Załącznik Nr 2 do uchwały Nr XIII/123/16 Rady Gminy Olesno z dnia 28 lipca 2016 r. II DIAGNOZA OBECNEJ SYTUACJI W GMINIE OLESNO 2.1 SFERA PRZESTRZENNA 2.1.1 CHARAKTERYSTYKA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO I UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE ROZWOJU GMINY Gmina Olesno to gmina wiejska, położona na północno-wschodnim krańcu województwa małopolskiego, około trzydziestu kilometrów od Tarnowa, sąsiadująca bezpośrednio z Dąbrową Tarnowską. Gmina Olesno 1
Olesno jest gminą średniej wielkości, zajmuje obszar 77,6 km² i liczy 7 888 ludności (stan na 2014r.). Źródło: GUS Gęstość zaludnienia w gminie na koniec roku 2014 wyniosła 101 osób na km 2. W analizowanym roku 2014 kobiety stanowiły większość mieszkańców Gminy Olesno i stanowiły 50,3% ogółu mieszkańców. Dla porównania poniżej zostały przedstawione dane demograficzne dla powiatu dąbrowskiego. Ludność całej Gminy Olesno stanowi 13,26 % całego powiatu. Źródło: GUS 2
Lp. Sołectwo Powierzchnia w ha Ludność (stan na 31.12.2013 r.) 1. Adamierz 338 275 2. Breń - 139 3. Ćwików 1082 856 4. Dąbrówka Gorzycka 140 238 5. Dąbrówki Breńskie 865 699 6. Niwki 193 230 7. Oleśnica 524 750 8. Pilcza Żelichowska 246 331 9. Podborze 1001 444 10 Swarzów 609 761 11 Wielopole 1049 684 12 Zalipie 805 729 13 Olesno 905 1777 Walory historyczno kulturowe Pierwsze wzmianki o Oleśnie pochodzą z końca XIV wieku, w latach 1375-1411 powstała również parafia pod wezwaniem Św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy w Oleśnie. Około roku 1580 wioskę zamieszkiwało 631 osób. W 1746 roku Stanisław Czartoryski, łowczy koronny uzyskał od króla Augusta III prawo założenia miasta na terenie Olesna. Do realizacji tego projektu jednak nigdy nie doszło, gdyż w późniejszych źródłach Olesno było stale nazywane wsią. Próba założenia miasta nie miała tu realnych podstaw ekonomicznospołecznych. Duże zaburzenia, nieraz katastrofalne dla życia gospodarczego sprowadzały różnorodne klęski i kataklizmy, takie jak: epidemie, częste wylewy Wisły i Dunajca, a co za tym idzie głód. Ogromne straty i spustoszenia przyniosły również walki wojenne zarówno I jak i II wojny światowej. 5 grudnia 1945 roku zostały przeprowadzone pierwsze po wyzwoleniu wybory do rad narodowych, zaś siedzibą nowej jednostki stała się miejscowość Olesno. W 1955 roku, po reorganizacji podziału administracyjnego kraju i powołaniu gromadzkich rad narodowych, utworzona została Gromadzka Rada Narodowa w Oleśnie, w skład której weszło dziewięć okolicznych wsi. Lata 1961-1965 przyniosły zasadnicze zmiany w Oleśnie, odkryte zostały znaczne złoża gazu ziemnego, wybudowany został Ośrodek Zdrowia, podjęto organizację Szkoły Podstawowej oraz placówki wychowania przedszkolnego. W wyniku przeprowadzonej reformy powstało Państwowe Gimnazjum Rolnicze. Olesno w okresie powojennym stało się wsią rozwijającą się gospodarczo, dzięki ożywionej działalności dużych podmiotów gospodarczych: Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska, Kółku Rolniczemu, Rejonowym Zakładom Zbożowym, Wojewódzkiemu Zakładowi Wikliniarsko - Trzciniarskiemu i innym. W wyniku reorganizacji władz terenowych oraz wprowadzania reform w działalności Gromadzkich Rad Narodowych, Uchwałą Wojewódzkiej 3
Rady Narodowej w Krakowie, Nr XVIII/92/72 z dnia szóstego grudnia 1972 roku utworzona została Gmina Olesno. W roku 1975 dokonana została dalsza reorganizacja administracji państwowej, zaś ustawą z dnia 28 maja 1975 roku wprowadzono nowy, dwustopniowy podział administracyjny kraju, na jednostki stopnia wojewódzkiego i podstawowego. W nowym podziale gmina Olesno znalazła się w zasięgu województwa tarnowskiego, następnie małopolskiego, swoim zasięgiem obejmując trzynaście sołectw. 2.1.2 PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY GMINY. W obecnym podziale administracyjnym wchodzi w skład powiatu dąbrowskiego, a wraz z nim w skład województwa małopolskiego i jest jego najdalej wysuniętym na północny wschód krańcem. Gmina Olesno graniczy z gminami Mędrzechów, Bolesław, Gręboszów oraz Żabno i Dąbrowa Tarnowska. Olesno jako siedziba gminy i większości instytucji, stanowi naturalny ośrodek usługowy dla swoich trzynastu sołectw: Adamierz, Breń, Ćwików, Dąbrówka Gorzycka, Dąbrówki Breńskie, Niwki, Oleśnica, Pilcza Żelichowska, Podborze, Swarzów, Wielopole, Zalipie, Olesno. Olesno nazwa miejscowości związana jest z faktem, że tereny te w przeszłości porastały gęste lasy olszowe, Adamierz wcześniejsza nazwa to Mikołów, Breń prawdopodobnie od nazwiska założyciela tej osady, czyli Piotra Breńskiego, lub od określenia brnije błoto, gdyż to bardzo podmokły teren gminy, Ćwików powstał ok. 1618 roku, nazwa pochodzi od nazwiska założyciela, którym był Podkomorzy Krakowski Stanisław Cikowski, Dąbrówka Gorzycka po raz pierwszy nazwa ta wystąpiła w 1577 roku, nazywana też Gorzyczki, Dąbrówki Breńskie nazwa od słowa dąbrowa las dębowy, porastający cały obszar tej wsi, drugi człon nazwy od sąsiedniej miejscowości Breń, 4
Niwki założone ok. 1674 roku, nazwa wywodzi się od określenia niwa pole uprawne, łan, Oleśnica nazwę zawdzięcza nazwie drzew olch, które gęsto porastały te tereny, Pilcza Żelichowska powstała ok. 1577 roku, Podborze nazwa świadczy o istniejących na tych terenach borach, Swarzów nazwa pochodzi od czasownika swarzyć, czyli kłócić się, spierać, Wielopole pierwsza wzmianka pochodzi z 1359 roku, Zalipie powstało ok. 1674 roku, nazwę zawdzięcza drzewom- lipom 1. Województwo małopolskie 1 http://www.gminaolesno.pl/historia.html 5
Powiat dąbrowski Gmina Olesno 6
2.1.3 UŻYTKOWANIE GRUNTÓW Gmina Olesno posiada typowo rolniczy charakter. Najlepsze warunki glebowe posiadają wsie usytuowane w północno-zachodniej części gminy: Zalipie, Niwki, Pilcza Żelichowska. Bardzo słabe pokrywy glebowe charakteryzują Dąbrówkę Gorzycką i Oleśnicę gdzie udział gleb najsłabszych V i VI klasy wynosi powyżej 50 % ogółu ich użytków rolnych. W klasyfikacji gruntów rolnych według przydatności rolniczej, odznaczające się zasobnością pokrywy glebowe północno-zachodniej części zaliczono do 2 kompleksu pszennego bardzo dobrego. Na pozostałym terenie występuje różnorodność kompleksów rolnych od 5-9 tj. żytniego dobrego, słabego, bardzo słabego do zbożowo-pastewnego mocnego i słabego. Kompleksy stanowią typy siedliskowe rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Przy określaniu ich uwzględniono typy gleb o zbliżonych właściwościach rolniczych i podobnym sposobie użytkowania, stopień kultury rolnej, trudności uprawy, warunki agroklimatyczne i rzeźbę terenu. Jak całe Powiśle Gmina Olesno odznacza się bardzo korzystnym klimatem. Charakteryzuje się on długim okresem wegetacji (> 5ºC) i intensywnego rozwoju roślin (z temp. > 10ºC) oraz wystarczającymi opadami w granicach 650-700 mm. Również rzeźba terenu nie stwarza trudności w gospodarowaniu. W obszarze gminy stosunki wodne w glebie zostały uregulowane poprzez zmeliorowanie urządzeniami podstawowymi i szczegółowymi 2.506,4 ha gruntów ornych i 38,0 ha użytków zielonych (w tym siecią drenarską 2.036,9 ha). Średnia wielkość gospodarstw rolnych w poszczególnych sołectwach 7
Lasy zajmują około 8% powierzchni gminy, co oznacza niską lesistość. Lasy ogółem - 644,5 Lasy państwowe - 367,9 Lasy prywatne - 276,6 Struktura zasiewów Zasiew Odsetek Pszenica 26% Jęczmień 16% Mieszanki 13% Ziemniaki 12% Kukurydza 8% Pszenżyto 5% Truskawki 5% Żyto 4% Warzywa gruntowe 4% Owies 2% Okopowe pastewne 2% Buraki cukrowe 1% Rzepak 0,8% Strączkowe jadalne 0,2% Źródło: http://gminaolesno.prv.pl/rolnictwo.html 2.1.4 ZASOBY ŚRODOWISKA NATURALNEGO Gmina Olesno leży w kotlinie Sandomierskiej na pograniczu dwóch Mezoregionów tj. Równiny Nadwiślanskiej i Płaskowyżu Tarnowskiego. Równina Nadwiślańska obejmuje obszar gminy za wyjątkiem jej południowych obrzeży zaliczonych do Płaskowyżu Tarnowskiego (regionu Wysoczyzny Tarnowskiej). Morfologia gminy jest mało zróżnicowana. Wysokości n.p.m. wynoszą od 170-180 m na całym obszarze, jedynie na jej południowych obrzeżach w obrębie Płaskowyżu Tarnowskiego teren wznosi się gwałtownie do około 220 m, tworząc miejscami pasma wzgórz. W obszarze Równiny Nadwiślańskiej wyróżniono dwa systemy terasowe, a to: 8
