Magazyn M a g a z y n Opinie Analizy Komentarze Energia Rynek BIZNES Prawo Ogólnopolski miesięcznik KLASY BIZNES NR 3 (21) marzec 2016 www.magazynbiomasa.pl ISSN 2353-9321 Biowęgiel. Jeden materiał, wiele zastosowań str. 18 Mariusz Stachowicz: Ważna jest nie tylko cena marzec 2016 Poradnik kupca i dostawcy biomasy Informator Branżowy Rożnik przerośnięty źródłem biogazu i paszy W numerze dodatek: Poradnik kupca i dostawcy biomasy" Przewodnik TGE po rynku zielonych certyfikatów Certyfikacja a uwierzytelnienie - różnice Wymogi jakościowe dla biomasy *Struktura biowęgla w powiększeniu
Cena to nie wszystko Niska cena to dzisiaj chyba największa bolączka firm działających w branży biomasowej. Ceny, które w wielu elektrowniach osiągnęły historycznie niski pułap 15 16 zł za GJ, stawiają pod znakiem zapytania działalność wielu podmiotów. Bo jak godziwie opłacić pracowników, zadbać o maszyny do pozyskiwania surowca i zainwestować w nowe, jeśli działamy poniżej granicy opłacalności? W lutym miałem okazję rozmawiać z Mariuszem Stachowiczem, prezesem spółki Quercus z Pasymia (rozmowa na str. 18). Obaj doszliśmy do wniosku, że robienie z ceny głównego, a często jedynego wyznacznika, który decyduje o przyznaniu kontraktu, jest nieuczciwe względem przedsiębiorców dbających o swoich pracowników. Często to również automatyczne wpędzanie w kłopoty podmiotów, które chcą uczciwie zarobić. Granie ceną sprawia, że umowy często podpisują firmy, które nie mają nic, a martwią się wyłącznie o swoje parę groszy doliczone do każdego GJ. Efekt? Nie będę operował nazwami, jednak jak szkodliwa to praktyka przekonał się jeden ze znanych mi producentów zrębki. Współpraca z modelowym handlarzem typu biuro w Warszawie i teczka pieniędzy na początek, skończyła się niezapłaconą od kilku miesięcy fakturą na kilkaset tysięcy złotych i realnym widmem bankructwa. Dlatego chciałbym z tego miejsca postulować do rządzących: to Wy macie wpływ na postępowanie spółek Skarbu Państwa, a te nie powinny myśleć wyłącznie o tym jak często wbrew wszelkiej logice kupić najtańszy surowiec (przecież cena z czegoś wynika!) i to Wy powinniście zastanowić nad tym, jakie konsekwencje ma takie podejście. Bo na tym zawsze ktoś traci i niestety, najczęściej jest to szeregowy pracownik, który chce uczciwie zarobić. W najnowszym wydaniu Magazynu Biomasa znajdą Państwo ostatni z cyklu materiałów o biowęglu. W artykule Biowęgiel «nowy» materiał o licznych zastosowaniach, pokazujemy w jak wielu dziedzinach gospodarki może zostać wykorzystany ten surowiec. Znacznie więcej na ten temat będzie się można dowiedzieć na organizowanej przez naszą redakcję konferencji Biowęgiel w Polsce. Nauka, technologia, biznes, podczas której będziemy chcieli jak najszerzej pokazać wszystkie aspekty jego wykorzystania w energetyce i szeroko rozumianej gospodarce. Na koniec chciałbym Państwa zachęcić do lektury naszego najnowszego dodatku Poradnika kupca i dostawcy biomasy. Mam nadzieję, że znajdą w nim Państwo odpowiedzi na wiele pytań związanych z jakościowymi i dokumentacyjnymi wymogami, które musi spełniać biomasa, by dzięki temu współpraca z elektrowniami stała się łatwiejsza. Maciej Roik redaktor naczelny 3
