ELEKTRONICZNE POSTĘPOWANIE WIECZYSTOKSIĘGOWE

ELEKTRONICZNE POSTĘPOWANIE WIECZYSTOKSIĘGOWE Mirosława Pytlewska-Smółka INFORMATYZACJA POSTĘPOWANIA WIECZYSTOKSIĘGOWEGO Otwarcie się wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania na informatyzujące się otoczenie oznacza uzdolnienie wymiaru sprawiedliwości do oceny nowych zjawisk kształtowanych pod wpływem zaawansowanych technologii informacyjno-komunikacyjnych 1. Informatyzacja 2 to proces wdrażania technologii, a jej cel w odniesieniu do sądownictwa stanowi umożliwianie dokonywania elektronicznych czynności procesowych oraz wprowadzanie całych elektronicznych postępowań sądowych 3 1 J. Janowski, Informatyka prawnicza wobec elektronizacji sądowego stosowania prawa [w:] Wizja europejskiego społeczeństwa informacyjnego i jej realizacja w prawie polskim, red. J. Misztal-Konecka, G. Tylec, Lublin 2012, s. 124. 2 W marcu 2000 r. w Lizbonie przyjęto dokument eeurope An information society for all, który zawierał wytyczne w celu przygotowania transformacji społeczeństwa Unii Europejskiej w społeczeństwo informacyjne. Rząd polski, nawiązując do tej strategii, przyjął w 2001 r. strategię epolska. Plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata 2001 2006, w którym zawarto założenia tworzenia elektronicznych rejestrów sądowych. Następnie Komisja Europejska przyjęła eeurope 2002 An information society for all action plan, konsekwencją zaś tego dokumentu dla Polski stał się: epolska 2006. Plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce. W 2003 r. przyjęto Strategię informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej epolska na lata 2004 2006. Zob. R. Perdał, Czynniki rozwoju elektronicznej administracji w samorządzie lokalnym w Polsce, Poznań 2014, s. 53 54 oraz A. Gryszczyńska, Nowa księga wieczysta. Informatyzacja rejestru publicznego, Warszawa 2011, s. 80 86. 3 J. Janowski, Informatyka prawnicza, s. 124. Nowy Przegląd Notarialny nr 4 (66) 2015 21

Mirosława Pytlewska-Smółka jako konsekwencji realizacji przez Polskę wspólnotowych dążeń ku społeczeństwu informacyjnemu. Informatyzacja ksiąg wieczystych przez odmiejscowienie 4 dokonywania wglądu do księgi i pobierania odpisów, zwłaszcza zupełnych 5, poszerza jawność formalną ksiąg wieczystych 6. Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe 7 charakteryzujące się odmiejscowieniem, czyli możliwością przekazania sprawy sądowi, który nie musi być właściwy miejscowo, zostało wyłączone spod tej właściwości jako mające związek z położeniem nieruchomości 8. 4 Możliwości odmiejscowionego korzystania z akt, gdy akta te mają postać elektroniczną, przewidziano w elektronicznym postępowaniu upominawczym, np. zgodnie z 99a Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów, (Dz.U. Nr 38, poz. 249 ze zm.). Obowiązujące przepisy nie wykorzystują tego aspektu wystarczająco i dlatego postuluje się wprowadzenie regulacji umożliwiającej wykorzystanie tych cech rozwiązań elektronicznych. Zob. B. Pękalski, Dokumenty elektroniczne w postępowaniu cywilnym [w:] Dokumentacja elektroniczna w podmiotach publicznych, red. G. Szpor, Warszawa 2013, s. 178. 5 A. Gryszczyńska, Wpływ informatyzacji na formalną jawność rejestrów sądowych [w:] Ewolucja prawa polskiego pod wpływem technologii informatycznych, red. J. Misztal-Konecka, G. Tylec, Lublin 2012, s. 140. 6 Zgodnie z Ustawą z dnia 4 lutego 2003 r. o przenoszeniu treści księgi wieczystej do struktury księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym (Dz.U. Nr 42, poz. 363) dnia 1 lipca 2003 r. rozpoczął się proces migracji, czyli przenoszenia treści papierowych ksiąg wieczystych do struktury księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym. Celem prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym stało się pełniejsze zrealizowanie zasady jawności ksiąg wieczystych, zob. M. Kućka, Komentarz do art. 25¹ ustawy [w:] Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, red. J. Pisuliński, Warszawa 2014, s. 438; A. Gryszczyńska, Wpływ informatyzacji, s. 142. Kolejnym etapem zwiększenia jawności formalnej stało się umożliwienie od 16 czerwca 2010 r. przeglądania elektronicznych ksiąg wieczystych przez przeglądarkę dostępną na stronie http://ekw.ms.gov.pl. 7 Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe realizuje szerszy projekt Wprowadzenie e- -usług w zakresie ksiąg wieczystych, stanowiący zadanie nr 3 projektu Wprowadzenie e-usług w resorcie sprawiedliwości współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (nr projektu POKL.05.03.00-00-011/11, umowa o dofinansowanie z dnia 9 stycznia 2012 r.). Celem szczegółowym projektu jest zwiększenie dostępu obywateli i uprawnionych podmiotów do ksiąg wieczystych przez udostępnienie drogą elektroniczną informacji zawartych w centralnej bazie danych ksiąg wieczystych (zwanej: CBDKW), http://ms.gov.pl/pl/o-ministerstwie/projekty-europejskie/program-operacyjny-kapital-ludzki/projekt-nr-5-wprowadzenie-e-uslug-w-resorciesprawiedliwosci/ (dostęp: 9 grudnia 2015 r.). 8 W zakresie uzasadnienia wprowadzenia postępowań elektronicznych zob. Uzasadnienie do projektu o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego, druk nr 988, Warszawa 5 grudnia 2012, http://orka.sejm.gov.pl/druki7ka.nsf/0/c87171de1a8f3a63c1257ad4003c9801/$file/ 988.pdf (dostęp: 9 grudnia 2015 r.). 22 Nowy Przegląd Notarialny Artykuły

Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe Oprócz zwiększenia jawności formalnej postępująca informatyzacja kształtuje status uczestników postępowania wieczystoksięgowego 9. Zgodnie z art. 626¹ 2 k.p.c. 10 uczestnikami postępowania wieczystoksięgowego oprócz wnioskodawcy są tylko te osoby, których prawa zostały wykreślone lub obciążone bądź na rzecz których wpis ma nastąpić. Przepis ten wyklucza możliwość uznania za uczestników postępowania podmioty inne niż wskazane w wymienionym przepisie 11, a uczestnikami podmioty stają się z mocy samego prawa 12. Jednakże to nie tylko uczestnikom, ale każdej osobie fizycznej przysługuje prawo dostępu do danych zawartych w księgach wieczystych za pośrednictwem sieci teleinformatycznej (Internet) 13. Obecne brzmienie art. 25¹ ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece: księgi wieczyste są zakładane i prowadzone w systemie informatycznym 14 ulega modyfikacji, a system informatyczny zostaje zastąpiony systemem teleinformatycznym, którego definicję zawarto w art. 3 pkt 3 Ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów 9 Początków wykorzystywania nowoczesnych technik informatycznych w funkcjonowaniu rejestru ksiąg wieczystych należy upatrywać w podjęciu w 1995 r. w Ministerstwie Sprawiedliwości prac nad stworzeniem zinformatyzowanych ogólnopolskich rejestrów sądowych, Zob. A. Drzazga, Elektroniczne rejestry sądowe [w:] Wpływ Internetu na ewolucję państwa i prawa, red. R. Grabowski, Rzeszów 2008, s. 94. 10 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.). 11 Kodeks postępowania cywilnego, t. 1: Komentarz, red. A. Góra-Błaszczykowska Warszawa 2013, s. 1511. 12 Tamże, s. 1513. 13 B. Kaczmarek-Templin, Dowód z dokumentu elektronicznego w procesie cywilnym, Warszawa 2012, s. 285. Za system teleinformatyczny uznać należy rozwiązania techniczne, w tym urządzenia teleinformatyczne i współpracujące z nimi narzędzia programowe, umożliwiające indywidualne porozumiewanie się na odległość przy wykorzystaniu transmisji danych, A. Kościółek, Elektroniczne czynności procesowe w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 2012, s. 345. 14 Przepis ten dodano Ustawą z dnia 11 maja 2001 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece, ustawy Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy Prawo o notariacie (Dz.U. Nr 63, poz. 635), która weszła w życie 23 września 2001 r. Zgodnie z art. 3 pkt 3 Ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 218), która weszła w życie 18 listopada 2015 r., art. 25¹ otrzymał brzmienie: księgi wieczyste są zakładane i prowadzone w systemie teleinformatycznym. Nowy Przegląd Notarialny nr 4 (66) 2015 23

