DOZÓR JĄDROWY W POLSCE
DOZÓR JĄDROWY = SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY PRZED PROMIENIOWANIEM, INACZEJ: CAŁOŚĆ PRZEDSIĘWZIĘĆ PRAWNYCH, ORGANIZACYJNYCH I TECHNICZNYCH, ZAPEWNIAJĄCYCH TAKI STAN BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I RADIACYJNEGO +, KTÓRY MOŻE BYĆ UZNANY PRZEZ SPECJALISTÓW, PRACOWNIKOW NARAŻONYCH ZAWODOWO NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE I SPOŁECZEŃSTWO ZA ZADOWALAJĄCY + z uwagi na eksploatację obiektów jądrowych oraz inną działalność z wykorzystaniem źródeł promieniowania jonizującego w kraju i za jego granicami
BEZPIECZEŃSTWO JĄDROWE dotyczy tylko materiałów i obiektów jądrowych; należy rozróżnić dwa znaczenia tego określenia : 1. (NUCLEAR SECURI TY) NIEDOPUSZCZENIE DO WYKORZYSTANIA MATERIAŁÓW (I TECHNOLOGII) JĄDROWYCH DLA WYTWORZENIA ŁADUNKÓW JĄDROWYCH (działania wynikające z Traktatu o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej, NPT), 2. (NUCLEAR SAFETY) ZAPOBIEŻENIE POWSTANIU NIEKONTROLOWANEJ SAMOPODTRZYMUJACEJ SIĘ REAKCJI ROZSZCZEPIENIA JĄDROWEGO (działania wynikające z Konwencji Bezpieczeństwa Jądrowego). OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM: MAKSYMALNIE (ROZSĄDNIE, ZASADA ALARA ) OGRANICZONE ZAGROŻENIE OD DZIAŁALNOŚCI Z UŻYCIEM ŹRÓDEŁ PROMIENIOWANIA (...) PRACOWNIKÓW I OGÓŁU LUDNOŚCI (działania wynikające z Podstawowych Standardów Bezpieczeństwa... = BSS).
ZAGROŻENIE JĄDROWE POLSKI?
Potencjalne źródła zagrożenia jądrowego w świecie, to: 44 reaktorów energetycznych 67 reaktorów doświadczalnych (27 w eksploatacji) 2 reaktorów napędu 25 zakładów cyklu paliwowego 3 bomb/głowic jądrowych 45 ton militarnego plutonu 17 ton HEU
Państwa jądrowe: Stany Zjednoczone (1945, Alamogordo, NM) Związek Radziecki (1949, Semipałatyńsk, Kazachstan) Wielka Brytania (1952, w. Monte Bello, pd. Pacyfik) Francja (1963, Reggane, Sahara) Chiny (1964, Lop Nor, Xinjiang) India (1974, Pakaran, Rajasthan) Pakistan (1998) Izrael (Republika Południowej Afryki, Kazachstan, Ukraina, Białoruś) KRLD (Korea północna)?
STREFY BEZATOMOWE: 1959 ANTARKTYDA (Traktat Antarktyczny) 1967 AMERYKA ŁACIŃSKA I KARAIBY (Traktat z Tlatelolco) 1985 POŁUDNIOWY PACYFIK (Traktat z Rarotonga) 1995 POŁUDNIOWO-WSCHODNIA AZJA (Traktat z Bangkoku) 1996 AFRYKA (Traktat z Pelindaba)
Układy o zakazie prób jądrowych: 2 PTBT (Partial Test Ban Treaty) po 55 wybuchach w atmosferze zakaz prób w atmosferze, przestrzeni kosmicznej i pod wodą 3 CTBT (Comprehensive Test Ban Treaty) zakaz wszelkich prób i wybuchów w celach pokojowych Stron 176/129, państw krytycznych (44) 41/33 (umowy dwustronne USA ZSRR: 1974 TTBT, 1976 UPNET)
ZAPOBIEGANIE ROZPRZESTRZENIANIU BRONI JĄDROWYCH, to: UKŁAD NPT (NON-PROLIFERATION TREATY) 1968/197 (stron układu 189, nie ma wśród nich: Indii, Izraela i Pakistanu, konferencje przeglądowe co 5 lat, ostatnie: 1995, 2, 25) OCHRONA FIZYCZNA MATERIAŁÓW JĄDROWYCH I OBIEKTÓW JADROWYCH (Konwencja CPPNM, 1987, stron 116) IMPLEMENTACJA NPT: EWIDENCJA I RACHUNKOWOŚĆ MATERIAŁÓW JĄDROWYCH oraz technologii jądrowych: POROZUMIENIA O ZABEZPIECZENIACH (stron 154) PROTOKOŁY DODATKOWE (stron 17/73 + EURATOM)
