Rozdział II Praca z systemem operacyjnym 55
Rozdział III - System operacyjny i jego hierarchia 2.2. System operacyjny i jego życie Jak już wiesz, wyróżniamy wiele odmian systemów operacyjnych, które różnią się od siebie nie tylko nazwą i wyglądem, lecz przede wszystkim liczbą funkcji i narzędzi, jakie mogą zaoferować użytkownikowi. Obecnie poza pewnymi wyjątkami na większości komputerów zainstalowane są okienkowe systemy operacyjne, a do najpopularniejszych z nich należy Windows. Wraz z ekspansją techniki komputerowej oraz wzrostem wymagań stawianych komputerom osobistym zmieniają się też systemy operacyjne. Ciągle powstają nowe wersje systemów, które różnią się od poprzednich bardziej dopracowanymi narzędziami, są coraz przyjaźniejsze użytkownikowi, szybciej pozwalają wykryć i zainstalować nowo podłączony do komputera sprzęt oraz mają o wiele bardziej dopracowaną szatę graficzną od starszych wersji. Czas, a systemy operacyjne Praca w systemach okienkowych zdecydowanie różni się od pracy z systemami tekstowymi. Te pierwsze zdominowały rynek komputerowy i zyskały uznanie większości użytkowników komputerów na całym świecie. O pierwszych wersjach systemów powoli zaczyna się zapominać, gdyż nie zawierały dobrych narzędzi obsługujących sieć Internet. Można powiedzieć, że system operacyjny DOS wraz z nakładką w postaci okien: Windows 3.11, już praktycznie przestał być używany. Microsoft Windows Jeżeli znasz już podstawowe pojęcia związane z obsługą komputera, tzn. potrafisz włączać i wyłączać komputer, ustawiać datę i czas, zmieniać wygląd pulpitu, nadszedł czas, aby pokazać, w jaki sposób uruchamia się programy. Na pewno zastanawiasz się, skąd wziąć jakiś program, skoro jeszcze nie instalowałeś żadnego oprogramowania. Bez obaw, w systemie znajduje się mnóstwo małych pomocnych programów, na których można poćwiczyć ich uruchamianie i zamykanie. Naszą przygodę z systemem Windows zacznijmy od uruchamiania programów z poziomu paska zadań. Zagadnienie to omówimy na przykładzie pokazującym, jak uruchomić typowy program, który na pewno każdy ma w swoim komputerze, gdyż dostarczany jest wraz z systemem Windows. Będzie to program Notatnik. Sposób wykonania zadania ilustruje rysunek 2.2.1. 57
Rozdział III - System operacyjny i jego hierarchia 2.2. System operacyjny i jego życie Jak już wiesz, wyróżniamy wiele odmian systemów operacyjnych, które różnią się od siebie nie tylko nazwą i wyglądem, lecz przede wszystkim liczbą funkcji i narzędzi, jakie mogą zaoferować użytkownikowi. Obecnie poza pewnymi wyjątkami na większości komputerów zainstalowane są okienkowe systemy operacyjne, a do najpopularniejszych z nich należy Windows. Wraz z ekspansją techniki komputerowej oraz wzrostem wymagań stawianych komputerom osobistym zmieniają się też systemy operacyjne. Ciągle powstają nowe wersje systemów, które różnią się od poprzednich bardziej dopracowanymi narzędziami, są coraz przyjaźniejsze użytkownikowi, szybciej pozwalają wykryć i zainstalować nowo podłączony do komputera sprzęt oraz mają o wiele bardziej dopracowaną szatę graficzną od starszych wersji. Czas, a systemy operacyjne Praca w systemach okienkowych zdecydowanie różni się od pracy z systemami tekstowymi. Te pierwsze zdominowały rynek komputerowy i zyskały uznanie większości użytkowników komputerów na całym świecie. O pierwszych wersjach systemów powoli zaczyna się zapominać, gdyż nie zawierały dobrych narzędzi obsługujących sieć Internet. Można