Mirosława Pytlewska-Smółka realizujących zadania publiczne 15. Jednakże dla potrzeb elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego definiuje się go jako system teleinformatyczny w rozumieniu art. 2 pkt 3 Ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną 16, czyli obsługujący postępowanie sądowe i dostępny za pomocą usług internetowych udostępnianych na stronach internetowych Ministerstwa Sprawiedliwości 17. Elektroniczne księgi wieczyste stanowią zinformatyzowany, ogólnokrajowy rejestr zawierający informacje na temat stanu prawnego nieruchomości 18. Celem elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego jest łatwiejszy i szybszy dostęp do sądu oraz sprawne załatwienie sprawy 19. Dąży się również do udostępniania danych zawartych w CBDKW uprawnionym podmiotom przez tzw. teletransmisję danych, a także wymianę danych z innymi podmiotami 20. Zgodnie z założeniami cel ten ma się realizować przez obowiązkowe składanie drogą elektroniczną wniosków o wpis do księgi wieczystej oraz wniosków o założenie 15 Zgodnie z art. 3 pkt 3 Ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (tekst jednolity: Dz.U. z 2014 r., poz. 1114), system teleinformatyczny to zespół współpracujących ze sobą urządzeń informatycznych i oprogramowania, zapewniający przetwarzanie, przechowywanie, a także wysyłanie i odbieranie danych przez sieci telekomunikacyjne za pomocą właściwego dla danego rodzaju sieci telekomunikacyjnego urządzenia końcowego w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. z 2014 r., poz. 243 i poz. 827). W artykule 3 pkt 5 zawarto definicję rejestru publicznego, który stanowi rejestr, ewidencję, wykaz, listę, spis albo inną formę ewidencji, służące do realizacji zadań publicznych, prowadzone przez podmiot publiczny na podstawie odrębnych przepisów ustawowych. 16 Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. z 2013 r., poz. 1422). 17 Zgodnie z 1 pkt 1 projektu z dnia 1 czerwca 2015 r. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe, wydanego na podstawie art. 125 3¹ k.p.c. zmienionego ustawą z 15 stycznia 2015 r., https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//517/12273251/12293747/12293748/ dokument167442.pdf (dostęp: 9 grudnia 2015 r.). 18 A. Kościółek, Elektroniczne czynności procesowe, s. 323. Księgi wieczyste i kataster nieruchomości należą do rejestrów publicznych o charakterze przedmiotowym, ale są prowadzone przez odmienne organy, wypełniają różne funkcje oraz podlegają odrębnym regulacjom prawnym, za: T. Czech, Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, Warszawa 2014, s. 20 21. 19 Uzasadnienie do założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (projekt z dnia 4 kwietnia 2013 r.), http://legislacja.rcl.gov.pl/docs//1/73700/73732/73733/dokument73618.pdf (dostęp: 9 grudnia 2015 r.). 20 Tamże. 24 Nowy Przegląd Notarialny Artykuły

Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe księgi wieczystej. Proces ten umożliwi przetwarzanie danych zawartych w treści wniosku do struktury księgi wieczystej prowadzonej w systemie teleinformatycznym. Oczywiście nie stanie się to automatycznie, a dopiero po zweryfikowaniu tych danych przez orzecznika, tj. referendarza sądowego (starszego referendarza sądowego) lub sędziego. Kolejną zaletą informatyzacji jest to, że składanie drogą elektroniczną wniosków o wpis do księgi wieczystej umożliwi automatyczne zamieszczanie wzmianek w księgach wieczystych. Tym samym zostanie wyłączona rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych niezwłocznie po sporządzeniu aktu notarialnego prowadzącego np. do zmiany właściciela nieruchomości. Oznacza to zwiększenie pewności obrotu nieruchomościami, gdyż natychmiast po sporządzeniu aktu i złożeniu wniosku o wpis drogą elektroniczną ujawniona wzmianka wyłączy rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych, a przez to np. utrudni wielokrotną sprzedaż tej samej nieruchomości. ZAKRES PRZEDMIOTOWY ELEKTRONICZNEGO POSTĘPOWANIA WIECZYSTOKSIĘGOWEGO Wskazać należy, że elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe może zostać zainicjowane w odniesieniu do ksiąg wieczystych, które w chwili złożenia wniosku są już prowadzone w systemie informatycznym zgodnie z art. 25¹ ustawy księgach wieczystych i hipotece 21, jak również w przypadku wniosków o założenie księgi wieczystej w systemie informatycznym (25¹ ustawy). Tym samym w elektronicznym postępowaniu wieczystoksięgowym rozpoznawane będą zarówno wnioski o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości, która odłączana jest z innej księgi wieczystej, jak i wnioski o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości, dla której dotychczas nie była prowadzona księga wieczysta 22. Co istotne, przewidziano także sytuację, że mogą być składane wnioski o wpis 21 Zgodnie z art. 25¹ ust. 1 Ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2013 r., poz. 707 ze zm.) w wersji, która weszła w życie z dniem 18 listopada 2015 r., księgi wieczyste są zakładane i prowadzone w systemie teleinformatycznym. 22 Zob. przyp. 19. Nowy Przegląd Notarialny nr 4 (66) 2015 25