5 Aktualności Polska 6-7 Aktualności świat spis treści 8-10 Rynek pelletu Linie do pelletowania 14-17 Energia z roślin Rożnik przerośnięty źródłem biogazu i paszy 18-21 Biomasa leśna Mariusz Stachowicz: Ważna jest nie tylko cena, ale też przejrzystość biznesu 22-24 Biogazownia od A do Z Kofermentacja kluczem do zwiększenia wydajności biogazowej M a g a z y n OGÓLNOPOLSKI MIESIĘCZNIK KLASY BIZNES Wydawca: 26-30 32-33 34-35 36-37 38-39 Rynek biowęgla Biowęgiel -,,nowy materiał o licznych zastosowaniach Prawo i ubezpieczenia Ubezpieczenie dla producentów biopaliw Zarządzanie przedsiębiorstwem Miękkie błędy twarde problemy Certyfikacja biomasy Nowy standard, lepsza jakość biomasy Przegląd rynku Prezentacja urządzeń i maszyn wykorzystywanych przy uprawach, pozyskiwaniu, transportowaniu i spalaniu biomasy 40-48 Wydarzenia 40-43 Ogień na Progetto Fuoco 44-46 O biogazie w Ministerstwie Rozwoju 47 Zielona energia w Poznaniu 48 Dyskusja na szkoleniu z zakresu biomasy 50 Felieton Lech Ciurzyński: Pozytywnie, ale znów bez konkretów Wasmar Marcin Wojtowicz Wronczynek, ul. Smardzowa 4 62-010 Pobiedziska Zespół redakcyjny: Redaktor naczelny Maciej Roik m.roik@magazynbiomasa.pl Redaktor prowadząca Jolanta Kamińska j.kaminska@magazynbiomasa.pl Sekretarz redakcji Joanna Wojtowicz j.wojtowicz@magazynbiomasa.pl Dyrektor handlowy Przemysław Kostrzewa p.kostrzewa@magazynbiomasa.pl, tel. 609 335 718 Marketing i biuro reklamy: reklama@magazynbiomasa.pl Korekta: Joanna Wojtowicz Skład: Wojtek Szybisty Druk: Zakład Poligraficzny Moś i Łuczak s.j. Nakład: 4000 egzemplarzy Issn 2353 9321 Adres redakcji: ul. Gdyńska 54, 61-016 Poznań tel./fax 61 87 73 387 redakcja@magazynbiomasa.pl LUBIĘ TO ZNAJDŹ NAS NA FACEBOOKU www.facebook.com/magbiomasa www.magazynbiomasa.pl Redakcja nie bierze odpowiedzialności za treści reklam i nie zwraca tekstów niezamówionych. Zastrzegamy sobie prawo skracania i adjustacji tekstów, zmiany ich tytułów i doboru zdjęć.
M a g a z y n Nr 3 (21) 2016 marzec 2016 Biowęgiel nowy materiał o licznych zastosowaniach Biowęgiel to ciekawy materiał o wielu przydanych właściwościach. Strukturą i składem chemicznym przypomina powszechnie znany węgiel drzewny. Można zatem powiedzieć, że nie jest niczym nowym, bo przecież jego zastosowanie do poprawy żyzności gleb w rolnictwie znane jest od dawna. Okazuje się jednak, że powstający podczas termicznego przekształcania różnych substratów materiał posiada niezbadane wcześniej właściwości, dzięki którym pojawiają się nowe możliwości jego zastosowania zarówno w rolnictwie, ochronie środowiska, jak i wielu innych gałęziach przemysłu. dr inż. Patryk Weisser, Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych Oddział IPMB w Opolu dr inż. Krystyna Malińska, Instytut Inżynierii Środowiska, Wydział Infrastruktury i Środowiska, Politechnika Częstochowska Właściwości biowęgla w dużej mierze zależą od właściwości substratów oraz parametrów procesu produkcyjnego. Dostępnych jest wiele opracowań naukowych na ten temat. Za przydatne wskazuje się: skład chemiczny, stabilność, znaczną powierzchnię właściwą, mikroporowatość oraz obecność powierzchniowych grup funkcjonalnych. To, co wyróżnia biowęgiel to jego stabilność i niewielka podatność na degradację i rozkład mikrobio- logiczny. Obecność powierzchniowych grup funkcyjnych (np. karboksylowej, hydroksylowej, fenolowej) może decydować o przydatności biowęgla do usuwania zanieczyszczeń. Biowęgiel może zawierać mikro- i makroelementy (m.in. wapń, magnez, fosfor), ale też i mikrozanieczyszczenia, takie jak: wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), dioksyny i furany oraz metale ciężkie. Wymienione właściwości w dużej mierze decydują o zastosowaniach biowęgla. Zdjęcia: Krystyna Malińska, FLUID SA 26
