Analiza struktury własności i sposobu użytkowania gruntów w województwie śląskim w 2011 roku Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego Wydział Geodezji, Kartografii i Gospodarki Nieruchomościami maj 2011 roku
SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE........ 4 1. Wstęp..... 5 2. Podstawowe pojęcia.......6 II. STAN EWIDENCJI GRUNTÓW I BUDYNKÓW W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM.....7 1. Mapa administracyjna województwa śląskiego.......8 2. Zestawienie powierzchni powiatów wg stanu na dzień 01.01.2011 r.. 9 3. Ogólne dane o województwie śląskim 10 4. Zmiany struktury ewidencji gruntów i budynków w województwie śląskim 10 5. Liczba działek ewidencyjnych w powiatach województwa śląskiego 11 6. Liczba działek ewidencyjnych w miastach na prawach powiatu województwa śląskiego 11 7. Zestawienie miast i powiatów wg liczby działek.... 12 8. Zestawienie miast i powiatów wg średniej powierzchni działek.12 III. STRUKTURA ZMIAN WŁASNOŚCI GRUNTÓW......13 1. Podział grup rejestrowych.14 2. Udział grup rejestrowych w powierzchni województwa śląskiego na dzień 1 stycznia 2011 r....15 3. Struktura gruntów w województwie śląskim (stan na 01.01.2011 r.). 15 4. Struktura gruntów w województwie śląskim (stan na 01.01.2006 r.). 16 5. Struktura gruntów w województwie śląskim (stan na 01.01.2002 r.). 16 6. Struktura gruntów Skarbu Państwa w latach 2002, 2006 i 2011..17 7. Struktura gruntów Województw w latach 2002, 2006 i 2011..17 8. Struktura gruntów Powiatów w latach 2002, 2006 i 2011....18 9. Struktura gruntów Gmin w latach 2002, 2006 i 2011.18 10. Struktura gruntów Osób fizycznych w latach 2002, 2006 i 2011..19 11. Struktura gruntów Wspólnot gruntowych w latach 2002, 2006 i 2011.....19 12. Struktura gruntów Spółdzielni w latach 2002, 2006 i 2011...20 13. Struktura gruntów Spółek prawa handlowego w latach 2002, 2006 i 2011.20 14. Struktura gruntów Kościołów i związków wyznaniowych w latach 2002, 2006 i 2011... 21 15. Struktura zmian własności użytków rolnych w latach 2002, 2006 i 2011...21 16. Struktura zmian własności gruntów leśnych w latach 2002, 2006 i 2011.22 17. Struktura zmian własności gruntów zabudowanych w latach 2002, 2006 i 2011..22 18. Struktura zmian własności dróg w latach 2002, 2006 i 2011.23 19. Struktura zmian własności nieużytków w latach 2002, 2006 i 2011..23 20. Udział gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa 24 21. Udział gruntów stanowiących własność Województw...... 25 22. Udział gruntów stanowiących własność Powiatów.....26 23. Udział gruntów stanowiących własność Gmin........27 24. Udział gruntów stanowiących własność Osób fizycznych...... 28 25. Udział gruntów stanowiących własność Wspólnot gruntowych....29 26. Udział gruntów stanowiących własność Spółdzielni...... 30 27. Udział gruntów stanowiących własność Spółek prawa handlowego........31 28. Udział gruntów stanowiących własność Kościołów i związków wyznaniowych.....32 IV. STRUKTURA ZMIAN SPOSOBU UŻYTKOWANIA GRUNTÓW...33 1. Podział użytków gruntowych.34 2. Struktura użytków gruntowych w województwie śląskim w 2011 roku 37 3. Struktura użytków gruntowych w województwie śląskim w 2006 roku 38 4. Struktura użytków gruntowych w województwie śląskim w 2002 roku 38 5. Struktura użytków rolnych w latach 2002, 2006 i 2011 39 2
6. Struktura użytków gruntów leśnych w latach 2002, 2006 i 2011 39 7. Struktura gruntów zabudowanych w latach 2002, 2006 i 2011.. 40 8. Struktura gruntów pozostałych w latach 2002, 2006 i 2011.. 40 9. Udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni powiatu........41 10. Udział gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych w ogólnej powierzchni powiatu..42 11. Udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w ogólnej powierzchni powiatu...43 12. Udział gruntów pod wodami w ogólnej powierzchni powiatu.... 44 13. Udział użytków ekologicznych w ogólnej powierzchni powiatu....45 14. Udział nieużytków w ogólnej powierzchni powiatu.46 15. Udział terenów różnych w ogólnej powierzchni powiatu...47 V. STRUKTURA GRUNTÓW UŻYTKOWANYCH ROLNICZO....48 1. Zmiany w strukturze gruntów użytkowanych rolniczo w latach 2002, 2006 i 2011..49 2. Struktura gruntów Agencji Własności Rolnej SP w latach 2002,2006 i 2011... 50 3. Struktura gruntów Państwowych Gospodarstw Leśnych LP w latach 2002,2006 i 2011... 50 4. Struktura gruntów Osób fizycznych w latach 2002,2006 i 2011.....51 5. Struktura gruntów Rolniczych spółdzielni produkcyjnych w latach 2002,2006 i 2011....51 6. Udział gruntów AWRSP w ogólnej powierzchni powiatu........52 7. Udział gruntów PGLLP w ogólnej powierzchni powiatu.53 8. Udział gruntów Osób fizycznych w ogólnej powierzchni powiatu...54 9. Udział gruntów Rolniczych spółdzielni produkcyjnych w ogólnej powierzchni powiatu....55 VI. ANALIZY AGRARNE NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH GMIN 56 1. Struktura użytków rolnych w obrębach wybranych gmin..58 2. Struktura gruntów ornych w obrębach wybranych gmin......59 3. Struktura gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych w obrębach wybranych gmin...60 4. Struktura gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w obrębach wybranych gmin....61 5. Średnia powierzchnia gospodarstw indywidualnych w obrębach wybranych gmin.62 6. Średnia liczba działek w gospodarstwach w obrębach wybranych gmin...63 7. Średnia wielkość działek w obrębach wybranych gmin.64 8. Zapotrzebowanie na prace scaleniowe w obrębach wybranych gmin 65 9. Występowanie rowów melioracji szczegółowych wymagających konserwacji. 66 10. Występowanie dróg transportu rolnego wymagających przebudowy lub modernizacji 67 11. Zapotrzebowanie na prace urządzeniowo-rolne w obrębach wybranych gmin...68 VII. PODSUMOWANIE. 69 3
ROZDZIAŁ I WPROWADZENIE 4