NOWE ZAGROŻENIE: TERRORYZM JĄDROWY, czyli: EKSPLOZJA ŁADUNKU JĄDROWEGO, pozyskanego drogą kradzieży ładunku jądrowego lub kradzieży materiału jądrowego w celu budowy ładunku jądrowego EKSPLOZJA BRUDNEJ BOMBY (RDD) pozyskanej drogą kradzieży innego materiału promieniotwórczego SABOTAŻ/ATAK SKIEROWANY NA OBIEKT LUB TRANSPORT JĄDROWY
ZWALCZANIE TERRORYZMU JĄDROWEGO: OCHRONA FIZYCZNA MATERIAŁÓW JĄDROWYCH I OBIEKTÓW JADROWYCH (Konwencja CPPNM) KATEGORYZACJA, REJESTR I OCHRONA FIZYCZNA ŹRÓDEŁ PROMIENIOTWÓRCZYCH (Dyrektywa HASS ) PRZECIWDZIAŁANIE NIELEGALNEMU OBROTOWI MATERIAŁÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH, W TYM OCHRONA GRANIC BUDOWA SYSTEMU REAGOWANIA NA WYPADEK ZDARZEŃ RADIACYJNYCH ŚCISŁE LICENCJONOWANIE WSZELKIEJ DZIAŁALNOŚCI Z UŻYCIEM MATERIAŁÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH, W TYM POSTĘPOWANIA Z ODPADAMI PROMIENIOTWÓRCZYMI
MAPA ZAINSTALOWANYCH URZĄDZEŃ KONTROLNYCH UK-1,UK-1M I UKO-1M LEGENDA Miejscowości w których zainstalowano bramki dozymetryczne: - drogowe przejścia graniczne, - kolejowe przejścia graniczne, - lotnicze przejścia graniczne, - morskie przejścia graniczne, - inne (huta, wysypisko).
ZAGROŻENIE OD ELEKTROWNI JĄDROWYCH?
W odległości do 37 km od granic Polski eksploatowanych jest 11 elektrowni jądrowych (27 bloków - reaktorów energetycznych) o łącznej mocy ok. 19 tys. MWe: Szesnaście bloków z reaktorami WWER-44 (o mocy 44 MWe): 4 bloki elektrowni Bohunice (Słowacja), w tym dwa bloki starego typu WWER- 44/23, 2 bloki elektrowni Równe (Ukraina), 4 bloki elektrowni Paks (Węgry - ok. 31 km od granic Polski), 2 bloki elektrowni Mochovce (Słowacja), 4 bloki elektrowni Dukovany (Czechy), Sześć bloków z reaktorami WWER-1 (o mocy 1 MWe): 2 bloki elektrowni Chmielnicki (Ukraina), 2 bloki elektrowni Równe (Ukraina), 2 bloki elektrowni Temelin (Czechy), Cztery bloki z reaktorami BWR : 3 bloki elektrowni Oskarshamn (Szwecja) - o mocach 465, 63 i 125 Mw e 1 blok elektrowni Krümel (RFN) o mocy 1315 MWe; Jeden blok z reaktorem RBMK: 1 blok elektrowni Ignalino (Litwa) o mocy 13 MW. Państwowa Agencja Atomistyki Jerzy Niewodniczański e
OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM i bezpieczeństwo jądrowe
DOZOREM JĄDROWYM W POLSCE OBJĘTE SĄ: 1 EKSPLOATOWANY REAKTOR BADAWCZY ( MARIA, 3 MW), 1 REAKTOR BADAWCZY W STADIUM LIKWIDACJI ( EWA, 1 MW), PRZECHOWALNIKI WYPALONEGO PALIWA JĄDROWEGO, SKŁADOWISKO ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH, OK. 8 AKCELERATORÓW TERAPEUTYCZNYCH, DO BADAŃ FIZYCZNYCH I ZASTOSOWAŃ PRZEMYSŁOWYCH (w tym akceleratory liniowe do napromieniowania żywności i materiałów, generatory neutronów i cyklotrony w Warszawie i w Krakowie), OK. 25 INSTYTUCJI PROWADZĄCYCH OK. 35 LICENCJONOWANYCH DZIAŁALNOŚCI Z UŻYCIEM ŹRÓDEŁ PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO (nie licząc użytkowników ok. 2,5 mln czujek dymu, jak również diagnostycznych aparatów rentgenowskich nadzorowanych przez WSSE), OK. 12 SQ MATERIAŁÓW JĄDROWYCH.