Magazyn Rynek biowęgla Zakład Odzysku Energii firmy FLUID z Sędziszowa produkujący biowęgiel z biomasy Zastosowanie biowęgla Poza wykorzystaniem na cele energetyczne, biowęgiel może być stosowany w rolnictwie, ochronie środowiska i wybranych gałęziach przemysłu. W oparciu o dostępne dane wydaje się, że lista zastosowań i potencjalnych produktów na bazie biowęgla stale się powiększa (Schmidt, 2012). Biowęgiel może być składnikiem polepszaczy do gleb (np. z dodatkiem gnojownicy) i nawozów, suplementów do pasz i ściółki dla zwierząt. Dzięki swoim właściwościom można go stosować jak substrat do tworzenia zielonych dachów. W budownictwie może stanowić dodatek do lekkich materiałów budowlanych i materiałów izolacyjnych, a także zapobiegać wilgoci i zanieczyszczeniu powietrza. W przemyśle chemicznym, kosmetycznym i farmaceutycznym jako składnik farb i barwników, kosmetyków i farmaceutyków. Z uwagi na właściwości sorpcyjne biowęgiel może stanowić alternatywę dla węgli aktywnych i być stosowany do usuwania zanieczyszczeń. Można go również wykorzystywać do kontroli emisji gazowych np. w budynkach gospodarskich dla zwierząt hodowlanych, w kompostowniach jako wypełnienie biofiltrów, a także jako pochłaniacz wilgoci i zapachów podczas przechowywania żywności. Biowęgiel może być dodawany do tkanin, z których produkuje się odzież funkcjonalną oraz do materiałów stanowiących wypełnienie poduszek i materacy do spania. W produkcji tworzyw sztucznych biowęgiel może stanowić ciekawy zamiennik wypełniaczy, poprawiający w wielu przypadkach także parametry otrzymywanego kompozytu czy sam proces przetwórstwa polimerów termoplastycznych. Wymagania jakościowe dla biowęgla Biowęgiel może być produkowany z różnych substratów i w różnych warunkach procesu, tym samym może charakteryzować się zróżnicowanymi parametrami. Dotyczy to w szczególności składu chemicznego, w tym obecności metali ciężkich, wielopierścienio- wych węglowodorów aromatycznych (WWA), polichlorowanych bifenyli (PCB), dioksyn i furanów, od których to w dużej mierze zależy dalsze zastosowanie biowęgla. Z uwagi na różnorodność otrzymywanych rodzajów biowęgla i konieczność zapewnienia jego bezpiecznego stosowania, opracowane zostały standardy dotyczące wymagań jakościowych dla biowęgla. Standardy te powstały z inicjatywy organizacji biowęglowych oraz środowisk naukowych i obecnie mają charakter dobrowolny. Wśród nich można wskazać na opracowane przez międzynarodową orga- REKLAMA Podstawową działalnością spółki Poli Trade Polska od początku jej istnienia jest pozyskiwanie, przetwarzanie oraz produkcja biomasy do celów energetycznych. Oferujemy dostawy biomasy w postaci: - pelletu z łuski słonecznika, - wytłoków z oliwek, - Palm Kernell Shell (PKS) - jesteśmy bezpośrednim importerem tego rodzaju biomasy od największych światowych producentów. Ponadto Poli Trade Polska zajmuje się produkcją oraz sprzedażą pelletu drewnianego klasy premium. Poli Trade Polska Sp. z o.o. ul. P. Kołodzieja 2, 40-749 Katowice tel./fax 32 292 10 41, 32 353 01 27 27