WSTĘP Przedstawiamy kolejne opracowanie, stanowiące kontynuację wydawanych przez Wydział Geodezji, Kartografii i Gospodarki Nieruchomościami Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego analiz z zakresu struktury własności i sposobów użytkowania gruntów w województwie śląskim obejmujących tym razem lata 2002, 2006 i 2011. Realizując zadania Marszałka Województwa w zakresie art. 7c ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 193 poz. 1287 z późn. zm.) obejmujące: - analizę zmian w strukturze agrarnej oraz programowanie i koordynacja prac urządzeniowo-rolnych, - monitorowanie zmian w sposobie użytkowania gruntów oraz ich bonitacji, - sporządzanie wojewódzkich zestawień zbiorczych danych objętych ewidencją gruntów i budynków w oparciu o wojewódzkie zestawienia zbiorcze danych objętych ewidencją gruntów i budynków wg stanu na dzień 1 stycznia 2002, 2006 i 2011 roku opracowano przedstawione wykresy oraz kartogramy. Zakres niniejszego opracowania jest niezwykle szeroki i aktualny. Obejmuje problematykę kompleksowego gospodarowania przestrzenią, począwszy od zmian struktury własności i sposobów użytkowania gruntów i budynków aż po szczegółowe analizy w zakresie rolniczej przestrzeni produkcyjnej na podstawie Programów prac urządzeniowo-rolnych opracowanych dla wybranych gmin województwa śląskiego. Celem opracowania jest przedstawienie wieloletnich badań i analiz, które mogą posłużyć do zdiagnozowania kierunków i zmian w strukturze agrarnej jakie niewątpliwie zachodziły na przestrzeni ostatniej dekady na terenie województwa śląskiego. Mamy nadzieję, że niniejsze opracowanie będzie przydatne zarówno poszczególnym osobą, jak i instytucją zajmującym się szeroko pojętą problematyką przemian strukturalnych. 5
PODSTAWOWE POJĘCIA Zdefiniowane podstawowe pojęcia występujące w niniejszym opracowaniu: Budynek obiekt budowlany, trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych, posiadający fundamenty i dach. Działka ciągły obszar gruntu, położony w granicach jednego obrębu, jednorodny pod względem prawnym, wydzielony z otoczenia za pomocą linii granicznych. Ewidencja gruntów i budynków jednolity dla kraju, systematycznie aktualizowany zbiór informacji o gruntach, budynkach i lokalach, ich właścicielach oraz innych osobach fizycznych lub prawnych władających tymi gruntami, budynkami i lokalami. Grupy rejestrowe odpowiednio posegregowane i zebrane według określonych zasad jednostki rejestrowe gruntów, budynków i lokali. Dla celów ewidencji gruntów i budynków, właścicieli nieruchomości i władających, dzieli się na 15 grup rejestrowych. Jednostka ewidencyjna obszar gruntów położonych w granicach administracyjnych gminy, a w przypadku gdy w skład gminy wchodzi miejscowość o statusie miasta - również w granicach administracyjnych miasta. Nieruchomość lokalowa lokal mieszkalny lub użytkowy, w tym także garaż będący częścią składową budynku, stanowiący odrębną własność. Obręb jednostka powierzchniowa podziału kraju wyodrębniona dla celów ewidencji gruntów i budynków, której granice powinny być zgodne z granicami wsi i sołectw, natomiast na obszarach miast z granicami dzielnic i w miarę możliwości pokrywać się z granicami osiedli i zespołów urbanistycznych oraz naturalnymi granicami wyznaczonymi w szczególności przez cieki, ulice, linie kolejowe i inne obiekty fizjograficzne. Powierzchnia ewidencyjna powierzchnia wynikająca z ewidencji gruntów i budynków. Powierzchnia geodezyjna powierzchnia jednostek podziału terytorialnego państwa według państwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podziału terytorialnego państwa. Struktura agrarna ogół najszerzej pojętych warunków w jakich przebiega produkcja rolnicza i zbyt jej produktów. Struktura użytkowania gruntów udział powierzchni poszczególnych użytków gruntowych w ogólnej powierzchni gruntów na danym obszarze. Struktura użytków rolnych udział powierzchni poszczególnych użytków rolnych w ogólnej powierzchni tych użytków. Struktura władania gruntami udział poszczególnych form władania w ogólnej powierzchni gruntów. Użytek gruntowy część powierzchni ziemi użytkowany w sposób jednolity. Użytki rolne wszystkie tereny w obrębie gospodarstwa rolnego lub danego regionu wykorzystywane do produkcji roślinnej, ogrodniczej lub zwierzęcej. Zbiorcze zestawienie gruntów opracowany w ramach Zestawień zbiorczych danych objętych ewidencją gruntów i budynków spis danych o ogólnej powierzchni i wartości gruntów wchodzących w skład poszczególnych jednostek rejestrowych, z podziałem na użytki gruntowe. Opracowane na podstawie wykazów gruntów, wg stanu na dzień 1 stycznia każdego roku, zachowujące formę i zakres treści tych wykazów. 6
ROZDZIAŁ II STAN EWIDENCJI GRUNTÓW I BUDYNKÓW W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM 7
8
ZESTAWIENIE POWIERZCHNI POWIATÓW WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO (wg stanu na dzień 01.01.2011 r.) Lp. Powiat/Miasto na prawach powiatu Symbol teryt. GUS Powierzchnia ewidencyjna [ha] Powierzchnia geodezyjna [ha] 1 będziński 2401 36 431 36 413 2 bielski 2402 45 801 45 864 3 cieszyński 2403 72 959 73 029 4 częstochowski 2404 152 167 152 205 5 gliwicki 2405 66 412 66 437 6 kłobucki 2406 88 873 88 859 7 lubliniecki 2407 81 821 82 225 8 mikołowski 2408 23 262 23 306 9 myszkowski 2409 47 934 47 925 10 pszczyński 2410 47 115 47 120 11 raciborski 2411 54 127 54 376 12 rybnicki 2412 22 562 22 364 13 tarnogórski 2413 64 171 64 419 14 bieruńsko-lędziński 2414 15 794 15 815 15 wodzisławski 2415 28 696 28 675 16 zawierciański 2416 100 300 100 223 17 żywiecki 2417 104 131 104 006 18 m. Bielsko-Biała 2461 12 437 12 451 19 m. Bytom 2462 6 929 6 944 20 m. Chorzów 2463 3 325 3 324 21 m. Częstochowa 2464 15 970 15 971 22 m. Dąbrowa Górnicza 2465 18 916 18 873 23 m. Gliwice 2466 13 354 13 388 24 m. Jastrzębie Zdrój 2467 8 521 8 533 25 m. Jaworzno 2468 15 226 15 259 26 m. Katowice 2469 16 423 16 464 27 m. Mysłowice 2470 6 596 6 562 28 m. Piekary Śląskie 2471 3 999 3 998 29 m. Ruda Śląska 2472 7 758 7 773 30 m. Rybnik 2473 14 840 14 836 31 m. Siemianowice Śląskie 2474 2 566 2 550 32 m. Sosnowiec 2475 9 098 9 106 33 m. Świętochłowice 2476 1 330 1 331 34 m. Tychy 2477 8 095 8 181 35 m. Zabrze 2478 8 015 8 040 36 m. Żory 2479 6 454 6 464 Województwo Śląskie 24 1 232 408 1 233 309 9
