DIAGNOZY SŁUŻĄCE WYZNACZENIU OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI MIASTA JORDANÓW NA LATA 2016-2022 Jordanów / Kraków 2016 r.
S t r o n a 1 DIAGNOZY SŁUŻĄCE WYZNACZENIU OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI MIASTA JORDANÓW NA LATA 2016-2022 Opracowanie: FRDL Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji
S t r o n a 2 SPIS TREŚCI I. METODOLOGIA PRAC NAD WYZNACZENIEM OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI... 3 II. DIAGNOZA LOKALNYCH POTENCJAŁÓW I NEGATYWNYCH ZJAWISK W MIEŚCIE JORDANÓW... 8 CHARAKTERYSTYKA MIASTA JORDANÓW... 8 DEMOGRAFIA... 9 SYTUACJA SPOŁECZNA... 13 STAN LOKALNEJ GOSPODARKI I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI... 31 SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA ORAZ DOSTĘPNOŚĆ USŁUG PUBLICZNYCH... 34 III. WSKAŹNIK SYNTETYCZNY ORAZ ROZKŁAD PRZESTRZENNY ZJAWISK KRYZYSOWYCH... 54 IV. GRANICE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO... 56 V. GRANICE OBSZARU REWITALIZACJI... 59 VI. SPIS RYSUNKÓW, WYKRESÓW I TABEL... 65
S t r o n a 3 I. METODOLOGIA PRAC NAD WYZNACZENIEM OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI W celu wyznaczenia na terenie miasta Jordanów obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji przeprowadzony został proces opracowania diagnozy gminy. Obejmowała ona analizę danych pochodzących ze statystyki publicznej, a także sporządzenie analiz przestrzennych, obrazujących rozkład problemów (społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych oraz technicznych) i koncentracji zjawisk kryzysowych na terenie miasta. Dla precyzyjnego zobrazowania sytuacji miasta, zdecydowana większość danych zebranych w ramach analizy statystycznej w obszarach problemowych, została poddana badaniu w dwóch płaszczyznach. Z jednej strony w układzie dynamicznym (na przestrzeni lat) jako analiza podstawowych trendów rozwojowych. Z drugiej strony w układzie porównawczym dane statystyczne miasta Jordanów zestawiono z wartościami średnimi dla: województwa małopolskiego i powiatu suskiego, a także z danymi 6 miast lub miast w gminach miejskowiejskich, tworzących tzw. grupę porównawczą: Biecz (powiat gorlicki) Mszana Dolna (powiat limanowski), Grybów (powiat nowosądecki), Chełmek (powiat oświęcimski), Zator (powiat oświęcimski), Maków Podhalański (powiat suski). Miasta te dobrano tak, aby ich główne charakterystyki były porównywalne z analogicznymi dla miasta Jordanów. Prawdopodobne jest, że procesy rozwojowe w wybranych do porównania miastach przebiegają w zbliżonym kierunku, a mieszkańcy i władze samorządowe stają przed podobnymi wyzwaniami. W diagnozie posłużono się możliwie najbardziej aktualnymi danymi statystyki publicznej. Prezentowane dane dotyczą okresu lat 2009/2010-2014/2015 (w zależności od dostępności danych w momencie rozpoczęcia badania). W związku z tym, że dla niektórych z analizowanych wskaźników, nie agreguje się danych na poziomie miast w gminach miejsko-wiejskich, w tych miejscach zaprezentowano dane dla całych gmin, opatrując je stosowną adnotacją. Poniżej zaprezentowano podstawowe dane dla miasta Jordanów i jednostek grupy porównawczej. Tabela 1. Zestawienie podstawowych danych dla jednostek grupy porównawczej stan na 31.12.2015 r. Nazwa gminy Liczba mieszkańców Powierzchnia [km2] Dochody budżetu [zł] Gęstość zaludnienia [os/km2] Dochody na mieszkańca [zł] Biecz 4663 17 54797285,58 263 2863,95662 Mszana Dolna 7924 27 29031532,65 292 2981,10999 Typ gminy Miasto w gminie miejsko - wiejskiej Gmina miejska Grybów 6051 17 18627601,24 357 3149,15842 Chełmek 9170 8 33585104,09 1109 2228,54041 Zator 3692 12 3778120353 320 3635,32575 Gmina miejska Miasto w gminie miejsko - wiejskiej Miasto w gminie miejsko - wiejskiej
S t r o n a 4 Jordanów 5324 21 15985490.58 253 3002,54 Maków Podhalański 5990 20 47569699,02 298 2622,79235 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Gmina miejska Miasto w gminie miejsko - wiejskiej Analizy bazujące na danych statystyki publicznej uzupełnione zostały poprzez sporządzenie analiz przestrzennych, obrazujących rozkład problemów (społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych oraz technicznych) i szczególnej koncentracji zjawisk kryzysowych. Należy zaznaczyć, że analizy przestrzenne zjawisk kryzysowych opracowane zostały jedynie dla tych problemów i negatywnych aspektów funkcjonowania miasta Jordanów, dla których istniała możliwość zebrania danych na odpowiednim poziomie agregacji. Tym samym nie wszystkie zjawiska (społeczne, gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne oraz techniczne) analizowane w diagnozie społeczno-gospodarczej dało się przenieść bezpośrednio na mapy przestrzenne. Analizy przestrzenne stanowią zatem pogłębienie pewnych obserwowalnych zjawisk kryzysowych. Zgodnie z Ustawą o Rewitalizacji, wyznaczenie obszaru rewitalizacji powinno być przeprowadzone w dwóch krokach. W pierwszym określone powinny zostać obszary zdegradowane, które stanowią obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku występowania na nim ponadto co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk: 1. gospodarczych w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw lub 2. środowiskowych w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska, lub 3. przestrzenno-funkcjonalnych w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych, lub 4. technicznych w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowaniu rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. W kolejnym kroku wyznacza się obszar rewitalizacji obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację. Należy podkreślić, że Ustawa o rewitalizacji nie definiuje jednoznacznie pojęć koncentracji i szczególnej koncentracji negatywnych zjawisk. W związku z powyższym w przypadku pojęcia koncentracji (odnoszącego się do analizy wskaźników społecznych na potrzeby wyznaczenia obszarów zdegradowanych), przyjęto, że koncentracja oznacza występowanie przynajmniej dwóch wskaźników o wartościach przekraczających wartość progową medianę.
S t r o n a 5 Zatem obszarem zdegradowanym, w myśl Ustawy o rewitalizacji, będzie obszar na którym występują: przynajmniej dwa czynniki społeczne (odzwierciedlone za pomocą mierzalnych wskaźników), których wartości przekraczają medianę dla całej gminy, oraz: przynajmniej jeden czynnik (wskaźnik): gospodarczy lub środowiskowy lub przestrzenno-funkcjonalny lub techniczny, którego wartość przekracza medianę dla całej gminy. Równocześnie w Ustawie o rewitalizacji brak jednoznacznej definicji szczególnej koncentracji. Jednakże Ustawodawca w art. 10 pkt. 2 Ustawy zawarł zapis, iż: obszar rewitalizacji nie może być większy niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkały przez więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy. Zatem szczególna koncentracja, w myśl przesłanek wynikających z powyższego punktu, oznaczać może obszary gminy zawierające do 30% mieszkańców gminy i zajmujące do 20% powierzchni gminy, na których występuje największa liczba negatywnych zjawisk (wskaźników odzwierciedlających problemy społeczne, gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne i techniczne). Mając równocześnie na uwadze definicję obszaru rewitalizacji, przewiduje się wykluczenie danego obszaru z procesu rewitalizacji (ze względu na brak szczególnego znaczenia dla rozwoju lokalnego lub brak przewidywanych działań rewitalizacyjnych) i zastąpienie go innym obszarem o ile: spełnia on kryteria obszaru zdegradowanego ; ma on istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego; przewidziane na nim są działania rewitalizacyjne; jego włączenie nie spowoduje przekroczenia progu 30% mieszkańców gminy i 20% powierzchni gminy w obszarze rewitalizacji. Wyznaczenie obszarów zdegradowanych i rewitalizacji przeprowadzono zgodnie z poniższym procesem: ANALIZA CZYNNIKÓW WSKAŹNIKI CZĄSTKOWE DELIMITACJA OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH WSKAŹNIK SYNTETYCZNY WYBÓR OBSZARÓW REWITALIZACJI Wyznaczenie wartości poszczególnych czynników na poziomie budynków lub spójnych przestrzennie obszarów Standaryzacja wartości czynników do przedziału od zera do jeden oraz odniesienie ich wartości w obszarach do mediany Weryfikacja występowania na każdym obszarze przynajmniej dwóch wskaźników społecznych o wartościach powyżej mediany i przynajmniej jednego innego czynnika Wyznaczenie wartości wskaźnika syntetycznego na podstawie wskaźników cząstkowych Wyznaczenie obszarów o szczególnej koncentracji negatywnych zjawisk Wybór obszarów o szczególnym znaczeniu dla rozwoju lokalnego, na których gmina planuje działania rewitalizacyjne Ocenę skali koncentracji problemów oparto w szczególności na dwóch wskaźnikach: koncentracji negatywnych zjawisk, którego celem jest weryfikacja, czy dany obszar spełnia kryteria obszaru zdegradowanego, określone w Ustawie o rewitalizacji; syntetycznego wskaźnika szczególnej koncentracji, którego celem jest określenie rankingu obszarów pod kątem występowania największej liczby negatywnych zjawisk i ich klasyfikacji jako obszary potencjalnie kwalifikowane do obszarów rewitalizacji.