Przekrój reaktora MARIA Śluza +.6.33 Komora gorąca Zestawy paliwowe w kanałach technologicznych Basen technologiczny R 325 +4.1 +2.25 R 225 Reaktor 1225 Wypalone paliwo +1.1-2.85-2.85
Reaktory Badawcze w Polsce nazwa moc [kw] typ osiągnięcie krytyczności stan obecny EWA 1. zbiornikowy 1958 ANNA.1 kanałowy 1963 MARYLA 1. basenowy 1967 AGATA.1 kanałowy 1973 MARIA 3. kan./basenowy 1974 zamknięty-1995 zlikwidowany-1977 zlikwidowany-1973 zamknięty- 1995 eksploatowany
LICENCJONOWANIE? = WYDAWANIE ZEZWOLEŃ na wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie, składowanie transport, stosowanie materiałów jądrowych, źródeł i odpadów promieniotwórczych oraz wypalonego paliwa jądrowego i obrót nimi, budowa, rozruch, próbna i stała eksploatacja oraz likwidacja obiektów jądrowych, budowa, eksploatacja, zamknięcie i likwidacja składowisk odpadów promieniotwórczych oraz przechowalników i składowisk wypalonego paliwa jądrowego produkowanie, instalowanie, stosowanie i obsługa urządzeń zawierających źródła promieniotwórcze oraz obrót tymi urządzeniami
WYDAWANIE ZEZWOLEŃ na cd. uruchamianie i stosowanie urządzeń wytwarzających promieniowanie jonizujące uruchamianie pracowni, w których mają być stosowane źródła promieniowania jonizującego, w tym pracowni rentgenowskich zamierzone dodawanie substancji promieniotwórczych w procesie produkcyjnym wyrobów powszechnego użytku i wyrobów medycznych, obrót nimi oraz ich przywóz do Polski i wywóz z Polski zamierzone podawanie substancji promieniotwórczych ludziom i zwierzętom w celu medycznej lub weterynaryjnej diagnostyki, leczenia lub badań naukowych
Liczba działalności w jednostkach organizacyjnych Rodzaj działalności Liczba wydanych w 25 r. zezwoleń zezwoleń i aneksów aneksów zaśw. o rejestracji APLIKATORY IZOTOPOWE 29 2 4 6 MAGAZYNOWANIE ŹRÓDEŁ I URZĄDZEŃ IZOTOPOWYCH 28 1 1 OBRÓT URZĄDZENIAMI IZOTOPOWYMI 32 1 3 4 4 OBRÓT ŹRÓDŁAMI OTWARTYMI 14 PRACE ZE ŹRÓDŁAMI W TERENIE 29 12 2 14 PRACOWNIE ŹRÓDEŁ OTWARTYCH KL.I 1 PRACOWNIE ŹRÓDEŁ OTWARTYCH KL.II 85 1 15 25 PRACOWNIE ŹRÓDEŁ OTWARTYCH KL.III 243 19 13 32 7 PRACOWNIE ŹRÓDEŁ ZAMKNIĘTYCH 138 14 7 21 1 PRODUKCJA ŹRÓDEŁ I URZĄDZEŃ IZOTOPOWYCH 17 6 2 8 TELEGAMMATERAPIA 13 TRANSPORT ŹRÓDEŁ I URZĄDZEŃ IZOTOPOWYCH 27 6 1 7 UPRAWNIONY INSTALATOR APARATURY IZOTOPOWEJ 75 9 7 16 UPRAWNIONY INSTALATOR CZUJEK DYMU 365 41 5 46 UŻYTKOWNIK AKCELERATORA 51 7 7 14 UŻYTKOWNIK APARATÓW GAMMAGRAFICZNYCH 89 8 17 25 UŻYTKOWNIK APARATU RENTGENOWSKIEGO 1122 213 25 238 5 UŻYTKOWNIK APARATURY IZOTOPOWEJ 742 73 44 117 22 UŻYTKOWNIK CHROMATOGRAFU 182 29 UŻYTKOWNIK URZĄDZENIA RADIACYJNEGO 31 1 1 2 3313 423 153 576 68 Razem:
8 6 Liczba udzielonych zezwoleń i aneksów do zezwoleń na działalność związaną z narażeniem na promieniowanie jonizujące 4 2 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 1 8 Liczba kontroli przeprowadzonych w jednostkach prowadzących działalność związaną z wykorzystywaniem energii atomowej 6 4 2 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24