Ogólne dane o województwie śląskim (wg stanu na dzień 01.01.2011 r.) Liczba jednostek ewidencyjnych Liczba obrębów ewidencyjnych Miasta Tereny wiejskie Ogółem 71 118 189 1 102 1 084 2 186 Liczba działek ewidencyjnych 1 383 700 1 841 671 3 225 371 Powierzchnia ewidencyjna w ha 378 834 853 574 1 232 408 Powierzchnia geodezyjna w ha 379 022 854 287 1 233 309 Szacunkowa liczba budynków 924 988 691 286 1 616 274 Szacunkowa liczba nieruchomości lokalowych 510 842 51 164 562 006 Liczba gmin, którym starosta powierzył prowadzenie ewidencji gruntów i budynków 4 0 4 Zmiany struktury ewidencji gruntów i budynków w województwie śląskim 3225371 3 500 000 3 000 000 2 500 000 1616274 2 000 000 1232408 1233309 1 500 000 1 000 000 500 000 0 Liczba jednostek ewidencyjnych 189 2186 562006 Stan na dzień 01.01.2010 r. 187 2189 3192401 1229282 1233309 1586722 613674 187 2186 3176925 1232620 1233297 1290716 507095 Stan na dzień 01.01.2009 r. Liczba obrębów ewidencyjnych Liczba działek ewidencyjnych Powierzchnia ewidencyjna w [ha] Powierzchnia geodezyjna w [ha] Szacunkowa liczba budynków Szacunkowa liczba nieruchomości lokalowych Stan na dzień 01.01.2011 r. 10
Liczba działek ewidencyjnych w powiatach województwa śląskiego 465180 500 000 450 000 400 000 350 000 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 0 Powiat będziński 174703 174610 124558 Powiat bielski Powiat cieszyński Powiat częstochowski 277167 Powiat gliwicki 92958 Powiat kłobucki 135336 Powiat lubliniecki Powiat mikołowski 88159 62460 Powiat myszkowski 133834 Powiat pszczyński Powiat raciborski 86708 91876 Powiat rybnicki 56119 Powiat tarnogórski 105374 Powiat bieruńsko-lędziński 53650 Powiat wodzisławski 114416 Powiat zawierciański 219733 Powiat żywiecki Stan na dzień 01.01.2011 r. Stan na dzień 01.01.2010 r. Stan na dzień 01.01.2009 r. Liczba działek ewidencyjnych w miastach na prawach powiatu województwa śląskiego 80 000 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 70532 39302 16051 71200 58060 50384 40120 29555 74122 34171 30429 22413 64309 49790 45405 28151 22282 13439 8815 20 000 10 000 0 Stan na dzień 01.01.2011 r. Stan na dzień 01.01.2010 r. Stan na dzień 01.01.2009 r. Bielsko-Biała Bytom Chorzów Częstochowa Dąbrowa Górnicza Gliwice Jastrzębie-Zdrój Jaworzno Katowice Mysłowice Piekary Śląskie Ruda Śląska Rybnik Siemianowice Śląskie Sosnowiec Świętochłowice Tychy Zabrze Żory 11
Zestawienie miast i powiatów wg liczby działek (stan na ndzień 01.01.2011 r.) 500000 450000 400000 350000 300000 250000 200000 150000 100000 50000 0 Świętochłowice Siemianowice Śląskie Chorzów 1,00 ha 0,90 ha 0,80 ha 0,70 ha 0,60 ha 0,50 ha 0,40 ha 0,30 ha 0,20 ha 0,10 ha 0,00 ha Żory Piekary Śląskie Tychy Jastrzębie-Zdrój Mysłowice Ruda Śląska Bytom Gliwice Zabrze Sosnowiec Jaworzno Powiat bieruńsko-lędziński Powiat rybnicki Dąbrowa Górnicza Powiat mikołowski Rybnik Bielsko-Biała Częstochowa Katowice Powiat pszczyński Powiat lubliniecki Powiat raciborski Powiat gliwicki Powiat tarnogórski Powiat wodzisławski Powiat będziński Powiat myszkowski Powiat kłobucki Powiat cieszyński Powiat bielski Powiat zawierciański Powiat częstochowski Powiat żywiecki Zestwienie miast i powiatów wg średniej powierzchni działek (stan na dzień 01.01.2011 r.) Świętochłowice Bytom Bielsko-Biała Zabrze Piekary Śląskie Sosnowiec Siemianowice Śląskie Chorzów Mysłowice Katowice Powiat żywiecki Częstochowa Ruda Śląska Rybnik Powiat wodzisławski Powiat bielski Tychy Jastrzębie-Zdrój Żory Powiat będziński Powiat bieruńsko-lędziński Jaworzno Dąbrowa Górnicza Gliwice Powiat myszkowski Powiat mikołowski Powiat rybnicki Powiat cieszyński Powiat zawierciański Powiat pszczyński Powiat częstochowski Powiat raciborski Powiat tarnogórski Powiat kłobucki Powiat gliwicki Powiat lubliniecki 12
ROZDZIAŁ III STRUKTURA ZMIAN WŁASNOŚCI GRUNTÓW 13
PODZIAŁ GRUP REJESTROWYCH Obecnie obowiązujący podział na grupy rejestrowe został wprowadzony do ewidencji gruntów i budynków rozporządzeniem z dnia 29 marca 2001 r. Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. z 2001 r. Nr 38, poz. 454). Podział grup rejestrowych - właścicieli nieruchomości i władających (zwanych podmiotami ewidencyjnymi ): 1) grupa 1 - Skarb Państwa, jeżeli nie występuje w zbiegu z użytkownikami wieczystymi, 2) grupa 2 - Skarb Państwa, jeżeli występuje w zbiegu z użytkownikami wieczystymi, 3) grupa 3 - jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe osoby prawne, 4) grupa 4 - gminy i związki międzygminne, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi, 5) grupa 5 - gminy i związki międzygminne, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi, 6) grupa 6 - jednoosobowe spółki jednostek samorządu terytorialnego i inne osoby prawne, których organami założycielskimi są organy samorządu terytorialnego, 7) grupa 7 - osoby fizyczne, 8) grupa 8 - spółdzielnie, 9) grupa 9 - kościoły i związki wyznaniowe, 10) grupa 10 - wspólnoty gruntowe, 11) grupa 11 - powiaty i związki powiatów, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi, 12) grupa 12 - powiaty i związki powiatów, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi, 13) grupa 13 - województwa, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi, 14) grupa 14 - województwa, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi, 15) grupa 15 - spółki prawa handlowego i inne podmioty ewidencyjne nie wymienione w pkt 1-14. Na potrzeby niniejszego opracowania zastosowano następujący podział podmiotów ewidencyjnych, który powstał z połączenia poszczególnych grup rejestrowych: 1) Skarb Państwa powstała z zsumowania gruntów grup rejestrowych nr: 1, 2 i 3, gruntów których właścicielem jest Skarb Państwa, niezależnie od sposobu ich władania, 2) Gminy powstała z zsumowania gruntów grup rejestrowych nr: 4, 5 i 6, gruntów których właścicielem są gminy, niezależnie od sposobu ich władania, 3) Osoby fizyczne odpowiadająca grupie rejestrowej nr 7, 4) Spółdzielnie odpowiadająca grupie rejestrowej nr 8, 5) Kościoły i związki wyznaniowe odpowiadająca grupie rejestrowej nr 9, 6) Wspólnoty gruntowe odpowiadająca grupie rejestrowej nr 10, 7) Powiaty powstała z zsumowania gruntów grup rejestrowych nr: 11 i 12, gruntów, których właścicielem są powiaty, niezależnie od sposobu ich władania, 8) Województwa powstała z zsumowania gruntów grup rejestrowych nr: 13 i 14, gruntów których właścicielem jest województwo, niezależnie od sposobu ich władania, 9) Spółki prawa handlowego i inne podmioty odpowiadająca grupie rejestrowej nr 15. 14