Mirosława Pytlewska-Smółka do księgi wieczystej, co do której wniosek o założenie został wprawdzie skutecznie złożony w systemie teleinformatycznym, ale jeszcze nie został rozpoznany. W takiej sytuacji we wniosku o wpis należy zamieścić informację o złożeniu wniosku o założenie księgi wieczystej oraz wskazać numer Dz. Kw. 23 dzięki odpowiedniej rubryce w formularzu. Należy rozważyć przypadek, gdy we wniosku zostanie wskazana księga wieczysta, ale nie zostanie ona znaleziona w CBDKW. W takiej sytuacji nie można zainicjować elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego. System teleinformatyczny poinformuje wnioskodawcę o niemożności złożenia w tym konkretnym przypadku wniosku drogą elektroniczną. Uzyskana z systemu informacja nie będzie podlegała zaskarżeniu 24. Trzeba uznać, że uzyskanie takiej informacji, jak również niemożność złożenia wniosku z powodu np. przerwy technicznej w funkcjonowaniu strony internetowej usprawiedliwia niewykonanie przez notariusza nałożonego na niego obowiązku inicjowania elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego drogą elektroniczną. Warto zwrócić uwagę na to, że inicjowanie przez notariuszy elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego będzie obejmować każdy rodzaj wniosków, które dotychczas były umieszczane w aktach notarialnych przekazywanych następnie do postępowania wieczystoksięgowego. W przypadku braku prawidłowego funkcjonowania systemu teleinformatycznego obligatoryjne zainicjowanie elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego może się okazać niemożliwe. Nie powinno budzić żadnych wątpliwości to, że w takim przypadku pozostanie możliwość złożenia wniosku w sposób dotychczasowy, gdyż analogicznie jak w przypadku istnienia błędów w systemie informatycznym, niedopuszczalna byłaby sytuacja oddalenia wniosku o wpis lub dokonania wpisu niezgodnego z prawem z powodu błędu w programie informatycznym 25. 23 Dz. Kw. to skrót dziennika ksiąg wieczystych zgodnie z Zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 2003 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej (Dz.Urz. MS Nr 5, poz. 22 ze zm.). 24 Zob. przyp. 19. 25 Zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 r., IV CSK 323/07, http://www. sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia2/iv%20csk%20323-07-1.pdf (dostęp: 9 grudnia 2015 r.) oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2010 r., IV CSK 82/10, http://www. sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia2/iv%20csk%2082-10-1.pdf (dostęp: 9 grudnia 2015 r.). 26 Nowy Przegląd Notarialny Artykuły

Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe ZAKRES PODMIOTOWY ELEKTRONICZNEGO POSTĘPOWANIA WIECZYSTOKSIĘGOWEGO Zgodnie z Ustawą z dnia 15 stycznia 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw 26 obowiązek inicjowania postępowania wieczystoksięgowego drogą elektroniczną został nałożony na trzy podmioty 27. Zgodnie z art. 626 4 1 k.p.c. notariusz, komornik oraz naczelnik urzędu skarbowego działający jako administracyjny organ egzekucyjny składa wniosek o wpis za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Zgodnie z 2 tegoż artykułu do wniosku dołącza się dokumenty stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej, jeżeli zostały one sporządzone w postaci elektronicznej. Należy podkreślić, że chodzi tutaj o takie dokumenty, które w sposób pierwotny zostały sporządzone w wersji elektronicznej. Obowiązek ten nie będzie dotyczył dokumentów stanowiących podstawę wpisu, sporządzonych w sposób tradycyjny w wersji papierowej, a dopiero później skonwertowanych np. przez zeskanowanie i wtórne wytworzenie wersji elektronicznej 28. Elektronicznymi dokumentami stanowiącymi podstawę oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są dane katastru nieruchomości (ewidencji gruntów i budynków) 29. Należy rozważyć kwestie praktyczne związane z dołączaniem do wniosku złożonego drogą elektroniczną dokumentów stanowiących podstawę wpisu, o ile zostały sporządzone w formie elektronicznej. 26 Ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 218). Ustawa ta zmienia m.in. Ustawę z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, Ustawę z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie, Ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji oraz Ustawę z dnia 14 lutego 2003 r. o przenoszeniu treści księgi wieczystej do struktury księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym (Dz.U. z 2003 r. Nr 4, poz. 363). 27 Dokonując wyboru notariuszy, kierowano się tym, że składają oni 45% wszystkich wniosków. Natomiast komornicy sądowi oraz naczelnicy urzędów skarbowych posiadają infrastrukturę informatyczną i podpis elektroniczny możliwy do wykorzystania dla potrzeb identyfikacji w elektronicznym postępowaniu wieczystoksięgowym, zob. uzasadnienie do założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (projekt z dnia 4 kwietnia 2013 r.), http://legislacja.rcl. gov.pl/docs//1/73700/73732/73733/dokument73618.pdf (dostęp: 9 grudnia 2015 r.). 28 T. Czech, Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, Warszawa 2014, s. 437. 29 Tamże. Nowy Przegląd Notarialny nr 4 (66) 2015 27

