Raport o stanie wdrażania osi IV Leader - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata w województwie pomorskim wg stanu na r.

Raport o stanie wdrażania osi IV Leader - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 w z dnia 22 marca 2011 r. Raport został przygotowany przez zespół w składzie: Barbara Burzyńska Roman Grzyb Zdzisława Hołubowska Katarzyna Jankowska Inga Kawałek Sebastian Matthes Pomorska Sieć Leader 1

Niniejszy raport jest próbą oceny wdrażania osi IV Leader w województwie pomorskim. Powstał on z inicjatywy Pomorskiej Sieci Leader nieformalnej grupy złożonej z przedstawicieli wszystkich LGD w województwie, którzy współpracują ze sobą od 2008 r. Celem raportu jest ocena dotychczasowych działań LGD, poprawa efektywności pracy LGD, wymiana doświadczeń oraz wypracowanie i rekomendacji, które mają posłużyć podniesieniu jakości pracy wewnątrz LGD, a także pomiędzy nimi a instytucjami wdrażającymi w województwie. Raport został przygotowany przez zespół w składzie: Barbara Burzyńska, Roman Grzyb, Zdzisława Hołubowska, Katarzyna Jankowska, Inga Kawałek, Sebastian Matthes. Dokument został opracowany w oparciu o ankiety opracowane przez ww. zespół oraz wypełnione przez wszystkie pomorskie lokalne grupy działania. Dodatkowo, w raporcie wykorzystano część danych pochodzących ze sprawozdań składanych przez LGD w Instytucji Wdrażającej. Za wypełnienie ankiet oraz udostępnienie sprawozdań autorzy raportu serdecznie dziękują wszystkim grupom. Raport odwołuje się także do danych gromadzonych przez Instytucję Zarządzającą PROW 2007-2013 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi uzyskane drogą nieoficjalną, z wyjątkiem danych dotyczących stanu wdrażania osi IV PROW na 31.12.2010 r., które otrzymano zgodnie z procedurą udostępniania informacji publicznej. 2

Spis treści Wstęp... 4 1. Budżet... 5 2. Sytuacja prawna i finansowa Lokalnych Grup Działania... 6 2.1. Pomorskie LGD na tle kraju... 6 2.2. Budżet Lokalnych Grup Działania... 7 2.3. Działanie Funkcjonowanie lokalnych grup działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja... 7 2.4. Działanie 421 Wdrażanie projektów współpracy... 11 3. Stan wdrażania Lokalnych Strategii Rozwoju w ramach osi IV Leader... 12 3.1. Stan wdrażania działania Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej... 15 3.2. Stan wdrażania działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw... 16 3.3. Stan wdrażania działania Odnowa i rozwój wsi... 17 3.4. Stan wdrażania tzw. małych projektów... 18 4. Charakterystyka beneficjentów działania Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju... 20 1.1. Struktura beneficjentów wg sektorów... 20 1.2. Kategorie beneficjentów w ramach tzw. małych projektów... 21 5. Problemy wynikające z wdrażania osi Leader... 23 6. Współpraca w ramach Pomorskiej Sieci Leader... 24 7. Współpraca pomorskich Lokalnych Grup Działania z Sekretariatem Regionalnym KSOW... 27 8. Podsumowanie... 28 3

Wstęp Europejska polityka regionalna zmierza do ograniczenia różnic w rozwoju społeczno-gospodarczym poszczególnych regionów w Europie i poszczególnych krajach oraz wewnątrz krajów w celu wyrównania i zachowania spójności ekonomicznej. W krajach UE obok dużych programów wspólnotowych realizowane były tzw. inicjatywy wspólnotowe - 4 pilotażowe programy poszukujące sposobów rozwiązywania wybranych problemów o szczególnym znaczeniu dla całej Wspólnoty. Inicjatywę Leader uruchomiono po raz pierwszy w 1991 r., a jej cel koncentrował się na wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich poprzez wspieranie rozwoju inicjatyw lokalnych w oparciu o partnerstwo publiczno prywatne. Po przystąpieniu do UE Polska włączyła się w trzecią edycję inicjatywy Leader, którą realizowała w formie Pilotażowego Programu Leader + (PPL+). Program ten realizowany był jako działanie 2.7. Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006. Wdrażanie Programu Leader + w Polsce realizowano w dwóch etapach (schematach). Schemat I realizowany był w latach 2004 2006. Jego celem było utworzenie Lokalnych Grup Działania oraz opracowanie przez powstałe LGD Zintegrowanych Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich. W kraju powstało oddolnie ponad 150 LGD, a woj. pomorskim 12). Maksymalna wartość projektu dla jednej LGD zakwalifikowanej do uczestnictwa w programie wyniosła 150 tys. zł, w całym kraju wykorzystano 19,55 miliona zł. Schemat II trwał od połowy 2006 do końca 2008r. Jego celem było wdrażanie opracowanych wcześniej przez LGD Zintegrowanych Strategii Rozwoju, a maksymalne wartości jednego projektu nie mogą przekraczać 750 tys. zł. W całym kraju zrealizowano 149 projektów za ogólną kwotę 95,87 mln zł. W województwie pomorskim schemat realizowało 12 podmiotów. W wyniku pozytywnej oceny realizacji Programu Leader w Europie, został on wpisany do obligatoryjnego stosowania przez wszystkie kraje członkowskie w latach 2007-2013. Szczególnie wysoko oceniono wpływ realizacji Inicjatywy Wspólnotowej Leader na budowanie społeczeństwa obywatelskiego, wzmocnienie samorządności i trójsektorowego partnerstwa, wynikający z odpowiedzialności LGD za oddolne opracowanie lokalnych strategii rozwoju i ich wdrażanie. Nie bez znaczenia był tu fakt, że Program Leader z wydzielonym budżetem umożliwiał realizację inicjatyw, które wcześniej przegrywały w konkursach z programami inwestycyjnymi lub innymi programami o zasięgu krajowym. Program Leader w Polsce na lata 2007 2013 został zaprojektowany w ramach osi IV Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Na jego wsparcie ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich zaplanowano kwotę 789 mln euro. Podstawowym celem PROW na lata 2007-2013, jak również innych krajowych i europejskich dokumentów strategicznych, jest realizacja koncepcji wielofunkcyjności rolnictwa i obszarów wiejskich. Powyższy cel jest realizowany m.in. w ramach czterech osi: - Oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego - Oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich - Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej - Oś: Leader Oś IV Leader jest podejściem wielosektorowym, umożliwiającym realizowanie i wdrażanie celów działania osi III tj. poprawę jakości życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej poprzez działania inwestycyjne: Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, Odnowa i rozwój wsi, Dodatkowo oś Leader umożliwia realizację tzw. małych projektów, których głównym zadaniem jest realizacja celów szczegółowego określonego w PROW jako aktywizacja społeczna. Ponadto w ramach osi IV realizowane są działania: Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja, Wdrażanie projektów współpracy. 4