holoceńską terasę nadzalewową i zalewową zajmującą północną część obszaru o wysokościach od 170 180 m n.p.m. Terasa wypełnia szerokie, płaskie obniżenie pradoliny Wisły, która po ustąpieniu lodowca przesunęła swoje koryto na północ. Obniżenie to w holocenie zostało zakumulowane przez Breń, Olesieńkę i Żabnicę, tworząc holoceńskie terasy. Brak jest wyraźnej granicy pomiędzy terasą zalewową i nadzalewową. Stąd za terasę zalewową uznano rozległe łąki u ujścia Żabnicy do Brnia, z którymi korespondują wyraźne systemy starorzeczy tych rzek, średnią terasę - z okresu zlodowacenia bałtyckiego, pokrywającą południową część terenu o wysokości około 185 m n.p.m. opadającą łagodnie ku północy. Charakteryzuje się ona płaską powierzchnią, pociętą licznymi nieckowatymi i płaskodennymi dolinkami spływających ku północy cieków. Płaskowyż Tarnowski usytuowany na południowym skraju gminy stanowi terasa z okresu zlodowacenia środkowopolskiego. Powierzchnia jego łagodnie nachylona ku północy, pokryta wydmami o wysokości do około 220 m n.p.m. Zagłębienia deflacyjne między wydmami wykorzystały cieki spływające na północ, dzięki czemu mają tu kręty przebieg. Środowisko przyrodnicze Obszar Gminy Olesno ma charakter rolniczy. Dominują tu nieleśne zbiorowiska roślinne upraw rolnych, którym towarzyszy roślinność synantropijna segetalna wysiewana wraz z roślinami uprawnymi (chwasty). Wśród osiedli i wzdłuż linii komunikacyjnych rozwija się samorzutnie bez ingerencji człowieka roślinność synantropijna ruderalna. Roślinność synantropijna obfituje w gatunki łatwo rozprzestrzeniające się i ulegające innym w walce o miejsce. W znacznej części są to gatunki obce naszej florze. Wiele z nich odznacza się obfitą produkcją nasion, dużą łatwością obsiewu i bardzo szybkim rozwojem, wskutek czego mogą w krótkim czasie opanować znaczne przestrzenie. Z drugiej strony rośliny te, mniej odporne w naszych warunkach klimatycznych, bardzo łatwo ustępują trwalszym gatunkom rodzimym. Dlatego zbiorowiska synantropijne utrzymują się dłużej tylko przy nieprzerwanej ingerencji człowieka. Powierzchnia zajmowana przez tego typu zbiorowiska stale wzrasta kosztem rodzimej, niegdyś rozpowszechnionej roślinności wiejskich przychaci i przydroży. Zmiany te widać na polach uprawnych, gdzie zanikają stare chwasty segetalne jak mak polny, kąkol polny, chaber bławatek. Ich miejsce zajmują ekspansywne chwasty, głównie jednoliścienne jak miotła zbożowa. W efekcie zamiast wielobarwnych łanów zbóż, upstrzonych kwiatami maków, kąkoli i bławatków, niepodzielnie panuje jednostajna zieleń. Na polach gdzie uprawia się rośliny okopowe i pospolite warzywa jak: ziemniaki, buraki, cebulę, marchew i inne, występują prawie zawsze: komosa biała, rdest plamisty, rdest kolankowy, gorczyca polna, perz właściwy. W zbożach dość często spotyka się 9
rumian polny, jasnotę różową, niezapominajkę polną, powój polny. Rośliny synantropijne mają znaczenie biocenotyczne, stanowią bazę pokarmową dla zimującego ptactwa. Cennym składnikiem szaty roślinnej są półnaturalne ekosystemy łąkowe. Zbiorowiska łąk rozmieszczone są punktowo po całym terenie z dużym kompleksem w widłach Żabnicy - Brnia. Łąki wymagają odpowiedniej wilgotności toteż towarzyszą licznym starorzeczom i dolinom rz. Brnia i Żabnicy. Tworzą one w okresie kwitnienia piękny kolorystycznie element krajobrazu. W obszarze gminy zachowały się izolowane kompleksy leśne o łącznej powierzchni 656 ha co stanowi 8,5 % ogólnej jej powierzchni. Największy kompleks leśny usytuowany jest we wsi Podborze. W Podborzu i Oleśnicy rozciąga się bór sosnowy świeży, którego drzewostan buduje sosna zwyczajna. W skromnym poszyciu rośnie jałowiec pospolity, jarzębina. W runie dominują borówki, często wrzos i mchy. Wzdłuż małych rzek drzewostan tworzy przede wszystkim olcha szara, a towarzyszy jej często jesion, wierzba biała i krucha. Pośród krzewów występują: kruszyna pospolita, jarząb pospolity, czeremcha zwyczajna, bez czarny. Runo jest ubogie. Dominuje w nim pokrzywa zwyczajna dorastająca do znacznych wysokości. Z pnączy często można spotkać chmiel zwyczajny. W obrębie wsi Wielopole występuje las mieszany dębowo-sosnowy. Spotyka się też brzozę brodawkowatą, topolę i osikę. W poszyciu występuje: jarzębina i leszczyna. Runo tworzą: borówka, konwalijka dwulistna, zawilec gajowy, paprotka zwyczajna. W wielu miejscach dominuje jeżyna guzełkowata. Oprócz enklaw leśnych i zadrzewień w krajobraz gminy wpisane są trzy parki podworskie w Niwkach, Brniu i Oleśnie wraz z aleją łączącą te ostatnie. Park w Brniu - posiada głównie stary drzewostan liściasty. Zasadniczą kompozycję tworzą aleje, szpalery, boskiety. Dominują gatunki: lipa drobnolistna, kasztanowiec biały, grab pospolity, jesion wyniosły, dąb szypułkowy, robinia akacjowa i klon zwyczajny. Z rzadziej spotykanych gatunków drzew występują: jesiony, świerki odmiana kolumnowa, miłorząb. Najstarsze drzewa liczą 200/250 lat. Krzewy to: perukowiec podlaski, berberys, bez czarny, czeremcha pospolita, jałowiec chiński i sabiński. Park w Oleśnie porastają gatunki rodzime głównie drzewa liściaste. Najliczniej reprezentowane są dąb szypułkowy i grab pospolity. Drzewa te występują w alejach, jak również w grupach krajobrazowych. Jesion wyniosły, lipa drobnolistna, klon zwyczajny, brzoza brodawkowata to grupa drzew licznie reprezentowana. Podrost tworzą głównie: robinia, klon, grab, lipa, dąb. Na polanie parkowej dla podkreślenia osi symetrii użyto: wierzby zwisające, lipy drobnolistne, sosny wejmutki. Charakterystyczną cechą tego parku jest liczne występowanie sosny wejmutki. Wśród drzew wyróżniają się rozmiarem sosny wejmutki, rosnące w najbliższym otoczeniu dworu. Park w Oleśnie połączony jest piękną zabytkową aleją z parkiem w Brniu. 10
Park w Niwkach o drzewostanie liściastym ze starymi dębami, z których pięć objęto ochroną prawną poprzez utworzenie pomników przyrody. W późniejszym okresie dosadzone zostały inne gatunki jak: graby, jesiony, lipy, kasztanowce. Występują tu pojedyncze egzemplarze dębu kaukaskiego i orzecha czarnego. Z drzew o dużych wartościach zdobniczych to: buk pospolity, sosna wejmutka. W parku występują krzewy o charakterze leśnym jak: leszczyna, tarnina, bez czarny, głóg. W lasach i na polach Gminy Olesno wśród wielu gatunków ptaków można spotkać: kruki, gawrony, sroki, wrony siwe, skowronki borowe, kilka gatunków sikor, dzięciołów oraz bażanty i kuropatwy. Ptaki drapieżne to jastrzębie, sowy uszate i puszczyki uralskie. Przedstawiciele ssaków to wielki rząd gryzoni, poza tym występują: zając szarak, jeż wschodni, lis rudy, kuna leśna, tchórz zwyczajny, sarna, rzadziej jeleń i dzik 2. 2.1.5 ANALIZA ZASOBU MIESZKANIOWEGO GMINY Zasoby mieszkaniowe Gminy Olesno na przestrzeni kilku lat ulegały niewielkiej tendencji wzrostowej. Na koniec 2012 r. było 1958 mieszkań, przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wynosi 99,8 m 2 (24,7 na 1 osobę). Zasoby mieszkaniowe gminy Olesno w latach 2010-2012. ZASOBY MIESZKANIOWE J. m. 2010 2011 2012 Mieszkania mieszk. 1930 1942 1958 Izby izba 8429 8495 8585 przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania m2 99,3 99,5 99,8 przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę m2 24,4 24,6 24,7 Źródło: Bank Danych Lokalnych Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań w Oleśnie na tle województwa i powiatu w 2012 r. JEDNOSTKA TERYTORIALNA PRZECIĘTNA POWIERZCHNIA UŻYTKOWA 1 mieszkania [m 2 ] na 1 osobę [m 2 ] województwo małopolskie 77,0 25,3 Powiat dąbrowski 89,1 24,0 Źródło: Bank Danych Lokalnych Olesno 99,8 24,7 2 Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy Olesno. 11
Wyposażenie techniczno - sanitarne mieszkań w gminie Olesno w latach 2010-2012. MIESZKANIA WYPOSAŻONE W J. m. 2010 2011 2012 INSTALACJE TECHNICZNO-SANITARNE wodociąg mieszk. 1789 1801 1817 ustęp spłukiwany mieszk. 1688 1700 1716 łazienka mieszk. 1651 1663 1679 centralne ogrzewanie mieszk. 1276 1288 1304 gaz sieciowy mieszk. 1339 1345 1355 Źródło: Bank Danych Lokalnych Źródło: GUS W 2014 roku liczba mieszkań w Gminie Olesno wynosiła 2009, natomiast w 2013 liczba ta była niższa o 25 i wynosiła 1984. Przeciętne powierzchnia użytkowa 1 mieszkania wynosiła w 2014 roku 101 m2. Liczba wypłaconych dodatków mieszkaniowych wyniosła 144. Źródło: GUS 12
W roku 2014 liczba mieszkań oddanych do użytkowania wynosiła 25, natomiast w roku 2013-26. Wszystkie mieszkania to mieszkania indywidualne. Ani w 2013 roku, ani w 2014 roku nie zanotowano ani jednego mieszkania przeznaczonego na sprzedaż bądź wynajem. 2.1.6 ZASOBY INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ GMINY WODOCIĄGI Cały obszar Gminy Olesno jest zwodociągowany, a ilość przyłączy wynosi 1626. Zaopatrzenie ludności Gminy Olesno i pozostałych użytkowników w wodę następuje z ujęć wody podziemnej w Konarach k/żabna i Gorzyc gm. Żabno. Nieliczne zagrody w zabudowie rozproszonej korzystają z własnych studni kopanych. Z ujęcia w Konarach k/żabna zaopatrywane są wsie usytuowane we wschodniej części gminy Ćwików, Olesno, Adamierz, Swarzów, Podborze i Dąbrówki Breńskie. Dostawa wody ma miejsce od strony m. Dąbrowa Tarnowska magistralnym wodociągiem Ø 150 mm. Wodociąg ten biegnie w kierunku Olesna, odgałęziając się w Swarzowie odcinkiem Ø 80 mm. w kierunku Podborza. W Oleśnie poprzez sieć wodociągów Ø 150 mm, Ø100 mm i Ø 80 mm woda rozprowadzana jest do pozostałych wsi zasilanych z tego ujęcia. Dostawa wody w obszar gminy z ujęcia w Gorzycach gm. Żabno następuje poprzez wodociąg Ø 200 mm do wsi Wielopole i Oleśnica oraz Ø 150 mm do Dąbrówki Gorzyckiej skąd siecią wodociągów kierowana jest do Pilczy Żelichowskiej, Niwek i Zalipia. Ujęcie i sieć wodociągowa pozostaje pod Zarządem Rejonowego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Dąbrowie Tarnowskiej. Na terenie gminy funkcjonują dwie oczyszczalnie ścieków: - mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia o przepustowości 300 m3/d obsługuje miejscowość Olesno, Ćwików i Adamierz. Siecią kanalizacji sanitarnej o długości 34 km ścieki z około 550 gospodarstw odprowadzane są do oczyszczalni. Odbiornikiem ścieków po oczyszczeniu jest rz. Żabnica. Aktualnie przepustowość oczyszczalni wykorzystana jest w około 50 %. Oczyszczalnia wybudowana w 1998 r. ze środków gminy i Phare, - oczyszczalnia ścieków przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Brniu. Przepustowość oczyszczalni 200 m3/d, obsługuje Zespół Szkoły (budynek szkoły), bloki mieszkalne oraz Centrum Polonii Ośrodek Kultury, turystki i rekreacji w Brniu. Właścicielem tejże oczyszczalni ścieków jest Starostwo Powiatowe w Dąbrowie Tarnowskiej. W pozostałych wsiach ścieki sanitarne odprowadzane są do zbiorników wybieralnych. Zorganizowany wywóz ścieków ze zbiorników wybieralnych zwłaszcza obiektów publicznych, 13