Mirosława Pytlewska-Smółka Zgodnie z art. 27 ust. 4 ustawy o księgach wieczystych i hipotece organ prowadzący kataster nieruchomości zapewnia nieodpłatnie sądom prowadzącym księgi wieczyste, w celu sprawdzenia oznaczenia nieruchomości, bezpośredni dostęp do bazy danych katastru nieruchomości przez zintegrowany system informacji o nieruchomościach (ZSIN). Posługując się wykładnią językową, należy wskazać, że korzystanie przez sąd z bazy danych katastru nieruchomości ma służyć jedynie sprawdzeniu, a nie powoływaniu jako podstaw wpisów przy dokonywaniu zmian. Potwierdza tę tezę także uzasadnienie założeń do projektu ustawy z 15 stycznia 2015 r., zgodnie z którym wobec ograniczonego charakteru pierwszego etapu informatyzacji postępowania wieczystoksięgowego do wniosku inicjującego elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe nie byłyby dołączane dokumenty w postaci elektronicznej. Jako argument wskazano m.in., że i tak większość dokumentów występuje w formie papierowej 30. Zgodnie z art. 626 4 3 k.p.c. dokumenty stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej niesporządzone w postaci elektronicznej notariusz, komornik oraz naczelnik urzędu skarbowego działający jako administracyjny organ egzekucyjny przesyła sądowi właściwemu do prowadzenia księgi wieczystej w terminie trzech dni od dnia złożenia wniosku o wpis. Oznacza to, że notariusz będzie obowiązany z urzędu przesłać w tym terminie sądowi właściwemu do prowadzenia księgi wieczystej wypis aktu notarialnego w postaci papierowej wraz z dokumentami stanowiącymi podstawę wpisu. Wypis tym się będzie różnił od dotychczasowych, że nie będzie zawierał wniosku. W artykule 92 Ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie 31 dodano 4¹, zgodnie z którym złożenie wniosku o wpis w księdze wieczystej przez notariusza za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe uważa się za 30 Zob. w zakresie treści założeń: projekt założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego, http://legislacja.rcl.gov.pl/lista/1/projekt/73700/katalog/73736 (dostęp: 9 grudnia 2015 r.). 31 Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.) w brzmieniu po wejściu w życie Ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 218). 28 Nowy Przegląd Notarialny Artykuły

Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe złożenie wniosku przez stronę czynności notarialnej 32. Należy podkreślić, że aktualnie Prawo o notariacie nie przewiduje możliwości sporządzania dokumentu notarialnego w formie elektronicznej 33. Norma art. 78 2 k.c. 34 stanowi, że oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. Przepis ten dotyczy formy pisemnej, a nie formy notarialnej 35. System teleinformatyczny zweryfikuje notariusza, komornika i naczelnika urzędu autoryzujących, czyli podpisujących składane przez nich pisma procesowe w elektronicznym postępowaniu wieczysto księgowym podpisem bezpiecznym weryfikowanym ważnym 32 W toku prac nad projektem ustawy pojawiły się dwie koncepcje dotyczące umocowania notariuszy do składania wniosków w elektronicznym postępowaniu wieczystoksięgowym. Według jednej z nich należałoby ustanowić pełnomocnictwo z ustawy tylko do sporządzenia samego wniosku w elektronicznym postępowaniu wieczystoksięgowym, przekazanie zaś wypisu aktu następowałoby na dotychczasowych zasadach. Wówczas ewentualne wezwanie i uzupełnianie braków formalnych wniosków należałoby do stron czynności notarialnej. Przewidywano także konstrukcję pełnomocnika sui generis, gdy między notariuszem a wnioskodawcą istniałby stosunek materialnoprawny wynikający z powierzenia sporządzenia aktu notarialnego. Zob. przyp. 30; E. Maziarz, Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe, Rejent 2013, nr 11, s. 82. 33 Byłoby to związane dodatkowo z zarządzaniem takimi dokumentami, a zwłaszcza ich przechowywaniem i archiwizacją. Określony zasób cech informacyjnych dokumentu, stworzony w sposób usystematyzowany, logicznie z nim powiązany, nazywamy metadanymi. Powinien on być przechowywany wraz z ewidencjonowanymi dokumentami. Zob. M. Jabłoński, T. Radziszewski, Prawne i techniczne aspekty archiwizacji dokumentów elektronicznych, Wrocław 2014, s. 108. Istotnym elementem metadanych jest nazwa formatu danych zastosowanego przy tworzeniu dokumentu, co zostało sprecyzowane w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformacyjnych (Dz.U. poz. 526). 34 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). 35 B. Kaczmarek-Templin, Dowód z dokumentu, s. 277. Nowy Przegląd Notarialny nr 4 (66) 2015 29