S t r o n a 6 Wyznaczenie powyższych wskaźników wymaga analizy rozmieszczenia przestrzennego zjawisk problemowych (tzw. wskaźników cząstkowych ). W poniższej tabeli przedstawiono zakres analizowanych wskaźników cząstkowych (przypisanych do wszystkich grup wymienionych w ww. ustawie: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej). W toku konsultacji złożono wniosek o uszczegółowienie wskaźnika liczba rodzin zagrożonych problemami społecznymi. Wniosek został uwzględniony Wskaźnik został rozbity na 4 grupy wskaźników: Nazwa wskaźnika w tym: Liczba rodzin bezradnych w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego Liczba rodzin wielodzietnych, niepełnych, zagrożonych potrzebą ochrony macierzyństwa i przemocą w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Liczba rodzin zagrożonych długotrwałą lub ciężką chorobą i niepełnosprawnością w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Liczba rodzin zagrożonych ubóstwem i bezrobociem w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Potrzeba ochrony macierzyństwa Rodziny niepełne Rodziny wielodzietne Przemoc w rodzinie Długotrwała lub ciężka choroba Niepełnosprawność Ubóstwo Bezrobocie W poniższej tabeli zawarto zestawienie uwzględnionych wskaźników po korekcie. Tabela 2. Analizowane wskaźniki cząstkowe Grupa Wskaźnik cząstkowy Źródło danych Liczba przestępstw i wykroczeń w przeliczeniu na 1000 mieszkańców KSIP/SWD społeczne Liczba rodzin bezradnych w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Liczba rodzin wielodzietnych, niepełnych, zagrożonych potrzebą ochrony macierzyństwa i przemocą w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Liczba rodzin zagrożonych długotrwałą lub ciężką chorobą i niepełnosprawnością w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Liczba rodzin zagrożonych ubóstwem i bezrobociem w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Średnia powierzchnia użytkowa mieszkań komunalnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca mieszkania komunalnego Średnia powierzchnia użytkowa mieszkań spółdzielczych w przeliczeniu na 1 mieszkańca mieszkania spółdzielczego Gęstość stowarzyszeń Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Jordanowie Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Jordanowie Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Jordanowie Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Jordanowie Urząd Miasta Jordanów Urząd Miasta Jordanów Urząd Miasta Jordanów Frekwencja wyborcza Urząd Miasta Jordanów Liczba bezrobotnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Powiatowy Urząd Pracy w Suchej Beskidzkiej gospodarcze Liczba firm w przeliczeniu na 1000 mieszkańców CEIDG (Urząd Miasta Jordanów)
S t r o n a 7 Średnia odległość do przystanku Urząd Miasta Jordanów Średnia odległość do szkoły podstawowej Urząd Miasta Jordanów przestrzennofunkcjonalne Średnia odległość do przedszkola Średnia odległość do obiektów sportowych Urząd Miasta Jordanów Urząd Miasta Jordanów Średnia odległość do świetlicy / biblioteki Urząd Miasta Jordanów Poziom zanieczyszczenia pyłem PM10 M1 UMWM środowiskowe Poziom zanieczyszczenia pyłem PM10 M2 Gęstość instalacji solarnych UMWM Urząd Miasta Jordanów techniczne Procent mieszkańców posiadających przyłącza wody Procent mieszkańców posiadających przyłącza kanalizacji Urząd Miasta Jordanów Urząd Miasta Jordanów Analiza rozmieszczenia negatywnych zjawisk i ocena skali ich koncentracji została wykonana dla całego miasta w podziale na siatkę 100x100m. Dla każdego wskaźnika cząstkowego wyznaczono medianę wartości (z wyłączeniem obszarów niezamieszkałych). Następnie dla każdego podobszaru wyznaczono wskaźnik koncentracji negatywnych zjawisk, tj. zweryfikowano czy dany obszar spełnia kryteria obszaru zdegradowanego, określone w Ustawie o rewitalizacji. W celu wyznaczenia obszarów o szczególnej koncentracji negatywnych zjawisk obliczono syntetyczny wskaźnik szczególnej koncentracji, odzwierciedlający liczbę negatywnych czynników (wskaźników cząstkowych), których wartość na danym obszarze przekracza medianę dla gminy. Zgodnie z zapisami Ustawy o rewitalizacji, wskaźnik ten został wyznaczony tylko dla obszarów zdegradowanych. Następnie wszystkie obszary o wymiarach 100x100m uszeregowano od największej do najmniejszej liczby wskaźników przekraczających medianę dla gminy i wybrano te obszary, które charakteryzują się największą liczbą tych wskaźników i nie przekraczają 30% liczby mieszkańców i 20% powierzchni gminy. Wyselekcjonowane obszary stanowią wstępną grupę obszarów o szczególnej koncentracji negatywnych zjawisk. W kolejnym kroku wstępna lista obszarów o szczególnej koncentracji negatywnych zjawisk została zweryfikowana pod kątem tego czy: obszar ma szczególne znaczenie dla rozwoju lokalnego; przewiduje się na nim realizację działań rewitalizacyjnych. Obszary, które nie spełniały powyższych założeń zostały wykluczane z grupy obszarów rewitalizacji i zastępowane kolejnymi o najwyższej liczbie wskaźników negatywnych, o ile spełniały one powyższe założenia i nie powodowały przekroczenia ograniczenia 30% liczby mieszkańców i 20% powierzchni gminy w obszarach rewitalizacji.
S t r o n a 8 II. DIAGNOZA LOKALNYCH POTENCJAŁÓW I NEGATYWNYCH ZJAWISK W MIEŚCIE JORDANÓW CHARAKTERYSTYKA MIASTA JORDANÓW Miasto Jordanów jest gminą miejską zlokalizowaną w południowo zachodniej części województwa małopolskiego, w powiecie suskim (N 49 39' E 19 50'). Stanowi również siedzibę gminy wiejskiej Jordanów. Położone jest nad rzeką Skawą, stanowiącą jeden z dopływów Wisły, w kotlinie Rabczańskiej, na styku Beskidu Wyspowego, Beskidu Makowskiego i Beskidu Żywieckiego. Miasto sąsiaduje z gminami wiejskimi: Bystra - Sidzina, Jordanów oraz Raba Wyżna. Jego centrum znajduje się na wzgórzu wypiętrzającym się ponad dolinę rzeki Skawy i stanowi dobry punkt wyjścia dla pieszych wycieczek w pobliskie pasma górskie. Rysunek 1. Miasto Jordanów oraz jego położenie w powiecie suskim Źródło: http://portal.gison.pl/jordanow_miasto/ Źródło: http://mbc.malopolska.pl/content/4469/ original/a11_podzial_adm_5.html Miasto posiada złożoną strukturę funkcjonalno-przestrzenną. Centrum obszaru funkcjonalnego stanowi rynek, który lokalizuje i koncentruje usługi ogólno miejskie. Wzdłuż dróg prowadzących z Rynku wykształciły się i rozwijają przedmieścia o zwartej zabudowie. W mieście funkcjonuje Miejski Ośrodek Kultury oraz Biblioteka miejska będąca jednostką organizacyjną miasta. Ośrodek Kultury wraz z Radą Miasta oraz Burmistrzem Jordanowa nieprzerwanie od kilkudziesięciu lat organizują święto "Dni Ziemi Jordanowskiej. Ze względu na swoje położenie, Jordanów zalicza się do miejscowości o charakterze turystycznym. Miasto stanowi dogodny punkt wyjściowy w blisko umiejscowione pasma górskie. W niewielkiej odległości znajduje się między innymi Babiogórski Park Narodowy. Cenną atrakcją turystyczno-przyrodniczą jest góra Przykrzec z atrakcyjnymi punktami widokowymi na dolinę Skawy, Beskid Wyspowy, Gorce, Tatry i Pasmo Babiogórskie. Miejsca te są dobrze skomunikowane z miastem. Przez miasto Jordanów przebiega sieć dróg: Droga krajowa nr 28 (Wadowice Sucha Beskidzka Jordanów Mszana Dolna Nowy Sącz Jasło Krosno Sanok Przemyśl), która krzyżuje się z drogą krajową E7 (Kraków Myślenice Chyżne granica państwa), zapewniając dobrą komunikację z obszarze innym miejscami powiatu, województwa, a także ze Słowacją. Powiązania zewnętrzne zapewnia także mieszkańcom linia kolejowa relacji Kraków - Sucha Beskidzka - Chabówka Zakopane, ze stacją kolejową zlokalizowaną na obszarze miasta.
