Załącznik do Zarządzenia Wewnętrznego Nr 6/2016 z dnia 27 lipca 2016 r. Klinika Toksykologii STRONA/STRON 1 / 5 I. CEL OPRACOWANIA PROCEDURY: Zabezpieczenie pacjenta przed samookaleczeniem siebie i innych oraz usystematyzowanie zasad stosowania przymusu bezpośredniego. II. ZAKRES PODMIOTOWY PROCEDURY Schemat postępowania dotyczy: pielęgniarek, lekarzy, diagnostów laboratoryjnych, personelu pomocniczego, innych osób mogących mieć bezpośredni kontakt z pacjentem. III. ZASADY POSTĘPOWANIA: 1. W przypadku uzyskania informacji o transporcie agresywnego pacjenta do Izby Przyjęć (IP) Oddziału Toksykologii (OT), personel medyczny, pielęgniarka IP bądź lekarz, powiadamia niezwłocznie firmę ochroniarską i prosi o przyjazd i interwencję jej pracowników. 2. Pielęgniarka dyżurna IP sprawdza, czy wszystkie ostre i niebezpieczne narzędzia na IP są zabezpieczone przed dostępem dla pacjenta. 3. Pielęgniarka dyżurna IP powiadamia o transporcie agresywnego pacjenta wszystkich pracowników OT i powoduje wzmocnienie sił IP o pracujące na danej zmianie salowe oraz pielęgniarki, z wyłączeniem pielęgniarki pełniącej dyżur na Oddziale Intensywnego Nadzoru Toksykologicznego (OINT) oraz jednej pielęgniarki pełniącej dyżur na OT. 4. Wyznaczona przez pielęgniarkę dyżurną IP osoba z personelu pomocniczego upewnia się, czy przygotowany jest sprzęt niezbędny do zastosowania przymusu bezpośredniego (pasy na kończyny górne i dolne). 5. Po przywiezieniu do IP agresywnego pacjenta, lekarz dyżurny IP zabezpiecza pozostanie personelu zespołu pogotowia ratunkowego do czasu przyjazdu pracowników firmy ochroniarskiej oraz zleca pielęgniarce OINT przygotowanie leków uspokajających do podania dożylnego. 6. W okresie oczekiwania na przyjazd pracowników ochrony pielęgniarka dyżurna IP sprawdza czy u chorego została założona droga żylna przez zespół pogotowia ratunkowego. 7. Jeżeli jest założona droga dożylna, a pacjent pozwala podać sobie leki, lekarz dyżurny IP ordynuje, a pielęgniarka podaje leki uspokajające. 8. Jeżeli nie ma założonej drogi żylnej, wszystkie procedury medyczne przy pacjencie wykonywane są dopiero po przyjeździe pracowników firmy ochroniarskiej, w ich asyście oraz w asyście lekarza dyżurnego i personelu pomocniczego.
Klinika Toksykologii STRONA/STRON 2 / 5 9. Jeżeli do IP przywieziony jest pobudzony pacjent, a personel IP nie został wcześniej uprzedzony o jego transporcie, lekarz dyżurny IP dokonuje oceny pacjenta w zakresie kontaktu słowno-logicznego i stanu pobudzenia, określając czy jest to pacjent agresywny. 10. W przypadku zakwalifikowania chorego jako pacjenta agresywnego, kolejno wykonywane są czynności wymienione w punktach 2-8. 11. Po założeniu drogi dożylnej i podaniu leków uspokajających na zlecenie lekarza zastosowane są środki przymusu bezpośredniego w postaci unieruchomienia chorego za pomocą założenia pasów na kończyny górne i dolne. Pasy powinny być zakładane przez zespoły 2-osobowe równolegle na wszystkie cztery kończyny. 12. Po zastosowaniu przymusu bezpośredniego, pielęgniarka dyżurna IP zakłada dokumentację medyczną oraz wypełnienia kartę unieruchomienia pacjenta. 13. Podczas wszystkich czynności wykonywanych przy pacjencie agresywnym, personel medyczny powinien zachować maksymalny spokój oraz pozostawać oporny na prowokacje pacjenta, aby nie powodować jeszcze większej agresji chorego. 14. W przypadku zagrożenia zdrowia lub życia personelu medycznego IP i OT uzasadnione jest umożliwienie choremu opuszczenia IP. O fakcie tym powinna być niezwłocznie poinformowana policja. 15. W przypadku zagrożenia zdrowia lub życia pracownika medycznego IP lub OT dopuszczalne jest opuszczenie przez niego stanowiska pracy pod warunkiem, że nie spowoduje to powstanie lub zwiększenie zagrożenia życia pozostałych pacjentów lub innych osób pozostających w strefie oddziaływania agresywnego pacjenta. IV. STOSOWANIE PRZYMUSU BEZPOŚREDNIEGO 1. Przymus bezpośredni Przymus bezpośredni to określone w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego możliwości postępowania wobec pacjentów psychiatrycznych, którzy: dopuszczają się zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby, lub też bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtownie niszczą lub uszkadzają przedmioty we własnym otoczeniu, poważnie uniemożliwiają funkcjonowanie zakładu psychiatrycznego lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej. Przymus bezpośredni może polegać na: przytrzymaniu, przymusowym podaniu leków, unieruchomieniu, izolacji. W stosunku do osób jedynie uniemożliwiających funkcjonowanie szpitala psychiatrycznego lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej stosuje się wyłącznie przytrzymanie lub przymusowe podanie leku.