Mirosława Pytlewska-Smółka kwalifikowanym certyfikatem 36, w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy o podpisie elektronicznym 37. Istotną okolicznością jest fakt, że w przypadku wniosków składanych przez notariuszy i komorników obowiązek poprawienia lub uzupełnienia wniosku spoczywa odpowiednio na stronie czynności notarialnej lub wierzycielu. Jednakże o zobowiązaniu wierzyciela do poprawienia lub uzupełnienia wniosku sąd jednocześnie zawiadamia za pośrednictwem systemu teleinformatycznego komornika, wskazując rodzaj braków formalnych, które uniemożliwiają nadanie wnioskowi prawidłowego biegu. Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe dotyczy każdego rodzaju wniosków zawieranych dotychczas w akcie notarialnym i kierowanych do postępowania wieczystoksięgowego. Zgodnie z art. 92 4 ustawy Prawo o notariacie, jeżeli akt notarialny zawiera przeniesienie, zmianę lub zrzeczenie się prawa ujawnionego w księdze wieczystej albo ustanowienie prawa, które może być ujawnione w księdze wieczystej bądź obejmuje czynność przenoszącą własność nieruchomości, chociażby dla tej nieruchomości nie była prowadzona księga wieczysta, notariusz sporządzający akt notarialny, nie później niż w dniu jego sporządzenia 38, składa wniosek o wpis w księdze wieczystej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe. Notariusz obo- 36 Zgodnie z art. 78 2 k.c. oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej, zob. D. Szostek, Nowe ujęcie dokumentu w polskim prawie prywatnym ze szczególnym uwzględnieniem dokumentu w postaci elektronicznej, Warszawa 2012, s. 77. Zgodnie z art. 3 Ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 4) treść art. 694a 3 k.p.c. otrzymała brzmienie: wniosek złożony do sądu rejestrowego drogą elektroniczną powinien być opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym Platformy Usług Administracji Publicznej (epuap). 37 Ustawa z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. Nr 130, poz. 1450 ze zm.). W artykule 5 ust. 2 tej ustawy zawarto zasadę równoważności skutków prawnych, której przejawem jest odejście od pojęcia formy czynności prawnej na rzecz opisu techniki wyrażenia treści wraz z dookreśleniem technik jej personalizacji. Zob. M. Jachowicz, M. Kotulski, Forma dokumentu elektronicznego w działalności administracji publicznej, Warszawa 2012, s. 36 37. 38 Notariusz zgodnie z obecnie obowiązującym art. 92 4 ustawy Prawo o notariacie jest obowiązany przesłać z urzędu sądowi właściwemu do prowadzenia ksiąg wieczystych wypis aktu notarialnego zawierający wniosek o wpis do księgi wieczystej w terminie trzech dni od sporządzenia aktu. 30 Nowy Przegląd Notarialny Artykuły

Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe wiązany jest złożyć drogą elektroniczną wniosek zawierający wszystkie dane wymagane przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z wolą strony czynności notarialnej wniosek zawiera żądanie dokonania w księdze wieczystej także innego wpisu związanego z czynnością notarialną. Oznacza to, że nowe regulacje pozostawią możliwość żądania przez strony czynności notarialnej wpisów innych niż wynikające wyłącznie z dokonywanej czynności, ale z tą czynnością związanych. Za dopuszczalne należy również uznać żądanie przez strony czynności prawnej dokonania także innych wpisów, które nie są związane z czynnością notarialną. Trzeba podkreślić, że w takim przypadku to strona ma obowiązek dołączenia do wniosku dokumentu mogącego stanowić podstawę dokonania takiego wpisu oraz jego opłacenie. Zgodnie ze zmienionymi przepisami komornik sądowy będzie składał wnioski w elektronicznym postępowaniu wieczystoksięgowym, gdy przepisy szczególne Kodeksu postępowania cywilnego nakazują złożenie wniosku o wpis w księdze wieczystej (art. 897 l k.p.c., art. 898 k.p.c., art. 924 k.p.c., a także art. 927 k.p.c.). Wnioski w elektronicznym postępowaniu wieczystoksięgowym będzie składał także naczelnik urzędu skarbowego jako organ egzekucyjny, w sytuacjach gdy przepisy szczególne nakładają na niego obowiązek złożenia wniosku o wpis w księdze wieczystej (art. 90 i art. 110 c 3 Ustawy z dnia 17 czerwca 1996 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji 39 ). Warto zaznaczyć, że naczelnik urzędu skarbowego jako organ egzekucyjny będzie obowiązany do składania wniosków w elektronicznym postępowaniu wieczystoksięgowym bez możliwości udzielania upoważnień pracownikom urzędów skarbowych. Informatyzacja postępowania wieczystoksięgowego to tworzenie w ramach ustawy Kodeks postępowania cywilnego podstaw do realizacji pierwszego etapu dalszej informatyzacji postępowania wieczystoksięgowego polegającego na wprowadzeniu obowiązku inicjowania tego 39 Tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r., poz. 1015 ze zm. Nowy Przegląd Notarialny nr 4 (66) 2015 31