S t r o n a 9 DEMOGRAFIA Według Banku Danych Lokalnych GUS, populacja miasta Jordanów na koniec 2015 roku liczyła 5305 osób. Różnica w stosunku do roku bazowego (2009) wynosiła 92 osoby, co oznacza wzrost o 1,01%. Mieszkańcy miasta Jordanów stanowili w 2014 roku 0,1% mieszkańców powiatu suskiego. Liczba mieszkańców miasta w latach 2009-2014 zmieniała się. Wysoki wzrost liczby ludności (o 1,4%) odnotowano między rokiem 2009 a 2010, co najprawdopodobniej jest jednak spowodowane przeprowadzonym w 2010 roku Narodowym Spisem Powszechnym, który pozwolił skorygować dane wcześniej niedoszacowane. W latach 2012-2013 liczba ludności zmniejszała się, zaś w roku 2014, odnotowano korzystny wskaźnik przyrostu na poziomie 0,6%. W 2015 jednak odnotowano kolejny, niewielki spadek (0,2%). Wykres 1. Zmiana liczby ludności w mieście Jordanów w latach 2009-2015 5400 1,4% 5310 5305 5286 5286 5274 5 324 1,5% 1,0% 5200 5213 0,4% 0,5% -0,5% -0,2% 0,6% 0,4% 0,5% 0,0% -0,5% 5000 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015-1,0% liczba mieszkańców dynamika zmian Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Gmina miejska Jordanów charakteryzuje się przyrostem naturalnym na poziomie 2,65%, co stanowi wynik zdecydowanie lepszy niż średnia dla powiatu suskiego (0,51%), jak również województwa małopolskiego (1,43%). Wśród pozostałych gmin z grupy porównawczej, jedynie Mszana Dolna posiada przyrost naturalny na wyższym poziomie (3,05%). Wykres 2. Wskaźniki demograficzne dla miasta Jordanów oraz jednostek grupy porównawczej w latach 2009-2014 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 1,43 0,85 3,05-1,15-0,55 0,00 0,51 2,65 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00-1,00-2,00-3,16-3,00-4,00 Małżeństwa na 1000 ludności Zgony na 1000 ludności Urodzenia żywe na 1000 ludności Przyrost naturalny na 1000 ludności Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS
S t r o n a 10 Średnie saldo migracji dla miasta Jordanów z lat 2009-2014 w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców wyniosło 0,5, co było wynikiem lepszym niż średnia powiatowa (0,1 ), ale słabszym niż wojewódzka (1,1 ). Należy także zaznaczyć, że saldo migracji w mieście jest bardzo zmienne- szczególnie duży spadek nastąpił w roku 2012, kiedy z dodatniego wyniku dla lat poprzednich, saldo migracji spadło, osiągając wynik -12 os., w roku 2013 nastąpił kolejny spadek (-14 os.), aby dopiero w 2014 roku znów osiągnąć wartość dodatnią (15 os.). Należy zaznaczyć, że podobne wskaźniki notuje się na poziomie średniej dla powiatu suskiego, gdzie saldo migracji w 2012 roku również drastycznie spadło, aby w 2013 roku powrócić do wartości dodatnich. Istotnym wyzwaniem na najbliższe lata pozostaje zatem wzmacnianie atrakcyjności osadniczej miasta i doskonalenie jakości życia mieszkańców, aby zahamować potencjalny odpływ ludności, w szczególności zaś osób młodych. Wykres 3. Przyrost naturalny i średnie saldo migracji (2009-2014) w mieście Jordanów i jednostkach grupy porównawczej 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0 1,7 1,1 0,7-1,9 3,0 1,7 1,8-7,6 0,3-1,6 0,4 0,2 0,1 1,4 0,5 1,8-0,4-1,6 4,0 2,0 0,0-2,0-4,0-6,0-8,0-10,0 średni przyrost naturalny (2009-2014) średnie saldo migracji (2009-2014) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Wykres 4. Saldo migracji w mieście Jordanów w latach 2009-2014 20 14 15 15 12 10 10 10 4 5 5 0 7 8 0-5 -1-2 -3-4 -10-9 -10-15 -12-14 -20 2009 2010 2011 2012 2013 2014 saldo migracji saldo migracji wewnętrznych saldo migracji zagranicznych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS
S t r o n a 11 Choć wzrost liczby ludności (co do zasady) przekłada się korzystnie na możliwości rozwojowe gminy, dokładne określenie kierunków i siły wpływu tego czynnika wymaga pogłębienia analizy o zmiany struktury ludności. W tym celu przedstawiono strukturę i dynamikę zmian liczby ludności w podziale na funkcjonalne grupy wieku, tj. ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym. W 2014 roku osoby w wieku przedprodukcyjnym (do 17 lat) stanowiły 19,1% ogółu ludności, podczas gdy w 2009 roku było to 20%. Rośnie natomiast udział w strukturze ludnościowej miasta osób w wieku poprodukcyjnym (59+/64+) w 2014 roku grupa ta stanowiła 16,5% populacji miasta, podczas gdy w roku bazowym (2009) było to 14,3%. Nieduży spadek nastąpił w udziale w populacji osób w wieku produkcyjnym (18-59/64 lata) w 2009 roku stanowiły one 65,8% ludności, a w 2014-64,4%. Spadający wskaźnik ludności w wieku przedprodukcyjnym może budzić obawy przed wystąpieniem w kolejnych latach zjawiska starzenia się społeczeństwa, charakterystycznego dla wielu obszarów w województwie i kraju. Zmiany w strukturze ludności miasta stanowią wyzwanie dla nowej polityki rozwoju, w szczególności w zakresie wzmacniania atrakcyjności osadniczej i dostosowywania systemu świadczenia usług publicznych. Wykres 5. Ludność wg ekonomicznych grup wieku w mieście Jordanów w 2014 roku (dane w %) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 20,0% 19,1% 65,8% 64,4% 14,3% 16,5% 2009 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny Wykres 6. Ludność wg ekonomicznych grup wieku zmiana w porównaniu do powiatu i województwa w 2014 roku (dane w %) 13,0% 11,7% 15,4% 8,0% 7,5% 3,0% 0,6% -2,0% -1,4% -2,1% -7,0% -5,0% -4,5% -7,2% -12,0% przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Małopolska Powiat suski Jordanów
S t r o n a 12 Wykres 5. Ludność wg ekonomicznych grup wieku w mieście Jordanów i jednostkach grupy porównawczej w 2014 (dane w %) 100% 80% 18,2% 19,0% 17,5% 17,8% 20,1% 18,6% 17,1% 16,5% 22,2% 60% 40% 20% 0% 62,8% 63,1% 61,0% 62,1% 63,4% 64,4% 62,3% 64,4% 60,7% 19,0% 17,9% 21,5% 20,1% 16,5% 17,0% 20,6% 19,1% 17,1% 59/64+ 18-59/64 0-17 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY ZIDENTYFIKOWANE POTENCJAŁY Duże okresowe spadki w saldzie migracji, Spadek udziału osób w wieku przedprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców miasta. Wysoki dodatni przyrost naturalny, Nieznaczny spadek udziału osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców miasta
S t r o n a 13 SYTUACJA SPOŁECZNA Zgodnie z danymi Internetowego Obserwatora Statystyk Społecznych, w 2014 roku ze świadczeń pomocy społecznej w mieście Jordanów korzystało łącznie 349 osób - o 18,8% mniej niż w 2009 roku (430 osób). Najbardziej zauważalna zmiana w liczbie beneficjentów pomocy społecznej w mieście, nastąpiła w 2011 roku, gdy liczba osób objętych wsparciem OPS spadła z 430 do 367 osób. Od tamtej pory, liczba beneficjentów pomocy społecznej utrzymuje się na stałym poziomie. Należy pamiętać, że zmiany w liczbie osób objętych tym typem pomocy, mogą być konsekwencją zmieniających się rozporządzeń w sprawie kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, dlatego też w celu pogłębienia analizy problemów społecznych przestudiowano wskaźniki dotyczące konkretnych powodów udzielania pomocy społecznej w mieście Jordanów. Wykres 6. Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w mieście Jordanów w latach 2009-2014 430 367 375 384 390 349 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Internetowego Obserwatora Statystyk Społecznych Odsetek osób objętych pomocą społeczną w liczbie ludności ogółem w mieście Jordanów w 2014 roku równy był 6,6%, co oznacza spadek w stosunku do roku 2009, kiedy odsetek ten wynosił 8,2%. Tendencje te są tożsame z sytuacją województwa małopolskiego, gdzie odsetek osób korzystających z pomocy spadł w tym okresie z 7,8% do 6,8%. Wykres 7. Udział osób korzystających z pomocy społecznej w liczbie ludności ogółem w 2009 i 2014 r. w jednostkach grupy porównawczej 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 2009 2010 2011 2012 2013 2014 7,3% 31,9% 13,1% 20,1% 8,2% 13,0% 10,4% 8,2% 19,7% 6,4% 33,8% 6,6% 9,4% 6,7% 13,9% 9,1% 6,6% 23,9% 2009 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS
S t r o n a 14 Według danych MRPiPS, najczęstszym powodem udzielenia pomocy społecznej w mieście Jordanów w 2014 roku była bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego (93,7% beneficjentów korzystało z pomocy społecznej z tego powodu). Rośnie skala pomocy społecznej udzielanej z powodu przemocy (wzrost o 150% tj. 6 osób, w stosunku do roku bazowego 2009) oraz wielodzietności (wzrost o 5,5%, tj. 6 osób) jak również alkoholizmu (wzrost o 32,1%, tj. 9 osób). Pojawiło się również nowe niepokojące zjawisko - narkomania. Wykres 8. Najczęstsze powody udzielania pomocy społecznej w mieście Jordanów w 2014 roku Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gosp. dom. 93,7% Ubóstwo Długotrwała lub ciężka choroba 66,8% 63,6% Bezrobocie Niepełnosprawność Potrzeba ochrony macierzyństwa Wielodzietność 44,1% 38,1% 34,7% 33,2% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Internetowego Obserwatora Statystyk Społecznych Tabela 2. Liczba osób, objętych pomocą społeczną w mieście Jordanów w latach 2009 i 2014 (jedna osoba mogła korzystać z pomocy z kilku powodów) Powody udzielania Liczba osób objętych pomocą pomocy społecznej społeczną 2009 2014 Zmiana ogólna w stosunku do roku bazowego (2009) Zmiana procentowa w stosunku do roku bazowego (2009) Ubóstwo 268 233-35 -13,1% Bezrobocie 276 154-122 -44,2% Wielodzietność 110 116 6 5,5% Bezdomność 5 0-5 -100,0% Sieroctwo 0 0 0 0,0% Przemoc 4 10 6 150,0% Niepełnosprawność 166 133-33 -19,9% Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gosp. dom. Długotrwała lub ciężka choroba 0% 20% 40% 60% 80% 100% 340 327-13 -3,8% 235 222-13 -5,5% Alkoholizm 28 37 9 32,1% Narkomania 0 2 2 200% Sytuacja kryzysowa 0 0 0 0,0%
S t r o n a 15 Zdarzenie losowe 0 38 38 Potrzeba ochrony 119 121 2 1,7% macierzyństwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Internetowego Obserwatora Statystyk Społecznych Struktura powodów udzielania pomocy społecznej w mieście Jordanów nieznacznie różni się od struktury w przypadku powiatu suskiego dwoma głównymi powodami wsparcia w powiecie w 2014 roku były: ubóstwo (74%) i bezrobocie (43,8%). W dalszej kolejności znalazły się niepełnosprawność oraz potrzeba ochrony macierzyństwa. Jednym z najczęstszych powodów udzielania świadczeń pomocy społecznej w powiecie jest też długotrwała lub ciężka choroba w 2014 roku z pomocy z tego tytułu skorzystało 30,9% beneficjentów pomocy społecznej. Tabela 3. Udział liczby osób, objętych wsparciem z poszczególnych powodów, w ogóle beneficjentów pomocy społecznej w powiecie suskim i mieście Jordanów w 2009 i 2014 roku (jedna osoba mogła korzystać z pomocy z kilku powodów) [%] Powody udzielania pomocy społecznej 2009 (ogół beneficjentów = 8635 osób) Powiat suski 2014 (ogół beneficjentów = 7641 osoby) 2009 (ogół beneficjentów = 430 osób) Miasto Jordanów 2014 (ogół beneficjentów = 349 osób) Ubóstwo 84,1% 74% 62,3% 66,8% Bezrobocie 42,4% 43,8% 64,2% 44,1% Wielodzietność 25,4% 38,8% 25,6% 33,2% Bezdomność 0,3% 0,2% 1,2% 0% Sieroctwo 0,2% 0% 0% 0% Przemoc 1,3% 2,1% 1% 2,9% Niepełnosprawność 33,7% 32,8% 38,6% 38,1% Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych 29,9% 25,4% 79,1% 93,7% i prowadzenia gosp. dom. Długotrwała lub ciężka choroba 26,6% 30,9% 54,6% 63,6% Alkoholizm 6,4% 6,6% 6,5% 10,6% Narkomania 0% 0,1% 0% 0,6% Sytuacja kryzysowa 1,7% 0,5% 0% 0% Zdarzenie losowe 0,8% 2,3% 0% 10,9% Potrzeba ochrony 26% 40,7% 27,7% 34,7% macierzyństwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Internetowego Obserwatora Statystyk Społecznych W 2014 roku w mieście Jordanów na pomoc społeczną wydano 2,11 mln złotych z budżetu, co stanowiło 15,4% ogółu wydatków miasta w tym roku. Udział wydatków przeznaczonych na pomoc społeczną stopniowo wzrasta (z 14,6% wydatków miasta w 2008, do 15,4% w 2014). Wydatki na pomoc społeczną stanowią duże wyzwanie dla budżetu gminy, co wskazywać może na konieczność zastosowania bardziej efektywnych form wsparcia, w szczególności aktywizujących osoby zagrożone i dotknięte wykluczeniem, wynikającym z długookresowego korzystania z pomocy społecznej.
S t r o n a 16 Wykres 9. Wydatki na pomoc społeczną z budżetu miasta Jordanów (w mln zł) w latach 2009-2014 oraz ich udział w wydatkach budżetu miasta ogółem 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 14,6% 12,4% 13,5% 12,4% 14,8% 15,2% 15,4% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 wydatki z budżetu na pomoc społeczną w mln zł procentowy udział wydatków na ps Źródło: opracowanie własne na podstawie danych portalu Nasza Kasa
S t r o n a 17 Analizom przestrzennym poddano cztery wskaźniki dotyczące problemów społecznych występujących na terenie miasta Jordanów. Największa liczba rodzin z problemami opiekuńczowychowawczymi i trudnościami w prowadzeniu gospodarstwa domowego zamieszkuje okolice ulicy Batalionów Chłopskich, na północ od ulicy 3. Maja, a także rejon Hajdówki. Rysunek 2. Liczba rodzin bezradnych w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów
S t r o n a 18 Kolejnym wskaźnikiem jest liczba rodzin wielodzietnych, niepełnych, zagrożonych potrzebą ochrony macierzyństwa i przemocą w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Chociaż wielodzietność sama w sobie nie jest traktowana jako wskaźnik negatywny to w przypadku rodzin niepełnych może zagrażać nasileniem innych problemów, a w przypadku występowania w rodzinie zjawiska przemocy, staje się jednym z trudniejszych do wyeliminowania problemów społecznych. Najwyższe natężenie wskaźnika rodzin wielodzietnych, niepełnych zagrożonych potrzebą ochrony macierzyństwa i przemocą w przeliczeniu na 1000 mieszkańców występuje przy południowo wschodniej granicy miasta (ulica Zagrody), a także w jego środkowej części, w rozwidleniu ulic 3. Maja i Generała Maczka (Ulice Batalionów Chłopskich, Słoneczna). Rysunek 3. Liczba rodzin wielodzietnych, niepełnych, zagrożonych potrzebą ochrony macierzyństwa i przemocą w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów
S t r o n a 19 Analiza przestrzenna wskaźnika zagrożenia długotrwałą lub ciężką chorobą i niepełnosprawnością w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wskazuję, że największe natężenie zjawiska występuje w rozwidleniu ulic 3. Maja i Generała Maczka (okolice ulicy batalionów Chłopskich), w okolicach osiedla Wrzosy, na północ od drogi krajowej 28, Hajdówki, oraz południowo-zachodniej części miasta (okolice ulicy Przemysłowej) i na południowym wschodzie, w rejonie ulicy Zagrody. Rysunek 4. Liczba rodzin zagrożonych długotrwałą lub ciężką chorobą i niepełnosprawnością w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów
S t r o n a 20 Ubóstwo i bezrobocie to w często zjawiska współwystępujące, powodujące efekt wzmocnienia zagrożenia sytuacją patologiczną. Analiza przestrzenna wskaźnika występowania obu zjawisk w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Jordanowa wykazuje, że obszary najbardziej zagrożone znajdują się rejonie ulicy Przemysłowej na południowo zachodnich obrzeżach miasta, a także w okolicach Hajdówki i ulicy Batalionów Chłopskich na północ od ulicy 3. Maja. Duże natężenie wskaźnika występuje również w okolicach ulicy Przykiec przy północno zachodniej granicy miasta. Rysunek 5. Liczba rodzin zagrożonych ubóstwem i bezrobociem w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Jednym z istotnych czynników odzwierciedlających lokalnej sytuację społeczną w mieście jest poziom bezrobocia. Mając na uwadze fakt, że jest to także wskaźnik istotnie determinujący atrakcyjność osadniczą miasta i jakość życia mieszkańców, analizie poddano kształtowanie się wskaźników dotyczących rynku pracy. Według danych Powiatowego Urzędu Pracy, liczba osób z miasta Jordanów zarejestrowanych jako bezrobotne spadła. Na koniec 2015 roku odnotowano 151 osób pozostających bez pracy. Zmiana liczby bezrobotnych w stosunku do roku bazowego (2009, 220 zarejestrowanych bezrobotnych) wynosiła 31,4%. Bezrobocie w mieście Jordanów jest również niższe niż średnia dla powiatu suskiego - 9,1%.
S t r o n a 21 Wykres 10. Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w mieście Jordanów i jednostkach grupy porównawczej w 2010 I 2015 roku 4 000 3 248 2 000 0 1 208 571 701 507 484 309 220 819 464 281 324 340 2 601 151 612 Biecz Mszana Dolna Grybów Chełmek Zator Powiat suski Jordanów Maków Podhalański Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2014 roku udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w mieście Jordanów wynosił 5,6%. W 2009 roku udział ten wynosił 6,5%. Oznacza to spadek o 1,1 pp. Podobny spadek nastąpił również w innych jednostkach z grupy porównawczej: Chełmek (z 5,6% na 5,2% w 2014), Mszana Dolna (z 11,8% do 11%), Biecz (najwyższy spadek w jednostkach grupy porównawczej z 10,5% do 8,2%, 2,3pp). Wykres 11. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w mieście Jordanów i jednostkach grupy porównawczej w 2014 roku (dane w %) 12,0% bezrobotni zarejestrowani w 2010 bezrobotni zarejestrowani w 2015 11,0% 10,0% 8,0% 6,0% 8,9% 7,9% 5,2% 7,6% 6,1% 5,6% 7,4% 4,0% 2,0% 0,0% Biecz - miasto (4) Mszana Dolna (1) Grybów (1) Chełmek - miasto (4) Zator - miasto (4) Powiat suski Jordanów (1) Maków Podhalański - miasto (4) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Analiza przestrzenna wskaźnika osób bezrobotnych na 1 tys. mieszkańców wskazuje, że największe skupisko zjawiska znajduje się na terenach wzdłuż ulicy Józefa Piłsudskiego (Osiedle Wrzosy) oraz w okolicach Hajdówki. Niższy, ale również wysoki poziom wskaźnika odnotowano w rejonie ulicy Kolejowej.