do punktu zlewnego oczyszczalni w Oleśnie zapewniają przedsiębiorcy posiadający zezwolenie na opróżnienie zbiorników bezodpływowych. Sieć wodociągowa gminy Olesno w latach 2003-2012. Jednostk a miary 200 3 2004 200 5 2006 200 7 2008 2009 2010 2011 2012 Wodociągi długość czynnej sieci rozdzielczej długość czynnej sieci rozdzielczej będącej w zarządzie bądź administracji gminy długość czynnej sieci rozdzielczej będącej w zarządzie bądź administracji gminy, eksploatowanej przez jednostki gospodarki komunalnej połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania woda dostarczona gospodarstwo m domowym ludność korzystająca z sieci wodociągowej Źródło: Bank Danych Lokalnych km 105,9 105, 9 105, 9 km 52,8 52,8 52, 8 km 52,8 52,8 52, 8 szt. 1546 157 6 dam 3 129,6 122, 8 osoba 6980 692 7 158 5 125, 1 697 6 105,9 105, 9 105,9 105,9 106,3 106,3 106,3 52,8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 52,8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1588 161 5 129,1 130, 3 6961 698 3 1628 1643 1666 1682 1687 170,3 143,2 172,3 154,4 151,8 7009 7031 7191 7208 7250 14
Korzystający z instalacji w % ogółu ludności w gminie Olesno w latach 2003-2011. Jednostk a miary 200 3 2004 200 5 2006 200 7 2008 2009 2010 2011 2012 Korzystający z instalacji w % ogółu ludności ogółem wodociąg % 91,1 91,2 91,3 91,3 91,4 91,5 91,5 91,6 91,7 91,7 kanalizacja % 17,1 17,1 21,6 21,6 21,8 21,8 21,8 22,2 22,7 27,1 Źródło: Bank Danych Lokalnych GOSPODARKA ODPADAMI Gospodarka odpadami prowadzona jest przez firmy wybierane w przetargach publicznych. Nowym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie Gminy Olesno zostały objęte od 1 lipca 2013 r. nieruchomości zamieszkałe przez mieszkańców. Pozostałe nieruchomości niezamieszkałe, w tym miejsca prowadzenia działalności gospodarczej oraz budynki użyteczności publicznej są zobowiązane do posiadania umowy na odbiór odpadów z firmą wpisane do rejestru działalności regulowanej, prowadzonego przez Wójta Gminy Olesno. Odpady komunalne to odpady powstające w gospodarstwach domowych z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Przez gospodarowanie odpadami rozumie się zbieranie, transport, przetwarzanie odpadów, łącznie z nadzorem nad tego rodzaju działaniami, jak również późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów oraz działania wykonywane w charakterze sprzedawcy odpadów lub pośrednika w obrocie odpadami. Na terenie Gminy Olesno odpady komunalne powstają głównie w gospodarstwach domowych, a także na terenach nieruchomości niezamieszkałych (obiekty użyteczności publicznej oraz infrastruktury). Ponadto, odpady powstają także na terenach otwartych (odpady z koszy ulicznych, zmiotki, odpady z obiektów sportowych, placów parkingowych). W ramach zawartej umowy z odbiorca odpadów komunalnych nieruchomości zamieszkałe zostały wyposażone w pojemniki i worki na odpady. Odpady komunalne z terenu Gminy Olesno odbierane są w postaci zmieszanej 15
i selektywnej. Zgodnie z Regulaminem utrzymania czystości i porządku w Gminie Olesno prowadzona jest zbiórka selektywna następujących frakcji odpadów: papier i tektura (makulatura), tworzywa sztuczne, metal, szkło, z wyjątkiem szkła budowlanego, opakowania wielomateriałowe, tekstylia i odzież, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte opony. Selektywnie zebrane odpady komunalne mieszkańcy gromadzą w kolorowych workach: żółty / różowy - tworzywa sztuczne, opakowania wielomateriałowe, metale, niebieski - papier i tektura, zielony - szkło i opakowania szklane. Dodatkowo zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, odpady wielkogabarytowe oraz zużyte opony odbierane są po ich wystawieniu przed posesje jeden dwa w roku, w terminach określonych w harmonogramie odbioru odpadów. Odpady zielone, powstające w wyniku pielęgnacji zieleni na terenie nieruchomości zamieszkałych mogą być kompostowane w przydomowych kompostownikach. Popiół powstały ze spalania węgla kamiennego może być gromadzony na posesji celem zagospodarowania jeżeli nie powoduje to uciążliwości dla użytkowników sąsiednich nieruchomości z zastrzeżeniem niewysypywania popiołu na drogi, chodniki, koryta rzek, w miejsca zalesione i inne miejsca nielegalnych wysypisk. Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne powstające na terenie nieruchomości zamieszkałych w Gminie Olesno gromadzone są w pojemnikach o pojemności 120 I. Dodatkowo dostępne są także pojemniki o pojemności 1100 1 dla właścicieli nieruchomości zamieszkałych w zabudowie wielorodzinnej. Z nieruchomości zamieszkałych niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne odbierane są: 16
w miesiącach czerwiec - sierpień lx3 tygodnie, w pozostałych miesiącach 1x4 tygodnie, Z nieruchomości zamieszkałych segregowane odpady komunalne odbierane s4: papier i tektura, oraz szkło - 1x3 m/ce, tworzywa - 1x2 rn/ce, metale - 1x6 m/cy, odpady wielkogabarytowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny - 2x12 m/cy. STAWKI OPŁAT ZA GOSPODAROWANIE ODPADAMI 1.Gospodarstwo domowe jednoosobowe: -za odpady segregowane - 8 zł, -za odpady niesegregowane - 16 zł, 2. Gospodarstwo domowe dwuosobowe: -za odpady segregowane - 13 zł, -za odpady niesegregowane - 26 zł, 3. Gospodarstwo domowe powyżej dwóch osób: -za odpady segregowane - 23 zł, -za odpady niesegregowane - 46 zł. Odpady komunalne w gminie Olesno w latach 2005-2012. Jednostk 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 a miary ogółem t 294,2 5 226,64 238,42 268,14 302,44 320,58 332,04 341,54 z gospodarstw domowych odpady zdeponowane na składowiskach w % zebranych t 77,68 145,24 160,92 189,34 187,11 219,63 217,47 229,12 % 100,0 0 100,00 100,00 100,00 - - - - 17
liczba budynków mieszkalnych objętych zbieraniem odpadów z gospodarstw domowych liczba przedsiębiorst w odbierających odpady w badanym roku wg obszaru działalności Źródło: Bank Danych Lokalnych szt. - - - - 624 623 701 755 szt. - - - - 4 4 4 4 Źródło: GUS W 2014 roku w Gminie Olesno nastąpił wzrost zebranych odpadów komunalnych wynoszący ogółem ok. 650 ton (500 t odpadów z gospodarstw domowych, 150 t z pozostałych źródeł). W 2013 roku wartość wszystkich odpadów komunalnych wynosiła ok. 450 t (ok. 325 t z gospodarstw domowych i 125 t z pozostałych źródeł). Najniższa liczba odpadów została zanotowana w 2012 roku i wynosiła ogółem ok. 370 t (ok. 250 t z gospodarstw domowych i 120 t z pozostałych źródeł). 18
Źródło: GUS STAN ZAOPATRZENIA GMINY W GAZ W obszarze gminy we wsi Swarzów zlokalizowany jest Podziemny Zbiornik Gazu Ziemnego. Sieć gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia związana jest z tym zbiornikiem. Są to gazociągi: - DN 300 Łukanowice Swarzów, - DN 300 Swarzów Zborów, - DN 300 Pogórska Wola Swarzów, - DN 250 Tarnów Mościce Swarzów, - odgałęzienie DN 150 od DN 300 zasilające stację redukcyjno-pomiarową Iº w m. Dąbrowa Tarnowska, - odgałęzienie DN 125 od DN 300 zasilające stację redukcyjno-pomiarową Iº w m. Radwan gm. Szczucin, - odgałęzienie DN 50 od DN 300 zasilające stację redukcyjno-pomiarową Iº w m. Swarzów, - odgałęzienie DN 50 od DN 300 zasilające stację redukcyjno-pomiarową Iº w Ćwikowie. Ze stacji redukcyjno-pomiarowych Iº w Swarzowie i Ćwikowie siecią gazociągów średnioprężnych gaz rozprowadzany jest do wszystkich wsi. W najbliższych czasie planowana jest dalsza gazyfikacja na ul. Adamierskiej w Oleśnie. 19
Sieć gazowa w gminie Olesno w latach 2003-2012. Jednostk a miary 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Sieć gazowa długość czynnej sieci ogółem w km długość czynnej sieci przesyłowej w km długość czynnej sieci rozdzielczej w km długość czynnej sieci ogółem w m długość czynnej sieci przesyłowej w m długość czynnej sieci rozdzielczej w m czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych odbiorcy gazu odbiorcy gazu w tys. odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem w tys. zużycie gazu w tys. m 3 km 139,2 137,5 133,2 - - - - - - - km 24,8 23,1 18,8 - - - - - - - km 114,4 114,4 114,4 - - - - - - - m - - - 1366 42 m - - - 2224 2 m - - - 11440 0 1366 42 2224 2 1144 00 1366 42 2224 2 1144 00 13671 4 2224 2 11447 2 1373 37 2224 2 11509 5 1374 98 2224 2 11525 6 13767 5 2224 2 11543 3 szt. 1241 1252 1261 1269 1274 1289 1296 1303 1320 1335 gosp.dom. gosp.dom. gosp.dom. gosp.dom. 134-1202 1201 1211 1218 1230 1258 1378 1393-1,2 - - - - - - - - - - 219 221 212 287 296 302 739 759-0,1 - - - - - - - - tys.m 3 - - 605,4 0 659,2 0 697,6 0 692,6 0 690,2 0 756,2 0 738,9 0 746,7 zużycie gazu na tys.m 3 - - 198,3 202,3 187,8 174,0 172,9 177,9 540,9 553,3 ogrzewanie mieszkań w tys. m 3 ludność korzystająca z sieci gazowej osoba 5658 5298 5039 5031 5031 5039 5059 5221 5691 5628 Źródło: Bank Danych Lokalnych STAN ZAOPATRZENIA GMINY W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ Wschodnią częścią gminy na kierunku północ południe biegnie dwutorowa linia wysokiego napięcia 220 i 110 kv relacji Połaniec Tarnów Klikowa. Obszar Gminy Olesno zasilany jest z dwóch głównych punktów zasilania usytuowanych w m. Dąbrowa Tarnowska GPZ 110/SN Grunwaldzka i GPZ 110/SN Oleśnicka. 20
