Warszawa, dnia 23.02.2009 r. Rada Związków Zawodowych Ul. Łucka 15/2101 Główny Inspektor Pracy Ul. Krucza 38/42 00-926 Warszawa SKARGA Działając w imieniu Rady Związków Zawodowych Polskiej Grupy Energetycznej, a w nawiązaniu do pisma Państwowej Inspekcji Pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie z dnia 10 lutego 2009 r. (nr pisma 4560-30-2/09) na podstawie art. 246 1 kpa - wnoszę skargę na czynności podejmowane przez PIP Okręgowy Inspektorat Pracy w Lublinie, w zakresie rozpatrzenia sprawy dotyczącej rejestracji sporu zbiorowego pomiędzy skarżącym, a Polską Grupą Energetyczną ENERGIA SA. Przedmiotowa skarga oparta jest o zarzut nienależytego wykonywania - przez wskazany powyżej Okręgowy Inspektorat Pracy w Lublinie wymaganych od niej zadań, w odniesieniu do rozpatrywanej sprawy, a także, o wynikający, z przyjętych przez OIP ustaleń, fakt naruszenia interesów skarżącego. Niniejszym wnoszę zatem o ponowne rozpatrzenie powyższej sprawy oraz poinformowanie skarżącego o sposobie załatwienia przedmiotowej skargi. 1
UZASADNIENIE Dnia 23 stycznia 2009 r. Polska Grupa Energetyczna Energia SA (dalej: PGE ENERGIA) wniosła do OIP w Lublinie pismo z wnioskiem o zajęcie stanowiska i pomoc w rozstrzygnięciu wątpliwości związanych z faktem istnienia bądź nieistnienia sporu zbiorowego z jej udziałem, wraz z wnioskiem o ewentualne uznanie pisma za zawiadomienie, zgodnie z dyspozycją art. 8 ustawy o rozstrzyganiu sporów zbiorowych. W odpowiedzi na powyższe, OIP w Lublinie pismem z dnia 27 stycznia 2009 r. stwierdził, iż PGE ENERGIA nie jest właściwym adresatem żądań w rozumieniu art. 7 ust. 1 ww. ustawy, spór zbiorowy nie zawisł, a PGE ENERGIA nie ma zatem obowiązku podjęcia rokowań oraz zawiadomienia właściwego inspektora pracy o powstaniu sporu. W konsekwencji powyższego, powyższe pismo nie zostało przez OIP uznane za zawiadomienie o powstaniu sporu, o którym mowa w art. 8 ww. ustawy. Następnie, pismem z dnia 3 lutego br. skarżący zakwestionował stanowisko OIP w zakresie dotyczącym statusu PGE ENERGIA jako adresata żądań skarżącego i wniósł o uznanie, faktycznie złożonego przez PGE ENERGIA, zawiadomienia o zaistnieniu sporu. W odpowiedzi na powyższe, w korespondencji z dnia 10 lutego 2009 r., OIP w Lublinie zawiadomił skarżącego o odmowie uwzględnienia złożonego wniosku, nie uznając przedstawionych przez skarżącego argumentów i stwierdzając bezzasadność wniosku. Jako uzasadnienie, OIP wskazał, iż kompetencje PIP ograniczają się do notyfikacji sporów zbiorowych na skutek zgłoszeń dokonywanych przez pracodawców i nie obejmują uprawnienia do ustalenia zaistnienia sporu w przypadku rozbieżnych stanowisk partnerów socjalnych co do tej okoliczności. OIP stwierdził ponadto, iż rozstrzyganie przedmiotowej kwestii nie leży w kompetencji organów PIP, i odmówił uznania ewentualnego wniosku złożonego przez PGE ENERGIA za zawiadomienie o powstaniu sporu zbiorowego. 2
Powyżej prezentowane stanowisko OIP, jak również sposób rozpatrzenia przedmiotowej sprawy nie może zasługiwać na akceptację. Zgodnie bowiem z art. 7 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, spór zbiorowy istnieje od chwili wystąpienia z żądaniami do pracodawcy przez podmiot reprezentujący interesy pracownicze. Wskutek powyższego (wg art. 8 ww. ustawy) pracodawca podejmuje niezwłoczne rokowania w celu rozwiązania sporu w drodze porozumienia, zawiadamiając równocześnie o powstaniu sporu właściwego okręgowego inspektora pracy. Tym samym pracodawca zobowiązany jest zgłosić zaistnienie sporu, pod rygorem sankcji wskazanych w art. 26 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy, przewidzianych za niedopełnienie obowiązków określonych w ustawie. Skoro zatem pracodawca (tj. w przedmiotowym przypadku PGE ENERGIA) zawiadomił okręgowego inspektora pracy o roszczeniach skarżącego i wystąpieniu sporu zbiorowego, zadaniem i celem PIP było przyjęcie przedmiotowego zawiadomienia, niezależnie od ewentualnych wątpliwości, co do przesłanek zaistnienia sporu zbiorowego bądź interpretacji definicji pracodawcy. Jak słusznie OIP bowiem stwierdził w swym piśmie z dnia 10 lutego 2009 r. ustalenie formalnego