Nr Grupy GR 1 Udział grup rejestrowych w powierzchni województwa śląskiego na dzień 1 stycznia 2011. Nazwa Grupy Rejestrowej Skarb Państwa, jeżeli nie występuje w zbiegu z użytkownikami wieczystymi Powierzchnia [ha] 431 089 GR 2 Skarb Państwa, jeżeli występuje w zbiegu z użytkownikami wieczystymi 35 503 GR 3 GR 4 GR 5 GR 6 Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe osoby prawne Gminy i związki międzygminne, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi Gminy i związki międzygminne, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi Jednoosobowe spółki jednostek samorządu terytorialnego i inne osoby prawne, których organami założycielskimi są organy samorządu terytorialnego 1 620 64 190 8 310 927 46 8212 73 427 GR 7 Osoby fizyczne 641 953 641 953 GR 8 Spółdzielnie 11 588 11 588 GR 9 Kościoły i związki wyznaniowe 6 883 6 883 GR 10 Wspólnoty gruntowe 8 867 8 867 GR 11 Powiaty i związki powiatów, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi 2 800 GR 12 Powiaty i związki powiatów, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi 40 GR 13 Województwa, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi 1 454 GR 14 Województwa, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi 472 2 840 1 926 GR 15 Spółki prawa handlowego i inne podmioty ewidencyjne nie wymienione w grupach 1-14 16 712 16 712 Struktura własności gruntów w województwie śląskim (stan na dzień 01.01.2011 r.) Gminy 5,96% Skarb Państwa 37,99% Osoby fizyczne 52,09% Spółki prawa handlowego i inne podmioty 1,36% Województwa 0,16% Powiaty 0,23% Spółdzielnie 0,94% Kościoły i związki wyznaniowe 0,56% Wspólnoty gruntowe 0,72% 15
Struktura własności gruntów w województwie śląskim (stan na dzień 01.01.2006 r.) Gminy 5,68% Skarb Państwa 39,30% Spółki prawa handlowego i inne podmioty 1,11% Województwa 0,10% Powiaty 0,19% Spółdzielnie 1,06% Kościoły i związki wyznaniowe 0,44% Wspólnoty gruntowe 0,77% Osoby fizyczne 51,35% Struktura własności gruntów w województwie śląskim (stan na dzień 01.01.2002 r.) Gminy 5,08% Skarb Państwa 39,49% Osoby fizyczne 50,95% Spółki prawa handlowego i inne podmioty 1,89% Województwa 0,04% Powiaty 0,11% Spółdzielnie 1,33% Kościoły i związki wyznaniowe 0,41% Wspólnoty gruntowe 0,71% 16
Struktura gruntów Skarbu Państwa w latach 2002, 2006 i 2011 322045 350 000 ha 300 000 ha 250 000 ha 200 000 ha 150 000 ha 65783 55005 100 000 ha 16038 271 5791 3279 2011 50 000 ha 0 ha Użytki rolne 81217 319561 57284 15954 308 6285 4174 94562 301964 57930 16378 158 6902 6572 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami Użytki ekologiczne Nieużytki Tereny różne 2002 2006 Struktura gruntów Województw w latach 2002, 2006 i 2011 1187 1 200 ha 1 000 ha 800 ha 600 ha 216 347 400 ha 200 ha 0 ha Użytki rolne 110 59 0 7 215 94 533 59 0 12 353 75 22 243 98 0 4 24 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami Użytki ekologiczne Nieużytki Tereny różne 2002 2006 2011 17
Struktura gruntów Powiatów w latach 2002, 2006 i 2011 2009 2 500 ha 2 000 ha 1 500 ha 712 1 000 ha 500 ha 0 ha Użytki rolne 100 1 0 7 11 728 115 1430 16 0 29 14 420 73 812 36 0 16 14 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami Użytki ekologiczne Nieużytki Tereny różne 2002 2006 2011 Struktura gruntów Gmin w latach 2002, 2006 i 2011 37617 40 000 ha 35 000 ha 24141 30 000 ha 25 000 ha 20 000 ha 15 000 ha 10 000 ha 5 000 ha 0 ha Użytki rolne 6657 1307 89 24702 6024 34182 1189 62 2882 984 22291 5720 29120 1101 27 2987 1108 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami Użytki ekologiczne Nieużytki 2783 Tereny różne 833 2002 2006 2011 18
Struktura gruntów Osób fizycznych w latach 2002, 2006 i 2011 520251 600 000 ha 500 000 ha 400 000 ha 300 000 ha 200 000 ha 100 000 ha 0 ha Użytki rolne 72212 43320 613 42 5227 288 523908 70308 32879 730 11 5223 340 530405 70263 17494 1220 13 5295 420 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami Użytki ekologiczne Nieużytki Tereny różne 2002 2006 2011 Struktura gruntów Wspólnot gruntowych w latach 2002, 2006 i 2011 6886 8 000 ha 7 000 ha 6 000 ha 5 000 ha 4 000 ha 3 000 ha 2 000 ha 1 000 ha 0 ha Użytki rolne 1270 262 27 0 1558 7356 84 31 0 400 14 1596 6595 80 28 0 401 7 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami 408 Użytki ekologiczne Nieużytki Tereny różne 14 2002 2006 2011 19
Struktura gruntów Spółdzielni w latach 2002, 2006 i 2011 16 000 ha 10500 14 000 ha 12 000 ha 10 000 ha 8 000 ha 6 000 ha 4 000 ha 2 000 ha 0 ha Użytki rolne 381 457 116 0 114 20 12018 470 367 110 0 142 28 14851 546 363 309 0 161 28 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami Użytki ekologiczne Nieużytki Tereny różne 2002 2006 2011 Struktura gruntów Spółek prawa handlowego i innych podmiotów w latach 2002, 2006 i 2011 12 000 ha 9568 10 000 ha 8 000 ha 5062 6 000 ha 4 000 ha 2 000 ha 0 ha Użytki rolne 1340 69 11 360 302 7263 1767 3971 56 1 408 210 6323 11706 4156 432 2 351 202 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami Użytki ekologiczne Nieużytki Tereny różne 2002 2006 2011 20
Struktura gruntów Kościołów i związków wyznaniowych w latach 2002, 2006 i 2011 4453 4 500 ha 4 000 ha 3 500 ha 3 000 ha 1689 2 500 ha 2 000 ha 1 500 ha 1 000 ha 500 ha 0 ha Użytki rolne 529 9 0 90 113 3175 500 1430 6 0 92 196 3110 499 1061 14 0 102 244 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami Użytki ekologiczne Nieużytki Tereny różne 2002 2006 2011 Struktura zmian własności użytków rolnych w latach 2002, 2006 i 2011 520251 600 000 ha 500 000 ha 400 000 ha 300 000 ha 200 000 ha 100 000 ha 0 ha Skarb Państwa 65783 24141 10500 4453 1270 712 216 9568 81217 24702 523908 12018 3175 1558 728 215 2006 7263 94562 22291 530405 14851 3110 1596 420 75 6323 2002 Gminy Osoby fizyczne Spółdzielnie Kościoły i związki wyznaniowe Wspólnoty gruntowe Powiaty Województwa Spółki prawa handlowego i inne podmioty 2011 21
Struktura zmian własności gruntów leśnych w latach 2002, 2006 i 2011 322045 350 000 ha 300 000 ha 250 000 ha 200 000 ha 150 000 ha 72212 100 000 ha 50 000 ha 0 ha Skarb Państwa 6657 381 529 6886 100 110 1340 319561 6024 70308 470 500 7356 115 94 1767 2006 301964 5720 70263 546 499 6595 73 22 11706 2002 Gminy Osoby fizyczne Spółdzielnie Kościoły i związki wyznaniowe Wspólnoty gruntowe Powiaty Województwa Spółki prawa handlowego i inne podmioty 2011 Struktura zmian własności gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w latach 2002, 2006 i 2011 55005 60 000 ha 50 000 ha 37617 43320 40 000 ha 30 000 ha 20 000 ha 10 000 ha 0 ha Skarb Państwa 457 1689 262 2009 1187 57284 34182 32879 367 1430 84 1430 533 3971 2006 57930 29120 17494 363 1061 80 812 243 4156 2002 Gminy Osoby fizyczne Spółdzielnie Kościoły i związki wyznaniowe Wspólnoty gruntowe Powiaty 5062 Województwa Spółki prawa handlowego i inne podmioty 2011 22