M a g a z y n Nr 3 (21) 2016 marzec 2016 Tab. 1. Zalecenia Europejskiego Certyfikatu Biowęgla (EBC) dla biowęgla wprowadzanego do gleb Lp. Parametry Wymagane wartości 1 Zawartość węgla organicznego nizację International Biochar Inititative (IBI) zalecenia dla biowęgla wprowadzanego do gleb IBI Biochar Standards. W Europie opracowano szczegółowe wskazówki i zalecenia (ang. Guidelines for sustainable production of biochar) m.in. dla substratów do produkcji biowęgla i jego parametrów, ale również dla procesu produkcyjnego. Spełnienie tych zaleceń może pozwolić na uzyskanie tzw. Europejskiego Certyfikatu Biowęgla European Biochar Certificate (EBC). Z inicjatywy British Biochar Foundation we współpracy z ośrodkami badawczymi powstał tzw. Mandat Jakości Biowęgla Biochar Quality Mandate. Standardy te przede wszystkim mają zapewnić bezpieczne wprowadzanie biowęgla do gleb. Według Europejskiego Certyfikatu Biowęgla (EBC) wprowadzany do gleb produkt powinien charakteryzować się parametrami dla biowęgla typu premium (tab. 1). Zalecenia te są dobrowolne, z wyjątkiem Szwajcarii, gdzie biowęgiel może być stosowany w rolnictwie pod warunkiem, że spełnia on wymagania Europejskiego Certyfikatu Biowęgla. W Instytucie Ceramiki i Materiałów Budowlanych w Opolu bada się jakość biowęgla otrzymywanego z różnych substratów w oparciu o zalecenia Europejskiego Certyfikatu Biowęgla (ang. > 50 proc. s.m.* 2 H/C org < 0,7 3 O/C org < 0,4 4 Węgiel amorficzny > 10 proc. całkowitego węgla organicznego 5 Metale ciężkie 6 7 Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) Polichlorowane bifenyle (PCB), dioksyny i furany Dla biowęgla typu basic : Pb<150, Cd<1,5, Cu<100, Ni<50, Hg<1, Zn<400, Cr<90 (g/t s.m.) Dla biowęgla typu premium : Pb<120, Cd<1, Cu<100, Ni<30, Hg<1, Zn<400, Cr<80 (g/t s.m.) Dla biowęgla typu basic : WWA<12 (mg/kg s.m.) Dla biowęgla typu premium : WWA<4 (mg/kg s.m.) PCB<0,2 (mg/kg s.m.) Dioksyny i furany<20 (ng/kg) Struktura biowęgla w powiększeniu *s.m. sucha masa European Biochar Certificate, EBC). Laboratorium Innowacyjnych Materiałów i Monitorowania Środowiska od kwietnia br., w swoim zakresie badań akredytowanych dla matrycy Biowęgiel będzie w stanie wykonać badania parametrów ważnych z punktu widzenia certyfikacji biowęgla. Oczywiście kolejnym krokiem jest także wykazanie właściwego procesu produkcji biowęgla. W całym tym zakresie Instytut współpracuje z europejską organizacją certyfikacyjną European Biochar Certificate. Jej przedstawiciele pojawią się na I Konferencji Biowęgiel w Polsce nauka, technologia, biznes, która odbędzie się w dniach 30-31 maja 2016 r. w Serocku. Kierunki badań nad zastosowaniami dla biowęgla W oparciu o dostępne doniesienia literaturowe można stwierdzić, że w wielu krajowych ośrodkach badawczo-rozwojowych, w jednostkach naukowych, jak i przedsiębiorstwach prowadzone są intensywne prace nad zastosowaniami dla biowęgla i produktów na bazie biowęgla. Pierwotnie podstawowym i głównym kierunkiem tych prac było wykorzystanie biowęgla na cele energetyczne. W tym zakresie prace prowadzone były na Politechnice Częstochowskiej w Katedrze Inżynierii Energii Politechniki Częstochowskiej oraz we współpracy z firmą FLUID S.A., która jako pierwsza w kraju podjęła działania w kierunku uruchomienia przemysłowej technologii produkcji biowęgla. Obecnie w dużej mierze badania i prace rozwojowe ukierunkowane są na zastosowania inne niż energetyczne, głównie dla rolnictwa i wybranych gałęzi przemysłu. I tak prace nad wykorzystaniem biowęgla do poprawy właściwości gleb oraz sekwestracji CO 2 prowadzone są w Katedrze Inżynierii Energii Politechniki Częstochowskiej (Bis, 2012; Kobyłecki, 2014; Ścisłowska i in., 2015), na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie (Radawiec i in., 2014), w Instytucie Chemicznej Przeróbki Węgla (Zuwała i in., 2016). Badania nad wpływem biowęgla na właściwości gleby oraz plonowanie roślin prowadzone są w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, w Głównej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, na Politechnice Opolskiej (Królczyk, 2014; Szwedziak, 2014), na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu (Spiak, 2013; Medyńska- -Juraszek i in., 2015), w Instytucie Agro- Zdjęcie: Krystyna Malińska 28