1. Budżet Zgodnie z rozporządzeniem Rady UE w 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich, na realizację Programu Leader państwa członkowskie musza przeznaczyć co najmniej 5% całkowitego wkładu EFRON. Dla dziesięciu nowych państw członkowskich zmniejszono te wymagania do conajmniej 2,5% (program Leader jest obligatoryjnie wdrażany przez 27 krajów). Średnio w skali UE na realizację Programu Leader przeznaczono 6,03% środków publicznych przeznaczonych na rozwój obszarów wiejskich. Polska na realizację działań w ramach osi IV PROW 2007-2013 przeznaczyła 4,57% środków. Najwięcej nakładów na realizację Leader zaplanowała Hiszpania (10,3%) i Holandia (9,94%) najmniej Rumunia (2,36%) i Bułgaria (2,37%). Na realizację PROW 2007-2013 zaplanowano w Polsce kwotę 17.217.817.440 euro, w tym z budżetu UE 13.230.038.156 euro (Polska jest największym beneficjentem środków z EFRROW w UE). Poziom partycypacji publicznego wkładu krajowego (środki publiczne i prywatne) jest zróżnicowany dla poszczególnych działań i osi (oś IV 20%). W ramach Osi IV Leader na realizację poszczególnych działań w Polsce przeznaczono następujące kwoty (w EUR) i % środków publicznych: 4. 1. 413 wdrażanie lokalnych strategii rozwoju 6.001.691.337 tj. 4,36% 4. 31 funkcjonowanie LGD 1.414.531.293 tj. 1,03% 4. 21 wdrażanie projektów współpracy 468.565.467 tj.0,34% RAZEM 7.894.788.097 tj. 5, 73% 5

2. Sytuacja prawna i finansowa Lokalnych Grup Działania 2.1. Pomorskie LGD na tle kraju W schemacie II PP Leader +, Lokalne Grupy Działania mogły przyjmować formy prawne fundacji, stowarzyszeń, lub związków stowarzyszeń. W Polsce w ramach osi Leader w PROW 2007-2013 o dofinansowanie ubiegać się mogły LGD działające na podstawie wcześniej wybranej formy prawnej (po zmianach dotyczących struktur) a nowo utworzone grupy mogły działać w formie stowarzyszenia specjalnego (stowarzyszenie, co do którego nie obowiązują wybrane przepisy ustawy o stowarzyszenia, o których mowa w Ustawie z dnia 7 marca 2007 o wspieraniu Rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków EFFROW). Na 338 LGD działających w kraju w ramach PROW 2007 2013, 310 tj. 91,7% działa w formie stowarzyszenia specjalnego, 21 tj. 6,2% fundacji i 7 tj. 2,1% związków stowarzyszeń. W województwie pomorskim na 16 działających LGD 12 tj. 75% przyjęło formę stowarzyszenia specjalnego, a 4 tj. 25% to fundacje. W Polsce w nowym okresie programowania program Leader realizuje 338 LGD, w województwie pomorskim liczba LGD wynosi 16 (w porównaniu do Pilotażowego Programu Leader + liczba ta zwiększyła się o 4 organizacje, tj. wzrost o 1/3). Wynika to z faktu, że społeczność wiejska województwa była lepiej niż w pozostałych regionach kraju przygotowana do wdrożenia inicjatywy Leader przez wcześniejsze uczestnictwo w Pomorskim Programie Odnowy Wsi. Aktualnie w kraju, na obszarze objętym lokalnymi strategiami rozwoju zamieszkuje 91,3% ludności wiejskiej i 44,3% ogółu Polaków. Średnia liczba ludności objęta jedną LSR to 49,9 tys. osób. Poszczególne LGD w województwie pomorskim obejmują swoimi działaniami o 2 do 19-stu gmin (średnio 6,9), łącznie 111gmin, z tego 104 należące terytorialnie do woj. pomorskiego, 7 do województw ościennych (zachodniopomorskiego, kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego). Stanowi to obszar około 19280 km2 z tego w województwie pomorskim 17.574 km2, tj. 96% powierzchni województwa. Należy zauważyć, że przy realizacji osi 4 nie obowiązują granice terytorialne województw, stąd 2 LGD wkraczają na obszar województw ościennych. Średnia powierzchnia przypadające na LGD w kraju to 823 km2, w woj. pomorskim 1205 km2. Rozmieszczenie LGD na terenie województwa i gmin ościennych obrazuje mapa (załącznik nr 1). Na obszarze działania LGD zamieszkują 943 tys. ludności w tym z woj. pomorskiego 894,2 tys. tj. 40,6% ludności ogółem województwa. Zgodnie z rozporządzeniami lokalne strategie rozwoju mogą obejmować obszar gmin wiejskich, miejsko-wiejskich i miejskich do 5 tys. oraz miast do 20 tys. mieszkańców (z wyjątkami działania 313 odnowa wsi). Wśród 16 LGD w woj. pomorskim: 8 LGD obejmują liczbę ludności 10-50 tys. tj. 50% LGD (w kraju 55,3%) 6 LGD obejmują liczbę mieszkańców 50-100 tys. tj. 37,5% LGD (w kraju 41,4%) 2 LGD obejmują liczbę mieszkańców 100-150 tys. tj.12,5% LGD (w kraju 3,3%) średnia liczba ludności na 1 LGD 58,94 tys. osób (w kraju 49,93 tys. osób). Jak wynika z powyżej przedstawionej statystyki LGD w woj. pomorskim są przestrzennie i ludnościowo większe od średniej krajowej. członków LGD w roku 2010 jest wyższa w porównaniu do roku 2009 o 18 i wynosi 1007. W latach 2009-2010 następowały zmiany w liczbie członków w poszczególnych LGD największy spadek (o 60 członków) wystąpił w LGD gdzie wykreślono z listy członków te podmioty, które nie wywiązywały się z płacenia składek. Aktualny stan liczby członków i zmiany w latach 2009-2010 przedstawiono w załączniku. Pomorskie Lokalne Grupy Działania zatrudniają ogółem 44 osoby na specjalistycznych etatach, co ma duże znaczenie ze względu na stworzone dzięki Programowi Leader atrakcyjne miejsca pracy na wsi jak i bliski kontakt z beneficjentami. Podstawowe informacje o LGD zamieszczono w załączniku nr 2. 6

2.2. Budżety Lokalnych Grup Działania Całkowity budżet osi w PROW 2007-2013 wynosi w Polsce 3.039.253.971 zł, co daje średnio 8.991.876 zł na LGD. LGD w województwie pomorskim podpisały umowy ramowe na kwotę 139.634.949 zł co stanowi 4,59% budżetu krajowego. Na 1 LGD w województwie przypada średnio 8.727.184 zł, a rozpiętość budżetów w poszczególnych LGD waha się bardzo znacznie, bo od 3.530.592 zł do 21.767.100 zł. Wielkość budżetów dla poszczególnych LGD stanowi: - iloczyn liczby mieszkańców i stawki 116 zł przewidzianej w budżecie na wdrożenie lokalnej strategii rozwoju, - iloczyn liczby mieszkańców x29 zł przewidzianej w budżecie na funkcjonowanie LGD, oraz - iloczyn liczby mieszkańców x3zł przewidzianych w budżecie na projekty współpracy. Struktura budżetów na funkcjonowanie LGD i wdrożenie projektów współpracy jest praktycznie jednakowa, tj. około 21,6% budżetu ogółem. Budżet na wdrożenie lokalnych strategii rozwoju (w wysokości 79,4% całego budżetu) podzielony jest na poszczególne działania i lata w zależności od założonych celów strategicznych LSR oraz planowanego tempa wydatkowania środków. W projektowanych budżetach przez LGD woj. pomorskiego średnio do budżetu ogółem, najwięcej środków przeznaczono na działania Odnowa i rozwój wsi - 38,20%, następnie na Małe projekty 22%, Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw 9,2% oraz Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej 9%. Szczegółowe budżety LGD przedstawiono w załączniku nr 3 i zostaną one szerzej omówione w dalszej części raportu. Poniżej przedstawiono schemat struktury budżetu przebadanych przez MRiRW 110 LGD w kraju oraz LGD woj. pomorskim. Działanie 1) Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja, oraz Projekty współpracy Kraj [% budżetu ogółem] Województwo [% budżetu ogółem] 21 21,6 2) Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej 10 9 3) Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw 10 9,2 4) Odnowa i rozwój wsi 37 38,2 5) Małe projekty 22 22 Jak widać z powyższych danych, w woj. pomorskim przeznaczono średnio nieco więcej środków na działanie Odnowa i rozwój wsi i nieco mniej na Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej i Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw. Generalnie średnia struktura podziału środków na wdrażanie LSR nie odbiega od średniej w kraju. 2.3. Działanie Funkcjonowanie lokalnych grup działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja Beneficjentami działania są LGD wybrane do realizacji LSR w ramach osi IV PROW 2007-2013. Instytucją Wdrażającą dla tego działania są samorządy województw. Pomoc finansowa dla LGD przyznawana jest na: - funkcjonowanie LGD (koszty bieżące, administracyjne, itd.) - nabywanie umiejętności i aktywizację (realizacje badań dotyczących obszaru LSR, informowanie o obszarze objętym LSR, obsługę wdrażania Lokalnej Strategii Rozwoju, szkolenie kadr LGD, promocję, szkolenie liderów lokalnych, animowanie społeczności lokalnych. 7