Struktura zmiany własności dróg w latach 2002, 2006 i 2011 25 000 ha 19256 16849 20 000 ha 15 000 ha 10 000 ha 5 000 ha 0 ha Skarb Państwa 1965 35 33 27 1433 351 233 21645 15110 2271 52 32 31 964 248 286 21094 13168 2993 79 44 26 525 93 1492 Gminy Osoby fizyczne Spółdzielnie Kościoły i związki wyznaniowe Wspólnoty gruntowe Powiaty Województwa Spółki prawa handlowego i inne podmioty 2002 2006 2011 Struktura zmian własności nieużytków w latach 2002, 2006 i 2011 7 000 ha 5791 5227 6 000 ha 5 000 ha 4 000 ha 2783 3 000 ha 2 000 ha 1 000 ha 0 ha Skarb Państwa 114 90 408 7 7 6285 2882 5223 142 92 400 29 12 2006 408 6902 2987 5295 161 102 401 16 4 351 2002 Gminy Osoby fizyczne Spółdzielnie Kościoły i związki wyznaniowe Wspólnoty gruntowe 360 Powiaty Województwa Spółki prawa handlowego i inne podmioty 2011 23
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW STANOWIĄCYCH WŁASNOŚĆ SKARBU PAŃSTWA 495 000 ha 490 000 ha 485 000 ha 480 000 ha 475 000 ha 470 000 ha 465 000 ha 460 000 ha 455 000 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 24
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW STANOWIĄCYCH WŁASNOŚĆ WOJEWÓDZTW 2 500 ha 2 000 ha 1 500 ha 1 000 ha 500 ha 0 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 25
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW STANOWIĄCYCH WŁASNOŚĆ POWIATÓW 3 000 ha 2 500 ha 2 000 ha 1 500 ha 1 000 ha 500 ha 0 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 26
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW STANOWIĄCYCH WŁASNOŚĆ GMIN 76 000 ha 74 000 ha 72 000 ha 70 000 ha 68 000 ha 66 000 ha 64 000 ha 62 000 ha 60 000 ha 58 000 ha 56 000 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 27
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW STANOWIĄCYCH WŁASNOŚĆ OSÓB FIZYCZNYCH 645 000 ha 640 000 ha 635 000 ha 630 000 ha 625 000 ha 620 000 ha 615 000 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 28
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW STANOWIĄCYCH WŁASNOŚĆ WSPÓLNOT GRUNTOWYCH 9 800 ha 9 600 ha 9 400 ha 9 200 ha 9 000 ha 8 800 ha 8 600 ha 8 400 ha 8 200 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 29
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW STANOWIĄCYCH WŁASNOŚĆ SPÓŁDZIELNI 18 000 ha 16 000 ha 14 000 ha 12 000 ha 10 000 ha 8 000 ha 6 000 ha 4 000 ha 2 000 ha 0 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 30
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW STANOWIĄCYCH WŁASNOŚĆ SPÓŁEK PRAWA HANDLOWEGO 25 000 ha 20 000 ha 15 000 ha 10 000 ha 5 000 ha 0 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 31
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW STANOWIĄCYCH WŁASNOŚĆ KOŚCIOŁÓW I ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH 8 000 ha 7 000 ha 6 000 ha 5 000 ha 4 000 ha 3 000 ha 2 000 ha 1 000 ha 0 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 32
ROZDZIAŁ IV STRUKTURA ZMIAN SPOSOBU UŻYTKOWANIA GRUNTÓW 33
PODZIAŁ UŻYTKÓW GRUNTOWYCH Przyjęty w niniejszym opracowaniu podział użytków gruntowych zgodny z rozporządzeniem z dnia 29 marca 2001 r. Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. z 2001 r. Nr 38, poz. 454). 1. Użytki rolne 1) Grunty orne Do gruntów ornych zalicza się grunty: a) poddane stałej uprawie mechanicznej mającej na celu produkcję ziemiopłodów rolniczych lub ogrodniczych, w tym grunty, na których urządzone zostały ogrody działkowe oraz szklarnie i inspekty, b) nadające się do uprawy, o której mowa pod lit. a), ale zajęte pod plantacje chmielu, wikliny, drzew (np. choinek) oraz szkółki drzew ozdobnych i krzewów, c) ugory, odłogi. 2) Sady Do sadów zalicza się grunty o powierzchni co najmniej 0,1000 ha zasadzone drzewami i krzewami owocowymi o zwartym nasadzeniu (minimum 600 drzew lub 2000 krzewów na 1 ha), szkółki drzew i krzewów owocowych oraz winnice. 3) Łąki trwałe Do łąk trwałych zalicza się grunty pokryte zwartą wieloletnią roślinnością, złożoną z licznych gatunków traw, roślin motylkowych i ziół, tworzących ruń łąkową, systematycznie koszoną, a w rejonach górskich - hale i połoniny z zasady koszone. 4) Pastwiska trwałe Do pastwisk trwałych zalicza się grunty pokryte podobną jak na łąkach roślinnością, z reguły wypasane, a w rejonach górskich - hale i połoniny, które z zasady nie są koszone, lecz wypasane. 5) Grunty rolne zabudowane Do gruntów rolnych zabudowanych zalicza się grunty zajęte pod budynki mieszkalne oraz inne budynki i urządzenia budowlane służące produkcji rolniczej, nie wyłączając produkcji rybnej, oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu (kotłownie, komórki, garaże, szopy, stodoły, wiaty, spichlerze, budynki inwentarskie, place składowe i manewrowe w obrębie zabudowy itp.), a także zajęte pod ogródki przydomowe w gospodarstwach rolnych. 6) Grunty pod stawami Do gruntów pod stawami zalicza się grunty pod zbiornikami wodnymi (z wyjątkiem jezior i zbiorników zaporowych z urządzeniami do regulacji poziomu wód), wyposażonymi w urządzenia hydrotechniczne, nadającymi się do chowu, hodowli i przetrzymywania ryb, obejmujące powierzchnię ogroblowaną wraz z systemem rowów oraz tereny przyległe do stawów i z nimi związane, a należące do obiektu stawowego. 7) Grunty pod rowami Do gruntów pod rowami zalicza się grunty zajęte pod otwarte rowy pełniące funkcje urządzeń melioracji wodnych dla gruntów wykorzystywanych do produkcji rolniczej. 2. Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 1) Lasy Do lasów zalicza się grunty określone jako las w ustawie z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2000 r. Nr 56, poz. 679, Nr 86, poz. 958 i Nr 120, poz. 1268). 2) Grunty zadrzewione i zakrzewione Gruntami zadrzewionymi i zakrzewionymi są grunty porośnięte roślinnością leśną, których pole powierzchni jest mniejsze od 0,1000 ha, a także: a) śródpolne skupiska drzew i krzewów niezaliczone do lasów, b) tereny torfowisk, pokrytych częściowo kępami krzewów i drzew karłowatych, 34