Szkolenie i nadawanie uprawnień Prezes PAA: inspektorów ochrony radiologicznej (w 25 roku 251 osób) operatorów akceleratorów (medycznych i niemedycznych) oraz urządzeń do brachyterapii (w 25 roku 151 osób) eksploatatorów reaktora jądrowego (w 25 roku 5 osób) Państwowy Inspektor Sanitarny: inspektorów ochrony radiologicznej w pracowniach stosujących aparaty rentgenowskie do celów diagnostyki medycznej, radiologii zabiegowej, radioterapii powierzchniowej i radioterapii schorzeń nienowotworowych
STRUKTURA SYSTEMU MONITORINGU RADIACYJNEGO KRAJU
STACJE WCZESNEGO WYKRYWANIA SKAŻEŃ PROMIENIOTWÓRCZYCH
PLACÓWKI PODSTAWOWE Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne (SSE) prowadzące pomiary skażeń promieniotwórczych
MAPA ROZKŁADU MOCY DAWKI NA OBSZARZE POLSKI
KOMUNIKAT PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI z dnia 18 października 25 r. w sprawie sytuacji radiacyjnej kraju w III kwartale 25 r. (Mon. Pol. Nr 18, poz. 33) Wyniki pomiarów uzyskane ze stacji i placówek wykonujących pomiary skażeń promieniotwórczych kształtowały się następująco: moc dawki - 52-185 nsv/h (średnio 93 nsv/h) Cs-137 w powietrzu -,1-4,7 µbq/m3 (średnio 1, µbq/m3) Cs-137 w mleku -,2-1, Bq/dm3 (średnio,5 Bq/dm3) Zawartość izotopu Cs-137 w powietrzu i w mleku stanowi podstawowy wskaźnik reprezentujący skażenie promieniotwórcze materiałów środowiskowych oraz artykułów spożywczych sztucznymi izotopami promieniotwórczymi. Dane te wskazują, że narażenie osób z ogółu ludności kraju powodowane obecnymi w środowisku i w żywności sztucznymi izotopami promieniotwórczymi utrzymuje się na bardzo niskim poziomie stanowiącym jedynie kilka procent wartości dawki granicznej dla ogółu ludności wynoszącej 1 msv w ciągu roku. Prezes Państwowej Agencji Atomistyki: J. Niewodniczański
ŚREDNIE ZAWARTOŚCI ROCZNE SZTUCZNYCH RADIONUKLIDÓW W GŁÓWNYCH ELEMENTACH ŚRODOWISKA (24) Powietrze (aerozole atmosferyczne): Cs-137; zakres,1 12,1 μbq/m3 (średnio 1,8 μbq/m3) Wody rzeczne (Wisła, Narew, Bug): Cs-137; zakres 2,9 3,3 Bq/m3 Sr-9; zakres 2,2 4, Bq/m3 Opad całkowity (średnie roczne): Cs-137;,81 Bq/m3 Sr-9;,6 Bq/m3 Gleba (warstwa powierzchniowa): Cs-137; zakres,2 34,3 kbq/m2
ŚREDNIE ROCZNE ZAWARTOŚCI SZTUCZNYCH RADIONUKLIDÓW W GŁÓWNYCH ARTYKUŁACH SPOŻYWCZYCH (24) ARTYKUŁ IZOTOP Mleko Cs-137 Sr-9 Cs-137 Sr-9 Cs-137 Sr-9 Cs-137 Sr-9 Warzywa Mięso Ryby ZAKRES [Bq/kg],1 37,1,15,1 4,4,1,6,1 1,9,1,2,1 13,6,1,6
NARAŻENIE ZAWODOWE: POMIARY DAWEK INDYWIDUALNYCH (4 INSTYTUCJE AKREDYTOWANE) OK. 4 OSÓB CENTRALNY REJESTR DAWEK OK. 28 OSÓB ANALIZA PRZEKROCZEŃ PASZPORTY DOZYMETRYCZNE
TWORZENIE PRAWA z udziałem PAA Na arenie międzynarodowej: zasady bezpiecznej pracy (BSS i inne) traktaty i konwencje (NPT, CTBT, NSC, JC, CPPNM i inne; tworzenie, procesy przeglądowe) decyzje MAEA, CTBTO (w tym konferencje przeglądowe traktatów) prawo europejskie rozporządzenia, dyrektywy (ostatnio: dyrektywa w sprawie HASS, pakiet jądrowy, decyzje w sprawie konwencji, przewozy materiałów jądrowych...), raporty eksperckie dwustronne umowy międzyrządowe Prawo krajowe: prace parlamentarne nad ustawami (Prawo atomowe...) przygotowanie rozporządzeń Rady Ministrów przygotowanie rozporządzeń Ministrów Zdrowia, Środowiska... opracowywanie warunków zezwoleń..