Pomoc finansowa na realizacje zadań LGD przyznawana była dotychczas na każdy rok wdrażania do wysokości limitów wskazanych w umowie ramowej, a od 2001 roku system umożliwia realizację jednej operacji na okres 2011-2015. Wniosek o płatność można składać 4 razy w roku, po zakończeniu każdego etapu jego realizacji. Do wniosku o płatność ostateczną składa się dodatkowo sprawozdanie z realizacji operacji. Refundacji podlegają wyłącznie koszty kwalifikowane i poniesione przez LGD. W woj. pomorskim 12 LGD prowadziło swoją działalność w ramach PP Leader+, aby nie likwidować biur i zatrudnionych pracowników, Zarząd Województwa udzielił im wsparcia finansowego w okresie przejściowym. Niestety kwoty te nie wystarczyły na finansowanie przedłużającej się przerwy do czasu uruchomienia osi IV Leader, gdyż umowy ramowe LGD podpisały dopiero w maju 2009, a pierwsze zaliczki finansowe otrzymały dopiero pod koniec 2009 r. W tym najtrudniejszym dla LGD okresie otrzymały one znaczące wsparcie od samorządów lokalnych oraz pozostałych członków LGD. W najtrudniejszej sytuacji znalazły się 4 pomorskie LGD, które pozostały przy formie prawnej fundacji, ponieważ z otrzymanych od gmin środków (głównie w postaci dotacji) muszą się rozliczać w danym roku kalendarzowym, co uniemożliwia gromadzenie kapitału, który pozwoli na zachowanie płynności finansowej i racjonalną gospodarkę finansową. Poniżej w tabelce przedstawia się wysokość środków uzyskanych przez LGD od dnia złożenia wniosku o wybór LGD do realizacji LSR z wyłączeniem środków otrzymanych w ramach PROW. Środki publiczne otrzymane przez LGD od dnia złożenia wniosku o wybór LGD do realizacji LSR, z wyłączeniem środków otrzymanych w ramach PROW 2007 2013 (wartość podpisanych umów jeżeli projekt trwa dłużej niż rok) lp LGD 2009 2010 suma 2010-2009 1. Partnerstwo Dorzecze Słupi 257922 307605 565527 2. LGD Spichlerz Żuławski 0 0 0 3. LGD Turystyczne Kaszuby 0 170583 170583 4. Powiślańska LGD 0 0 0 5. LGD Kaszubska Droga 0 20000 20000 6. LGD "Trzy krajobrazy" 0 0 0 7. Bursztynowy Pasaż 0 0 0 8. LGD Kraina Dolnego Powiśla 148303 49824 198127 9. LGD Stolem 0 1285 1285 10. LGD Wrzeciono 0 0 0 11. LGD Naszyjnik Północy 60500 60500 121000 12. LGD Chata Kociewia bd 186289 13. LGD Sandry Brdy 0 0 0 14. LGD Żuławy i Mierzeja bd bd 15. LGD Małe Morze 0 797220 797220 LGD Wstęga Kociewia 16. 0 razem: 468 734 1 595 316 1 873 742 Powyższe dane nie pokazują jednak wielkości składek członkowskich w LGD, które są stowarzyszeniami, gdyż składki członkowskie nawet jeśli pochodzą z sektora publicznego, co w znaczącej mierze ma miejsce nie są traktowane jako środki publiczne, a środki własne LGD. Należy podkreślić, że samorządy lokalne w większości wykazują duże rozumienie dla potrzeb LGD i w miarę swoich możliwości wspierają działalność grup. Może to jednak powodować niepotrzebne uzależnienie działania LGD od sektora publicznego. 8

Wraz z rozpoczęciem realizacji osi IV PROW 2007-2013 LGD zwiększyły zatrudnienie, które aktualnie wynosi ok. 40 stałych etatów, tj. średnio 2,5 etatu na 1 LGD. Dodatkowo, na podstawie innych umów zatrudnieni są pracownicy niezbędni do prawidłowego funkcjonowania, jak np. informatycy, księgowi, pracownicy odpowiedzialni za realizację działań promocyjnych, opracowywanie dokumentacji, itp. Stan zatrudnienia etatów lp LGD 2009 2010 Różnica 2010-2009 1. Partnerstwo Dorzecze Słupi* 7 7 0 2. LGD Spichlerz Żuławski 2 2,5 0,5 3. LGD Turystyczne Kaszuby 3,25 3-0,25 4. Powiślańska LGD 3 2,625-0,375 5. LGD Kaszubska Droga 2 2 0 6. LGD "Trzy krajobrazy" 1 2 1 7. Bursztynowy Pasaż** bd 1,25-8. LGD Kraina Dolnego Powiśla 1,5 1-0,5 9. LGD Stolem 1 2 1 10. LGD Wrzeciono 2 3 1 11. LGD Naszyjnik Północy 2,5 3,75 1,25 12. LGD Chata Kociewia** bd 3,5 13. LGD Sandry Brdy 2 2 0 14. LGD Żuławy i Mierzeja bd bd 15. LGD Małe Morze 1,25 1,25 0 16. LGD Wstęga Kociewia 2 3 1 razem: 30,5 39,875 4,625 *w tym blisko 6 etatów finansowanych z Programu Leader, a ponad 1 z innych funduszy ** dane za cały okres 2009-2010 Lokalne Grupy Działania prowadzą aktywną promocję osi IV Leader oraz szkolenia i doradztwo dla zainteresowanych wnioskodawców. W roku 2009 z poomocy tej skorzystało 212 podmiotów, a w roku 2010-1024 (nie wszystkie LGD prowadziły rejestr usług doradczych). Szczegółowe dane zawierają załączniki. Zgodnie z podpisanymi umowami ramowymi budżet LGD na Funkcjonowanie LGD nabywanie umiejętności i aktywizacja na lata 2009-2015 zaprojektowano na kwotę 27 360 911 zł. Na rok 2009 zaplanowany budżet wynosił 5 387 030 zł i był wyższy niż na rok 2010 (4 681 501 zł) o 706 129 zł, co wynikało z konieczności planowania większych wydatków na uruchomienie biur. Razem na lata 2009-2010 zaplanowany budżet wynosił 10 069 131 zł. Wg danych MRiRW w roku 2009 pomorskie LGD złożyły 32 wnioski o płatność, na rok 2009 i 2010, zawarto 16 umów na kwotę 3 023 30 zł, zrealizowano płatności w kwocie 665 680 zł. Do końca 2010 roku LGD złożyły 48 o dofinansowanie (w tym na lata 2011-2015) na kwotę 28 050 807 zł (większa niż dostępna kwota dofinansowania wynika z tego, iż LGD mogły zawnioskować także w o niewykorzystane środki w roku 2009). Do 31.12.2010 r. zrealizowano 73 płatności (z zaliczkami) na kwotę 4 859 085 zł, tj. 48,25% budżetów LGD na lata 2009-2010. Prowadzenie efektywnej i racjonalnej gospodarki finansowej jest bardzo trudne. Zaliczki w wysokości 20% budżetu na Funkcjonowanie LGD, nabywanie umiejętności i aktywizację (a od 2011 roku 20% budżetu przeznaczonego wyłącznie na koszty bieżące LGD) zmuszają do zaciągania kredytów na utrzymanie płynności finansowej, gdyż jednostka wdrażająca realizuje plany finansowe refundując poniesione wcześniej wydatki. Wnioski o płatność i płatności realizowane są ze znacznym opóźnieniem (m.in. ze względu na ich długotrwałą weryfikację, 9