c) grunty porośnięte wikliną w stanie naturalnym oraz krzewiastymi formami wierzb w dolinach rzek i obniżeniach terenu, d) przylegające do wód powierzchniowych grunty porośnięte drzewami lub krzewami, stanowiące biologiczną strefę ochronną cieków i zbiorników wodnych, e) jary i wąwozy pokryte drzewami i krzewami w sposób naturalny lub sztuczny w celu zabezpieczenia przed erozją, niezaliczone do lasów, f) wysypiska kamieni i gruzowiska porośnięte drzewami i krzewami, g) zadrzewione i zakrzewione tereny nieczynnych cmentarzy, poza zwartymi kompleksami lasów, h) skupiska drzew i krzewów mające charakter parku, ale niewyposażone w urządzenia i budowle służące rekreacji i wypoczynkowi. 3. Grunty zabudowane i zurbanizowane 1) Tereny mieszkaniowe Do terenów mieszkaniowych zalicza się grunty, niewykorzystywane do produkcji rolniczej i leśnej, zajęte pod budynki mieszkalne, urządzenia funkcjonalnie związane z budynkami mieszkalnymi (podwórza, dojazdy, przejścia, przydomowe place gier i zabaw itp.), a także ogródki przydomowe. 2) Tereny przemysłowe Do terenów przemysłowych zalicza się grunty zajęte pod budynki i urządzenia służące produkcji przemysłowej, a także ujęcia wody, oczyszczalnie ścieków, stacje transformatorowe, czynne hałdy i wysypiska, urządzenia magazynowo-składowe, bazy transportowe i remontowe itp. 3) Inne tereny zabudowane Do innych terenów zabudowanych zalicza się grunty zajęte pod budynki i urządzenia związane z administracją, służbą zdrowia, handlem, kultem religijnym, rzemiosłem, usługami, nauką, oświatą, kulturą i sztuką, wypoczynkiem, łącznością itp., czynne cmentarze, grzebowiska zwierząt oraz inne grunty zabudowane, niewymienione w pkt 1 i 2. 4) Zurbanizowane tereny niezabudowane Do zurbanizowanych terenów niezabudowanych zalicza się grunty niezabudowane, przeznaczone w planach zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę, wyłączone z produkcji rolniczej i leśnej. 5) Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe Do terenów rekreacyjno-wypoczynkowych zalicza się niezajęte pod budynki: a) tereny ośrodków wypoczynkowych, tereny zabaw dziecięcych, plaże, urządzone parki, skwery, zieleńce (poza pasami ulic), b) tereny o charakterze zabytkowym: ruiny zamków, grodziska, kurhany, pomniki przyrody itp., c) tereny sportowe: stadiony, boiska sportowe, skocznie narciarskie, tory saneczkowe, strzelnice sportowe, kąpieliska itp., d) tereny spełniające funkcje rozrywkowe: lunaparki, wesołe miasteczka, e) ogrody zoologiczne i botaniczne, f) tereny zieleni nieurządzonej niezaliczone do lasów oraz gruntów zadrzewionych i zakrzewionych. 6) Użytki kopalne Do użytków kopalnych zalicza się grunty zajęte przez czynne odkrywkowe kopalnie, w których odbywa się wydobycie kopalin. 7) Tereny komunikacyjne, w tym: a) Drogi Do użytku gruntowego o nazwie drogi zalicza się grunty w granicach pasów drogowych dróg publicznych i dróg wewnętrznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 71, poz. 838 i Nr 86, poz. 958). W szczególności do dróg zalicza się grunty zajęte pod: - drogi krajowe, - drogi wojewódzkie, 35
- drogi powiatowe, - drogi gminne, - drogi w osiedlach mieszkaniowych, - drogi dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych oraz do obiektów użyteczności publicznej, - place postojowe i manewrowe przy dworcach kolejowych, autobusowych i lotniczych, portach morskich i rzecznych i innych oraz ogólnodostępne dojazdy do ramp wyładowczych i placów składowych. Grunty zajęte pod wewnętrzną komunikację gospodarstw rolnych, leśnych oraz poszczególnych nieruchomości nie są drogą w rozumieniu rozporządzenia. Grunty te wlicza się do przyległego do nich użytku gruntowego; b) Tereny kolejowe Do terenów kolejowych zalicza się grunty zajęte pod obiekty, budowle i inne urządzenia przeznaczone do wykonywania i obsługi ruchu kolejowego (torowiska kolejowe, stacje, rampy, magazyny, bocznice kolejowe itp.); c) Inne tereny komunikacyjne Do innych terenów komunikacyjnych zalicza się grunty zajęte pod: - porty lotnicze i inne budowle oraz urządzenia służące komunikacji lotniczej, - urządzenia portowe, przystanie, obiekty i budowle służące komunikacji wodnej, - naziemne obiekty, budowle i urządzenia górskich kolei linowych, - torowiska tramwajowe poza pasami ulic i dróg, a także obiekty i urządzenia związane z komunikacją miejską, - urządzone parkingi poza lasami państwowymi, dworce autobusowe, - wały ochronne wód przystosowane do ruchu kołowego. 4. Użytki ekologiczne Do użytków ekologicznych zalicza się prawnie chronione pozostałości ekosystemów, takich jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce itp. Użytki ekologiczne określa się na podstawie rozporządzenia właściwego wojewody lub uchwały właściwej rady gminy, podjętych na podstawie przepisów o ochronie przyrody. 5. Nieużytki Do nieużytków zalicza się: 1) niezakwalifikowane do użytków ekologicznych: a) bagna (błota, topieliska, trzęsawiska, moczary, rojsty), b) piaski (piaski ruchome, plaże nieurządzone, piaski nadbrzeżne, wydmy), c) naturalne utwory fizjograficzne, takie jak: urwiska, strome stoki, uskoki, skały, rumowiska, 2) nieprzeznaczone do rekultywacji wyrobiska po wydobywaniu kopalin. 6. Grunty pod wodami 1) Grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi Gruntami pod morskimi wodami wewnętrznymi są grunty pokryte morskimi wodami wewnętrznymi, do których zalicza się: a) część Jeziora Nowowarpieńskiego i część Zalewu Szczecińskiego, wraz ze Świną i Dziwną oraz Zalewem Kamieńskim, znajdujące się na wschód od granicy państwowej między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec, oraz rzekę Odrę pomiędzy Zalewem Szczecińskim a wodami portu Szczecin, b) część Zatoki Gdańskiej zamkniętą linią podstawową biegnącą od punktu o współrzędnych 54 37'36'' szerokości geograficznej północnej i 18 49'18'' długości geograficznej wschodniej (na Mierzei Helskiej) do punktu o współrzędnych 54 22'12'' szerokości geograficznej północnej i 19 21'00'' długości geograficznej wschodniej (na Mierzei Wiślanej), 36