S t r o n a 22 Rysunek 6. Liczba bezrobotnych w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów Strona podażowa rynku pracy w istotnym stopniu determinuje atrakcyjność gospodarczą miasta. Dlatego też analizie poddano strukturę bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Suchej Beskidzkiej oraz zmiany, jakie dokonały się w latach 2010-2015. Największą część ogółu bezrobotnych zarejestrowanych z terenu miasta Jordanów stanowiły w 2015 roku osoby w wieku od 18 do 24 lat 25,8% ogółu pozostających bez pracy. Wszystkie osoby młode w wieku do 35 roku życia - stanowiły 50,3% ogółu bezrobotnych. Należy jednak zaznaczyć, że liczba osób pozostających bez pracy w wieku 18-24 lata zmniejszyła się w stosunku do roku bazowego (2010) o 22 osoby (około 36%), a liczba osób pozostających bez pracy w wieku 25-34 lata spadła o 18 osób (33,8%). Jest to sukces miasta, należy jednaka zwrócić uwagę na inną niepokojącą tendencje, mianowicie bardzo duży wzrost liczby bezrobotnych wśród osób w wieku 35 44 lat (w 2010 12,3% ogółu bezrobotnych, w 2015 21,2%). To zjawisko wskazuje na przesunięcie się problemu, wysokie bezrobocie wśród osób w średnim wieku oznacza duży kryzys na lokalnym rynku związany między innymi z mniejszymi możliwościami rozwoju kompetencji pracowniczych i mniejszą skłonnością do przekwalifikowania czy migracji zarobkowej wśród tej grupy mieszkań Równie niepokojący jest brak wyraźnego spadku poziomu bezrobocia wśród osób w wieku powyżej 55 roku życia (12,7% w roku 2010, 11,9% w 2015) oznacza do duże obciążenie dla budżetu miasta, co więcej podobną tendencje można zauważyć w grupie wiekowej 45 54 lata, w której bezrobocie sięgnęło w 2015 roku 16,6% ogółu bezrobotnych w mieście. Przy braku
S t r o n a 23 szybkiej reakcji będzie się to wiązało z rosnącą w kolejnych latach liczbą osób bezrobotnych w wieku niemobilnym. Wykres 12. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w mieście Jordanów ze względu na wiek w 2015 r. 11,9% 16,6% 21,2% Zmiana w stosunku do roku bazowego (2010) Zmiana % w stosunku do roku bazowego (2010) 18-24 lat -18-36,1% 25-34 lat -25-32,7% 35-44 lat 5 18,5% 45-54 lat -26-51,0% 55 lat i więcej -10-35,7 % Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Suchej Beskidzkiej W 2015 roku największą część ogółu bezrobotnych z terenu miasta Jordanów stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (23,2%) oraz policealnym i średnim zawodowym (21,2%). Chociaż w obu tych grupach w ostatnich latach nastąpiły spadki liczby osób bezrobotnych to podobnie jak w strukturze wieku obserwujemy przesunięcie się zjawiska na inny obszar. Mianowicie ponad dwukrotny wzrost liczby osób bezrobotnych z wyższym wykształceniem (z 6,8% w 2010 roku do 21,2% w 2015). Brak zapewnienia miejsc pracy dla tej grupy może spowodować odpływ sporego odsetka wykwalifikowanych mieszkańców z terenu miasta z powodów ekonomicznych. Wykres 13. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w mieście Jordanów ze względu na wykształcenie w 2015 r. 19,2% 23,2% 17,9% 25,8% 24,5% 18,5% 21,2% wyższe 18-24 lat policealne i średnie zawodowe 25-34 lat 35-44 lata 45-54 lata 55 lat i więcej średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe Zmiana w stosunku do roku bazowego (2010) Zmiana % w stosunku do roku bazowego (2010) wyższe 13 86,7% policealne i średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe -13-28,9% -20-42,6% -31-47,0% gimnazjalne i poniżej -18-38,3% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Suchej Beskidzkiej Analiza bezrobocia w mieście Jordanów ze względu na czas pozostawania bez pracy wskazuje, że największy odsetek bezrobotnych w 2015 roku stanowiły osoby pozostające bez pracy do 3 miesięcy 36,4% ogółu bezrobotnych. Osoby pozostające bez pracy w okresie od 3 do 12 miesięcy stanowiły 32,5% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych, a osoby pozostające bez pracy
S t r o n a 24 w okresie powyżej 12 miesięcy - 31,1% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. Analiza dynamiczna wykazała ponadto niekorzystną tendencję dotyczącą znaczącego wzrostu liczby osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 12 miesięcy) wzrost w stosunku do 2010 roku o 74,5% (41 osób). Może to wskazywać na problemy w zakresie walki z bezrobociem długoterminowym, które generuje największe koszty społeczne. Osoby pozostające bez pracy powyżej jednego roku, tj. długotrwale bezrobotne, wraz z przedłużającym się czasem pozostawania poza sferą zatrudnienia, mogą mieć coraz większe problemy z ponowną adaptacją do wymagań rynku pracy. Co więcej, osoby te po dłuższym okresie bezskutecznego poszukiwania pracy mogą całkowicie tego zaprzestać i zasilić tym samym szeregi biernych zawodowo. Wykres 14. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w mieście Jordanów ze względu na czas pozostawania bez pracy w 2015 r. 31,1% 36,4% do 3 m-cy 32,5% 3-12 m-cy powyżej 12 m-cy Zmiana w stosunku do roku bazowego (2010) Zmiana % w stosunku do roku bazowego (2010) Do 3 m-cy -20-26,7% 3-12 m-cy -47-49,0% powyżej 12 m-cy -2-4,1% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Suchej Beskidzkiej Jednym z niezwykle istotnych elementów poddanych analizie w ramach sfery społecznej w mieście Jordanów jest poziom kapitału społecznego. Kapitał społeczny określa zdolność mieszkańców do działania wspólnotowego, współpracy i kooperacji, a także angażowania się w sprawy społeczności lokalnej. Istotną składową kapitału społecznego jest zaufanie, wyrażane zarówno w wymiarze międzyludzkim, jak i w relacji mieszkańców do instytucji i organów administracji publicznej. Jako podstawowe wskaźniki partycypacji społecznej, analizie statystycznej poddane zostały wskaźniki frekwencji wyborczej w wyborach samorządowych, do Sejmu RP oraz prezydenckich z lat 2005 2015, a także wskaźnik sformalizowanej aktywności społecznej, rozumiany jako działalność mieszkańców w ramach organizacji pozarządowych. Wyrażony liczbą fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców wskaźnik rozwoju podmiotów trzeciego sektora w mieście Jordanów jest zdecydowanie wyższy od wartości średniej dla powiatu i porównywalny do wartości średniej dla województwa.
S t r o n a 25 Wykres 15. Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 10 tys. mieszkańców miasta Jordanów oraz jednostek grupy porównawczej 2014 roku 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 33,0 32,0 23,0 18,0 23,0 43,0 23,0 34,0 18,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Analiza przestrzenna czynnika wykazała brak stowarzyszeń w rejonach ościennych miasta. Najniższe wartości osiągnęły rejony na zachodzie, w pobliżu ulicy 3 Maja, na północy przy ulicy Generała Maczka oraz zachodnia ściana obszaru miasta
S t r o n a 26 Rysunek 7. Gęstość stowarzyszeń w mieście Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów Porównanie frekwencji na terenie miasta Jordanów w wyborach parlamentarnych i prezydenckich do średnich wskaźników w powiecie suskim i województwie małopolskim wskazuje, że w każdym roku wyborczym frekwencja odnotowywana lokalnie była wyższa od średniej dla województwa, jak i powiatu. W zestawieniu z frekwencją na poziomie całego kraju, lokalne zaangażowanie w wybory również było większe.
S t r o n a 27 Wykres 16. Frekwencja wyborcza w wyborach prezydenckich w latach 2005, 2010, 2015 (lewa strona) i parlamentarnych (prawa strona) w mieście Jordanów w latach 2007, 2011, 2015 70,0% 70,0% 60,0% 60,0% 50,0% 50,0% 40,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 2005 2010 2015 30,0% 20,0% 10,0% 2007 2011 2015 0,0% 0,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej Analizując dane dot. frekwencji w wyborach ogólnokrajowych należy mieć na uwadze, że wybory parlamentarne uważane są najbardziej zdominowane przez partie polityczne, a decyzje wyborcze zależą w dużej mierze od sympatii w stosunku głównych członków i liderów partyjnych. Z punktu widzenia interesów lokalnej społeczności, bardziej istotne powinny być wybory samorządowe, co przejawia się w bliskości przestrzennej i społecznej spraw i osób, których dotyczą. W przypadku miasta Jordanów, frekwencja wyborcza w latach 2006 i 2014 (odpowiednio 57,56% oraz 57,53%) była wyższa od średniej krajowej (46,0% i 47,2%) oraz wojewódzkiej (46,11% i 48,58%). Wykres 17. Frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych w mieście Jordanów w latach 2006-2014 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 47,3% 48,6% 50,6% 46,0% 47,2% 46,1% 48,5% 47,0% 53,7% 57,6% 57,5% 60,3% POLSKA MAŁOPOLSKIE Powiat suski Jordanów (1) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej Analiza przestrzenna wskaźnika wykazała, że najniższą frekwencję wyborczą notuje się na osiedlach przylegających do ulicy 3. Maja (Munkacz, Bugaj, Strącze-Mąkacz), a także w okolicy Rynku oraz Osiedlu Wrzosy. 2006 2010 2014
S t r o n a 28 Rysunek 5. Frekwencja wyborcza w mieście Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów Istotnym wskaźnikiem warunkującym jakość życia lokalnej społeczności jest także liczba przestępstw i wykroczeń. Przekłada się ona na poczucie bezpieczeństwa. Niskie poczucie bezpieczeństwa może powodować poczucie dyskomfortu psychicznego mieszkańców, prowadzić do dezintegracji społeczności lokalnych, powodując rezygnację z przebywania w przestrzeniach publicznych. Przestrzenny rozkład przestępstw i wykroczeń na 1 tys. mieszkańców w mieście Jordanów w dużej mierze obejmuje przestępstwa i wykroczenia w ruchu drogowym, co sprawia, że najwyższe wartości tego wskaźnika koncentrują się wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych przebiegających przez teren miasta. Największa koncentracja przestępstw i wykroczeń na terenie miasta odnotowana została: w okolicach drogi krajowej 28, ulicy 3. Maja, ulicy kolejowej i dworca kolejowego i stadionu miejskiego. Podobny punkt znajduje się również przy północnej granicy miasta w okolicy ulicy Generała Maczka.