powiedzieć, że system operacyjny DOS wraz z nakładką w postaci okien: Windows 3.11, już praktycznie przestał być używany. Microsoft Windows Jeżeli znasz już podstawowe pojęcia związane z obsługą komputera, tzn. potrafisz włączać i wyłączać komputer, ustawiać datę i czas, zmieniać wygląd pulpitu, nadszedł czas, aby pokazać, w jaki sposób uruchamia się programy. Na pewno zastanawiasz się, skąd wziąć jakiś program, skoro jeszcze nie instalowałeś żadnego oprogramowania. Bez obaw, w systemie znajduje się mnóstwo małych pomocnych programów, na których można poćwiczyć ich uruchamianie i zamykanie. Naszą przygodę z systemem Windows zacznijmy od uruchamiania programów z poziomu paska zadań. Zagadnienie to omówimy na przykładzie pokazującym, jak uruchomić typowy program, który na pewno każdy ma w swoim komputerze, gdyż dostarczany jest wraz z systemem Windows. Będzie to program Notatnik. Sposób wykonania zadania ilustruje rysunek 2.2.1. 57
System operacyjny i jego hierarchia Chcąc tego dokonać, należy kliknąć myszką przycisk systemu Windows Vista, mieszczący się w lewym dolnym rogu ekranu. Po naciśnięciu tego klawisza zostanie wyświetlone menu Start, z którego należy wybrać kategorię Wszystkie programy. Zostanie wyświetlone menu systemowe zawierające skróty do wszystkich poprawnie zainstalowanych programów dla systemu Windows. Program Notatnik należy do typowych akcesoriów systemu Windows, dlatego aby go znaleźć, wybieramy kategorię Akcesoria. Wyświetlone zostanie menu zawierające wszystkie akcesoria, w tym i poszukiwany przez nas Notatnik. Rysunek 2.2.1. Uruchamianie programu za pomocą Menu start systemu Windows Inną możliwością jest uruchomienie programu Notatnik za pomocą pola Rozpocznij Wyszukiwanie, wbudowanego w Menu systemu Windows Vista, które przedstawia Rysunek 2.2.2. Rysunek 2.2.2. Pole Rozpocznij Wyszukiwanie. 58
Rozdział III System operacyjny i jego hierarchia Chcąc skorzystać z tej metody, wystarczy umieścić kursor w polu wyszukiwania i wpisać nazwę programu, który chcemy uruchomić, a następnie wynik wyszukiwania kliknąć myszką. Zauważ, że nie konieczne jest nawet wpisywanie całej nazwy interesującej nas aplikacji, co przedstawione jest na rysunku 2.2.3. Rysunek 2.2.3. Uruchamianie programu za pomocą pola Rozpocznij Wyszukiwanie. Pewne programy podczas instalacji oprócz skrótu w menu Start tworzą również skrót na pulpicie. Ikona symbolizująca skrót do aplikacji ma charakterystyczną strzałkę w lewym dolnym rogu, co przedstawia rysunek 2.2.4. Użytkownik może też samodzielnie utworzyć skrót do ulubionego programu na pulpicie lub na pasku narzędzi. Aby uruchomić program, korzystając z takiego skrótu, wystarczy wskazać myszą ikonę symbolizującą program, a następnie dwa razy ją kliknąć lewym klawiszem myszy. Przykład uruchamiania programu Kalkulator, którego skrót znajduje się na pulpicie, przedstawia rysunek 2.2.5. Rysunek 2.2.4. Ikona przedstawiająca skrót do aplikacji Kalkulator. 59
System operacyjny i jego hierarchia Rysunek 2.2.5. Uruchamianie programów za pomocą skrótu na pulpicie. Zapamiętaj! Programy przygotowane dla systemu Windows są podczas instalacji kopiowane na dysk twardy komputera. W menu Start tworzony jest skrót umożliwiający uruchomienie tego programu. Bardzo często program instalacyjny tworzy taki skrót również na pulpicie. Zadanie! Wśród zainstalowanych wraz z systemem operacyjnym aplikacji znajduje się program o nazwie WordPad. Odszukaj i uruchom go, wykorzystując do tego celu dowolną z poznanych wcześniej metod. Czy wiesz, do czego służy program Paint? 60