Z GPZ 110/SN Grunwaldzka linią 15 kv biegnącą do Szczucina, której odgałęzienie kieruje się do Ćwikowa zasilane są wsie; Ćwików, Dąbrówki Breńskie, Podborze i część Swarzowa. W pozostały obszar gminy energia elektryczna dostarczana jest z GPZ 110/SN Oleśnicka poprzez sieć linii średnich napięć 15 kv. Linie średnich napięć wykonane są jako napowietrzne. Łączą one Gminę Olesno z układem energetycznym sąsiednich gmin. Za pomocą linii 15 kv energia doprowadzana jest do stacji transpormatorowych STSa 20/250, których łącznie w obszarze pracuje 62. Ze stacji liniami niskich napięć, energia kierowana jest bezpośrednio do małych od-biorców zagród, obiektów usługowych. We wsi Swarzów biegnie od Dąbrowy Tarnowskiej odcinek sieci kablowej do Zbiornika Gazu Ziemnego 3. 2.1.7 INFRASTRUKTURA DROGOWA Teren gminy pokrywa dość gęsta sieć dróg lokalnych, łączących poszczególne wsie, przebiega także lokalna linia kolejowa Szczucin Tarnów, obecnie jednak niewykorzystywana, oraz Turystyczny Szlak Pieszy na trasie Dąbrowa Tarnowska Ujście Jezuickie. Wzdłuż wschodniej granicy Olesna na odcinku około 2,0 km biegnie droga krajowa Nr 73 Tarnów Kielce. Granicę na tym odcinku stanowi kompleks leśny w Podborzu. Podstawowy układ komunikacyjny tworzą drogi powiatowe relacji: nr 303 Dąbrowa Tarnowska Żelichów, nr 304 Swarzów Mędrzechów, nr 321 Zalipie Samocice, nr 322 Olesno Kozłów, nr 324 Zalipie Kuzie, nr 328 Podborze Smęgorzów, nr 331 Dąbrowa Tarnowska Otfinów, nr 332 Olesno Wielopole, nr 333 Odporyszów Wielopole. 3 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Olesno. 21
Gmina nie posiada gminnej komunikacji zbiorowej. Obsługę przewozów pasażerskich świadczą prywatni przewoźnicy. W obszar gminy wkracza od Dąbrowy Tarnowskiej kolej jednotorowa, która kieruje się do stacji w Oleśnie a następnie na północ do Mędrzechowa i Szczucina docelowej stacji. Aktualnie władze kolejowe zaniechały eksploatację tej trasy, ze względów ekonomicznych. Władze Gminy Olesno zawarły z Urzędem Marszałkowskim porozumienie dotyczące przygotowania, realizacji i współfinansowania Studium wykonalności wdrożenia systemu regionalnych przewozów pasażerskich na linii Tarnów Szczucin w oparciu o szybkie pojazdy szynowe. Drogi publiczne w gminie Olesno w latach 2003-2004. Jednostka miary 2003 2004 DROGI PUBLICZNE GMINNE Drogi gminne o nawierzchni twardej km 95,00 95,00 o nawierzchni twardej ulepszonej km 70,70 74,30 o nawierzchni gruntowej km 39,00 39,00 Źródło: Bank Danych Lokalnych 2.1.8 INFRASTRUKTURA KULTURY I SPORTU Infrastruktura kultury. Dziedzictwo kulturowe Zabytki znajdujące się na terenie Gminy Olesno: Kościół Parafialny p.w. św. Katarzyny, wpisany do rejestru zabytków 12 czerwca 1972 roku. Dzisiejsza trójnawowa, bazylikowa świątynia jest połączeniem starszych, barokowych i nowszych, neobarokowych części. Z drewnianego kościoła, wybudowanego po 1616 roku zachowała się przy obecnym kaplica św. Trójcy. Kościół jest wykonany z cegły, z użyciem kamienia, otynkowany, kryty blachą miedzianą, trzynawowy z prostokątnym prezbiterium, przy którym znajduje się od północy kaplica, od południa przedsionek a od zachodu zakrystia. Pełne wyrazu wnętrze posiada wiele cennych zabytków. Ołtarz główny rokokowy pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku z rzeźbami św. Piotra i Pawła, w polu głównym krucyfiks barokowy, obraz św. Katarzyny z XIX wieku. W nawach bocznych znajdują się dwa ołtarze rokokowe z drugiej połowy XVIII wieku, ołtarze boczne neobarokowe 22
z rzeźbą św. Józefa z Dzieciątkiem oraz obrazem Chrystusa Zbawiciela, oraz późnorenesansowa chrzcielnica. Ściany świątyni pokrywa nowa, ornamentalno figuralna polichromia. Do ciekawych zabytków należą też: feretron rokokowy z drugiej połowy XVIII wieku z obrazem św. Trójcy, ambona późnobarokowa, relikwiarz z XVIII wieku oraz wolnostojąca dzwonnica w kształcie potrójnej arkady. Kościół otacza owal starodrzewu liściastego. Źródło: http://www.gminaolesno.pl/files/pliki/artykuly/zabytki/dsc02188.jpg Kościół parafialny p.w. Przemienienia Pańskiego w Dąbrówkach Breńskich - wmurowania kamienia węgielnego dokonał w dniu 31 lipca 1994 r. biskup tarnowski Jan Styrna. Budowa trwała trzy lata. Konsekracja kościoła miała miejsce 3 sierpnia 1997 r 4. 4 http://gminaolesno.prv.pl/koscioly.html 23
Kościół parafialny p.w. św. Józefa Oblubieńca NMP w Zalipiu - budowę kościoła rozpoczęto w roku 1939 r. Jednakże wybuch II wojny światowej spowodował, że kościół został ukończony dopiero w 1949 r. Zespół dworsko parkowy, czyli Owczarnia, to wart obejrzenia obiekt na terenie Gminy Olesno, który również został wpisany do rejestru zabytków. Dwór zbudowano w połowie XIX wieku a następnie przebudowano w latach 1918-1920 z woli właściciela majątku barona Konopki. Pierwotnie był skromną budowlą na planie prostokąta, dwutraktową, jednokondygnacyjną z dwiema przybudówkami. Przekształcona budowla otrzymała masywny portyk na kolumnach i filarach od frontu, nadbudowane piętro oraz zadaszoną galerię łączącą od północy z budynkiem oficyny dworskiej 1. Przebudowane zostały także wnętrza dworu zaś po wojnie nastąpiła dalsza rozbudowa dworu. Obecnie stanowi własność prywatną. Park krajobrazowy otaczający dworek rozciąga się na trzech 3 ha, posiada zwarty układ kompozycyjny a osłonięty jest ceglanym murem. Źródło: http://www.gminaolesno.pl/files/pliki/artykuly/zabytki/dsc02177.jpg Dwór Zespół Pałacowo - Ogrodowy w Brniu to jeden z piękniejszych, lecz niestety znacznie zaniedbanych po II wojnie światowej, a współcześnie przekształconych zabytków Gminy Olesno. Obecnie znajduje się w nim Centrum Polonii - Ośrodek Kultury, Turystyki i Rekreacji. 24
Na przełomie 2011/2012 roku wznowione zostały prace restauracyjne na terenie całego zespołu pałacowo ogrodowego Brniu, w celu przywrócenia jego walorów estetycznych i krajobrazowych. Dwór z XVIII/XIX wieku został przebudowany i pozbawiony cech stylowych. To murowany, parterowy budynek o rozczłonkowanym planie z obszerną salą w części północnej, nakrytą stropem kasetonowym. Posiadłość ta dość często zmieniała właścicieli, Breń należał do zacnych rodów: Rozemberskich, Odrowążów, Świerczowskich, Szafrańców, Lisowskich, Zebrzydowskich, a od 1667 roku do Czartoryskich. Za ich panowania został założony piękny park w stylu wersalskim, którego twórcą był Książę Józef Czartoryski. Całość została skomponowana przez słynnego wiedeńskiego projektanta ogrodów - Pfaffinera, który kierował pracami przy zakładaniu parku. Park breński był jednym z najpiękniejszych ogrodów w całej Galicji. W swojej świetności park przetrwał do końca II wojny światowej. Ostatnim rodem dziedziczącym dobra breńskie było Konopkowie. Dzisiejszy park, jest pozostałością po pięknym ogrodzie, w którym zieleń formowano w sposób geometryczny, drzewa strzyżono w różne kształty, tworzono ściany z niszami, w których stały mitologiczne rzeźby. W całość kompleksu wkomponowany jest stawek w kształcie podkowy, na którym zbudowano romantyczny mostek łączący park z dworkiem 5. Źródło: http://www.gminaolesno.pl/files/pliki/artykuly/zabytki/dsc02151.jpg 5 http://www.gminaolesno.pl/zabytki.html 25
Brama wjazdowa w Brniu - brama wjazdowa do zespołu dworsko -parkowego w Brniu stanowi cenny obiekt sama w sobie. Jest to murowana, trójarkadowa brama pochodząca z połowy XVIII wieku. Została wzniesiona w stylu poźnobarokowym. Trójkątne zwieńczenie głównej arkady zostało opatrzone herbem rodu Konopków. Do dnia dzisiejszego zachowała się również część ogrodzenia wraz z stalowymi kratami 6. Źródło: http://www.gminaolesno.pl/files/pliki/artykuly/zabytki/dsc02106.jpg Okopy szwedzkie - wg jednej z hipotez była to szwedzka fortyfikacja polowa z czasów Potopu w XVII wieku. Obecnie okopy są zarośnięte drzewami, lecz widoczny jest plan fosy i wałów oraz lochu z kamieni i cegły, składającego się z czterech pomieszczeń i korytarza wejściowego. Druga z hipotez mówiła, że stał tam zamek obronny, rozbudowany przez Kazimierza Wielkiego lub Ludwika Węgierskiego, do którego prowadziła droga zamkowa. Źródło: http://www.gminaolesno.pl/files/pliki/artykuly/zabytki/dsc02164.jpg 6 http://gminaolesno.prv.pl/bramabren.html 26
Park podworski krajobrazowy w Niwkach z przełomu XVIII i XIX wieku o drzewostanie liściastym ze starymi dębami, z których pięć objęto ochroną prawną poprzez utworzenie pomników przyrody. Występują tu pojedyncze egzemplarze dębu kaukaskiego i orzecha czarnego, buk pospolity, sosna wejmutka. Najstarszy murowany dom w Oleśnie - dworek rodu Kamieńskich - wybudowany w XVII wieku, znajduje się tuż obok przejazdu kolejowego. Stanowi pozostałość po dawnym dworku rodu Kamieńskich. Źródło: http://www.gminaolesno.pl/files/pliki/artykuly/zabytki/dsc02062.jpg Aleja Sobieskiego - Aleja lipowo-dębowa łączy zespoły pałacowo-parkowe w Brniu i Oleśnie. Jej długość to 1,5 km. Od 1949 roku stanowi pomnik przyrody. Przez miejscową ludność bywa nazywana potocznie lipkami, bądź aleją Sobieskiego, gdyż, podobno król Jan III Sobieski odpoczywał tutaj w czasie wyprawy wiedeńskiej. W skład alei wchodzi około 300 drzew. Najstarsze spośród nich mają po kilkaset lat. Występują w niej kilka gatunków drzew, m.in.: dąb szypułkowy, lipa drobnolistna, jesion wyniosły i klon zwyczajny 7. 7 http://gminaolesno.prv.pl/aleja.html 27