autoryzację oraz kontrole na miejscu w LGD) co znacznie wydłuża okres kredytowania i podnosi jego koszt. Najdłużej na refundację poniesionych kosztów oczekiwała LGD 9 miesięcy (licząc od dnia złożenia wniosku o płatność). Koszty zaciągniętych pożyczek i kredytów nie są kosztem kwalifikowanym i muszą być ponoszone ze środków własnych LGD takie jak np. składki. Z niepełnych danych uzyskanych z ankiet pomorskich LGD wynika, że zaciągnęły one w roku 2009 kredyty w wysokości 1 392 313 zł. Kredyty te zostały spłacone do końca roku 2009 w kwocie 960 185 zł, tj. 69%. Koszt obsługi kredytów w LGD wynosił 29 844 zł.w roku 2010 LGD zaciągnęły kredyty na kwotę 1 975 283 zł, spłacono 897 318 zł, tj. 45,9%, a koszty kredytów wyniosły 62 256 zł. Informacja ta jest jedynie pozorną wartością, gdyż w przypadku zaciągania kredytów w Banku Gospodarstwa Krajowego koszt przelewów jest znacznie wyższy niż na rynku usług finansowych w bankach komercyjnych. Dodatkowo skomplikowany system obsługi w BGK, bardzo ograniczona dostępność oddziałów banku dla wiejskich organizacji i powoduje, iż korzystanie z kredytu wymaga zaangażowania dużej ilości czasu i kosztów (np. na dojazdy do banku, przygotowywanie dokumentów, itd). Najczęściej stosowane zabezpieczenie kredytu to poręczenie przez gminę, weksel in blanco, hipoteka, cesja wierzytelności, pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem. Szczegółowe dane o sytuacji finansowej LGD znajdują się w załączniku. W kolejnych latach uzyskanie zaliczki na cały okres 2011 2015 być może pozwoli LGD na zachowanie większej płynności finansowej, która przy refundacji w miarę szybkim terminie umożliwi wielokrotne wykorzystanie tych samych środków na niezbędne wydatki LGD. Jednak dopiero kolejne miesiące pokażą czy wprowadzona zmiana przyniesie pozytywne efekty, gdyż obecnie LGD, mimo rozpatrzenia ich o dofinansowanie, borykają się z kłopotem uzyskania gwarancji bankowej (wymagane zabezpieczenie zaliczki). Zaznaczyć należy, iż zaniepokojenie budzi fakt wprowadzenia tak istotnych zmian w przepisach prawnych dotyczących kluczowych spraw LGD - bez konsultacji z tym środowiskiem i bez uprzedzenia. Pracownicy LGD poświęcają również dużo czasu na pozyskanie refundacji z IW. Wiąże się to m.in. z: - koniecznością szczegółowego wypełniania o dofinansowanie, o płatność, - dokonywanie licznych poprawek i uzupełnień we wnioskach, - częste informowanie IW o wszelkich zmianach, z których większość wymagała w latach 2009-2010 aneksowania umowy, - dowożenia oryginałów dokumentów do Gdańska oraz osobistego stawiennictwa w Urzędzie (co przy odległościach powyżej często 100 km, wiąże się ze stratą całego dnia pracy). Taka sytuacja powoduje nadmierne obciążenie pracowników merytorycznych biurokratycznymi obowiązkami, kosztem ograniczenia czasu na świadczenia dla wnioskodawców i inne, kluczowe zadania LGD. Lp. Wyszczególnienie "Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja" oś IV Leader PROW 2007-2013 - woj. pomorskie na tle kraju wg stanu na 31.12.2010 wg stanu na 30.06.2010 wg stanu na 31.12.2010 woj. pomorskie kraj woj. pomorskie kraj woj. pomorskie 1 2 3 4 5 6 7 8 1. Wnioski złożone: liczba operacji 32 681 32 682 48 1 018 liczba LGD 16 343 16 369 16 343 wnioskowana kwota ogółem 8 497 638 172 150 428 8 457 638 171 239 438 28 050 807 536 305 677 środki EFFROW 6 766 111 137 720 392 6766111 136 991 550 22 440 646 429 044 542 Wnioski wycofane - liczba 2. operacji 0 1 0 3 0 4 3. Wnioski po weryfikacji: kraj 10

liczba operacji pozytywnie rozpatrzonych 16 347 32 666 32 673 kwota ogółem 3 353 953 66 691 285 7 881 755 148 278 218 78 677 765 157 140 926 wnioski odrzucone - liczba 0 5 0 12 0 11 4. Stan weryfikacji - % 100,00 99,85 66,67 67,58 5. Zawarte umowy liczba operacji 16 335 32 664 32 668 liczba LGD 16 333 16 362 16 336 kwot umów ogółem 3 023 390 58 345 219 7 266 245 129 957 388 7 155 760 134 527 746 środki EFFROW 2 418 712 46 676 175 5 812 996 103 965 430 5724608 107 622 197 6. Wnioski o płatność liczba 8 180 37 788 50 1 214 wnioskowana kwota ogółem 727 028 14 574 856 3 770 990 60 833 760 5 093 209 89 572 796 środki EFFROW 581 623 11 762 880 3 016 792 48 666 931 4 074 567 71 658 191 Wnioski o płatność po autoryzacji 7. i zaliczki liczba 0 10 19 374 42 998 wnioskowana kwota ogółem 0 561 621 1 568 777 26 226 944 4 151 277 690 066 510 środki EFFROW 0 449 297 1 255 021 20 978 779 3 321 021 55 202 914 8. Zrealizowane płatności liczba płatności 16 326 43 933 73 1 603 liczba operacji 16 324 32 664 32 678 liczba różnych beneficjentów 16 324 16 335 16 337 wypłacona kwota ogółem 665 680 11 714 546 2 169 904 44300721 4 859 085 81 945 787 z EFFRROW 0 43 764 604 549 16322698 3 293 730 53 779 809 9. Budżet LGD woj. pomorskie 2009, 2010 5 387 630 4 681 501 Razem 2009-2010 10 069 131 Ogółem 2009-2015 27 360 911 kwoty zaokrąglone do 1 zł, dane 31.12.2010: MRiRW 2.4. Działanie 421 Wdrażanie projektów współpracy Realizacja projektów współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej między LGD jest jedną z podstawowych zasad podejścia Leader. Celem podejmowania współpracy jest promocja regionów, wymiana doświadczeń, promocja dobrych praktyk. W ramach tego działania projekty są wspólnie realizowane przez dobranych dowolnie partnerów z kraju lub zagranicy (w tym z partnerami z krajów nie będących członkami UE). Na etapie projektowania LSR nie wszystkie LGD wskazały potencjalne projekty współpracy, ale wszystkie LGD w woj. pomorskim zaplanowały taką współpracę. Wg zawartych przez LGD umów ramowych, w województwie pomorskim na realizacje projektów współpracy w latach 2009-2015 zaplanowano kwotę 2.830.467 zł tj 2,03% budżetu ogółem. Beneficjentem projektów współpracy są LGD. Rok 2009 nie sprzyjał skupianiu się na poszukiwaniu partnerów do realizacji projektów współpracy głównie z powodów organizacyjnych, w tym związanych z tworzeniem biur LGD, zatrudnianiem pracowników, przygotowaniem do pierwszych naborów i ich uruchamianiem. W roku 2009 w całym kraju zgłoszono tylko 4 wnioski z działania 421 po 2 z woj. lubelskiego i mazowieckiego. W województwie pomorskim pierwszy wniosek o realizację projektu współpracy zgłosiła jedna z LGD we wrześniu 2010 r. na kwotę ogółem 25,3 tys. zł, tj. 0,9% budżetu LGD woj. pomorskiego na projekty współpracy. Na dzień 31.10.2010 w kraju złożono 71 w tym najwięcej z woj. zachodniopomorskiego (16), śląskiego (15) a LGD z dwóch województw w kraju nie złożyły żadnego wniosku. Ze złożonej liczby 71, do dnia 31.10.2010 zweryfikowano i podpisano umowy do realizacji 9 tj. 12,7%, w tym zrealizowano płatności dla 5 w całym kraju. 11