c) część Zalewu Wiślanego znajdującą się na południowy zachód od granicy państwowej między Rzeczpospolitą Polską a Federacją Rosyjską na tym Zalewie, d) wody portów określone od strony morza linią łączącą najdalej wysunięte w morze stałe urządzenia portowe, stanowiące integralną część systemu portowego. 2) Grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi Do gruntów pod wodami powierzchniowymi płynącymi zalicza się grunty pod wodami płynącymi w rzekach, potokach górskich, kanałach i innych ciekach, o przepływach stałych lub okresowych, oraz źródła, z których cieki biorą początek, a także grunty pod wodami znajdującymi się w jeziorach i zbiornikach sztucznych, z których cieki wypływają lub do których wpływają. 3) Grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi Do gruntów pod wodami powierzchniowymi stojącymi zalicza się grunty pod wodami w jeziorach i zbiornikach innych niż określone w pkt 1 i 2. 7. Tereny różne Do terenów różnych zalicza się wszystkie pozostałe grunty, których nie można zaliczyć do innych użytków, takie jak: 1) grunty przeznaczone do rekultywacji oraz niezagospodarowane grunty zrekultywowane, 2) wały ochronne nieprzystosowane do ruchu kołowego. Do terenów przeznaczonych do rekultywacji zalicza się zdegradowane lub zdewastowane grunty, takie jak: nieczynne hałdy, wysypiska, zapadliska, tereny po działalności przemysłowej i górniczej oraz po poligonach wojskowych, dla których właściwe organy zatwierdziły projekty rekultywacji. Struktura użytków gruntowych w województwie śląskim w 2011 roku Użytki rolne 636894 ha 51,7% Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 410260 ha 33,3% Tereny różne 5207 ha 0,4% Nieużytki 14787 ha 1,2% Użytki ekologiczne 413 ha 0,03% Grunty pod wodami 18239 ha 1,5% Grunty zabudowane i zurbanizowane 146608 ha 11,9% 37
Struktura użytków gruntowych w województwie śląskim w 2006 roku Użytki rolne 654784 ha 53,1% Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 406194 ha 32,9% Tereny różne 6312 ha 0,5% Nieużytki 15473 ha 1,3% Użytki ekologiczne 382 ha 0,03% Grunty pod wodami 18151 ha 1,5% Grunty zabudowane i zurbanizowane 132161 ha 10,7% Struktura użytków gruntowych w województwie śląskim w 2002 roku Użytki rolne 673634 ha 54,9% Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 397389 ha 32,4% Tereny różne 8619 ha 0,7% Nieużytki 16219 ha 1,3% Użytki ekologiczne 200 ha 0,02% Grunty pod wodami 19617 ha 1,6% Grunty zabudowane i zurbanizowane 111259 ha 9,1% 38
Struktura użytków rolnych w województwie śląskim w latach 2002, 2006 i 2011 459707 500 000 ha 450 000 ha 400 000 ha 350 000 ha 300 000 ha 250 000 ha 200 000 ha 150 000 ha 100 000 ha 50 000 ha 0 ha 8093 90094 49358 19109 7374 3159 466833 10263 92529 55039 19756 6463 3900 472949 12790 94321 56607 29111 3694 4163 Grunty orne Sady Łąki trwałe Pastwiska trwałe Grunty rolne zabudowane Grunty pod stawami Rowy 2002 2006 2011 Struktura gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych w województwie śląskim w latach 2002, 2006 i 2011 399387 400 000 ha 350 000 ha 300 000 ha 10873 250 000 ha 2011 200 000 ha 150 000 ha 100 000 ha 398738 7456 2006 50 000 ha 0 ha Lasy 390627 6761 Grunty zadrzewione i zakrzewione 2002 39
Struktura gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w województwie śląskim w latach 2002, 2006 i 2011 44776 40182 45 000 ha 40 000 ha 35 000 ha 30 000 ha 25 000 ha 20 000 ha 15 000 ha 10 000 ha 5 000 ha 0 ha Tereny mieszkaniowe 21328 13517 6247 7963 38846 20191 9514 3959 7012 40639 9683 1151 1164 2006 22402 19057 5729 5437 6650 39515 9441 1295 1734 2002 Tereny przemysłowe Inne tereny zabudowane Zurbanizowane tereny niezabudowane Tereny rekraacyjnowypoczynkowe 9957 Drogi Tereny kolejowe Inne tereny komunikacyjne 1702 Użyki kopalne 936 2011 Struktura pozostałych gruntów w województwie śląskim w latach 2002, 2006 i 2011 18239 14787 20 000 ha 18 000 ha 16 000 ha 14 000 ha 5207 12 000 ha 10 000 ha 413 8 000 ha 2011 6 000 ha 4 000 ha 18151 382 15473 6312 2006 2 000 ha 0 ha 19617 200 16219 8619 Grunty pod wodami Użytki ekologiczne Nieużytki Tereny różne 2002 40
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI UŻYTKÓW ROLNYCH 680 000 ha 670 000 ha 660 000 ha 650 000 ha 640 000 ha 630 000 ha 620 000 ha 610 000 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 41
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW LEŚNYCH ORAZ ZADRZEWIONYCH I ZAKRZEWIONYCH 415 000 ha 410 000 ha 405 000 ha 400 000 ha 395 000 ha 390 000 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 42
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW ZABUDOWANYCH I ZURBANIZOWANYCH 160 000 ha 140 000 ha 120 000 ha 100 000 ha 80 000 ha 60 000 ha 40 000 ha 20 000 ha 0 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 43
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW POD WODAMI 25 000 ha 20 000 ha 15 000 ha 10 000 ha 5 000 ha 0 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 44
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI UŻYTKÓW EKOLOGICZNYCH 500 ha 450 ha 400 ha 350 ha 300 ha 250 ha 200 ha 150 ha 100 ha 50 ha 0 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 45
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI NIEUŻYTKÓW 16 500 ha 16 000 ha 15 500 ha 15 000 ha 14 500 ha 14 000 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 46
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI TERENÓW RÓŻNYCH 10 000 ha 9 000 ha 8 000 ha 7 000 ha 6 000 ha 5 000 ha 4 000 ha 3 000 ha 2 000 ha 1 000 ha 0 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 47
ROZDZIAŁ V STRUKTURA GRUNTÓW UŻYTKOWANYCH ROLNICZO 48