Barokowa rzeźba Najświętszej Marii Panny - kamienna figura przydrożna, wzniesiona w 1694 roku na słupie z herbem Łabędź, ufundowana przez rodzinę Kamieńskich. Źródło: http://www.gminaolesno.pl/files/pliki/artykuly/zabytki/dsc02076.jpg Zagroda Muzeum Dom Felicji Curyłowej położona we wsi Zalipie, wpisana do rejestru zabytków. Właścicielka zagrody Felicja Curyłowa była najwybitniejszą indywidualnością malarstwa ludowego na Powiślu Dąbrowskim. Od najmłodszych lat zdobiła ściany i wnętrza domów, wypełniając swoje życie ciężką pracą na roli i twórczością artystyczną. Dzięki jej zaangażowaniu w sprawy regionu, otwarto w Zalipiu w 1977 roku Dom Malarek nazwany później jej imieniem. Od tego też roku zagroda Felicji Curyłowej pełni funkcję muzeum, będącego filią Muzeum Okręgowego w Tarnowie. Budynki zagrody zostały wzniesione na początku lat trzydziestych ubiegłego stulecia i zachowały typowy dla regionu układ czworoboczny: na lewo wchodziło się do pokoju (izba biała), na prawo do kuchni, w której królował piec pokryty malunkami (izba czarna), a na końcu znajdowała się komora. Ściany zdobiły papierowe dywany, makatki i wycinanki. Polichromia wnętrz chaty była ornamentalna, z motywami roślinnymi w formie fryzów, girland i rozet kwiatowych. Wnętrze chaty pełne jest przedmiotów, które służyły właścicielce w jej codziennym życiu: tradycyjne meble, sprzęty i naczynia kuchenne, galeria obrazów o tematyce religijnej oraz wiele 28
pamiątek, fotografii i wycinków prasowych, które dokumentują życie prywatne i działalność kulturalną właścicielki muzealnej zagrody. Zalipie - słynie ze specyficznego sposobu zdobienia ścian budynków. Zwyczaj ten pochodzi z przełomu XIX i XX w. Obecnie w Zalipiu i okolicznych wsiach (Niwki, Ćwików, Dąbrówka Gorzycka, Pilcza Żelichowska, Świebodzin, Poldkipie, Kłyż, Wola Zelichowska, Zapasternicze) znajduje się kilkadziesiąt malowanych budynków. Zalipińska sztuka zdobienia ścian wywodzi się z dawnego sposobu bielenia wapnem zakopconych dymem ścian. Z biegiem czasu na bielonych ścianach zaczęto malować coraz bardziej złożone wzory, z których wyewoluowały znane dzisiaj zalipiańskie motywy kwiatowe, które do dzisiaj w Zalipiu wykonuje się na wszystkich możliwych powierzchniach (piwnice, studnie, stodoły itd.). Początkowo jako farb używano m.in. rozmaitych mieszanin wapna, sadzy, gliny. Warto podkreślić że zwyczaj ten jest unikatowy w skali kraju, a zagroda Felicji Curyłowej w Zalipiu (filia Muzeum Okręgowego w Tarnowie) stanowi jeden z obiektów na małopolskim szlaku architektury drewnianej. Wnętrza wielu zalipiańskich domów są bogato zdobione motywami kwiatami oraz haftami. Nie sposób nie wspomnieć również o tym, że zalipiańskie artystki ludowe wykonują również pięknie zdobione talerze, pisanki, palmy wielkanocne oraz wycinanki. Ciekawe jest to, że podczas malowania nie stosuje się różnych odcieni tego samego koloru, tylko używa się pełnych barw. Daje się zauważyć, że kwiaty posiadają zazwyczaj obwódkę brązową, a liście czarną. Począwszy od roku 1948 cyklicznie odbywa się tutaj cieszący się dużym zainteresowaniem konkurs zatytułowany "Malowana chata". Jest on jednym z najdłużej rozgrywanych konkursów dotyczących sztuki ludowej w Polsce. Nagrody przyznawana są zasadniczo w dwóch kategoriach: malowidła nowe oraz zachowanie malowideł istniejących. Tradycja malowania gospodarstw w Zalipiu jest wciąż żywa. Co ciekawe, obecnie kwiatowymi wzorami coraz częściej przyozdabia się wnętrza współcześnie budowanych domów, choć oczywiście technika ich wykonania jest już zupełnie inna niż przed 100 laty. Co roku Muzeum Etnograficzne w Tarnowie organizuje dla ludowych artystek z Powiśla Dąbrowskiego konkurs pod nazwą "Malowana chata". Specjalna komisja wizytuje zagrody w poszukiwaniu tej najpiękniejszej. Wyniki konkursu ogłaszane są w niedzielę po Bożym Ciele, z pewnością jest to więc najlepszy czas w roku, aby odwiedzić Zalipie. Gwoli sprawiedliwości należy dodać, że również w sąsiednich wsiach mieszkają zdolne malarki. Wspaniale udekorowane domostwa są m.in. w Niwkach, Świebodzinie. 29
Źródło: https://lh5.googleusercontent.com Źródło: http://www.panoramio.com/photo/56429888 30
Oświata i wychowanie Na terenie Gminy Olesno działają następujące placówki oświatowe: 1) Przedszkole Publiczne w Zalipiu 2) Przedszkole Publiczne w Oleśnie 3) Zespół Obsługi Szkół i Przedszkoli w Oleśnie 4) Szkoła Podstawowa im. Władysława Broniewskiego w Oleśnie 5) Szkoła Podstawowa w Dąbrówkach Breńskich 6) Szkoła Podstawowa im. Marii Kozaczkowej w Zalipiu 7) Szkoła Podstawowa w Wielopolu 8) Szkoła Podstawowa w Pilczy Żelichowskiej 9) Gimnazjum Publiczne w Oleśnie Na koniec 2012 r. zanotowano 404 dzieci w szkołach podstawowych i 79 absolwentów. Szkoły podstawowe dysponują komputerami z dostępem do Internetu przeznaczonymi do użytku uczniów w ilości 78 sztuk, a na 1 komputer przypada 5,18 uczniów. SZKOLNICTWO PODSTAWOWE J. m. 2009 2010 2011 2012 szkoły podstawowe dla dzieci i młodzieży bez specjalnych oddziały w szkołach - 42,00 42,00 41,00 41,00 uczniowie osoba 452 421 404 404 absolwenci osoba 102 89 82 79 komputery w szkołach podstawowych Komputery w szkołach 92 95 94 95 komputery z dostępem do Internetu do użytku uczniów uczniowie przypadający na 1 komputer przeznaczony do użytku uczniów z dostępem do Internetu szt. 77 77 77 78 osoba 5,87 5,47 5,25 5,18 Według poniższych danych w 2012 r. do gimnazjum uczęszczało 245 uczniów. Gimnazjum ukończyło 100 absolwentów. W szkołach gimnazjalnych znajduje się 30 komputerów z dostępem do Internetu, a na 1 komputer przypada 10,21 uczniów. 31
SZKOLNICTWO GIMNAZJALNE J. m. 2009 2010 2011 2012 gimnazja dla dzieci i młodzieży bez specjalnych oddziały w szkołach - 12,00 12,00 12,00 12,00 uczniowie osoba 303 292 271 245 absolwenci osoba 130 101 104 100 komputery w szkołach gimnazjalnych komputery w szkołach gimnazjalnych 30 30 30 30 komputery z dostępem do Internetu do użytku uczniów uczniowie przypadający na 1 komputer przeznaczony do użytku uczniów z dostępem do Internetu szt. 24 24 24 24 osoba 12,63 12,17 11,29 10,21 Według danych statystycznych współczynniki skolaryzacji dla szkolnictwa z poziomu szkół podstawowych jest zbliżona do 86%. W przypadku szkolnictwa z poziomu gimnazjalnego współczynniki skolaryzacji są na takim samym poziomie. Współczynniki solaryzacji (szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne) J. m. 2009 2010 2011 2012 współczynnik skolaryzacji brutto szkoły podstawowe % 89,68 87,89 88,40 85,77 gimnazja % 88,34 86,39 88,27 85,66 współczynnik skolaryzacji netto szkoły podstawowe % 89,09 86,43 86,65 84,50 gimnazja % 87,46 86,09 87,62 84,27 32
Źródło: GUS Według danych GUS z 2014 roku w Gminie Olesno funkcjonowało 6 placówek wychowania przedszkolnego, 5 szkół podstawowych i 1 placówka szkoły gimnazjalnej. Na terenie gminy nie ma żłobków ani klubów dziecięcych. W 2012 roku do szkół podstawowych uczęszczało 404 dzieci, natomiast w roku 2014 nastąpił spadek liczby do 383. W 2012 roku liczba uczniów szkół gimnazjalnych wyniosła 245, a w roku 2014-215. Zanotowana została tendencja spadkowa. - Gminna Biblioteka Publiczna w Oleśnie Gminna Biblioteka Publiczna w Oleśnie powstała w 1955 roku. W jej strukturze funkcjonuje placówka główna w Oleśnie oraz Filie w Ćwikowie i Zalipiu. Biblioteka ma bogatą historię i dorobek oraz wielkie znaczenie dla społeczności lokalnej. Oprócz realizacji podstawowych zadań statutowych, prowadzi szeroką działalność kulturalno-oświatową, podejmuje szereg działań aktywizujących i integrujących środowisko lokalne, a swoją ofertę kieruje do osób w różnym wieku i o różnym statusie zawodowym. Najważniejsze jej inicjatywy to: Gminne 33
Konkursy Recytatorskie i Plastyczne, Jesienne spotkania ze sztuką wystawy malarstwa oraz fotograficzne, spotkania autorskie i prelekcje, zagospodarowanie wolnego czasu dzieci i młodzieży w czasie ferii i wakacji, prowadzenie Dyskusyjnego Klubu Książki (dla dorosłych w Oleśnie oraz dla dzieci w Ćwikowie), przegląd placówek oświatowych, festiwal przedszkolaków, organizacja występów teatralnych, koncertów muzycznych oraz imprez okolicznościowych, organizacja wycieczek dla dzieci i młodzieży oraz wyjazdów szkoleniowych dla dorosłych. Biblioteka jest w trakcie automatyzacji, uczestniczyła w II rundzie Programu Rozwoju Bibliotek, aktywnie współpracuje z instytucjami i organizacjami szczebla gminnego, powiatowego, wojewódzkiego i ogólnopolskiego. Ponadto bierze udział w wielu akcjach i kampaniach, między innymi: Cała Polska Czyta Dzieciom, Narodowe Czytanie, Małopolskie Dni Książki Książka i Róża. Niezwykle bogata oferta kulturalna biblioteki powoduje nie tylko wzrost poziomu integracji społecznej, ale również korzystnie wpływa na liczbę czytelników i zwiększenie zainteresowania książką i czytelnictwem. Najważniejszym zadaniem realizowanym przez Gminną Bibliotekę Publiczną w Oleśnie jest projekt pod nazwą Biblioteka Otwarta Na Potrzeby Mieszkańców budowa budynku biblioteki głównej. Inwestycja współfinansowana jest w ramach Programu Wieloletniego Kultura+ Priorytet Biblioteka+ Infrastruktura Bibliotek ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z budżetu państwa, którego operatorem jest Instytut Książki w Krakowie. W ramach tego Programu bibliotece zostało przyznane dofinansowanie w wysokości 1 000 000 zł. Operacja otrzymała również wsparcie z budżetu Województwa Małopolskiego w postaci dotacji celowej dla jednostek biorących udział w konkursie Małopolska Biblioteka+. Filie biblioteczne znajdują się również w Ćwikowie i Zalipiu. Biblioteka w Oleśnie dane statystyczne w latach 2009-2012. BIBLIOTEKI J. m. 2009 2010 2011 2012 Placówki biblioteczne biblioteki i filie ob. 3 3 3 3 pracownicy bibliotek osoba 3 3 5 5 księgozbiór wol. 28587 29239 29760 30353 czytelnicy w ciągu roku osoba 1107 1104 1111 1136 wypożyczenia księgozbioru na zewnątrz wol. 20265 20852 20352 19652 obiekty przystosowane dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich Komputeryzacja biblioteki ob. 1 - - - komputery użytkowane w bibliotece ogółem szt. 7 7 8 9 komputery użytkowane w bibliotece dostępne dla czytelników szt. 6 6 7 8 komputery podłączone do Internetu szt. 7 7 8 9 komputery podłączone do Internetu dostępne dla czytelników szt. 6 6 7 8 Źródło: Bank Danych Lokalnych 34