Przyczyn tak małej liczby złożonych na projekty współpracy upatruje się w: - zbyt dużym obciążeniu biur LGD bieżącą realizacją LSR i Działania Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja, - ograniczonych środkach na projekty współpracy (szczególnie w niewielkich LGD o niedużym budżecie przeznaczonym na ten cel, którym trudno znaleźć partnerów do realizacji projektu, gdyż w innych krajach UE budżety na projekty współpracy są nieporównywanie większe - koniecznością ujęcia w niewielkiej kwocie jaką dysponują LGD na projekty współpracy obligatoryjnie kosztu koordynatora projektu, którą może być jedynie osoba o bardzo wysokich kwalifikacjach, - niekompatybilność wymogów i procedur wobec projektów współpracy pomiędzy poszczególnymi krajami UE (a nawet rozbieżności interpretacyjne pomiędzy województwami. Wobec powyższych utrudnień, nieadekwatnych do wielkości budżetu) LGD z dużą rozwaga planują projekty współpracy, gdyż przy takich wymaganiach szanse na realizację więcej niż 1 projektu współpracy (poza działaniami wyłącznie nieinwestycyjnymi) ma niewiele grup. 3. Stan wdrażania Lokalnych Strategii Rozwoju w ramach osi IV Leader Osiągnięcie celów wynikających z opracowanych lokalnych strategii rozwoju jest podstawowym zadaniem LGD. Składa się na to m.in. upowszechnianie założeń LSR, propagowanie zasad przyznawania pomocy finansowej, bezpłatne świadczenie przez pracowników LGD doradztwa w zakresie prawidłowego przygotowywania o pomoc, przeprowadzanie postępowania w sprawie naboru, w tym wyboru operacji w ramach działań, ewaluacja wdrażania LSR, w tym także realizacja budżetów zgodnie z zawartą umową ramową. Prawidłowe i zgodne z planowaniem wdrażanie lokalnych strategii rozwoju natrafia w codziennej pracy i na przestrzeni minionych lat na wiele trudności, z którymi każda z LGD radzi sobie jak potrafi. Wydaje się że dalsza praca wymaga większego niż dotychczas współdziałania wewnątrz regionu, gdyż efekty skłaniają do głębszych refleksji i konieczności szukania takich rozwiązań, które wyraźnie wpłyną na poprawę efektywności działania. Istniejących trudności nie da się rozwiązać samodzielnie przez tylko wewnątrz poszczególne LGD, stąd niniejszy raport, jako próba podsumowania dwóch lat wdrażania LSR, powinien stanowić sygnał do pilnej weryfikacji dotychczasowej działalności wszystkich instytucji zaangażowanych w jego wdrażanie, w tym Instytucji Wdrażających. Poniżej przedstawia się najważniejsze wyniki oceny wdrażania LSR w województwie pomorskim, korzystając z danych (nie zawsze pełnych) przesłanych przez LGD w ankietach, traktując jako wiążące i zweryfikowane dane ze sprawozdań za rok 2009 i 2010 (uzyskane drogą nieoficjalną) oraz sprawozdanie wg stanu na 31.12.2010 uzyskane na naszą prośbę z MRiRW. W tabeli nr 3.1 przedstawiono próbę oceny wdrażania LSR za dwa lata 2009-2010, w oparciu o sprawozdania krajowe. Na ogólną liczbę przekazanych Instytucji Wdrażającej, tj. 862, zweryfikowanych zostało do końca ubiegłego roku 495, tj. 57,42% złożonych (kraj - 56,25%). W wyniku weryfikacji pozytywnie oceniono tylko 206, a odrzucono 289, tj. 58,38% poddanych weryfikacji (w kraju współczynnik ten wynosi 50,25%). Niezwykle istotne jest poznanie rzeczywistych przyczyn odrzucania tak dużej liczby o dofinansowanie. Wymaga to ścisłej współpracy w zakresie wymiany informacji pomiędzy LGD a Instytucjami Wdrażającymi (SW oraz ARiMR) oraz beneficjentami. Do końca 2010 roku zawarto 193 umowy i zrealizowano 41 płatności. Do weryfikacji na rok 2011 przeszło 367 złożonych do 31 grudnia 2010r. W tabeli nr 3.2 dokonano próby oceny wykonania budżetu zaplanowanego w umowach ramowych LGD województwa na wdrożenie lokalnych strategii rozwoju. Wnioski przekazane do Instytucji Wdrażającej opiewały na 87,34% budżetu zaplanowanego na lata 2009-2010, w tym wnioski złożone na poszczególne działania zabezpieczały wstępnie wykonanie zadań w 29,31% na Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, 50,94% na Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, 102,76% na działanie Odnowa i rozwój wsi i 87,39% na tzw. małe projekty. 12

Wykonanie budżetu za lata 2009-2010 w stosunku do planowanego liczone jest wg podpisanych umów do 31.12.2010r. i przedstawia się następująco: Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej 0%, Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw 1,68%, Odnowa i rozwój wsi 21,86%, małe projekty 17,63%. Ogółem na zaplanowane działania podpisano umowy z wnioskodawcami na 16,71%. Powyższe dane wskazują na duże zagrożenie wykonania wdrażania lokalnych strategii rozwoju w województwie. Z przedstawionych w tabelach danych wynika, że wiążą się one m.in. z: bardzo dużą liczbą odrzuconych, zbyt małą w stosunku do planów finansowych liczbą i kwotą złożonych, niską realizacją weryfikacji i bardzo niskimi płatnościami. Zastanawiająca jest także duża różnica pomiędzy stanem wykonania budżetu w ramach działań Odnowa wsi oraz Małe projekty, które obsługuje SW, a pozostałymi działaniami, które obsługuje ARiMR. W dalszej części raportu przedstawia się bardziej szczegółowe dane dotyczące realizacji poszczególnych działań. 13