Klinika Toksykologii STRONA/STRON 3 / 5 Wymieniona wyżej ustawa przewiduje możliwość zastosowania przymusu bezpośredniego wobec osoby przyjętej do szpitala psychiatrycznego bez jej zgody, gdy jest to konieczne do dokonania niezbędnych czynności leczniczych (mających na celu usunięcie przyczyn przyjęcia bez zgody), a także w celu zapobieżenia samowolnemu opuszczeniu przez tę osobę szpitala psychiatrycznego. 2. Środki przymusu bezpośredniego Środki przymusu bezpośredniego wymienia i zdefiniuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 czerwca 2012 r. w sprawie sposobu stosowania i dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz dokonywania oceny zasadności jego zastosowania, jako: przytrzymanie, czyli krótkotrwałe unieruchomienie z użyciem siły fizycznej, przymusowe podanie leków, czyli wprowadzenie leków do organizmu osoby bez jej zgody, doraźne lub przewidziane planem leczenia; unieruchomienie, czyli dłużej trwające obezwładnienie; izolacja, czyli umieszczenie osoby pojedynczo w zamkniętym pomieszczeniu. 3. Zasady stosowania środków przymusu bezpośredniego Zgodnie z ustawą o ochronie zdrowia psychicznego oraz rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie sposobu stosowania i dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz dokonywania oceny zasadności jego zastosowania, decyzję o zastosowaniu środka przymusu bezpośredniego i jego rodzaju podejmuje lekarz, który także osobiście nadzoruje jego zastosowanie. Na żądanie lekarza policja, straż pożarna czy pogotowie ratunkowe są zobowiązane udzielić pomocy w stosowaniu przymusu bezpośredniego. W szpitalach psychiatrycznych i domach pomocy społecznej wobec niemożności natychmiastowego uzyskania decyzji lekarza dopuszcza się podjęcie takiej decyzji przez pielęgniarkę. Decyzję podjąć może również ratownik medyczny kierujący akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych. Istnieje obowiązek uprzedzenia danej osoby przed zastosowaniem przymusu oraz wyboru takiej jego formy, która będzie jak najmniej uciążliwa dla pacjenta. Należy mieć cały czas na uwadze dbałość o dobro pacjenta, a także odebrać mu przed zastosowaniem przymusu bezpośredniego przedmioty mogące stanowić zagrożenie dla niego lub otoczenia. Każde zastosowanie przymusu bezpośredniego musi być udokumentowane wraz z opisaniem jego rodzaju i przyczyn, a także czasu trwania. W ciągu trzech dni powinna być sprawdzona zasadność zastosowania przymusu bezpośredniego. Dokonuje tego kierownik szpitala jeśli jest lekarzem, w domach opieki społecznej robi to lekarz psychiatra. 4. Czas trwania przymusu bezpośredniego Unieruchomienie lub izolacja mogą trwać do czterech godzin. Następnie pacjent powinien być zbadany, po czym lekarz może w razie potrzeby podjąć decyzję o przedłużeniu stosowania przymusu o kolejne sześć godzin. Przedłużanie unieruchomienia lub izolacji dłużej niż dobę jest możliwe jedynie w warunkach szpitalnych.
Klinika Toksykologii STRONA/STRON 4 / 5 Pacjent, wobec którego zastosowano przymus bezpośredni, powinien być obserwowany przez pielęgniarkę nie rzadziej jak co 15 minut, a co najmniej co cztery godziny uwalniany celem zmiany pozycji, zaspokojenia potrzeb fizjologicznych i wykonania czynności higienicznych. V. ŹRÓDŁA OPRACOWANIA 1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 czerwca 2012 r. w sprawie sposobu stosowania i dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz dokonywania oceny zasadności jego zastosowania (Dz. U. z 2012 r., poz. 740), 2. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r., poz. 546 z późniejszymi zmianami). OPRACOWAŁ: SPRAWDZIŁ: ZATWIERDZIŁ: mgr Sylwia Rzeczycka przełożona pielęgniarek mgr Agnieszka Pawlak-Kuba pielęgniarka oddziałowa Dr hab. med. Anna Krakowiak prof. IMP kierownik Kliniki Toksykologii Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska Z-ca Dyrektora ds. Medycznych i Rozwoju Kadr Naukowych Prof. dr hab. med. Konrad Rydzyński Dyrektor Instytutu
Klinika Toksykologii STRONA/STRON 5 / 5