Źródło: GUS W 2014 roku odnotowano 3 biblioteki i filie. Liczba czytelników w Gminie Olesno wynosiła 1214 osób. Liczba ta wzrosła w porównaniu z rokiem 2012 o 78 osób. - Gminny Ośrodek Kultury z siedzibą w Domu Malarek w Zalipiu Utworzony w 1994 r. służący upowszechnianiu kultury, oraz ożywianiu lokalnych i regionalnych tradycji kultury. Placówka ta działała już wcześniej, jako wiejski dom kultury, służyła upowszechnianiu wiedzy o sztuce zalipiańskiej i była ośrodkiem pracy twórczej artystów ludowych z całego Powiśla Dąbrowskiego. Do jego podstawowych zadań należy: ochrona i kultywowanie wartości kulturowych środowiska, poprzez kontynuowanie tradycji malowanek zalipiańskich, organizowanie, wspieranie oraz promowanie amatorskiego ruchu artystycznego, opiekę nad twórcami ludowymi a także wyzwalanie aktywności kulturalnej środowiska. W zakres tych zadań wchodzi również dokumentowanie i promowanie zjawisk kulturowych i ludzi kultury Gminy Olesno oraz twórczości ludowej, wdrażanie dzieci i młodzieży do aktywnego uczestnictwa w kulturze, promowanie Zalipia w kraju i za granicą. Zadania te realizuje przez: organizację wystaw, konkursów, wycieczek, koncertów, imprez rozrywkowych, spotkań autorskich oraz świadczenie usług plastycznych, poligraficznych, fotograficznych i muzycznych, jak również prowadzenie różnego rodzaju kursów i warsztatów. Gminny Ośrodek Kultury w Zalipiu jest animatorem wielu wydarzeń kulturalnych na terenie gminy Olesno. Systematycznie prowadzi zajęcia warsztatowe z zakresu plastyki z dziećmi, podczas których pod nadzorem malarek dzieci wykonują w okresie wielkanocnym palmy wielkanocne, malują pisanki, zaś w okresie bożonarodzeniowym ozdoby bożonarodzeniowe w kwiatach Zalipia. Jest organizatorem czerwcowego konkursu Malowana Chata (50 edycja w 2013 r.), Festynu Pożegnanie lata, a także choinek i zabaw noworocznych, spotkań opłatkowych, wydając 35
każdego roku stały kalendarz imprez. Gminny Ośrodek Kultury w Zalipiu organizuje także, co roku, Gminny Konkurs na Pisankę Ludową i Stroiki Wielkanocne, Gminny Konkurs Ozdób Choinkowych, w których biorą udział uczniowie szkół podstawowych i gimnazjum z terenu całej gminy. Bardzo ważnym zadaniem Gminnego Ośrodka Kultury jest obsługa ruchu turystycznego udzielanie informacji na temat miejscowej sztuki ludowej, oprowadzanie grup szlakiem malowanych zagród. W Domu Malarek turyści mogą oglądać stałą ekspozycję dotyczącą historii malowania motywów kwiatowych, wystawę fotograficzną bieżącej edycji konkursu Malowana Chata, a także zakupić oryginalne zalipiańskie pamiątki malowane przez pracownice Domu Malarek. Każdego roku Dom Malarek organizuje liczne wystawy, warsztaty i pokazy malowania, zarówno w kraju jak i za granicą. Zalipiańskie kwiaty można podziwiać w wielu miejscach w Polsce, jak również na świecie. Źródło: http://www.gminaolesno.pl/files/pliki/artykuly/informacje-ogolne/3.jpg 36
Infrastruktura sportu. W gminie aktywnie działają Ludowe Związki Sportowe propagujące kulturę fizyczną szczególnie wśród młodzieży. Zaplecze sportowe stanowi 7 boisk sportowych we wsiach: Olesno, Pilcza Żelichowska, Niwki, Ćwików, Zalipie, Dąbrówki Breńskie, Oleśnica. Na terenie Gminy Olesno działa Klub Sportowy Iskra Olesno. Kompleksy leśne (za wyjątkiem pełniących funkcje wodochronne) przydatne do penetracji turystycznej, zasoby dziedzictwa kulturowego oraz tradycje malarstwa ludowego Zalipianek predestynują gminę do rozwoju funkcji turystycznej i rekreacyjnej. Preferowaną formą wypoczynku jest agroturystyka, która stwarza szansę aktywizacji terenów wiejskich (nowe miejsca pracy, dodatkowe źródło dochodów). Zaczątkiem agroturystyki są funkcjonujące gospodarstwa agroturystyczne we wsiach Dąbrówka Gorzycka i Zalipie. Uzupełnieniem agroturystyki winna być turystyka rowerowa trasami, biegnącymi atrakcyjnymi terenami gminy. W miejscowości Oleśnica w pobliżu, której przed wiekami mieściła się siedziba rodu Ligęzów w Gorzycach, powstaje średniowieczny gród. Replika grodziska jest efektem zamiłowania do wieków średnich i rekonstrukcji historycznej. Powstaje ona w oparciu o plany gródka Kamyk w Chrostowej (powiat bocheński), który powstał najprawdopodobniej w tym samym czasie, co zwiększa szansę, że wznieśli go ci sami budowniczy w podobnym stylu. Rekonstrukcja grodu Ligęzów powstaje na 38 arowej działce. Jedna z kondygnacji rycerskiej wieży będzie przeznaczona na mieszkanie komesa, pozostałe będą wykorzystane na historyczne ekspozycje, warsztaty garncarskie i snycerskie, sale tańców i rycerskich wprawek. Planuje się tam także organizować lekcje historii dla dziatwy szkolnej oraz gościć bractwa rycerskie z całej Polski. W grodzie Ligęzów zorganizowana będzie część ekspozycyjno-socjalna dla opiekunów obiektu z odtworzonym wystrojem tzw. izby czarnej na drugiej kondygnacji, wyżej ma powstać część warsztatowa z odtworzonym wystrojem tzw. izby białej, gdzie będą się odbywać zajęcia z zakresu garncarstwa, tkactwa, snycerstwa i innego ówczesnego rzemiosła. Poddasze będzie pełnić rolę kondygnacji bojowej - tam prowadzone będą treningi rycerskie czy zajęcia z tańca. Odbywają się tam: Turnieje Rycerskie, Pikniki Rycerskie, Treningi kondycyjne. Właścicielem i pomysłodawcą Grodu jest Pan Wojciech Maniak, miłośnik i znawca historii. 37
2.2 SFERA GOSPODARCZA 2.2.1 STRUKTURA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W roku 2013 na terenie gminy Olesno zarejestrowanych było 354 podmiotów, z czego 29 (8,19% ogółu) w sektorze publicznym, a 325 w sektorze prywatnym (91,81% ogółu). Na przestrzeni lat 2004-2013 liczba podmiotów gospodarki narodowej zwiększyła się. W analizowanym okresie liczba podmiotów gospodarki narodowej zwiększyła się o 40 w 2013 w porównaniu do roku 2004. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON wg sektorów własnościowych. j.m. 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 podmioty gospodarki narodowej ogółem sektor publiczny ogółem sektor publiczny - państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego sektor prywatny - ogółem sektor prywatny - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą sektor prywatny - spółki handlowe sektor prywatny - spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego sektor prywatny - spółdzielnie jed.go sp. 314 279 267 276 304 319 338 333 344 354 jed.go 27 27 27 27 27 28 28 28 28 29 sp. % 8,60 9,68 10,11 9,78 8,88 8,78 8,28 8,41 8,14 8,19 jed.gos 23 23 23 23 23 24 24 24 24 24 p. jed.go 287 252 240 249 277 291 310 305 316 325 sp. % 91,40 90,32 89,89 90,22 91,12 91,22 91,72 91,59 91,86 91,81 jed.gos 251 217 204 213 241 256 272 266 274 282 p. jed.gos p. jed.gos p. jed.gos p. 5 5 6 6 7 7 7 8 10 12 - - - - - - - - - - 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 38
sektor prywatny - stowarzyszeni a i organizacje społeczne jed.gos p. Źródło: Bank Danych Lokalnych 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 Na terenie gminy Olesno na koniec 2013 roku zarejestrowanych było 354 podmiotów, z czego aż 94,92% stanowiły mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 pracowników. Firmy małe, zatrudniające od 10 do 49 pracowników stanowiły w 2013 roku 5,08% ogółu przedsiębiorstw. W 2013 roku na terenie gminy Olesno nie odnotowano rejestracji średnich oraz dużych przedsiębiorstw. Podmioty wg klas wielkości. Wyszczególnienie J.m. 2012 2013 ogółem jed. gosp. 344 354 0 9 jed. gosp. 325 336 10 49 jed. gosp. 19 18 50 249 jed. gosp. 0 0 250 999 jed. gosp. 0 0 1000 i więcej jed. gosp. 0 0 Źródło: Bank Danych Lokalnych Na terenie gminy Olesno na koniec 2013 roku zarejestrowanych było 354 podmiotów gospodarki narodowej, co stanowiło 11,61% wszystkich podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie powiatu dąbrowskiego. Firmy sektora usługowego stanowiły w gminie Olesno 66,10% wszystkich firm. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON w 2013 roku. Wyszczególnienie Powiat dąbrowski Gmina Olesno Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze 3048 354 REGON ogółem w tym w sektorze przemysłowym i budowlanym: 770 104 usługowym 2162 234 Źródło: Bank Danych Lokalnych 39
Źródło: GUS Liczba ogółem podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON w 2014 roku w gminie Olesno wyniosła 351, co w porównaniu z rokiem 2013 daje tendencję spadkową. Najwięcej odnotowano podmiotów gospodarczych działających w sektorze budowlanym (55), natomiast najmniej podmiotów sektora rolniczego (18). W całym powiecie dąbrowskim zanotowano 3120 zarejestrowanych podmiotów, z czego 110 w sektorze rolniczym, 292 w sektorze przemysłowym i 507 w sektorze budowlanym. 2.3 SFERA SPOŁECZNA 2.3.1 STRUKTURA DEMOGRAFICZNA Na koniec roku 2014 w gminie Olesno było 7888 mieszkańców, co stanowiło 13,26% mieszkańców powiatu dąbrowskiego. Gęstość zaludnienia w gminie na koniec roku 2014 wynosiła 101 osoby na km 2. W 2014 roku kobiety stanowiły 50,3% ogółu mieszkańców Gminy Olesno. 40