Mirosława Pytlewska-Smółka postępowania drogą elektroniczną przez określone podmioty 40, co będzie wymagało sporządzania e-wniosków i inicjowania postępowania wieczystoksięgowego drogą elektroniczną 41. SKŁADANIE WNIOSKÓW W ELEKTRONICZNYM POSTĘPOWANIU WIECZYSTOKSIĘGOWYM Wszyscy zobowiązani do wszczęcia elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego, w tym notariusze, będą zobligowani do użycia interaktywnych formularzy. Będą one dostępne na stronie internetowej obsługującej elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe. Formularze będą obligatoryjne dla wszystkich zobowiązanych do wszczynania tego typu postępowania. Zgodnie z art. 125 2¹ k.p.c. pisma niewniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego nie wywołują skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma do sądu. Kolejność składania wniosków za pośrednictwem tego systemu precyzuje 2 projektu Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 czerwca 2015 r. w sprawie sposobu wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe. Zgodnie z tym przepisem wniesienie pisma za pośrednictwem systemu teleinformatycznego przez użytkownika następuje przez uwierzytelnienie użytkownika. Zanim to stanie się możliwe, konieczne będzie założenie konta w systemie teleinformatycznym 42. Wniosek można składać albo za pośrednictwem tego systemu, albo na piśmie. Uwierzytelnienie użytkownika, którym stanie się notariusz, będzie polegało na identyfikacji użyt- 40 W zakresie treści dokumentu zob. Uzasadnienie projektu ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, Sejm RP VII kadencji, nr druku 2655, http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/druk.xsp?documentid=511b7fdc- F3BE37B7C1257D4A003E4B11 (dostęp: 9 grudnia 2015 r.). 41 A. Oleszko, Prawo o notariacie. Księgi wieczyste. Postępowanie wieczystoksięgowe, Warszawa 2014, s. 30. 42 W zakresie treści dokumentu zob. 3 pkt 1 projektu Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie trybu zakładania i udostępniania konta w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe, http://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/177283/177309/177310/dokument117408.pdf (dostęp: 9 grudnia 2015 r.). 32 Nowy Przegląd Notarialny Artykuły

Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe kownika na potrzeby uzyskania przez niego dostępu do konta oczywiście w zakresie posiadanych przez niego uprawnień 43. Samorząd notarialny potwierdzi istnienie kwalifikacji zawodowych w chwili zakładania w systemie konta, które będzie w dalszym ciągu weryfikowane. Konto będzie udostępniane użytkownikowi wyłącznie po uwierzytelnieniu 44. Uwierzytelnienie notariusza to proces polegający na zweryfikowaniu zadeklarowanej tożsamości 45. Następuje ono po identyfikacji, czyli zadeklarowaniu (autoryzacji) swojej tożsamości przez użytkownika, np. przez podanie loginu. Użytkownik to osoba fizyczna, która jest uprawniona do uwierzytelniania się na koncie 46. Ta zadeklarowana, ale jeszcze niezweryfikowana, tożsamość będzie potwierdzana przez uwierzytelnienie, czyli np. podanie hasła. Po tym sam system dokona identyfikacji pod kątem sprawdzenia danego notariusza w aktualnej bazie korporacji notarialnej. Inicjując elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe, należy mieć na uwadze okoliczność, że formularz wniosku musi być podpisany bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym ważnym kwalifikowanym certyfikatem w rozumieniu art. 3 pkt 2 Ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym 47. Charakteryzuje się on tym, że jest przyporządkowany wyłącznie do jednej osoby, a dodatkowo bezpieczeństwo gwarantowane jest przyznaniem wyłącznie tej osobie bezpiecznych urządzeń oraz niepowtarzalnych danych niezbędnych do składania podpisu elektronicznego 48. System teleinformatyczny dokona automatycznej weryfikacji formalnej wniosku obejmującej istnienie księgi wieczystej, 43 Zgodnie z 2 pkt 8 projektu Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie trybu zakładania i udostępniania konta w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe, tamże. 44 Zgodnie z 8 pkt 1 projektu Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie trybu zakładania i udostępniania konta w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe, tamże. 45 Zob. przyp. 19. 46 Zgodnie z 2 pkt 2 projektu Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie trybu zakładania i udostępniania konta w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe, zob. przyp. 42. 47 Dz.U. Nr 130, poz. 1450 ze zm. 48 A. Kościółek, Elektroniczne czynności procesowe, s. 334. Założeniem bezpiecznego podpisu elektronicznego jest takie powiązanie z danymi do których zostaje dołączony które gwarantuje, że jakakolwiek późniejsza zmiana tych danych jest rozpoznawalna, za: tamże, s. 335 336. Nowy Przegląd Notarialny nr 4 (66) 2015 33