Na podstawie zestawień zbiorczych danych objętych ewidencją gruntów i budynków z lat 2002, 2006 i 2011 opracowano analizę w zakresie zmian w strukturze własnościowej gruntów użytkowanych rolniczo, przyjmując do niniejszej analizy grunty będące własnością, we władaniu czy też w zarządzie następujących podgrup rejestrowych: 1.1 - Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa 1.2 - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe 7.1 - Osób fizycznych 8.1 - Rolniczych spółdzielni produkcyjnych Do podgrupy 1.1 zalicza się grunty wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, przejęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa w trybie ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz grunty nabyte przez tę Agencję w drodze umów prawa cywilnego. Do podgrupy 1.2 zalicza się grunty Skarbu Państwa znajdujące się w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe oraz grunty, których właściciele nie są znani, znajdujące się we władaniu, na zasadach samoistnego posiadania, tej jednostki organizacyjnej. Do podgrupy 7.1 zalicza się te grunty które są własnością osób fizycznych, oraz grunty, których właściciele nie są znani, znajdujące się we władaniu, na zasadach samoistnego posiadania tych osób, które w rozumieniu przepisów podatkowych wchodzą w skład gospodarstw rolnych. Do podgrupy 8.1 zalicza się grunty, które są własnością rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich związków, oraz grunty, których właściciele nie są znani, znajdujące się we władaniu, na zasadach samoistnego posiadania, tych osób prawnych. Zmiany w strukturze gruntów użytkowanych rolniczo w latach 2002, 2006 i 2011 449257 500 000 ha 302215 450 000 ha 400 000 ha 350 000 ha 300 000 ha 250 000 ha 64548 13160 200 000 ha 2002 150 000 ha 100 000 ha 54649 317850 457336 11078 2006 50 000 ha 0 ha Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa 43454 315987 451640 9616 Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Osoby fizyczne Rolnicze spółdzielnie produkcyjne 2011 49
Struktura użytków rolnych i gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa w latach 2002, 2006 i 2011 45 000 ha 40 000 ha 29407 35 000 ha 30 000 ha 25 000 ha 20 000 ha 15 000 ha 10 000 ha 5 000 ha 0 ha 153 5647 2073 294 2321 194 1257 545 36964 366 6824 3618 421 1987 333 1452 527 43381 549 7541 4543 508 1500 369 2002 685 Grunty orne Sady Łąki trwałe Pastwiska trwałe Grunty rolne zabudowane Grunty pod stawami Rowy Lasy Grunty zadrzewione i zakrzewione 2002 2006 2011 Struktura użytków rolnych i gruntów leśnych Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe w latach 2002, 2006 i 2011 304341 350 000 ha 300 000 ha 250 000 ha 200 000 ha 150 000 ha 100 000 ha 50 000 ha 0 ha 2297 46 3094 911 53 816 53 2702 46 3668 1096 66 906 127 304967 287 3093 54 4214 1232 112 139 218 285795 357 Grunty orne Sady Łąki trwałe Pastwiska trwałe Grunty rolne zabudowane Grunty pod stawami 1423 Rowy Lasy Grunty zadrzewione i zakrzewione 2002 2006 2011 50
Struktura użytków rolnych i gruntów leśnych wchodzących w skład gospodarstw rolnych Osób fizycznych w latach 2002, 2006 i 2011 291144 300 000 ha 250 000 ha 200 000 ha 150 000 ha 100 000 ha 50 000 ha 0 ha 4198 52796 27485 13838 2616 547 295691 5154 30541 12769 1838 584 47735 1811 2006 54116 287326 5906 52639 30495 10052 665 534 50622 1541 2002 Grunty orne Sady Łąki trwałe Pastwiska trwałe Grunty rolne zabudowane Grunty pod stawami 47382 2702 Rowy Lasy Grunty zadrzewione i zakrzewione 2011 Struktura użytków rolnych i gruntów leśnych Rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich związków w latach 2002, 2006 i 2011 10 000 ha 7299 9 000 ha 8 000 ha 7 000 ha 6 000 ha 5 000 ha 4 000 ha 3 000 ha 2 000 ha 1 000 ha 0 ha 12 740 577 175 241 13 231 68 8014 10 1073 802 187 293 17 288 83 9506 19 1548 952 195 98 16 314 51 Grunty orne Sady Łąki trwałe Pastwiska trwałe Grunty rolne zabudowane Grunty pod stawami Rowy Lasy Grunty zadrzewione i zakrzewione 2002 2006 2011 51
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW AGENCJI WŁASNOŚCI ROLNEJ SKARBU PAŃSTWA 70 000 ha 60 000 ha 50 000 ha 40 000 ha 30 000 ha 20 000 ha 10 000 ha 0 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 52
320 000 ha WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW PAŃSTWOWYCH GOSPODARSTW LEŚNYCH LASY PAŃSTWOWE 315 000 ha 310 000 ha 305 000 ha 300 000 ha 295 000 ha 290 000 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 53
460 000 ha 458 000 ha 456 000 ha 454 000 ha 452 000 ha 450 000 ha 448 000 ha 446 000 ha WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI GRUNTÓW OSÓB FIZYCZNYCH WCHODZĄCE W SKŁAD GOSPODARSTW ROLNYCH 444 000 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 54
WYKRES ZMIAN POWIERZCHNI ROLNICZYCH SPÓŁDZIELNI PRODUKCYJNYCH 14 000 ha 12 000 ha 10 000 ha 8 000 ha 6 000 ha 4 000 ha 2 000 ha 0 ha 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 55
ROZDZIAŁ VI ANALIZY AGRARNE NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH GMIN 56
Realizując zadania Marszałka Województwa, zgodnie z ustawą z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287 z późn. zm.) na przestrzeni lat 2006-2010, wykonano Programy prac urządzeniowo-rolnych dla wybranych gmin z terenu województwa śląskiego. Programy prac urządzeniowo-rolnych gmin są rozwinięciem celów i zadań określonych w Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich i wspólnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego określają kierunki rozwoju gminy. Zwierają inwentaryzację stanu istniejącego przestrzeni wiejskiej, dzięki której możliwe jest zaplanowanie niezbędnych zabiegów urządzeniowo-rolnych czyli takich zabiegów techniczno-organizacyjnych uwzględniających uwarunkowania przyrodnicze, ekonomiczne, prawne i społeczne, które mają na celu dostosowanie struktury przestrzennej obszarów wiejskich do potrzeb organizacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Programy pozwalają na wskazanie działań zmierzających do poprawy warunków życia na danym terenie, ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego oraz określają koszty i źródła pozyskania pomocy finansowej na realizację założonych przedsięwzięć. Jednocześnie wykonane Programy prac urządzeniowo-rolnych dostarczają szczegółowych informacji w zakresie zachodzących zmian strukturalnych wpływających bezpośrednio na rozwój obszarów wiejskich. Pojedyncze przykłady z poszczególnych powiatów posłużyły analiz w niniejszym rozdziale: Gmina Goleszów powiat cieszyński; Gmina Gorzyce powiat wodzisławski; Gmina Jasienica powiat bielski; Gmina Lipie powiat kłobucki; Gmina Przyrów powiat częstochowski; Gmina Żarnowiec powiat zawierciański. Zebrane informacje dały możliwość przedstawienia i porównania struktury agrarnej wybranych gmin występującej w różnych rejonach województwa śląskiego. 57
Poniżej 50 % 50 % - 65 % 65 % - 80 % Powyżej 80 % 58
Poniżej 50 % 50 % - 65 % 65 % - 80 % Powyżej 80 % 59
Poniżej 10 % 10 % - 20 % 20 % - 30 % Powyżej 30 % 60
Poniżej 5 % 5 % - 10 % 10 % - 15 % Powyżej 15 % 61