zaistnienia bądź nie zaistnienia sporu nie leży w kompetencji PIP, która ma za zadanie wyłącznie notyfikację zgłoszonych sporów. Brak jest zatem podstaw prawnych, jak i faktycznych, dlaczego - wbrew ogólnie obowiązującym przepisom prawa, a także wbrew własnemu stanowisku, wyrażonemu przez OIP w piśmie z dnia 27 stycznia 2009 r. - Inspektorat Pracy w Lublinie podjął się dokonania ustaleń w zakresie formalnego istnienia sporu, i co więcej, uznał się władnym do stwierdzenia, iż PGE ENERGIA nie będąc adresatem żądań skarżącego, nie ma prawnego obowiązku zawiadamiania właściwego inspektora pracy, stwierdzając przy tym, iż w przedmiotowym przypadku spór zbiorowy nie zaistniał. Podjęte w ten sposób ustalenia, oraz zwolnienie PGE ENERGIA z zobowiązań wynikających bezpośrednio z ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych stanowią, zdaniem skarżącego, naruszenie prawa, a co najmniej świadczą o niewłaściwym wykonywaniu ustawowych czynności przez OIP w Lublinie. 3
Z jednej strony bowiem OIP, w piśmie z dnia 10 lutego 2009 r. jednoznacznie przyznał, iż jakiekolwiek kwestie interpretacyjne w zakresie ustalania pracodawcy oraz istnienia bądź nieistnienia sporu zbiorowego należą wyłącznie do sądów, z drugiej natomiast, w piśmie z dnia 27 stycznia 2009 r. odmówił uznania pisma PGE ENERGIA za zawiadomienie o zaistnieniu sporu, samodzielnie przyjmując i decydując o faktycznym nieistnieniu sporu zbiorowego pomiędzy stronami. Zaznaczyć przy tym należy, iż kwestionowane powyżej działania OIP, a także prezentowane przez niego stanowisko stoi w jawnej sprzeczności z celem i zasadami działania Państwowej Inspekcji Pracy, a także przepisów o ochronie pracowników, wynikających m.in. z ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Skoro bowiem celem działania Inspekcji jest przede wszystkim ochrona praw pracowników, to nie ulega wątpliwości, iż realizowane przez nią czynności nie mogą się temu sprzeciwiać. Ustawodawca nakładając na pracodawcę obowiązek informowania PIP o zaistniałych sporach pod rygorem sankcji karnych, miał na celu przede wszystkim motywowanie pracodawcy do weryfikacji i rozważenia żądań pracowniczych, za wiedzą okręgowego inspektora pracy. Jak powszechnie przyjmuje się w orzecznictwie Zawiadomienie o powstaniu sporu może być dla inspekcji pracy źródłem informacji o naruszeniu lub o zaistniałym bądź potencjalnym zagrożeniu naruszenia prawa pracy, zwłaszcza przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z wyjaśnieniem Państwowej Inspekcji Pracy, jeżeli spór dotyczy warunków pracy i wynagrodzenia, okręgowa inspekcja pracy zarządza kontrolę, o której wynikach i ewentualnych środkach powiadamia strony sporu zbiorowego (wyjaśnienie Komisji Prawnej Głównego Inspektoratu Pracy z dnia 17 października 1991 r., Biuletyn Urzędowy Państwowej Inspekcji Pracy 1991, nr 1). (za: Henryk Lewandowski LEX Polonica Optima Komentarz do art. 8 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych). Jak wynika z powyższego, dla OIP, sam sygnał o wysuwaniu roszczeń przez pracowników, powinien być argumentem do rozpatrzenia okoliczności jego złożenia. Jednakże, to nie rolą PIP jest ustalanie czy pracodawca poczuwa, czy też nie poczuwa się do odpowiedzialności względem stawianych mu roszczeń. Podobnie 4
brak szczególnej formy zawiadomienia o powstaniu sporu świadczy o tym, iż chodzi tu o sygnał dla PIP o istnieniu konfliktu pomiędzy pracodawcą a pracownikami, brak zatem podstaw do zlekceważenia przez OIP tego sygnału. Na tym etapie postępowania nie mają również znaczenia wątpliwości interpretacyjne w zakresie definiowania pracodawcy, szczególnie, iż przytoczone w opinii załączonej do pisma skarżącego (z dnia 3 lutego 2009 r.) argumenty, dotyczące interpretacji pracodawcy na gruncie prawa polskiego, (wynikające m.in. z obowiązujących przepisów Unii Europejskiej, piśmiennictwa i orzecznictwa sądowego), wyraźnie wskazują na możliwość kierowania roszczeń pracowniczych do podmiotów faktycznie odpowiedzialnych. Przeciwna argumentacja OIP nie znajduje zatem, w świetle powyższego, żadnego uzasadnienia. Jest zatem niezrozumiałe, iż pomimo wiedzy OIP na temat braku