S t r o n a 29 Rysunek 8. Liczba przestępstw i wykroczeń w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY ZIDENTYFIKOWANE POTENCJAŁY Obciążenie budżetu miasta wydatkami na pomoc społeczną Bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego jako główny powód udzielania pomocy społecznej; Dynamicznie rosnąca skala udzielania pomocy społecznej z powodu wielodzietności, alkoholizmu i stosowania przemocy; Wysoki poziom bezrobocia wśród osób młodych (18-34 lata); Emigracja zarobkowa mieszkańców, szczególnie młodych; Rosnąca liczba oraz aktywność organizacji pozarządowych, Wysoki poziom kapitału społecznego (mierzony aktywnością mieszkańców w organizacjach pozarządowych czy frekwencją wyborczą);
S t r o n a 30 Rosnący poziom bezrobocia wśród osób powyżej 55 r. ż.; Rosnący odsetek bezrobotnych z wykształceniem wyższym; Dynamicznie rosnący poziom bezrobocia wśród osób długotrwale bezrobotnych.
S t r o n a 31 STAN LOKALNEJ GOSPODARKI I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Według stanu na koniec grudnia 2014 roku, na terenie miasta Jordanów działało 600 podmiotów gospodarczych (stanowiły one około 1% podmiotów zarejestrowanych w powiecie suskim). W stosunku do roku bazowego (2009), liczba ta zwiększyła się o 51 podmiotów (8,5%). Liczba podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców wynosiła 113 podmiotów, co było wynikiem lepszym niż średnia wojewódzka (106 podmiotów/ 1000 mieszkańców) i lepszym niż średnia powiatowa (92 podmioty na 1000 mieszkańców). Wykres 18. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w REGON w latach 2010-2015 w mieście Jordanów 650 630 610 590 570 550 530 510 490 549 567 569 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Wykres 19. Liczba podmiotów gospodarczych na 1 tys. mieszkańców w mieście Jordanów i jednostkach grupy porównawczej w 2014 r. 150 137 106 113 103 93 92 100 74 75 83 50 588 597 600 2009 2010 2011 2012 2013 2014 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Miasto Jordanów odznacza się na tle pozostałych jednostek grupy porównawczej niską liczbą nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w sektorze prywatnym (osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą). W 2014 roku zarejestrowano 45 nowych podmiotów, co jest najniższym wynikiem w stosunku do gmin grupy porównawczej: Maków Podhalański (124), Zator (52), Chełmek (74), Biecz (86).
S t r o n a 32 Wykres 20. Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w sektorze prywatnym - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą jednostkach grupy porównawczej w latach 2009-2014 140 120 100 80 60 40 20 Biecz - miasto Mszana Dolna Grybów Chełmek - miasto Zator - miasto Jordanów Maków Podhalański - miasto 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności, najwięcej podmiotów gospodarczych w mieście Jordanów w 2014 roku funkcjonowało w następujących sekcjach: sekcja G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (30%), sekcja F budownictwo (13%), sekcja C przetwórstwo przemysłowe (13%), Podział ten wskazuje na przedsiębiorczość mieszkańców miasta, którzy angażują się w różne rodzaje działalności. Próby wykorzystania przemysłowego potencjału należy uznać za duży walor, który może wspomagać walkę z bezrobociem i wspierać dalszy rozwój miasta. Wykres 21. Podmioty gospodarcze wg sekcji PKD w mieście Jordanów w 2014 roku Sekcja C (przetwórstwo przemysłowe) 29% 8% 8% 2% 13% 30% 13% Sekcja F (budownictwo) Sekcja G (handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych) Sekcja I (działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi) Sekcja M (działalność profesjonalna, naukowa i techniczna) Sekcje S i T (pozostała działalność usługowa) pozostałe Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS
S t r o n a 33 Rysunek 9. Liczba firm w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców w mieście Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów Analiza przestrzenna ilości firm w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wykazała duże zróżnicowanie wskaźnika. Najsłabiej prezentują się rejony na północ od ulicy Józefa Piłsudskiego (Jąkałówka, Sagułówka, Brzeźniówka, Malejowa Dolna), osiedla na północ od Rynku (Strącze-Mąkacz) oraz rejon ulicy Kolejowej. ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY Relatywnie niska liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w sektorze prywatnym - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. ZIDENTYFIKOWANE POTENCJAŁY Rozwinięta działalność przemysłowohandlowa.
S t r o n a 34 SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA ORAZ DOSTĘPNOŚĆ USŁUG PUBLICZNYCH Analiza sfery przestrzenno-funkcjonalnej miasta Jordanów dokonana została w oparciu o wskaźniki związane z jakością i dostępnością podstawowych usług publicznych oraz terenów publicznych. Obejmuje ona w szczególności dane dotyczące: edukacji, kultury, infrastruktury rekreacyjnej i sportowej, a także obsługi komunikacyjnej. W sferze edukacji analizie poddano zarówno wskaźniki dotyczące wychowania przedszkolnego, jak i szkolnictwa podstawowego i gimnazjalnego. W obszarze kultury z kolei przeprowadzono analizę dostępności i jakości usług świadczonych przez domy, ośrodki kultury, kluby oraz świetlice. Z kolei w ramach obsługi komunikacyjnej analizie poddano poziom dostępności do przystanków komunikacyjnych. Na terenie miasta Jordanów funkcjonuje jedno miejskie przedszkole z siedzibą w Jordanowie. Odsetek dzieci w wieku 3-6 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w Jordanowie wynosił w 2014 roku 87,3% i od 2009 roku stopniowo wzrasta. Jest to wynik porównywalny do pozostałych jednostek grupy porównawczej. Średnia dla powiatu suskiego wyniosła w 2014r. 75,3%, zaś średnia wojewódzka 83,1%. Wykres 22. Odsetek dzieci w wieku 3-6 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w mieście Jordanów i jednostkach grupy porównawczej w 2014 roku (dane w %) 140,0% 120,0% 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% 83,1% 79,1% 94,6% 97,1% 92,3% 75,3% 75,3% 89,3% 116,2% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS
S t r o n a 35 Rysunek 10. Średnia odległość do przedszkola na terenie gminy Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów Na terenie miasta Jordanów funkcjonują jedna szkoła podstawowa oraz jedno gimnazjum. Liczba uczniów jest zmienna, rok rocznie następują duże wahnięcia wartości wskaźnika na plus lub na minus. Skokowy wzrost liczby uczniów między 2013 a 2014 rokiem może być spowodowany nowelizacją ustawy o systemie oświaty i obniżeniem wieku szkolnego. Niestabilna i nie wykazująca tendencji wzrostowej liczba uczniów powodować może w najbliższych latach konieczność przemodelowania/dostosowania do obecnych warunków gminnego systemu oświaty, celem podnoszenia jego efektywności kosztowej i wzmacniania jakości nauczania.
S t r o n a 36 Wykres 23. Liczba uczniów w szkołach podstawowych (na górze) i gimnazjalnych (na dole) w mieście Jordanów i powiecie suskim w latach 2009-2014 355 350 345 340 335 5 947 350 336 5 727 343 5 623 339 5 516 336 5 410 350 6 000 5 900 5 800 5 700 5 632 5 600 5 500 5 400 Jordanów Powiat suski 330 325 2009 2010 2011 2012 2013 2014 5 300 5 200 5 100 250 200 150 100 50 0 3 600 209 3 494 204 3 500 3 377 184 3 400 171 166 172 3 300 3 195 3 200 3 086 3 100 3 025 3 000 2 927 2 900 2 800 2 700 2 600 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Jordanów Powiat suski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Pogłębiona analiza wskazuje na korzystny wskaźnik obłożenia szkół uczniami z miasta. Odsetek dzieci z terenu miasta Jordanów objętych edukacją w szkole podstawowej na terenie miasta wzrósł z 103,2% w 2009 roku do 114,8% w 2014 roku. Natomiast odsetek dzieci z terenu miasta objętych edukacją na poziomie gimnazjum spadł z 108,3% w 2009 roku do 95,6% w 2014 roku. Dane te ukazują niekorzystną tendencję związaną z wybieraniem przez uczniów i ich rodziców usług edukacyjnych świadczonych poza terenem miasta Jordanów, na wyższym etapie edukacji (gimnazjum). Wskazuje to na potrzebę ciągłego doskonalenia oraz lepszej promocji miejskiej oferty edukacyjnej.