M a g a z y n Nr 3 (21) 2016 marzec 2016 Biowęgiel może znaleźć zastosowanie jako zrównoważony i trwały użyźniacz gleby, znacząco zwiększający plony nych jako materiału wypełniającego. Takie badania prowadzone są m.in w Instytucie Ciężkiej Syntezy Organicznej Blachownia w Zakładzie Tworzyw Sztucznych. Obiecująca przyszłość Z całą pewnością w najbliższym czasie pojawią się doniesienia o kolejnych nowych zastosowaniach dla biowęgla i produktów na bazie biowęgla, które obecnie opracowywane są w laboratoriach jednostek naukowych, jak i centrach badawczo-rozwojowych przedsiębiorstw. Zainteresowani tą tematyką naukowcy, przedsiębiorcy, rolnicy i przedstawiciele administracji publicznej będą mogli wziąć udział w I Konferencji Biowęgiel w Polsce nauka, technologia, biznes (30-31 maja 2016 r. w Serocku) organizowanej przez Magazyn Biomasa i Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych w Opolu oraz w piątej międzynarodowej konferencji Advances in Sustainable Sewage Sludge Management: the biodegradable waste in circular economy (18-21 września 2016 r. w Krakowie) organizowanej przez Instytut Inżynierii Środowiska Wydziału Infrastruktury i Środowiska Politechniki Częstochowskiej. REKLAMA BioPaliwa dla Twojego domu Produkcja i sprzedaż pelletu drzewnego Sprzedaż i skup urządzeń do produkcji pelletu oraz brykietu W ofercie granulatory CPm, Kahl, Buhler fizyki Polskiej Akademii Nauk (Usowicz i in., 2015) i wielu innych. Warto podkreślić, że na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu opracowywane jest innowacyjne podłoże organiczne na bazie biowęgla (Medyńska-Juraszek i in., 2015) we współpracy ze Świdnicką Fabryką Urządzeń Przemysłowych i spółką ŚFUP Agro. Prace badawcze w jednostkach naukowych w większości prowadzone są przy znaczącym udziale partnerów przemysłowych. Z dostępnych materiałów informacyjnych wynika, że firma FLUID S.A. wraz z firmą POSTEOR Poznań sp. z o.o. realizują projekt dotyczący innowacyjnej na skalę światową technologii produkcji nawozów na bazie biowęgla. Również firma Fluid Środa Śląska sp. z o.o. prowadzi prace nad budową instalacji i wdrożeniem technologii do produkcji naturalnego nawozu z biowęgla. Prace badawcze dotyczące możliwości wykorzystania biowęgla do bioremediacji terenów zanieczyszczonych substancjami organicznymi i nieorganicznym prowadzone są na Uniwersytecie Marii Skłodowskiej-Curie (Oleszczuk i in., 2015). Na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu oraz Politechnice Częstochowskiej badane są z kolei możliwości wykorzystania biowęgla w procesie kompostowania (Czekała i in., 2016; Malińska i in., 2016). Naukowcy poszukują także zastosowań dla biowęgla w wybranych gałęziach przemysłu, np. w produkcji tworzyw sztuczul. Łabędzia 7, 15-539 Białystok, tel. 501 873 019, e-mail: adam.lada@bio-technik.pl, www.bio-technik.pl 30
biowęgiel i osady ściekowe nowy horyzont 30-31 maja 2016 r. www.polskibiowegiel.pl Organizatorzy: Magazyn Patronat merytoryczny: