WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W RZESZOWIE Stan środowiska na terenie powiatu tarnobrzeskiego i miasta Tarnobrzega na podstawie badań monitoringowych czerwiec 2009
WSTĘP PAŃSTWOWY MONITORING ŚRODOWISKA (PMŚ) Został utworzony ustawą z dnia 20 lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony Środowiska, w celu zapewnienia wiarygodnych informacji o stanie środowiska. 10 lat później ustawa Prawo ochrony środowiska wzmocniła dodatkowo rangę PMŚ, definiując system, jako obejmujący nie tylko diagnozę stanu środowiska, ale także jego prognozę oraz nałożyła obowiązek systematycznego gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania danych o środowisku. Działalność PMŚ z mocy art. 24 ustawy z dnia 20 lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony Środowiska koordynują organy Inspekcji Ochrony Środowiska. zadania Inspekcji Ochrony Środowiska związane z Państwowym Monitoringiem Środowiska wykonuje: na poziomie województwa; wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Jednocześnie wojewódzki inspektor ochrony środowiska wykonuje w imieniu wojewody zadania i kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska określone w ustawie o Inspekcji.
na poziomie krajowym; Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Jest on również koordynatorem działań prowadzonych dla potrzeb Państwowego Monitoringu Środowiska. w realizacji zadań PMŚ uczestniczą również inne jednostki, w tym służby i inspekcje zobowiązane do tego na mocy prawa np. organy administracji rządowej i samorządowej, zarządzający drogami, lotniskami, koleją, prowadzący instalacje, jak również instytuty naukowo-badawcze wykonujące zadania w ramach umów z GIOŚ. System PMŚ składa się z trzech bloków: presje na środowisko (informacje o źródłach i ładunkach substancji odprowadzanych do środowiska, a w szczególności informacje o emisjach, pozyskiwane z systemu administracyjnego, statystyki publicznej oraz wytwarzane przez Inspekcję Ochrony Środowiska), stan środowiska (działania związane z pozyskiwaniem, gromadzeniem, analizowaniem i upowszechnianiem informacji o poziomach substancji i innych wskaźników charakteryzujących stan poszczególnych elementów przyrodniczych, oceny i prognozy (zintegrowane oceny i prognozy stanu środowiska, analizy przyczynowo-skutkowe wiążące istniejący stan środowiska z czynnikami kształtującymi ten stan, mającymi swoje źródło w społeczno-gospodarczej działalności człowieka).
informacja o środowisku Blok oceny i prognozy Dane dot. czynników sprawczych np. działalności społ.-gosp., warunków meteorologicznych, hydrologicznych, napływów transgranicznych, dane o emisjach wytwarzane poza systemem PMŚ Blok presje Blok Stan Podsystemy 1. Monitoring jakości powietrza 2. Monitoring jakości wód 3. Monitoring jakości gleby i ziemi 4. Monitoring przyrody 5. Monitoring hałasu 6. Monitoring pól elektromagnetycznych Podstawowym blokiem w systemie PMŚ jest blok-stan. W oparciu o dane, zgromadzone w ramach tego bloku, wykonywane będą oceny dla poszczególnych komponentów środowiska. Blok ten składa się z siedmiu podsystemów. 7. Monitoring promieniowania jonizującego Struktura Państwowego Monitoringu Środowiska
ZADANIA REALIZOWANE W RAMACH PAŃSTWOWEGO MONITORINGU ŚRODOWISKA W POWIECIE TARNOBRZESKIM W 2008 ROKU: Badania jakości wód w rzekach Badania jakości wód podziemnych Badania jakości powietrza Pomiary hałasu komunikacyjnego Pomiary poziomów pól elektromagnetycznych
WODY POWIERZCHNIOWE PŁYNĄCE Główną zlewnią wód powierzchniowych płynących z terenu powiatu tarnobrzeskiego jest rzeka Wisła. Prawobrzeżne dopływy Wisły to: Babulówka, Trześniówka (z Koniecpólką, Mokrzyszówką, Dąbrówką i Żupawką) oraz Łęg. W 2008 roku badania monitoringowe jakości wód zostały przeprowadzone w punktach pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na odcinkach ujściowych rzek: Babulówka, Trześniówka, Koniecpólka, Mokrzyszówka, Żupawka i Łęg. Stosowane metody oceny jakości wód: ocena wód zgodna z Ramową Dyrektywą Wodną, na podstawie rozporządzenia MŚ z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, ocena wód na podstawie rozporządzenia MŚ z dnia 4 października 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych, ocena poziomu azotanów oraz eutrofizacji wód na podstawie rozporządzenia MŚ z dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych.
Ocena wód zgodna z Ramową Dyrektywą Wodną, sporządzona zostanie przez wykonawcę zewnętrznego wskazanego przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Termin wykonania oceny stanu wód powierzchniowych ustalony został na czerwiec 2009 roku. Oceną zostaną objęte jednolite części wód powierzchniowych, na których zlokalizowane są punkty pomiarowe przynależne do sieci Monitoringu Operacyjnego: Babulówka-Suchorzów, Koniecpólka-Ślęzaki, Mokrzyszówka-Mokrzyszów, Trześniówka-Trześń, Łęg-Gorzyce. Ocena wód jako środowiska życia ryb, zgodnie z wykazami użytkowych wód, sporządzonymi przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie, wody powierzchniowe na obszarze powiatu tarnobrzeskiego przeznaczone są do bytowania ryb karpiowatych. W 2008 roku, ocenie wód, pod kątem ich przydatności do bytowania ryb, podlegała rzeka Żupawka w przekroju: Sobów. Uzyskane wyniki badań wskazują na przekroczenia standardów jakości w zakresie parametrów: odczyn, azot amonowy, azotyny. W 2008 roku, tylko w przypadku 25% badanych punktów, zlokalizowanych na rzekach województwa podkarpackiego, wody spełniały wymogi dla bytowania ryb łososiowatych lub karpiowatych. Z badań prowadzonych od 2004 roku wynika, że wskaźnikami najczęściej degradującymi wody powierzchniowe są azotyny i fosfor ogólny, a w dalszej kolejności azot amonowy, niejonowy amoniak i BZT 5.
Ocena poziomu azotanów oraz eutrofizacji wód, azotany w wodach powierzchniowych na terenie powiatu tarnobrzeskiego występowały w stężeniach niższych od wartości 40 mgno 3 /l, przyjętej jako wartość graniczna, powyżej której wody uznaje się za zagrożone. Maksymalne średnie roczne stężenie azotanów, odnotowane w roku 2008, w pp-k Mokrzyszówka-Mokrzyszów, wynosiło 7,95 mgno 3 /l. Przekroczenia wartości granicznych wskaźników stymulujących proces eutrofizacji wód (wg rozporządzenia MŚ z dnia 23 grudnia 2002 r.) odnotowano w punktach pomiarowych, położonych głównie w zasięgu oddziaływania źródeł komunalnych i przemysłowych: Koniecpólka-Ślęzaki, Mokrzyszówka-Mokrzyszów. Oddziaływanie źródeł rolniczych na wody badane w tych punktach jest niewielkie. Wykaz punktów pomiarowych, w których odnotowano przekroczenia wartości granicznych wskaźników eutrofizacji Nazwa jednolitej części wód powierzchniowych Koniecpólka Mokrzyszówka Punkt pomiarowy Wskaźniki eutrofizacjiprzekroczenia azot ogólny, fosfor ogólny azot ogólny, chlorofil a nazwa punktu Koniecpólka- Ślęzaki Mokrzyszówka- Mokrzyszów km 1,1 2,0
WODY PODZIEMNE Badania stanu wód podziemnych w sieci krajowej prowadzi Państwowy Instytut Geologiczny, będący z mocy ustawy Prawo wodne państwową służbą hydrogeologiczną zobligowaną do wykonywania badań i oceny stanu jednolitych części wód podziemnych (JCWPd). Ponieważ JCWPd, wyznaczone na terenie województwa podkarpackiego, nie mają statusu zagrożenia nieosiągnięcia dobrego stanu, badania stanu chemicznego wód podziemnych prowadzone są tu tylko w sieci Monitoringu Diagnostycznego z następującą częstotliwością: co 3 lata dla wód podziemnych o zwierciadle swobodnym, co 6 lat dla wód podziemnych o zwierciadle napiętym. Prezentowana ocena jakości wód podziemnych, dotyczy cyklu badań 2007, w którym, na obszarze kraju, kontrolowano stan chemiczny wód w sieci monitoringu diagnostycznego. W ocenie uwzględniono kryterium zanieczyszczenia wód podziemnych związkami azotu z działalności rolniczej, na podstawie rozporządzenia MŚ z dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych.
W 2007 roku na obszarze województwa podkarpackiego funkcjonowało 30. punktów pomiarowych monitoringu diagnostycznego. W tym, na terenie powiatu tarnobrzeskiego, monitorowano jakość wód podziemnych w jednym punkcie pomiarowym, zlokalizowanym na obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych 425 oraz JCWPd o numerze 126, w miejscowości Nowa Dęba. Dla określenia jakości wód podziemnych, wykorzystano zasady klasyfikacji zgodnej z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód. Na podstawie uzyskanych wyników badań oraz przeprowadzonej klasyfikacji stwierdzono, że woda z otworu obserwacyjnego w Nowej Dębie jest niskiej jakości - klasy IV. Poziom azotanów, nie przekraczający wartości granicznej, wynoszącej 40 mgno 3 /l, nie wskazuje na zanieczyszczenie wód podziemnych związkami azotu ze źródeł rolniczych. Lokalizacja punktów pomiarowych i jakość wód podziemnych województwa podkarpackiego w 2007 roku (źródło: GIOŚ)
POWIETRZE ATMOSFERYCZNE Wojewódzki inspektor ochrony środowiska, na podstawie art. 89 ust.1orazart.90ust.1ustawyzdnia27kwietnia2001roku Prawo ochrony środowiska, jest zobowiązany do prowadzenia badań jakości powietrza atmosferycznego i wykonywania rocznych ocen. System monitoringu powietrza w województwie podkarpackim oparty jest na pomiarach stężeń zanieczyszczeń w powietrzu (tzw. imisji) na stacjach pracujących w ramach wojewódzkiej sieci pomiarowej.
Ocena jakości powietrza prowadzona jest w strefach. Województwo podkarpackie podzielone jest na dziewięć stref, w których wykonywane są pomiary stężeń SO2, NO2, NOx, CO, benzenu, pyłu PM10, metali (ołów, arsen, kadm, nikiel) i benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10. Strefę stanowi powiat lub kilka powiatów o podobnych: warunkach demograficznych, emisji zanieczyszczeń, jakości powietrza na ich obszarze. Ze względu na ozon strefę stanowi powierzchnia całego województwa. Powiat tarnobrzeski włączony został do strefy tarnobrzeskoleżajskiej, w której funkcjonują cztery punkty monitoringu jakości powietrza, zlokalizowane w Tarnobrzegu (dwa punkty), Stalowej Woli oraz Nisku.
Średnioroczne stężenia zanieczyszczeń powietrza w 2008 roku Zanieczyszczenie WIOŚ-Rzeszów: Nisko ul. Szklarniowa WSSE-Rzeszów: Stalowa Wola ul. Niezłomnych WSSE-Rzeszów: Tarnobrzeg ul. 1-go Maja WIOŚ-Rzeszów: Tarnobrzeg ul. Św. Barbary Dwutlenek siarki 6,9 μg/m 3 3,7 μg/m 3 1,4 μg/m 3 - Dwutlenek azotu 16,1 μg/m 3 25,0 μg/m 3 29,2 μg/m 3 19,8μg/m 3 Benzen 1,4 μg/m 3 1,9 μg/m 3-1,3 μg/m 3 Pył zawieszony PM10 44,2 μg/m 3-21,5 μg/m 3 - Benzo(a)piren 5,4 ng/m 3 - - - Arsen 1,3 ng/m 3 - - - Kadm 1,2 ng/m 3 - - - Nikiel 1,3 ng/m 3 - - - Ołów 0,02 μg/m 3 - - -
Dwutlenek siarki Nie odnotowano przekroczeń stężeń 1-godzinnych. Najwyższe stężenie jednogodzinne dwutlenku siarki, zanotowane w listopadzie, wyniosło 158,9 mg/m3 (45,4% normy). Na podstawie badań przeprowadzonych w 2008 roku stwierdzono, że poziom dwutlenku siarki nie przekracza dopuszczalnych wartości. Na stacji pomiarowej w Tarnobrzegu, zlokalizowanej przy ulicy 1-go Maja, średniodobowe stężenia SO2 zawierały się w przedziale 9-54 mg/m3 i stanowiły 7,2-49,2% normy. Strefa tarnobrzesko-leżajska, ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego dwutlenkiem siarki (SO 2 ), w roku 2008 została zakwalifikowania do klasy A. Miesięczne stężenia SO2 na stacjach pomiarowych, zlokalizowanych w strefie tarnobrzesko-leżajskiej w 2008 roku 16 14 Stalowa Wola-Niezłomny ch Tarnobrzeg-1 Maja Nisko-Szklarniowa 12 10 8 6 4 2 0 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień μg/m 3
Dwutlenek azotu W 2008 roku na obszarze strefy tarnobrzesko-leżajskiej nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych norm ustalonych dla dwutlenku azotu w powietrzu atmosferycznym. Na stacji zlokalizowanej w Tarnobrzegu przy ulicy Św. Barbary stężenie średnioroczne NO2 osiągnęło wartość 25,0 mg/m3 (62,5% normy). Na stacji pomiarowej przy ulicy 1-go Maja stężenie średnioroczne dwutlenku azotu wyniosło w 2008 roku 16,1 mg/m3. Strefa tarnobrzesko-leżajska, ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego dwutlenkiem azotu (NO 2 ), w kryterium ochrony zdrowia, za rok 2008 została zakwalifikowania do klasy A. Miesięczne stężenia NO2 na stacjach pomiarowych, zlokalizowanych w strefie tarnobrzesko-leżajskiej 45 40 35 Stalowa Wola-Niezłomny ch Tarnobrzeg-1 Maja Nisko-Szklarniowa 30 25 20 15 10 5 0 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień μg/m 3
Pył zawieszony Badania prowadzone w strefie w roku 2008 wykazały przekroczenie standardów imisyjnych w zakresie pyłu PM10 w Nisku. Na stanowisku pomiarowym przy ulicy Szklarniowej stężenie średnioroczne PM10 wyniosło 44,2 µg/m3 i stanowiło 110,5% normy. Stężenia 24-godzinne przekroczyły wartość 50 mg/m3 w siedemdziesięciu czterech dobach pomiarowych. Najwyższe stężenie średniodobowe wyniosło 216mg/m3i stanowiło 432% normy. Na stacji pomiarowej w Tarnobrzegu przy ulicy 1-go Maja średnioroczne stężenie pyłu PM10 osiągnęło poziom 21,5 µg/m3, co stanowiło 53,7% normy. Stężenia 24-godzinne przekroczyły wartość 50 µg/m3 w 8 dobach pomiarowych. Strefa tarnobrzesko-leżajska (w tym powiat tarnobrzeski), ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego pyłem PM10 za rok 2008, została zakwalifikowania do klasy C.
Stężenia średnioroczne pyłu PM10 w latach 2007-2008 μg/m 3 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Nisko Tarnobrzeg Dopuszczalna norma 44,2 42,1 21,3 21,5 2007 2008
Benzen W Tarnobrzegu, w 2008 roku wykonano dziewiętnaście dwutygodniowych serii pomiarowych, rozłożonych tak, aby uzyskać wyniki z sezonu letniego i grzewczego. Stężenie średnioroczne uzyskane w 2008 roku na tej stacji wyniosło 1,3 µg/m3 i stanowiło około 26% normy. Strefa tarnobrzesko-leżajska, ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego benzenem, w roku 2008 została zakwalifikowania do klasy A. Porównanie wysokości stężeń średniorocznych benzenu w latach 2005-2008 3 2005 2006 2007 2008 2 1 0 Nisko Stalowa Wola Tarnobrzeg μg/m 3
Metale i benzo(a)piren Pomiary arsenu, kadmu, niklu, ołowiu i benzo(a)pirenu w pyle PM10 prowadzone były w Nisku na stacji zlokalizowanej przy ulicy Szklarniowej. Z badań prowadzonych w wojewódzkiej sieci monitoringu jakości powietrza wynika, że stężenia metali na całym obszarze województwa podkarpackiego, w tym, i w strefie tarnobrzesko-leżajskiej, utrzymywały się w 2008 roku na niskim poziomie. Nie odnotowano przekroczeń, ustalonych dla arsenu, kadm i niklu poziomów docelowych, ani poziomu dopuszczalnego w przypadku ołowiu. Strefa tarnobrzesko-leżajska, ze względu na zanieczyszczenie powietrza metalami (arsen, kadm, nikiel, ołów), w roku 2008 została zakwalifikowania do klasy A. Na wszystkich stanowiskach pomiarowych, w tym i na stanowisku w Nisku, stwierdzono natomiast przekroczenie poziomu docelowego, ustalonego dla benzo(a)pirenu. Stężenia średniotygodniowe benzo(a)pirenu uzyskane w 2008 roku na stacji pomiarowej w Nisku kształtowały się na poziomie 0,44-29 ng/m3. Benzo(a)piren emitowany jest w znacznych ilościach do powietrza w wyniku spalania paliw stałych na cele grzewcze. Na wszystkich stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim stężenia benzo(a)pirenu osiągały bardzo wysokie wartości w sezonie grzewczym, wielokrotnie przekraczające wartość 1 ng/m3. W sezonie letnim stężenia benzo(a)pirenu kształtowały blisko wartości docelowej.
Porównanie wysokości stężeń średniotygodniowych benzo(a)pirenu w Nisku za rok 2008 W ocenie jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 2008, ze względu na zanieczyszczenie benzo(a)piranem strefa tarnobrzesko-leżajska zaliczona została do klasy C.
HAŁAS KOMUNIKACYJNY Pomiary hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu tarnobrzeskiego zostały przeprowadzone w Tarnobrzegu w roku 2007 (20 punktów dla pory dziennej i 5 punktów dla pory nocnej) oraz 2008 (4 punkty dla pory dziennej i 1 punkt dla pory nocnej). W 2007 roku ogólna długość ulic objęta pomiarami wynosi 19 km, co stanowiło ok. 11,6% długości ulic w obrębie granic administracyjnych Tarnobrzega. W wyniku przeprowadzonych pomiarów hałasu we wszystkich punktach pomiarowych zanotowano przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu, które dla terenów odpowiadających zabudowie mieszkaniowej wynoszą odpowiednio 60 db lub 55 db dla pory dziennej i 50 db dla pory nocnej. Przekroczenia w przedziale 5-10 db stwierdzono w blisko 50% długości ulic objętych badaniami. Najwyższe wyniki pomiarów hałasu zarejestrowano dla ulic: Warszawskiej (68-70 db) oraz Sikorskiego (70-72 db). Stanowią one ciąg uliczny leżący na trasie przelotowej w kierunku Radomia i Warszawy. Najwyższe wyniki hałasu komunikacyjnego, w okresie nocnym zanotowano na ulicy Warszawskiej oraz Sikorskiego (66 oraz 67 db). Do najcichszych zaliczone zostały ulice wewnątrz osiedlowe: Dąbrówki, Wyspiańskiego, 11 Listopada jak również ul. Zwierzyniecka.
Rozmieszczenie punktów pomiarowych hałasu komunikacyjnego w latach 2007-2008 w Tarnobrzegu 2008 2007
ogółem Zestawienie sumaryczne pomiarów hałasu w Tarnobrzegu w 2007 roku skontrolowanych km % ogółu km Długość ulic w mieście: przy których emisja hałasu przekracza poziom dopuszczalny % ze skontrol. 0,1-5 db 5-10 db 10-15 db 15-20 db > 20 db 161 18,88 11,7 18,88 100% 5,4 9,22 4,26 - - dzienny 161 3,64 2,26 3,64 100% 0,54 0,86 0,9 1,34 - nocny Uwagi Zestawienie sumaryczne pomiarów hałasu w Tarnobrzegu w 2008 roku ogółem skontrolowanych km % ogółu km Długość ulic w mieście: przy których emisja hałasu przekracza poziom dopuszczalny % ze skontrol. 0,1-5 db 5-10 db 10-15 db 15-20 db > 20 db Uwagi 163 3,08 1,8 3,08 100% - 3,08 - - - dzienny 163 0,44 0,2 0,44 100% - - - 0,44 - nocny W 2008 roku zostały wykonane pomiary kontrolne hałasu w punktach, w których, w trakcie badań prowadzonych w 2007 roku, trwały prace remontowe związane z przebudową dróg. Prawie we wszystkich porównywanych punktach pomiarowych, w 2008 roku nastąpiło zmniejszenie poziomu hałasu, w stosunku do roku 2007. Wzrost odnotowano jedynie w punkcie na ulicy Wyspiańskiego, co związane jest z gwałtownym zwiększeniem natężenia ruchu.
POLA ELEKTROMAGNETYCZNE W 2008 roku, w związku z wejściem w życie rozporządzenia MŚ z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, do badań na obszarze województwa podkarpackiego wytypowano 65. obszarów, na których w miejscach dostępnych dla ludności zlokalizowano po jednym punkcie pomiarowym. Na terenie powiatu tarnobrzeskiego pomiary prowadzone były w 3. punktach, na osiedlach: Przywiśle (0,18 [V/m]), Młodych (0,15 [V/m]), oraz Piastów (0,37 [V/m]). Na podstawie wyników przeprowadzonych badań nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych na wyznaczonych obszarach województwa. Najwyższą wartość składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego zarejestrowano w mieście Rzeszowie na osiedlu Śródmieście i wyniosła ona 0,73 V/m przy wartości dopuszczalnej 7V/m. Najniższą wartość składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego odnotowano w mieście Jarosławiu na osiedlu Armii Krajowej i wyniosła ona 0,07 V/m. Średnie wartości składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w poszczególnych kategoriach obszarów województwa w 2008 roku wyniosły odpowiednio: - dla centralnych dzielnic lub osiedli miast o liczbie mieszkańców większej od 50 tys. 0,272 V/m, - dla pozostałych miast 0,206 V/m, - dla obszarów wiejskich 0,122 V/m.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ www.wios.rzeszow.pl wios@wios.rzeszow.pl