Stan ludności i ruch naturalny-ludność wg miejsca zameldowania/zamieszkania i płci J. m. 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Stan ludności i ruch naturalny - ludność wg miejsca zameldowania/zamieszkania i płci Ogółem ogółem osoba 7665 7595 7644 7627 7640 7663 7682 7848 7861 7905 mężczyźni osoba 3801 3769 3796 3780 3790 3796 3800 3890 3900 3928 % 49,95 49,63 49,66 49,56 49,61 49,54 49,47 49,57 49,62 49,69 kobiety osoba 3864 3826 3848 3847 3850 3867 3882 3958 3961 3977 % 50,05 50,37 50,34 50,44 50,39 50,46 50,53 50,43 50,38 50,31 źródło: Bank Danych Lokalnych Stan ludności i ruch naturalny - ludność wg miejsca zameldowania/zamieszkania i płci. 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 kobiety mężczyźni ogółem 2005 2004 2003 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 Analizując strukturę ludności gminy Olesno w podziale na płeć należy stwierdzić, że we wszystkich latach objętych analizą kobiety stanowią większość mieszkańców gminy. Jednak biorąc pod uwagę wiek, w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym to mężczyźni stanowią większość mieszkańców. Przeciwnie jest w grupie osób w wieku poprodukcyjnym, w której to kobiety stanowią większość mieszkańców. 41
Ludność gminy Olesno w podziale na wiek i płeć w latach 2003-2012. J.m. 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Ludność w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej), produkcyjnym i poprodukcyjnym wg płci ogółe m mężczyź ni Ogółem osoba 7665 7595 7644 7627 7640 7663 7682 7848 7861 7905 osoba 3801 3769 3796 3780 3790 3796 3800 3890 3900 3928 % 49,95 49,63 49,66 49,56 49,61 49,54 49,47 49,57 49,62 49,69 kobiety osoba 3864 3826 3848 3847 3850 3867 3882 3958 3961 3977 ogółe m mężczyź ni % 50,05 50,37 50,34 50,44 50,39 50,46 50,53 50,43 50,38 50,31 w wieku przedprodukcyjnym osoba 1989 1853 1832 1760 1712 1663 1611 1647 1579 1579 osoba 1023 952 955 919 894 867 834 849 824 822 % 51,43 51,38 52,13 52,22 52,22 52,13 51,77 51,55 52,18 52,06 kobiety osoba 966 901 877 841 818 796 777 798 755 757 ogółe m mężczyź ni % 48,57 48,62 47,87 47,78 47,78 47,87 48,23 48,45 47,82 47,94 w wieku produkcyjnym osoba 4535 4591 4651 4709 4761 4829 4887 5005 5083 5112 osoba 2388 2429 2450 2473 2510 2544 2582 2656 2695 2719 % 52,66 52,91 52,68 52,52 52,72 52,68 52,83 53,07 53,02 53,19 kobiety osoba 2147 2162 2201 2236 2251 2285 2305 2349 2388 2393 ogółe m mężczyź ni % 47,34 47,09 47,32 47,48 47,28 47,32 47,17 46,93 46,98 46,81 w wieku poprodukcyjnym osoba 1141 1151 1161 1158 1167 1171 1184 1196 1199 1214 osoba 390 388 391 388 386 385 384 385 381 387 % 34,18 33,71 33,68 33,51 33,08 32,88 32,43 32,19 31,78 31,88 kobiety osoba 751 763 770 770 781 786 800 811 818 827 % 65,82 66,29 66,32 66,49 66,92 67,12 67,57 67,81 68,22 68,12 Źródło: Bank Danych Lokalnych Ludność gminy Olesno w roku 2014 J.m 2014 Ludność w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej), produkcyjnym i poprodukcyjnym ogółem osoba 7888 Ogółem mężczyźni osoba 3919 % 49,7 42
kobiety osoba 3969 % 50,3 w wieku przedprodukcyjnym ogółem osoba 1473 % 18,7 w wieku produkcyjnym ogółem osoba 5149 % 65,3 w wieku poprodukcyjnym ogółem osoba 1266 % 16,05 Osoby w wieku produkcyjnym, we wszystkich latach objętych analizą stanowią ponad połowę mieszkańców gminy Olesno. W roku 2014 osoby w wieku produkcyjnym stanowiły 65,3% ludności ogółem. Ludność gminy Olesno w podziale na wiek przedprodukcyjny, produkcyjny i poprodukcyjny w latach 2003-2012. J.m. 200 3 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Wskaźnik obciążenia demograficznego ludność w wieku nieprodukcyjny m na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjny m na 100 osób w wieku przedprodukcyj nym ludność w wieku poprodukcyjny m na 100 osób w wieku produkcyjnym 69,0 65,4 64,4 62,0 60,5 58,7 57,2 56,8 54,7 54,6 69,0 57,4 62,1 63,4 65,8 68,2 70,4 73,5 72,6 75,9 76,9 57,4 25,2 25,1 25,0 24,6 24,5 24,2 24,2 23,9 23,6 23,7 25,2 Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem w wieku % 25,9 24,4 24,0 23,1 22,4 21,7 21,0 21,0 20,1 20,0 przedprodukcyj nym w wieku % 59,2 60,4 60,8 61,7 62,3 63,0 63,6 63,8 64,7 64,7 produkcyjnym w wieku poprodukcyjny m % 14,9 15,2 15,2 15,2 15,3 15,3 15,4 15,2 15,3 15,4 Źródło: Bank Danych Lokalnych 43
Na przestrzeni lat 2003-2012 w gminie Olesno odnotowuje się dodatni przyrost naturalny. Ruch naturalny wg płci. J.m. 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Ruch naturalny wg płci Urodzenia żywe ogółem - 66 65 80 71 70 83 89 66 68 91 mężczyźni - 28 33 47 34 42 41 49 34 37 45 kobiety - 38 32 33 37 28 42 40 32 31 46 Zgony ogółem ogółem - 76 58 57 54 59 64 55 60 68 62 mężczyźni - 44 32 36 27 25 37 30 35 33 27 kobiety - 32 26 21 27 34 27 25 25 35 35 Zgony niemowląt ogółem - 1 0 0 2 0 0 0 1 0 0 mężczyźni - 1 0 0 1 0 0 0 1 0 0 kobiety - 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 Przyrost naturalny ogółem - -10 7 23 17 11 19 34 6 0 29 mężczyźni - -16 1 11 7 17 4 19-1 4 18 kobiety - 6 6 12 10-6 15 15 7-4 11 Źródło: Bank Danych Lokalnych Przyrost naturalny w latach 2003 2012. 80 60 40 20 0 kobiety mężczyźni ogółem -20-40 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 44
Źródło: GUS W 2014 roku najwięcej kobiet przypadało na wiek w przedziale 30-34 lat (ok. 380 osób), a najmniej w przedziale 70-74 (ok. 100 osób). Najwięcej mężczyzn zanotowano również w przedziale wiekowym 30-34 lat (ok. 330 osób), a najmniej w wieku 85 lat i więcej (ok. 30 osób). 45
Wybrane wskaźniki modułu gminnego w latach 2003-2012. J.m. 200 3 2004 2005 2006 200 7 Wskaźniki modułu gminnego 2008 2009 2010 201 1 201 2 ludność na 1 km 2 (gęstość zaludnienia) kobiety na 100 mężczyzn małżeństwa na 1000 ludności urodzenia żywe na 1000 ludności zgony na 1000 ludności przyrost naturalny na 1000 ludności Źródło: Bank Danych Lokalnych osoba 99 98 98 98 98 99 99 101 101 102 osoba 102 102 101 102 102 102 102 102 102 101-6,0 4,3 5,2 6,1 6,2 8,5 5,9 5,0 3,7 6,1-8,6 8,5 10,4 9,2 9,1 10,8 11,5 8,4 8,7 11,6-9,9 7,6 7,4 7,0 7,7 8,3 7,1 7,6 8,7 7,9 - -1,3 0,9 3,0 2,2 1,4 2,5 4,4 0,8 0,0 3,7 Migracje na pobyt stały gminne wg płci, typu i kierunku. J.m. 200 3 2004 2005 2006 200 7 2008 2009 2010 201 1 zameldowania osoba 47 73 51 64 56 64 53 61 66 47 ogółem zameldowania z osoba 21 26 14 34 16 21 17 27 25 13 miast zameldowania ze osoba 23 39 31 24 28 41 32 26 30 32 wsi zameldowania z osoba 3 8 6 6 12 2 4 8 11 2 zagranicy wymeldowania osoba 50 83 53 95 50 52 59 69 53 52 ogółem wymeldowania osoba 19 38 31 46 22 25 32 34 26 28 do miast wymeldowania osoba 31 38 21 46 23 25 23 34 23 24 na wieś wymeldowania osoba 0 7 1 3 5 2 4 1 4 0 za granicę saldo migracji osoba -6-11 -7-34 -1 12-6 -15 6-7 wewnętrznych saldo migracji osoba 3 1 5 3 7 0 0 7 7 2 zagranicznych saldo migracji osoba -3-10 -2-31 6 12-6 -8 13-5 201 2 Źródło: Bank Danych Lokalnych Saldo migracji w 2012 wyniosło ogółem -11 osób. Najwyższe saldo migracji odnotowano w 2003 roku i wyniosło 23 osoby. Najniższe saldo migracji 6 osób było w 2005 i 2008 roku. 46
Saldo migracji w latach 2003 2012 40 30 20 10 0-10 -20-30 -40-50 -60-70 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 saldo migracji saldo migracji zagranicznych saldo migracji wewnętrznych Źródło: GUS Na powyższym wykresie przedstawiona została migracja ludności na pobyt stały z Gminy Olesno w latach 2010 2014. Według danych GUS najwyższa liczba zameldowań miała miejsce w roku 2011 i wynosiła 66 wraz z saldem migracji o wartości 10. Najniższą liczbę 47zameldowań zanotowano w roku 2012 wraz z saldem migracji o wartości -5. 47
Struktura zatrudnienia i aktywność ekonomiczna Liczba osób pracujących w głównym miejscu pracy na przestrzeni lat 2003-2012 ulega wahaniom. Najwięcej osób pracujących w głównym miejscu pracy było w 2012 roku 482, a najmniej w 2006 roku 377. Pracujący według innego podziału niż PKD. j.m. 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 201 1 201 2 PRACUJĄCY WEDŁUG INNEGO PODZIAŁU NIŻ PKD Pracujący wg płci Ogółem osoba 399 385 385 377 380 400 436 479 458 482 Mężczyźni osoba 164 152 162 146 144 150 163 207 184 173 Kobiety osoba 235 233 223 231 236 250 273 272 274 309 2.3.2 POZIOM I STRUKTURA BEZROBOCIA REJESTROWEGO Liczba bezrobotnych na przestrzeni lat 2004-2008 maleje, natomiast w latach 2009-2013 zaczyna wzrastać. Najwięcej osób bezrobotnych zarejestrowanych było w 2013 roku 666, a najmniej w 2008 roku 454. W roku 2012 liczba bezrobotnych zarejestrowanych wynosiła 600 osób, z czego mężczyźni stanowili 48,86% ogółu bezrobotnych. Bezrobocie na terenie gminy Olesno. j.m. 200 4 200 5 200 6 200 7 200 8 200 9 201 0 201 1 201 2 201 3 BEZROBOCIE Bezrobotni zarejestrowani wg płci Ogółem osoba 613 607 554 481 454 529 562 586 600 666 Mężczyźni osoba 328 312 267 214 178 248 272 307 297 341 Kobiety osoba 285 295 287 267 276 281 290 279 303 325 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Ogółem % 13,4 13,1 11,8 10,1 9,4 10,8 11,2 11,5 11,7 - Mężczyźni % 13,5 12,7 10,8 8,5 7,0 9,6 10,2 11,4 10,9 - Kobiety % 13,2 13,4 12,8 11,9 12,1 12,2 12,3 11,7 12,7 - Źródło: Bank Danych Lokalnych 48