S t r o n a 37 Wykres 24. Stosunek liczby dzieci w wieku 7-12 lat do liczby uczniów szkół podstawowych w mieście Jordanów w latach 2010-2014 360 350 340 330 320 310 300 290 280 103,2% 105,0% 104,6% 107,3% 110,2% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 120% 114,8% 100% Wykres 25. Stosunek liczby dzieci w wieku 13-15 lat do liczby uczniów gimnazjów w mieście Jordanów w latach 2010-2014 250 200 150 100 50 2009 2010 2011 2012 2013 2014 108,3% liczba dzieci w wieku 7-12 lat liczba uczniów szkół podstawowych odsetek dzieci objętych edukacją w szkołach podstawowych w Gminie 101,0% 100,5% 97,7% 97,1% 95,6% 80% 60% 40% 20% 0% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 liczba dzieci w wieku 13-15 lat liczba uczniów szkół gimnazjalnych odsetek dzieci objętych edukacją w gimnazjach w Gminie 0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W mieście Jordanów odnotowano w 2015 roku średni wynik (w procentach) z egzaminu po szkole podstawowej równy 66,9%, przy średniej powiatowej 65,3% i wojewódzkiej 69,5%. Najwyższy wynik wśród gmin porównawczych odnotowano w przypadku gminy Zator (70,7%). Średni wynik uczniów z terenu miasta Jordanów z egzaminu gimnazjalnego w 2015 roku równy był 62%, przy średniej powiatowej 56,6% i wojewódzkiej 63,2%. Był to jednocześnie najwyższy wynik w tym roku wśród porównywanych gmin. W porównaniu jednak z pozostałymi jednostkami terytorialnymi, które osiągnęły pewien wzrost tego wskaźnika, w przypadku Jordanowa można mówić o stagnacji wyników, brak widocznej zmiany w stosunku do roku bazowego, co sprawia że pozycja liderska w grupie porównywanych gmin może zostać w najbliższych latach zachwiana.
S t r o n a 38 Wykres 26. Wyniki egzaminu po szkole podstawowej w mieście Jordanów i jednostkach grupy porównawczej w 2012 i 2014 roku 72,0% 70,0% 68,0% 66,0% 64,0% 62,0% 60,0% 58,0% 56,0% 54,0% 69,5% 67,9% 65,5% 66,8% 64,0% 61,0% 70,7% 66,9% 65,3% 65,3% 63,7% 64,0% 64,6% 62,9% 61,4% 59,8% 60,3% 60,7% EGZAMIN PO VI KLASIE średni wynik w procentach 2010 EGZAMIN PO VI KLASIE średni wynik w procentach 2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OKE w Krakowie Wykres 27. Wyniki egzaminu gimnazjalnego w mieście Jordanów i jednostkach grupy porównawczej w 2012 i 2014 roku 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 64,3% 66,0% 62,0% 52,0% 61,5% 47,5% 64,5% 53,0% 59,5% 62,0% 63,2% 43,5% 46,0% 50,0% 67,5% 56,5% 64,0% 51,0% Część humanistyczna Część matematyczno przyrodnicza Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OKE w Krakowie Analiza przestrzenna dostępności publicznych jednostek oświatowych na terenie miasta Jordanów pozwala stwierdzić, że wszyscy mieszkańcy rejonów przygranicznych miasta muszą pokonywać odległości zdecydowanie przekraczające 600 metrów, aby dotrzeć do jedynej w mieście Szkoły Podstawowej, Gimnazjum czy Przedszkola, usytuowanych w okolicach centrum miasta przy głównych drogach.
S t r o n a 39 Rysunek 11. Średnia odległość do najbliższej szkoły na terenie miasta Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów O dostępności kultury w skali lokalnej decyduje m.in. ilość instytucji kultury (definiowane na potrzeby analizy jako domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice) oraz liczba mieszkańców przypadająca na 1 placówkę. Na jedną publiczną instytucję kultury w mieście Jordanów w 2014 roku przypadało 5305 mieszkańców, podczas gdy średnio w powiecie były to 84140 osoby, a w Małopolsce 3368336 osób. W mieście Jordanów funkcjonuje jedna instytucja kultury Miejski Ośrodek Kultury (MOK), który organizuje ofertę kulturalną dla całego miasta. MOK prowadzi zajęcia dla wszystkich grup wiekowych. Organizuje cykliczne spotkania tematyczne, takie jak: wieczory poezji, spotkania z historią, koncerty muzyki klasycznej, spotkania z podróżnikami, prowadzi galerię sztuki prezentującą twórczość lokalnych artystów oraz kafejkę internetową. Dodatkowo w ramach MOK w Jordanowie działają koła zainteresowań: Jordanowski Teatr Amatorski,, Szkoła Dobrego Gotowania, Szkoła Tańca Nowoczesnego, Koło plastyczne, Klub seniora, Koło muzyczne, Koło twórcze "zręczne ręce", Zajęcia dla dzieci pt. "mali odkrywcy".
S t r o n a 40 Dane dotyczące uczestników imprez w przeliczeniu na tysiąc mieszkańców dają miastu Jordanów relatywnie niską lokatę wśród gmin z grupy porównawczej. Wykres 28. Liczba mieszkańców przypadająca na 1 instytucję kultury w mieście Jordanów i jednostkach grupy porównawczej w 2014 r. 10000 8000 6000 4000 2000 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Wykres 29. Liczba imprez oraz liczba uczestników imprez na 1000 mieszkańców w mieście Jordanów i jednostkach grupy porównawczej w 2014 r. 40,0 30,0 35,9 20,0 10,0 0,0 7,3 7,8 4,8 2,3 9,6 5,9 10,9 7,4 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2014 roku w mieście Jordanów odnotowano jedne z wyższych wskaźników dotyczących księgozbioru bibliotek w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców w jednostkach grupy porównawczej (znalazły się one również powyżej średniej powiatowej oraz wojewódzkiej). Jednocześnie należy zaznaczyć, że w mieście znajduje się jedna biblioteka.
S t r o n a 41 Wykres 30. Czytelnicy bibliotek na 1000 ludności w mieście Jordanów i jednostkach grupy porównawczej w 2014 roku 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 195 390 329 332 108 302 159 203 203 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Analiza przestrzenna dostępności placówek kultury oraz bibliotecznych wykazała, że wszystkie obszary ościenne miasta znajdują się w odległości powyżej 600 metrów od najbliższej instytucji, zarówno te przy głównych ulicach miasta jak i położone w znacznej odległości od arterii komunikacyjnych.
S t r o n a 42 Rysunek 12. Średnia odległość do świetlic i bibliotek na terenie miasta Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów Analiza przestrzenna dostępności infrastruktury rekreacyjnej i sportowej na terenie miasta Jordanów obejmowała przede wszystkim infrastrukturę placów zabaw oraz obiektów sportowych. Nieduża odległość obiektów sportowych odnotowana została przy ulicach Generała Maczka oraz Kolejowej. We wschodniej części miasta nie zidentyfikowano takiej infrastruktury, dlatego też mieszkańcy tych terenów muszą korzystać z obiektów pozostających w znacznym oddaleniu.
S t r o n a 43 Rysunek 13. Średnia odległość do obiektów sportowych na terenie miasta Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów Miasto Jordanów cechuje duże zróżnicowanie we wskaźnikach z zakresu obsługi komunikacyjnej - na zdecydowanej większości obszarów miasta odległość do najbliższego przystanku nie przekracza 500 m. Jednak rejony oddalone od głównych arterii komunikacyjnych znajdują się w zdecydowanie trudniejszej sytuacji. Odległość powyżej 600 metrów do najbliższego przystanku musza pokonywać mieszkańcy rejonów: dorzecza Skawy, Hajdówki, ulicy Nad Skawą, Bystrzańskiego Działu, Międzywód czy obszarów położonych na północny wschód od ulicy 3 Maja.