własnych uprawnień w zakresie decydowania o statusie istnienia sporu zbiorowego, OIP podejmuje się jednakże tego typu rozważań i samorzutnie zwalnia pracodawcę (w tym wypadku PGE ENERGIA) z obowiązku jego zgłaszania, narażając go przy tym na ewentualną odpowiedzialność karną. Tym samym OIP w Lublinie przejmując na siebie kompetencje sądu zwolnił pracodawcę z obowiązku podjęcia rokowań z pracownikami. Takie działanie w sposób ewidentny narusza zatem nie tylko ogólne zasady prawa, cel działania Państwowej Inspekcji pracy, ale również zasadność i aspekt celowościowy istnienia ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Powszechna jest bowiem wiedza o tym, iż pracodawcy wielokrotnie próbują uciekać od odpowiedzialności i uczestnictwa w sporach zbiorowych, częstokroć zasłaniając się brakiem kompetencji, uprawnień menadżerskich i zarządczych. Rzadko jednakże się zdarza, aby to sama inspekcja pracy umożliwiała pracodawcy unikanie odpowiedzialności i uzasadniała brak podejmowania określonych prawem czynności. Zastanawiające z punktu widzenia celowości działania PIP jest również stanowisko OIP, według którego przytoczone przez skarżącego (w powoływanej wyżej opinii) 5
orzeczenia sądowe nie znajdują zastosowania w przedmiotowej sprawie, z uwagi na to, iż tezy w nich wyrażone, oparte były o stan faktyczny, w którym podmiot uznany za pracodawcę zgadzał się nim być. Niedorzeczność takiego poglądu nie może pozostać bez komentarza. Według bowiem OIP w Lublinie, do uznania podmiotu za podmiot odpowiedzialny z tytułu zatrudniania pracowników, konieczna jest jego zgoda. Zatem pracodawca, który zakwestionuje fakt bycia pracodawcą, zostaje zarazem zwolniony z odpowiedzialności i obowiązków wynikających z ustawy. Można zatem wyobrazić sobie sytuację, w której pracownicy skierują swe żądania do oddziału spółki (aspekt ten jest szeroko komentowany w orzecznictwie, w związku z kwestiami zakresu kompetencyjnego), który zgodnie z wymogami spełniał będzie wszelkie przesłanki decydujące o posiadaniu przymiotu pracodawcy w świetle przepisów prawa, który jednakże - mocą własnej decyzji - dojdzie do wniosku przeciwnego i odmówi uczestnictwa w sporze. W konsekwencji, wola zainteresowanego podmiotu decyduje o tym, czy będzie on, czy też nie będzie adresatem roszczeń pracowników. Z oczywistych względów stanowisko takie nie może zostać zaakceptowane, a jego podtrzymywanie przez OIP sprawia, iż pracownicy zostają pozbawieni ustawowo przysługujących im praw podjęcia i prowadzenia negocjacji w celu realizacji ich żądań. Ponadto, skoro OIP w Lublinie znane są wątpliwości i rozważania doktryny związane z możliwością uchylenia się od udziału w sporach zbiorowych z uwagi na zakres kompetencji podmiotu, zastanawiające jest wyrażenie tak jednoznacznego stanowiska PIP, zwalniającego pracodawcę z obowiązku stosowania ustawy, przy jednoczesnej świadomości braku uprawnień PIP do podejmowania takich rozstrzygnięć. Powyższe działania OIP, wbrew powszechnie obowiązującym przepisom prawa, skierowane są - w przedmiotowym przypadku - przeciwko żywotnym interesom pracowników. Podsumowując stwierdzić należy, iż działanie OIP zwalniające PGE Energia z odpowiedzialności za złożone żądania pracowników stanowi również ewidentne naruszenie zasad współżycia społecznego. Pozbawienie bowiem pracowników prawa skierowania żądań do spółki będącej rzeczywistym pracodawcą (mającym 6
faktyczną władzę zarządczą i decyzyjną) jest sprzeczne z ustalonymi w Rzeczpospolitej Polskiej zasadami i warunkami prawa pracy, szczególnie w świetle istniejących problemów z egzekwowaniem udziału pracodawców w sporach zbiorowych. Co więcej, przejmowanie przez OIP roli sądu w ustalaniu faktów, od których zależą uprawnienia pracownicze, narusza podstawowe zasady porządku prawnego. Z uwagi na powyższe zakwestionować należy działania, w szczególności decyzje i ustalenia, podjęte w przedmiotowej sprawie przez OIP w Lublinie i pracowników występujących w jego imieniu. Z tej też przyczyny niniejsza skarga jest zasadna i zasługuje na uwzględnienie. Wobec powyższego wnoszę jak na wstępie. Z poważaniem Alicja Zych Adamczuk przewodnicząca 7