2.3.4 OCHRONA ZDROWIA I POMOC SPOŁECZNA Na terenie gminy Olesno znajduje się Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej. Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w Oleśnie to firma działająca w branży medycznej. Rodzaj świadczonej przez nią działalności został w Europejskiej Klasyfikacji Działalności sklasyfikowany jako: praktyka lekarska. Forma prawna firmy Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w Oleśnie to samodzielny publiczny ZOZ. Firma posiada numer NIP 8711544046 i numer REGON 850446574, a jej siedziba mieści się pod adresem: ul. Leśna 10 33-210 Olesno województwo małopolskie W instytucji wykonywane są dwa świadczenia medyczne. W skład zakontraktowanych usług wchodzą: Rehabilitacja lecznicza(mały limit świadczeń), Leczenie stomatologiczne (duży limit świadczeń) W poradni dentystycznej refundowany jest następujący zakres bezpłatnych usług stomatologicznych w ramach świadczeń opłacanych na podstawie umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia: profilaktyczne badania stomatologiczne, zdjęcia rentgenowskie zębów, chirurgiczne zaopatrywanie ran i pomoc doraźna podczas krwawienia w obrębie jamy ustnej. Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w Oleśnie ma gabinet lekarza pierwszego kontaktu kontrakt na świadczenia pielęgniarki POZ Dla kobiet udostępniono opiekę wykwalifikowanej położnej obejmujące zakres edukacji w zakresie planowania rodziny, opieki w okresie ciąży i porodu i opieki nad kobietą w każdym okresie życia. Kontrakt jednostki obejmująca następujące usługi lekarza POZ obejmuje informowanie pacjentów o możliwościach diagnostycznych, koordynowania postępowania diagnostycznego chorych i także analizowanie wyników badań. Do kompetencji wykwalifikowanej pielęgniarki w przychodni należy wykonywanie świadczeń pielęgnacyjnych. Zawiera kompleksową opiekę nad pacjentem. Główną instytucją wspierającą osoby i rodziny znajdujące się w trudnych sytuacjach życiowych jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Oleśnie, który obejmuje swoim zasięgiem cały teren gminy. 49
ul. Długa 18 33-210 Olesno powiat Dąbrowski gmina Olesno Realizacja zadań postawionych przed pomocą społeczną (zarówno na poziomie społeczności lokalnej, jak i na poziomie rodziny i jednostki) wymaga profesjonalnego i systemowego diagnozowania problemów społecznych gminy. Taką funkcję w gminie Olesno pełni Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Celem działania Ośrodka Pomocy Społecznej jest realizowanie zadań wynikających z przepisów o pomocy społecznej, w tym szczególnie umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Gmina Olesno posiada opracowany Gminny program przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar w rodzinie na lata 2012 2016. Program zawiera charakterystykę zjawisk przemocy, diagnozę problemu przemocy, analizę SWOT, założenia oraz wdrażanie programu. Korzystający ze świadczeń rodzinnych w gminie Olesno - dane statystyczne w latach 2010-2012. ŚWIADCZENIA RODZINNE J. m. 2010 2011 2012 rodziny otrzymujące zasiłki rodzinne rodzina 502 490 448 dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny osoba 1031 977 902 dzieci w wieku do 17 lat, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny udział dzieci w wieku do 17 lat, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku osoba 914 854 780 % 55,5 54,1 49,6 Korzystający ze środowiskowej pomocy społecznej w gminie Olesno dane statystyczne w roku 2011 i 2012. KORZYSTAJĄCY ZE ŚRODOWISKOWEJ POMOCY SPOŁECZNEJ J. m. 2011 2012 gospodarstwa domowe gosp. dom. 98 107 osoby w gospodarstwach domowych osoba 388 383 udział osób w gospodarstwach domowych w ludności ogółem % 4,9 4,9 50
Według powyższych danych w 2012 r. zwiększyła się liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej, natomiast liczba osób korzystających z tej formy pomocy utrzymuje się na stałym poziomie 4,9% w roku 2011 i 2012. 51
WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH Podsumowanie badań ankietowych. W ramach prowadzonych prac nad opracowywaniem Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Olesno na lata 2015-2020, zostały przeprowadzone badania ankietowe pośród mieszkańców Gminy Olesno. WYNIKI BADANIA ANKIETOWEGO LIDERÓW OPINII PUBLICZNEJ: W ankiecie wzięło udział łącznie 95 osób 57,9% to mężczyźni, a 42,1% kobiety. Płeć Kobiety Mężczyźni 42,1% 57,9% 52
Najwięcej badanych obejmuje przedział wiekowy 50-59 lat (42,4%). Struktura wiekowa 42,4% 15,7% 5,30% 5,3% 10,1% 21,2% Od 25 do 29 lat Od 30 do 39 lat Od 40 do 49 lat Od 50 do 59 lat 60 lat i więcej Wśród ankietowanych najwięcej osób posiada wykształcenie wyższe (33,10%) i średnie (33,10%). Wykształcenie Zasadnicze zawodowe 16,90% Średnie 33,10% Policealne/niepełne wyższe Wyższe 33,10% 16,90% 53
Spośród badanych najwięcej jest osób, które pracują na własny rachunek (32%) i w gospodarce uspołecznionej (27%). Zatrudnienie 10% 10% Pracownik najemny w sektorze prywatnym 21% 27% Pracownik gospodarki uspołecznionej Pracuje na własny rachunek Nie pracuje 32% Inne Spośród ankietowanych najpopularniejszym modelem gospodarstwa domowego jest gospodarstwo 4 - osobowe (39,60%) i 5-osobowe (29,20%). 45,00% 40,00% 39,60% 35,00% 30,00% 29,20% 25,00% 20,00% 18,40% 15,00% 12,80% 10,00% 5,00% 0,00% 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób 54
Na pytanie dotyczące poziomu życia ankietowani wybrali odpowiedź żyjemy przeciętnie (53,60%). 20,00% 14,30% 42,90% 22,80% JAKOŚ SOBIE RADZIMY ŻYJEMY PRZECIĘTNIE DOŚĆ TRUDNO JEST NAM PRZEŻYĆ BARDZO TRUDNO JEST NAM PRZEŻYĆ 55
Większość ankietowanych osób mieszka w Oleśnicy (56,25%). Miejsce zamieszkania 6,25% 12,50% centrum Olesno Zalipie Breń Podborze Dąbrówka 6,25% Adamierz Oleśnica 56,25% 6,25% 6,25% 6,25% 56
Analiza poszczególnych pytań, zawartych w ankietach, wygląda następująco: 1. Czy Pana(i) zdaniem naszej Gminie potrzebny jest program ożywienia gospodarczego, społecznego i przestrzenno-środowiskowego w postaci Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Olesno? 100,00% 90,00% 92,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 5,30% 2,70% Zdecydowanie TAK Raczej TAK Raczej NIE 2. Jaki obszar Gminy powinien być Pana(i) zdaniem poddany procesowi rewitalizacji? 22,80% 8,60% 2,90% 11,40% cała gmina 2,90% Breń Zalipie Dąbrówka Gorzycka 51,40% Oleśnica Podborze 57
3. Dlaczego Pana(i) zdaniem ten obszar Gminy jest zdegradowany? zły stan zabytków 8,63% zły stan dróg i komunikacji 9,88% słabo rozwinięta baza turystyczna i rekreacyjnowypoczynkowa 22,22% słaby rozwój handlu i usług 11,11% małe zasoby mieszkaniowe 12,35% brak miejsc pracy 20,99% patologie apołeczne 9,88% zanieczyszczone środowisko 4,94% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 58
4. Jakie problemy ekonomiczne, na wskazanym obszarze, chciałby Pan(i) rozwiązać w procesie rewitalizacji? brak miejsc pracy 3,14% 9,38% brak lub zła jakość terenów inwestycyjnych 9,38% 26,56% brak lub zbyt mała ilość połączeń komunikacyjnych z innymi ośrodkami 9,38% brak wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw 12,51% 10,90% zła gospodarka odpadami, ściekami 6,25% 12,50% niewystarczająca ilość i niski standard mieszkań zły stan zabytków słaby rozwój handlu niewielka ilość małych i średnich przedsiębiorstw 59
5. Jakie problemy społeczne, na wskazanym obszarze, chciałby Pan(i) rozwiązać w procesie rewitalizacji? przestępczość bezrobocie 3% bieda 13% alkoholizm 5% 19% przemoc w rodzinie 10% przestępczość młodocianych 15% chuligaństwo 3% 10% 4% 3% 5% 10% utrudniony dostęp społeczeństwa do dobrych szkół niedobór organizacji pomagających w znalezieniu pracy (przekwalifikowanie, szkolenia) brak dostępu do nowoczesnej technologii (komputer, internet) emigracja z miasta młodych i dobrze wykształconych osób 60
6. Jakie problemy związane z jakością życia, na wskazanym obszarze, chciałby Pan(i) rozwiązać w procesie rewitalizacji? zły stan estetyczny otoczenia zły stan infrastruktury wokół budynków brak instytucji, organizacji integrujących mieszkańców danych osiedli brak lub słaba aktywność ośrodków kulturalno-rekreacyjnych i sportowych w pobliżu miejsca zamieszkania brak poczucia bezpieczeństwa w okolicy zamieszkania słaby przepływ informacji w sprawach dotyczących najbliższego otoczenia zamieszkania słaba samoorganizacja społeczna i współpraca między mieszkańcami w władzami publicznymi 16% 12% 14% 11% 14% 12% 21% 61
7. Jakie zostaną osiągnięte efekty, według Pana(i), w procesie rewitalizacji? bardziej wykształcone społeczeństwo poprawa bezpieczeństwa na ulicach zwiększenie ilość miejsc pracy 2,41% 2,41% przyciągniecie dużych inwestorów 2,41% 10,84% 9,64% 7,23% 16,87% 3,61% 6,02% rozwój małej i średniej przedsiębiorczości stworzenie lub rozszerzenie bazy turystycznej poprawienie jakości i estetyki środowiska naturalnego 3,61% 15,66% 19,28% eliminacja patologii w społeczeństwie podniesienie standardu życia społeczeństwa zatrzymanie w gminie ludzi młodych i wykształconych polepszenie komunikacji na terenie gminy zwiększenie ilości i poprawa jakości punktów handlowych, rzemieślniczych i usługowych 62
8. Na jakie przedsięwzięcia, które zamierzałby Pan(i) zrealizować w ramach programu rewitalizacji, chciałby Pan(i) otrzymać wsparcie finansowe? Rozszerzenie bazy turystycznej 10,87% Uzupełnienie brakującego oświetlenia ulicznego 4,36% Zagospospodarowanie terenu należącego do parafii Zalipie 4,36% Utworzenie pola biwakowo-namiotowego oraz stanicy rowerowej na terenie "okopów szwedzkich" 8,7% Zagospodarowanie terenu przed Domem Ludowym w Adamierzu 6,52% Polepszenie jakości i estetyki środowiska naturalnego 15,17% Utworzenie ścieżki rowerowej łączącej Breń z Oleśnicą 21,75% Utworzenie placy parkingowych 17,39% Rewitalizacja wioski średniowiecznej 10,88% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 63