S t r o n a 44 Rysunek 14. Średnia odległość do najbliższego przystanku na terenie miasta Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY Wynik procentowy ze sprawdzianu po szkole podstawowej oraz egzaminu gimnazjalnego pozostający na niezmiennym, średnim poziomie od kilku lat; Niewystarczająca infrastruktura rekreacyjno-sportowa i wypoczynkowa na terenie miasta; Małe zaplecze placówek bibliotecznych, księgozbiór na średnim poziomie i brak tendencji zwyżkowych w tym zakresie. ZIDENTYFIKOWANE POTENCJAŁY
S t r o n a 45 STAN I JAKOŚĆ ŚRODOWISKA W MIEŚCIE JORDANÓW Ze względu na swoje położenie, Jordanów zalicza się do miejscowości o charakterze turystycznym. Miasto stanowi dogodny punkt wyjściowy w blisko umiejscowione pasma górskie. W niewielkiej odległości znajduje się m. in. Babiogórski Park Narodowy. Cenną atrakcją turystyczno-przyrodniczą jest góra Przykrzec z atrakcyjnymi punktami widokowymi na dolina Skawy, Beskid Wyspowy, Gorce, Tatry i Pasmo Babiogórskie. Miejsca te są dobrze skomunikowane z miastem. Jeśli chodzi o komunikację i połączenia zewnętrzne i wewnętrzne to przez miasto Jordanów przebiegają sieci dróg: Droga krajowa nr 28 Wadowice Sucha Beskidzka Jordanów Mszana Dolna Nowy Sącz Jasło Krosno Sanok Przemyśl o długości 5,5 km, która krzyżuje się z drogą krajową E7 Kraków Myślenice Chyżne granica państwa, zapewniając komunikację z jednostkami na obszarze powiatu, województwa, a także ze Słowacją. Powiązania zewnętrzne zapewnia także mieszkańcom linia kolejowa Kraków - Sucha Beskidzka - Chabówka - Zakopane ze stacją kolejową zlokalizowaną w obszarze miasta. Jordanów prowadzi aktywną politykę związaną z ochroną środowiska m.in. wdrażając Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Miasta Jordanowa 2015-2020 z horyzontem długoterminowym do 2030 roku. Na obszarze Jordanowa dominują gleby o średnich klasach bonitacyjnych. Krótki okres wegetacji około 190 dni ogranicza możliwości produkcji rolnej. Użytki rolne zajmują 56,3 %. Lasy i zadrzewienia zajmują powierzchnię ok. 34% powierzchni miasta. Wykres 31. Powierzchnia miasta Jordanów według kierunków wykorzystania w 2014 roku 1 ha; 0,05% 26 ha; 1,2% 229 ha; 10,9% 7 ha; 0,33% użytki rolne razem grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem grunty pod wodami razem 725 ha; 34,5% 1115 ha; 53,0% grunty zabudowane i zurbanizowane razem nieużytki tereny różne Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Według danych Banku Danych Lokalnych GUS, 37,7% ogółu mieszkańców miasta Jordanów korzystało w 2014 roku z oczyszczalni ścieków, co było wynikiem wyższym od średniej powiatowej (31,8%) oraz średniej wojewódzkiej (62,7%). Wskaźnik ten był jednocześnie niższy od notowanych przez większość analizowanych jednostek grupy porównawczej.
S t r o n a 46 Wykres 32. Odsetek ludności korzystający z oczyszczalni ścieków w jednostkach grupy porównawczej w 2014 roku 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% 62,7% 51,2% 53,8% 64,3% 76,1% 85,4% 31,8% 37,7% 81,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Analiza przestrzenna poziomu zanieczyszczenia pyłami PM10 M1 i M2 na terenie miasta Jordanów wykazuje, że największa koncentracja emisji szkodliwych substancji na terenie miasta obserwowalna jest w okolicach rynku oraz głównych ulic, szczególnie ulicy Generała Maczka, Kolejowej oraz Józefa Piłsudskiego.
S t r o n a 47 Rysunek 15. Poziom zanieczyszczenia pyłem PM10 M1 na terenie miasta Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów
S t r o n a 48 Rysunek 16. Poziom zanieczyszczenia pyłem PM10 M2 na terenie miasta Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów Zastosowanie bioenergii jest jednym z najczęściej wymienianych rozwiązań problemu zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Instalacje solarne zlokalizowane w dużej ilości na terenie miasta Jordanów najczęściej znajdują zastosowanie w podgrzewaniu wody użytkowej. Poprawne użytkowanie systemu pozwala zaoszczędzić rocznie nawet do 60 % energii jakie zużywa średnio gospodarstwo domowe. Analizy przestrzenne wskaźnika wykazują, że najmniejsza liczba tego typu instalacji znajduje się w południowo wschodniej części miasta, na południe od ulicy Józefa Piłsudzkiego. Niski wskaźnik występowania instalacji solarnych prezentują również obszary: Jąkałówka, Brzeźniówka oraz malejowa Dolna.
S t r o n a 49 Rysunek 17. Gęstość instalacji solarnych w mieście Jordanów w 2015 ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY ZIDENTYFIKOWANE POTENCJAŁY Wciąż niedostateczny dostęp do oczyszczalni ścieków; Braki w zakresie infrastruktury ochrony środowiska, wpływające negatywnie na jakość życia mieszkańców; Niewystarczająca świadomość ekologiczna mieszkańców miasta i związane z tym zachowania szkodliwe dla środowiska. Walory przyrodniczo-krajobrazowe jako potencjał dla rozwoju społecznogospodarczego oraz oferty czasu wolnego (w tym komercyjnej);
S t r o n a 50 SFERA TECHNICZNA Istotnym wskaźnikiem technicznym, mającym jednocześnie kluczowe znaczenie dla badania jakości życia mieszkańców mogą być także warunki mieszkaniowe. Mieszkanie jest bowiem najważniejszą częścią majątku gospodarstwa domowego jego stan i wyposażenie w dużej mierze świadczą o pozycji majątkowej, poziomie osiąganych dochodów i stanie zamożności. W okresie objętym analizą odnotowano spadek wskaźnika nowych mieszkań oddanych do użytku w mieście Jordanów - z mieszkań w 2009 roku do mieszkań w 2014 roku (28 w roku 2009, 9 w roku 2014). Przeciętna powierzchnia mieszkaniowa w 2014 roku wynosiła 82,4 m 2, co w przeliczeniu na osobę dawało wówczas 27,4 m 2. Tabela 4. Zasoby mieszkaniowe miasta Jordanów na tle kraju, województwa, powiatu suskiego i jednostek grupy porównawczej w 2009 i 2014 roku Jednostka terytorialna Przeciętna powierzchnia użytkowa [m 2 ] mieszkania na mieszkańca 2014 2014 POLSKA 73,4 26,7 Województwo Małopolskie 77,6 26,1 Biecz - miasto 23,7 79,1 Mszana Dolna 25,9 88,9 Grybów 22,8 73,7 Chełmek 23,4 65,5 Zator 25,4 88,3 Powiat suski 26,5 90,7 Maków Podhalański - miasto 27,4 82,4 Jordanów 28,9 83,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS
S t r o n a 51 Tabela 5. Zaopatrzenie mieszkań w podstawowe instalacje techniczno-sanitarne w mieście Jordanów oraz jednostkach grupy porównawczej w 2014 roku Jednostka terytorialna Odsetek mieszkań zaopatrzonych w: wodociąg kanalizację gaz sieciowy POLSKA 96,7% 59,8% 59,8% Województwo Małopolskie 80,5% 59,8% 62,5% Biecz - miasto 49,6% 63,7% 84,0% Mszana Dolna 53,0% 57,0% 74,9% Grybów 48,3% 57,0% 73,8% Chełmek 100,0% 78,9% 73,6% Zator 97,2% 89,6% 84,1% Powiat suski 37,9% 30,6% 3,7% Maków Podhalański - miasto 47,9% 83,6% 3,8% Jordanów 81,1,% 46,0% 1,1% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Poziom rozwoju usług z zakresu infrastruktury komunalnej i technicznej stanowi determinantę atrakcyjności osadniczej i inwestycyjnej miasta, wpływając na warunki życia, pracy i wypoczynku oraz lokowania inwestycji. Wskazuje również na poziom świadomości ekologicznej i zaawansowania ochrony środowiska naturalnego. Stan gospodarki komunalnej zdiagnozowano poprzez zbadanie odsetka mieszkańców, którzy mają zapewniony dostęp do podstawowych sieci komunalnych wodociągu, kanalizacji i sieci gazowej. Miasto Jordanów cechuje jeden z wyższych odsetków ludności korzystającej z instalacji wodociągowej (81,1%) - jest on wprawdzie niższy zarówno od średniej dla całego województwa małopolskiego (96,7%) ale zdecydowanie wyższy od średniej dla powiatu suskiego (37,9%) i jednocześnie jeden z korzystniejszych w gminach grupy porównawczej. Zdecydowanie niższy jest poziom dostępności instalacji kanalizacyjnej (59,8%). Wykres 33. Korzystający z instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w ludności ogółem w jednostkach grupy porównawczej w 2014 roku [%] 120,0% 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% 100,0% 97,2% 80,5% 84,0% 84,1% 74,9% 73,8% 73,6% 81,1% 62,5% 49,6% 53,0% 48,3% 47,9% 59,8% 63,7% 57,0% 57,0% 78,9% 89,6% 37,9% 83,6% 46,0% 30,6% 3,7% 1,1% 3,8% wodociąg kanalizacja gaz Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS
S t r o n a 52 Analiza przestrzenna zarówno dostępu do instalacji wodociągowej, jak i kanalizacyjnej, wskazuje na duże braki w zakresie tych wskaźników. Dostępu do wodociągu nie ma mają mieszkańcy okolic ulicy 3 Maja oraz prawie cała południowa część miasta. Zakres dostępności instalacji kanalizacyjnej prezentuje się jeszcze gorzej. Przyłącza nie posiadają nawet główne ulice miasta (rejon między ulicą 3 Maja, a Kolejową, dorzecza Skawy, tereny przylegające do ulicy Józefa Piłsudskiego, osiedle na północ od rynku oraz obszary oddalone na północ od ulicy Generała Maczka). Rysunek 17. Odsetek mieszkańców miasta Jordanów posiadających przyłącza do instalacji wodociągowej rozkład przestrzenny Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów
S t r o n a 53 Rysunek 18. Odsetek mieszkańców miasta Jordanów posiadających przyłącza do instalacji kanalizacyjnej rozkład przestrzenny Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta Jordanów ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY Braki w zakresie skanalizowania miasta (potrzeba uzupełnienia/modernizacji kanalizacji, sięgacze; doskonalenie współpracy z przedsiębiorstwem komunalnym); Marginalny odsetek osób korzystających z instalacji gazowej. ZIDENTYFIKOWANE POTENCJAŁY Wysoki poziom dostępu do sieci wodociągowej i dostęp do sieci kanalizacyjnej na średnim poziomie.