOGICZNY CZYNNIK ALARMOWY (PATOGEN ALARMOWY) biologiczny czynnik chorobotwórczy o szczególnej zjadliwości lub oporności. DEKONTAMINACJA Proces niszczenia mikroorganizmów (biologicznych czynników chorobotwórczych) poprzez mycie, dezynfekcję i sterylizację. DEZYNFEKCJA Proces redukcji biologicznych czynników chorobotwórczych poprzez zastosowanie metod fizycznych lub chemicznych. DEZYNFEKCJA CHEMICZNA - Proces redukcji biologicznych czynników chorobotwórczych poprzez zastosowanie jako czynnika aktywnego chemicznego preparatu dezynfekcyjnego. DEZYNFEKCJA FIZYCZNA - Proces redukcji biologicznych czynników chorobotwórczych z zastosowaniem jako czynnika aktywnego czynnika fizycznego np. temperatury, pary wodnej, ciśnienia, promieniowania UV. DEZYNFEKCJA NISKIEGO STOPNIA Proces redukcji wegetatywnych form bakterii (oprócz Mycobacterium tuberculosis), wirusów osłonkowych (np..hbv, HCV, HIV) i grzybów ( oznaczenie preparatu B, F) DEZYNFEKCJA ŚREDNIEGO STOPNIA - Proces redukcji wegetatywnych form wszystkich gatunków bakterii (w tym Mycobacterium tuberculosis), wszystkich wirusów(w tym osłonkowych i bezosłonkowych) oraz grzybów ( oznaczenie preparatu B, F,V, Tbc) DEZYNFEKCJA WYSOKIEGO STOPNIA -Proces redukcji wszystkich wegetatywnych form biologicznych czynników chorobotwórczych (bakterie,wirusy, grzyby)z wyjątkiem dużej ilości form przetrwalnikowych( oznaczenie preparatu B, F,V,Tbc,S) DEZYNFEKCJA MANUALNA Obniżenie ilości mikroorganizmów na narzędziach, przedmiotach, powierzchniach, poprzez ręczne zmywanie, przecieranie, spryskiwanie, zanurzanie, wypełnianie płynem dezynfekcyjnym itp.. DEZYNFEKCJA MASZYNOWA - ilości mikroorganizmów na narzędziach, przedmiotach, powierzchniach, poprzez użycie myjni- dezynfektorów, komór dezynfekcyjnych i innych urządzeń.
DEZYNSEKCJA Zwalczanie szkodników, głównie stawonogów (muchy, komary, pchły, wszy, karaczany ), ich jaj i larw metodami fizycznymi lub chemicznymi. GABINETY DIAGNOSTYKI INWAZYJNEJ Pokoje zabiegowe lub inne pomieszczenia, w których wykonywane są świadczenia zdrowotne z użyciem aparatury i sprzętu, który penetruje do układu naczyniowego, sterylnych jam i tkanek ciała lub kontaktuje się z błonami śluzowymi lub uszkodzoną skóra m.in. pracownie endoskopowe. GABINETY DIAGNOSTYKI NIEIWAZYJNEJ Pokoje zabiegowe lub inne pomieszczenia, w których wykonywane są świadczenia zdrowotne z użyciem aparatury i sprzętu, który kontaktuje się wyłącznie z nieuszkodzoną skóra m.in. pracownie USG, EKG, ECHO serca. MYCIE Etap dekontaminacji, usuwający zarówno zabrudzenia (brud, kurz, substancje organiczne) jak i pewną ilość biologicznych czynników chorobotwórczych. PREPARAT MYJĄCY Preparat usuwający zanieczyszczenia poprzez zmianę ph, obniżanie twardości wody, rozkład cząstek organicznych lub ułatwianie mieszania się z wodą. PREPARAT DEZYNFEKCYJNY Preparat chemiczny zdolny do dezynfekcji, dopuszczony do obrotu w Polsce. PREPARAT DEZYNFEKCYJNY BAKTERIBÓJCZY (B) Preparat chemiczny o działaniu wegetatywne formy bakterii ( oprócz prątków gruźlicy Mycobacterium tuberculosis). bójczym na PREPARAT DEZYNFEKCYJNY GRZYBOBÓJCZY (F) Preparat chemiczny o działaniu bójczym w odniesieniu do grzybów. PREPARAT DEZYNFEKCYJNY PRĄTKOBÓJCZY (Tbc) Preparat chemiczny bakteriobójczy o działaniu bakteriobójczym, także w odniesieniu do prątków gruźlicy Mycobacterium tuberculosis. PREPARAT DEZYNFEKCYJNY WIRUSOBÓJCZY (V) Preparat chemiczny wykazujący działanie bójcze w odniesieniu do wirusów. SKAŻENIE (KONTAMINACJA) Zanieczyszczenie biologicznymi czynnikami chorobotwórczymi powierzchni przedmiotów, sprzętu i aparatury medycznej, wody lub powietrza. SPRZĄTANIE Proces, który ma na celu utrzymanie pomieszczenia w czystości oraz uniknięcie gromadzenia się zanieczyszczeń mechanicznych ( kurz, substancje organiczne) wraz z biologicznymi czynnikami chorobotwórczymi.