województwie pomorskim wg stanu na 31.12.2010 r. Tabela nr 3.1 - Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju - oś IV Leader 2007-2015 - realizacja za lata 2009-2010 Lp Wyszczególnienie Wnioski przesłane do I.W. 2009-2010 Wnioski zweryfikowane przez I.W. do 31.12.2010 Wycofane przez wnioskodawcę Wyniki weryfikacji Realizacja pozytywnie rozpatrzonych Odrzucone przez I.W. Rozpatrzone pozytywnie Zawarte umowy Wnioski o płatność Wnioski o płatność po autoryzacji Zrealizowane płatności Wnioski pozostałe do oceny w 2011 r. liczba liczba % liczba liczba % liczba % liczba liczba liczba liczba liczba 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej 16 10 62,50% b.d. 10 100,00% 0 0,00% 0 0 0 0 6 Tworzenie i rozwój 2 mikroprzedsiębiorstw 32 15 46,88% b.d. 12 80,00% 3 20,00% 3 3 3 2 17 3 Odnowa i rozwój wsi 123 58 47,15% 2 19 32,76% 37 63,79% 32 3 0 0 65 4 Małe projekty 691 412 59,62% 13 233 56,55% 166 40,29% 158 87 27 39 279 Razem woj. pomorskie 862 495 57,42% 15 274 55,35% 206 41,62% 193 93 30 41 367 Razem Polska 13971 7859 56,25% 252 3697 47,04% 3910 49,75% 3516 1657 520 670 6112 Tabela nr 3.2 - Wykonanie budżetu LGD - woj. pomorskie w latach 2009-2010 Planowany budżet Wykonanie budżetu wg podpisanych umów Lp Wyszczególnienie Budżet na działania 2009-2015 Budżet na działania 2009-2010 % budżetu Zawarte Zrealizowane ogółem Złożone wnioski 2009-2010 umowy płatności 2009-2010 2009-2015 kwota kwota % kwota % kwota kwota % % 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Różnicowanie w kierunku 1 działalności nierolniczej 12 511 888,21 2 429 272,79 19,42% 711 923,00 29,31% 0,00 0,00 0,00% 0,00% Tworzenie i rozwój 2 mikroprzedsiębiorstw 12 897 247,52 5 609 266,90 43,49% 2 857 192,00 50,94% 94 094,00 633,00 1,68% 0,73% 3 Odnowa i rozwój wsi 53 329 343,46 22 358 135,52 41,92% 22 974 616,00 102,76% 4 886 420,00 0,00 21,86% 9,16% 4 Małe projekty 30 705 091,81 10 957 613,09 35,69% 9 576 211,00 87,39% 1 931 431,00 2 139,28 17,63% 6,29% Razem woj. pomorskie 109 443 571,00 41 354 288,30 37,79% 36 119 942,00 87,34% 6 911 945,00 2 772,28 16,71% 6,32% 14

3.1. Stan wdrażania działania Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Instytucją Wdrażającą dla działania Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej jest oddział ARiMR właściwy ze względu na lokalizację operacji. Beneficjentami działania mogą być rolnicy, małżonkowie rolnika lub domownicy. Pomoc udzielana jest w formie refundacji poniesionych kosztów do wysokości 50% kosztów kwalifikowanych operacji. Limit pomocy wynosi maksymalnie 100 tys. zł na jednego beneficjenta w okresie funkcjonowania programu. Środki mogą być przeznaczone na operacje polegające na rozwijaniu działalności pozarolniczej spełniającej cele LSR. Wg danych LGD woj. pomorskiego w budżecie LSR na rok 2009 środki na to działanie zaplanowały 2 LGD, na rok 2010 9 LGD. W latach 2009-2010 (do października) LGD przeprowadziły 8 naborów na to działanie. Na 1 wniosek złożony w woj. pomorskim wnioskowana kwota wynosiła średnio 44.495 zł, w kraju 53.501 zł. Ze sprawozdania MRiRW na dzień 31.12.2010 r. wynika, że LGD woj. pomorskiego złożyły w I.W. 16, z których do końca roku 2010 oceniono 10 i wszystkie odrzucono. Do oceny pozostało jeszcze 6. W całym kraju do końca 2010 r. złożono na to działanie 427 (wnioski z woj. pomorskiego stanowią 3,75% tej liczby), z czego zweryfikowano 295, tj. 69,09%. Z zweryfikowanych aż 223, tj. 75,59% zostało odrzuconych (w woj. pomorskim 100% zweryfikowanych odrzucono). Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju - oś IV Leader PROW 2007-2013 - woj. pomorskie na tle kraju "Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej" wg stanu na 31.12.2010 wg stanu na 30.06.2010 wg stanu na 31.12.2010 Lp. Wyszczególnienie woj. pomorskie kraj woj. pomorskie kraj woj. pomorskie kraj 1 2 3 4 5 6 7 8 1. Wnioski złożone: liczba 2 3 4 183 16 427 wnioskowana kwota ogółem 134 245 162 869 183 720 11 791 644 889 903 28 556 163 środki EFFROW 107 396 130 295 146 976 9 425 315 711 923 22 844 930 2. Wnioski po weryfikacji: liczba 0 0 5 72 kwota ogółem 329 601 4 558 105 wnioski odrzucone - liczba 2 33 10 223 3. Stan weryfikacji - % 0,00 0,00 50,00 20,77 62,50 69,09 4. Zawarte umowy liczba 0 0 0 4 0 72 kwot umów ogółem 309 620 0 4 558 105 środki EFFROW 247 696 0 3 646 484 5. Wnioski o płatność liczba 0 0 0 2 0 28 wnioskowana kwota ogółem 200 000 0 1 815 848 środki EFFROW 100 000 0 1 452 678 6. Wnioski o płatność po autoryzacji i zaliczki liczba 0 0 0 0 0 23 wnioskowana kwota ogółem 0 1 211 168 środki EFFROW 0 968 935 7. Zrealizowane płatności liczba płatności 0 0 0 0 0 19 liczba operacji 0 18 liczba różnych beneficjentów 0 18 wypłacona kwota ogółem 0 827 068 z EFFRROW 0 589 777 8. Budżet LGD woj. pomorskie 2009, 2010 168 049 2 261 224 15

kwoty zaokrąglone do 1 zł, dane 31.12.2010: MRiRW Razem 2009-2010 2 429 273 Ogółem 2009-2015 12 511 888 3.2. Stan wdrażania działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Instytucją Wdrażającą dla działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw jest oddział ARiMR właściwy ze względu na lokalizację operacji. Beneficjentami działania są osoby fizyczne, prawne, spółki prawa handlowego nieposiadające osobowości prawnej, wspólnicy spółek cywilnych zamieszkali lub prowadzący działalność pozarolniczą na obszarze LGD. Środki mogą być przeznaczone na operacje spełniające cele LSR. Pomoc udzielana jest w formie refundacji poniesionych kosztów do wysokości 50% kosztów kwalifikowanych operacji. Limit pomocy wynosi maksymalnie 300 tys. zł w zależności od liczby tworzonych miejsc pracy. Na wsparcie realizacji tego działania środki finansowe na rok 2009 w swoim budżecie zaplanowały 3 LGD, a na rok 2010 12 LGD. W latach 2009-2010 LGD woj. pomorskiego przeprowadziły razem 9 naborów (stan na październik 2010 r.). Wg sprawozdania MRiRW w dniu 31.12.2010 r. LGD woj. pomorskiego przekazały do I.W. 32 wnioski, tj. 4,7% złożonych w całym kraju na to działanie. Wnioskowano w nich o udzielenie dotacji w wysokości 2.857.129 zł, tj. średnio 89.285 zł na 1 operację (kraj 78.814 zł). Do 31.12.2010 r. w woj. pomorskim przeprowadzono weryfikację 15, tj. 46,88% (w całym kraju zweryfikowano 63,56% złożonych ), z których odrzucono 12, tj. 80% zweryfikowanych (w kraju na 429 zweryfikowanych odrzucono 360, tj. 83,92%). Z beneficjentami pozytywnie zweryfikowanych podpisano umowy na dofinansowanie w kwocie 94.094 zł, tj. średnio 31,356 zł na jeden wniosek (w kraju średnia wysokość dotacji to 63.641 zł). Do oceny w roku 2011 pozostało 17 (w kraju 246 ). Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju - oś IV Leader PROW 2007-2013 - woj. pomorskie na tle kraju "Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw" wg stanu na 31.12.2010 wg stanu na 30.06.2010 wg stanu na 31.12.2010 woj. pomorskie kraj woj. pomorskie woj. pomorskie Lp. Wyszczególnienie kraj kraj 1 2 3 4 5 6 7 8 1. Wnioski złożone: liczba 0 6 6 308 32 675 wnioskowana kwota ogółem 598 499 334 401 27 072 305 3 571 490 66 499 594 środki EFFROW 476 340 267 521 21 657 844 2 857 192 53 199 675 2. Wnioski po weryfikacji: liczba 0 0 3 12 3 69 kwota ogółem 117 617 915 345 117 617 5 835 238 wnioski odrzucone - liczba 1 90 12 360 3. Stan weryfikacji - % 0,00 0,00 66,67 33,12 46,88 63,56 4. Zawarte umowy liczba 0 0 3 8 3 59 kwot umów ogółem 117 617 481 914 117 617 4 693 485 środki EFFROW 94 094 385 532 94 094 3 754 788 5. Wnioski o płatność liczba 0 0 2 2 3 26 wnioskowana kwota ogółem 79 125 79 125 95 856 1 824 302 środki EFFROW 63 300 63 300 76 685 1 459 442 Wnioski o płatność po autoryzacji i 6. zaliczki liczba 0 0 0 0 3 23 wnioskowana kwota ogółem 95 856 1 020 137 środki EFFROW 76 685 1 459 442 7. Zrealizowane płatności 16