Rozdział III System operacyjny i jego hierarchia Praca z aplikacjami W systemie Windows wszystkie działania przebiegają w oknach, stąd nazwa systemu operacyjnego. Użytkownik może pracować z wieloma programami jednocześnie. Każdy uruchomiony program ma na pulpicie swoje okno. Aby sprawnie i wygodnie pracować, niezbędna jest umiejętność zarządzania tymi oknami. Jednym z najważniejszych elementów każdego okna jest znajdujący się w jego górnej części pasek tytułu. Na pasku tym znajduje się tytuł okna, pliku i nazwa programu, w którym okno to powstało. Rysunek 2.2.6. Budowa okna programu Notatnik. Dodatkowo po lewej stronie znajduje się mała ikona symbolizująca program, a po prawej przyciski pomagające w zarządzaniu oknem. Wygląd paska z nazwą okna programu Notatnik przedstawia rysunek 2.2.7. Rysunek 2.2.7. Budowa okna programu Notatnik. 61
System operacyjny i jego hierarchia Zapamiętaj! Ukrywanie (minimalizowanie) okna nie jest tą samą czynnością co zamykanie. Okno schowane jest ciągle dostępne, wystarczy je tylko przywrócić. Aby przełączać się pomiędzy oknami, wystarczy kliknąć pasek z nazwą danego okna lub dowolne miejsce w obszarze okna. Jeżeli okno nie jest widoczne, to przełączenia można dokonać, klikając symbolizujący dane okno klawisz na pasku zadań. Niektóre z programów podczas pracy zajmują cały ekran, zakrywając nawet pasek zadań. Nierzadko okna takich programów są niestandardowe. Aby w takiej sytuacji przełączyć się do pracy w innym standardowym oknie, należy użyć specjalnej kombinacji klawiszy. Należy, trzymając wciśnięty klawisz ALT, naciskać klawisz TAB. Na ekranie pojawi się małe okno zawierające ikony wszystkich aktywnych okien (rysunek 2.2.8). Cykliczne naciskanie klawisza TAB powoduje przełączanie się pomiędzy ikonami. Zwolnienie klawisza ALT spowoduje wybór wskazanego w ten sposób okna. Rysunek 2.2.8. Okno poruszania się pomiędzy otwartymi aplikacjami przy użyciu kombinacji klawiszy ALT+TAB System Vista oferuje swoim użytkownikom dotąd niespotykane w poprzednich wersjach systemu, możliwości przełączania się pomiędzy aplikacjami. Inicjuje się je w analogiczny sposób do opisanego powyżej, z tą jednak różnicą, że posługujemy się do tego celu kombinacją klawiszy: SYSTEMU WINDOWS + TAB. Efekt jaki uzyskamy po zastosowaniu tej kombinacji przedstawia rysunek 2.2.9. 62
Rozdział III System operacyjny i jego hierarchia Rysunek 2.2.9. Okno poruszania się pomiędzy otwartymi aplikacjami przy użyciu kombinacji klawisza SYSTEMU WINDOWS + TAB Kończenie pracy aplikacji polega na zamknięciu okna danego programu. Program zamykany zostaje całkowicie usuwany z pamięci operacyjnej komputera, dlatego przed tą czynnością efekty pracy programu należy zapisać do pliku na dysku twardym. Programy komputerowe możemy zamykać na kilka sposobów. Najczęściej zamyka się je za pomocą klawisza zamknięcia, znajdującego się na pasku z nazwą okna. Kolejny sposób na zamknięcie aplikacji, to wybranie opcji Zamknij pojawiającej się po kliknięciu prawym przycisku myszy, paska z nazwą aplikacji. Menu pomocnicze podpowiada nam kolejną możliwość zakończenia pracy programu. Jest to kombinacja klawiszy ALT+F4, czyli naciskamy klawisz F4, trzymając wciśnięty klawisz ALT. Zapamiętaj! Okno zamykane jest całkowicie usuwane z pamięci komputera. Nie można go przywrócić, należy je ponownie uruchomić. 63