liczba płatności 0 0 0 0 2 17 liczba operacji 2 15 liczba różnych beneficjentów 2 15 wypłacona kwota ogółem 79 125 792 712 z EFFRROW 63 300 548 159 8. Budżet LGD woj. pomorskie 2009, 2010 728 065 4 881 202 Razem 2009-2010 5 609 267 Ogółem 2009-2015 12 897 248 kwoty zaokrąglone do 1 zł, dane 31.12.2010: MRiRW 3.3. Stan wdrażania działania Odnowa i rozwój wsi Instytucją Wdrażającą dla działania Odnowa i rozwój wsi jest Samorząd Województwa właściwego ze względu na lokalizację operacji. Beneficjentami działania są gminy, instytucje kultury, związki wyznaniowe, organizacje pozarządowe o statusie OPP. Katalog operacji, na które można otrzymać dofinansowanie jest bardzo szeroki, związany m.in. z inwestycjami dotyczącymi robót budowlanych i wyposażeniem budynków pełniących funkcje społeczne, ochroną zabytków, poprawą estetyki wsi, itp. Maksymalna wysokość pomocy dla jednej wsi w okresie realizacji programu nie może przekroczyć 500 tys. zł, refundacja nie może być wyższa niż 80% kosztów kwalifikowanych operacji (do ok. połowy roku 2010 refundacja nie mogła przekroczyć 75%). Na wsparcie realizacji tego działania środki finansowe na rok 2009 w swoim budżecie przewidziało 6 LGD, a na rok 2010 16 LGD (tj. wszystkie pomorskie grupy). W latach 2009-2010 LGD woj. pomorskiego przeprowadziły razem 20 naborów na to działanie (stan na październik 2010 r.). W wyniku naborów zrealizowanych przez pomorskie LGD złożono do I.W. 123 wnioski o wsparcie finansowe, co stanowiło 4,99% w kraju. Weryfikacji do końca 2010 r. poddano 58, tj. 47,15% złożonych (w kraju zweryfikowano 56,63% złożonych ). Wnioski pozytywnie rozpatrzone to 63,79% złożonych, tj. 37. Wnioski odrzucone przez I.W. to 32,76% (19 szt.) 2 wnioski wycofali wnioskodawcy. W kraju wnioski pozytywnie zweryfikowane stanowią liczbę 1111 na 1397 zweryfikowanych, tj. 79,53%. Średnia wnioskowana kwota do refundacji we wnioskach złożonych to 186.786 zł (w kraju 219.222 zł). We wnioskach wnioskodawców, z którymi zawarto umowy kwoty te wynoszą po 132.065 zł w woj. pomorskim i 203.030 zł w kraju. Do oceny w roku 2011 pozostało jeszcze 65 w województwie, tj. 52,85% złożonych do 31.12.2010 r., w kraju 43,37%. W grupie beneficjentów sektor publiczny stanowi 95,7% wszystkich wnioskodawców. Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju - oś IV Leader PROW 2007-2013 - woj. pomorskie na tle kraju Lp. Wyszczególnienie "Odnowa i rozwój wsi" wg stanu na 31.12.2010 wg stanu na 30.06.2010 wg stanu na 31.12.2010 woj. pomorskie kraj woj. pomorskie kraj woj. pomorskie 1 2 3 4 5 6 7 8 1. Wnioski złożone: liczba 18 128 47 1 472 123 2 467 wnioskowana kwota ogółem 4 720 738 43 537 666 10 966 259 527 276 289 38 327 533 870 367 551 środki EFFROW 3 055 772 27 111 577 7 362 737 328 548 587 22 974 616 540 820 126 2. Wnioski wycofane - liczba 0 0 1 21 2 57 3. Wnioski po weryfikacji: liczba 0 0 22 401 37 1 111 kwota ogółem 5 905 091 138 593 810 8 826 991 410 686 867 wnioski odrzucone - liczba 11 119 19 229 4. Stan weryfikacji - % 0,00 0,00 72,34 36,75 47,15 56,63 5. Zawarte umowy liczba 0 0 9 178 32 998 kwot umów ogółem 2 889 915 59 291 426 7 308 003 360 573 019 kraj 17

środki EFFROW 1 673 144 38 292 505 4 886 420 225 566 681 6. Wnioski o płatność liczba 0 0 0 0 3 1 420 wnioskowana kwota ogółem 336 670 4 008 983 środki EFFROW 239 759 27 655 266 Wnioski o płatność po 7.\ autoryzacji liczba 0 0 0 0 0 22 wnioskowana kwota ogółem 3 442 809 środki EFFROW 2 544 785 8. Zrealizowane płatności liczba płatności 0 0 0 0 0 17 liczba operacji 17 liczba różnych beneficjentów 17 wypłacona kwota ogółem 2 601 377 z EFFRROW 1 934 415 9. Budżet LGD woj. pomorskie 2009, 2010 5 679 265 16 678 870 Razem 2009-2010 22 358 135 Ogółem 2009-2015 553 329 343 kwoty zaokrąglone do 1 zł, dane 31.12.2010: MRiRW 3.4. Stan wdrażania tzw. małych projektów Instytucją Wdrażającą dla tzw. małych projektów jest Samorząd Województwa Pomorskiego. Beneficjentem działania może być osoba fizyczna, prawna, organizacja nieposiadająca osobowości prawnej. Katalog możliwych projektów jest szeroki w ramach małych projektów i umożliwia realizację wielu ciekawych inicjatyw mieszkańców wsi. Wartość projektu nie może przekraczać 100 tys. zł, a maksymalna wysokość udzielonej dotacji 25 tys. zł. Dofinansowanie na 1 beneficjanta w trakcie trwania programu nie może przekroczyć 100 tys. zł. Tak, jak w innych działaniach w ramach LSR projekt winien przyczyniać się do realizacji celów zawartych w strategii i być wdrażany na obszarze LGD. Zakładano, że małe projekty zaktywizują w największym stopniu mieszkańców wsi, gdyż oczekiwania beneficjentów i pomysły na wdrożenie projektów wydawały się na etapie przygotowywania LSR bardzo pożądane i inspirujące. Blokadą okazał się m.in. brak środków własnych na zrealizowanie operacji, długi czas oczekiwania na ocenę, duża liczba odrzuconych i wiele formalności, w tym dojazdy osobiste do I.W. z poprawkami do. Na wsparcie realizacji tego działania środki finansowe na rok 2009 w swoim budżecie przewidziało 11 LGD, a na rok 2010 16 LGD (tj. wszystkie grupy), przeznaczając na nie aż 28,6% limitu środków na wdrożenie LSR, w tym 25,08% limitu na to działanie w latach 2009-2010. naborów ogłoszonych do października 2010 r. na to działanie przez pomorskie LGD wynosi 24 nabory (2 LGD przeprowadziły do tego czasu po 2 nabory w 2010 r., a niektóre w trakcie zbierania danych były jeszcze przed planowanym ogłoszeniem konkursów). Ogółem do I.W. przekazano do 31.12.2010 r. 691, tj. 80,16% wszystkich złożonych przez LGD w roku 2010. Stanowiły one również 6,64% wszystkich na to działanie złożonych w kraju. Średnia wartość projektu w części dotyczącej kosztów kwalifikowanych do refundacji wynosiła 13.858 zł (w kraju 14.156 zł). Do końca 2010 r. weryfikacji poddano 412 złożonych, 13 zostało wycofanych przez wnioskodawców a 233 odrzucone, stad w liczbie zweryfikowanych tylko 166, tj. 40,29% zostało rozpatrzonych pozytywnie (w kraju odsetek ten wynosi 46,32%). Do końca roku 2010 zawarto umowy z wnioskodawcami 158 projektów tj. 95,2% pozytywnie zweryfikowanych. Średnia kwota dotacji przypadająca na wniosek to 12.224 zł (w kraju 12.769 zł). Z złożonych do 31.12.2010 r. pozostało do weryfikacji w roku 2011 279. 18

Lp. Wyszczególnienie Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju - oś IV Leader PROW 2007-2013 - woj. pomorskie na tle kraju "Małe projekty" wg stanu na 31.12.2010 wg stanu na 30.06.2010 wg stanu na 31.12.2010 woj. pomorskie kraj woj. pomorskie kraj woj. pomorskie 1 2 3 4 5 6 7 8 1. Wnioski złożone: liczba 40 553 429 7 430 691 10 402 wnioskowana kwota ogółem 1 327 320 11 806 973 7 079 861 144 273 336 11 970 265 184 112 620 środki EFFROW 754 044 8 076 693 5 663 888 115 423 086 9 576 211 147 247 933 2. Wnioski wycofane - liczba 0 0 2 31 13 195 3. Wnioski po weryfikacji: liczba 0 0 57 800 166 2 658 kwota ogółem 929 443 12 690 335 2 540 881 43 169 277 wnioski odrzucone - liczba 131 1 374 233 2 885 4. Stan weryfikacji - % 0,00 0,00 44,29 29,68 59,62 55,16 5. Zawarte umowy liczba 0 0 48 268 158 2 387 kwot umów ogółem 794 578 4 471 163 2 414 289 38 083 125 środki EFFROW 635 662 3 576 931 1 931 431 30 480 707 6. Wnioski o płatność liczba 0 0 1 12 87 1 420 wnioskowana kwota ogółem 21 970 182 301 1 254 400 21 177 545 środki EFFROW 17 576 145 841 1 003 520 169 153 367 7.\ Wnioski o płatność po autoryzacji liczba 0 0 0 0 27 452 wnioskowana kwota ogółem 0 0 396 806 6 317 345 środki EFFROW 0 0 317 445 4 972 020 8. Zrealizowane płatności liczba płatności 0 0 1 13 39 617 liczba operacji 1 13 38 589 liczba różnych beneficjentów 1 11 35 517 wypłacona kwota ogółem 3 500 45 250 453 529 7 626 319 z EFFRROW 0 0 213 928 3 633 428 9. Budżet LGD woj. pomorskie 2009, 2010 3 256 669 7 700 944 Razem 2009-2010 10 957 613 Ogółem 2009-2015 30 705 092 kwoty zaokrąglone do 1 zł, dane 31.12.2010: MRiRW kraj 19

4. Charakterystyka beneficjentów działania Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju 1.1. Struktura beneficjentów wg sektorów W przypadku wnioskodawców działania Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej pochodzili oni głównie z sektora gospodarczego (60% - lata 2009-2010). 2010). Pozostali należeli do sektora społecznego 40%. Wśród wnioskodawców działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw przeważa sektor gospodarczy - 65% (lata 2009-2010). Pozostałe 35% wnioskodawców pochodziło z sektora społecznego. W pierwszym roku sektor gospodarczy stanowił aż 80% wnioskodawców. Wnioskodawcy, którzy pochodzili z sektora społecznego, to osoby fizyczne, które dopiero chcą otworzyć działalność gospodarczą. Wnioskodawcy z sektora gospodarczego posiadają już firmy i złożyli wnioski w celu ich rozwoju. Wnioskodawcy działania Odnowa i rozwój wsi pochodzili głównie z sektora publicznego 96%. 4% wnioskodawców stanowili przedstawiciele sektora społecznego. Przeważająca liczba wnioskodawców z sektora publicznego wynika głównie z faktu, że właścicielami nieruchomości, których dotyczą złożone wnioski, są gminy. W skali dwóch lat, 2009 i 2010, wnioskodawcami małych projektów byli przedstawiciele: 46% sektora publicznego, 38% sektora społecznego, 16% sektora gospodarczego. W pierwszym roku przedstawiciele sektora społecznego stanowili 44% wnioskodawców, a w roku następnym liczba ta spadła do 33%. Dominującym sektorem stał się w 2010 r. sektor publiczny, aż 52%. Spadek liczby wnioskodawców pochodzących z sektora społecznego może wynikać ze zniechęcenia ich w 2009 r. m.in. długim oczekiwaniem na rozpatrzenie przez IW, duża liczbą poprawek i uzupełnień, jak również brak środków finansowych na realizację projektu do czasu refundacji (brak systemu pożyczkowego, niewystarczające zaliczki na inwestycyjne projekty, brak prefinansowania projektów miękkich ). 20

Sytuacja ta może budzić niepokój, ponieważ założeniem działania Małe projekty miał być wzrost aktywności lokalnych społeczności, czyli m.in. lokalnych organizacji pozarządowych (stowarzyszenia, fundacje, ochotnicze straże pożarne, kluby sportowe itp.). 1.2. Kategorie beneficjentów w ramach tzw. małych projektów Dominującymi wnioskodawcami są urzędy gmin (18,4%; 29,1%), ośrodki kultury (16,5%; 13,3%) oraz lokalne organizacje pozarządowe (34,2%; 26,6%). W 2010 r. spadło zainteresowanie Małymi projektami przez lokalne organizacje pozarządowe 19%, a wzrosło urzędów gmin - 65%. Najwięcej podpisanych umów zostało z przedstawicielami sektora publicznego - aż 59% przekazanych do IW, następnie z reprezentantami sektora społecznego - 23% i sektora gospodarczego - 11%. Ogółem z spośród przekazanych do IW podpisano umowy z 38% wnioskodawców. Swoje wnioski wycofało 25% reprezentantów sektora gospodarczego, 10% sektora publicznego i 5% sektora społecznego. Ogółem wycofało się 11% wnioskodawców, których wnioski zostały przekazane do IW. IW odmówiła przyznania pomocy 21% przedstawicieli sektora gospodarczego i po 9% sektorów publicznego i społecznego. Ogółem IW odmówiła przyznania pomocy 11% wnioskodawców, których wnioski otrzymała. 41 % o dofinansowanie przekazanych do IW z konkursów z 2009 r. jest jeszcze w trakcie weryfikacji. Okres tej weryfikacji trwa przeciętnie około 7-8 miesięcy od dnia przekazania dokumentów przez LGD Samorządom Województwa (a około 8-9 od dnia złożenia wniosku przez beneficjenta w LGD). Najwięcej z sektora społecznego aż 63%. Jest to właśnie jedna z głównych przyczyn zniechęcenia tego sektora do składania. 21