Mirosława Pytlewska-Smółka która została wskazana, oraz badanie kompletności wymaganych danych. Jeśli weryfikacja nie przebiegnie pozytywnie, wówczas wniosek uważa się za niezłożony, o czym składający wniosek zostanie poinformowany. Natomiast w przypadku weryfikacji pozytywnej, niezwłocznie po wniesieniu pisma użytkownik uzyska z systemu teleinformatycznego elektroniczne potwierdzenie wniesienia pisma, przez które rozumie się zestaw danych jednoznacznie wskazujący wnoszone pismo, użytkownika, który je wniósł oraz datę wniesienia pisma. Zgodnie z 2 ust. 1 pkt 2 projektu rozporządzenia po uwierzytelnieniu użytkownika następuje wprowadzenie treści pisma, a następnie ( 2 ust. 1 pkt 3) dołączenie załączników, o ile są wnoszone. Kolejnym etapem elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego zgodnie z 2 ust. 1 pkt 4 projektu rozporządzenia będzie opatrzenie pisma bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Należy mieć na uwadze to, że wszystkie wskazane czynności nie oznaczają niewystąpienia braków formalnych wniosku, który pozytywnie przeszedł weryfikację kompletności zawartych danych w interaktywnym formularzu. Pobieranie przez notariuszy opłat sądowych od składanych przez nich wniosków w elektronicznym postępowaniu wieczystoksięgowym będzie dokonywane na dotychczasowych zasadach 49. Wniesienie pisma za pośrednictwem systemu teleinformatycznego nastąpi przez nieodwracalne zainicjowanie procedury uiszczenia opłaty sądowej za pomocą udostępnianego przez system teleinformatyczny mechanizmu zapewniającego identyfikację wnoszącego opłatę (zgodnie z 2 ust. 1 pkt 5 projektu rozporządzenia). Sam system teleinformatyczny nie będzie kontrolował uiszczania opłat ani sprawdzania ich wysokości. Należy zaznaczyć, że procedury te dotyczą wyłącznie wniosków składanych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, gdyż będą one składane bez dołączania do interaktywnego formularza dokumentów stanowiących podstawę wpisu. Dokumenty te zostaną złożone w biurze podawczym sądu lub dosłane (za pośrednictwem operatora pocztowego) 49 Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 sierpnia 2001 r. w sprawie pobierania przez notariuszy opłat sądowych od wniosków o wpis do księgi wieczystej zamieszczanych w aktach notarialnych (Dz.U. Nr 90, poz. 1011 ze zm.). 34 Nowy Przegląd Notarialny Artykuły

Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe w terminie późniejszym. Tym samym zmianie ulega art. 79 ustawy Prawo o notariacie, w którym po pkt. 8 dodaje się pkt 8a 50, zgodnie z którym notariusz składa wnioski o wpis w księdze wieczystej wraz z dokumentami stanowiącymi podstawę wpisu w księdze wieczystej. Sam wniosek o wpis w elektronicznym postępowaniu wieczystoksięgowym po zarejestrowaniu i automatycznym ujawnieniu wzmianki w treści księgi wieczystej będzie oczekiwał na dołączenie dokumentów w wersji papierowej stanowiących podstawę wpisu. Od powyższej zasady składania wniosku w wersji elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego oraz dołączania po jego złożeniu dokumentów stanowiących podstawę wpisu w wersji papierowej przewidziano wyjątek. Jeżeli dokumenty stanowiące podstawę wpisu istnieją pierwotnie w wersji elektronicznej, wówczas mogą być w tej formie dołączone już do wniosku. Na podstawie art. 24b ust. 1 Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne 51 wydano Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 stycznia 2013 r. w sprawie zintegrowanego systemu informacji o nieruchomościach 52 określającego tworzenie takiego systemu. Zgodnie z 3 tegoż rozporządzenia w sprawie ZSIN, wprowadza się wdrożenie infrastruktury technicznej, którą stanowi integrująca platforma elektroniczna, a także utworzenie centralnego repozytorium kopii zbiorów danych ewidencji gruntów i budynków. W paragrafie 10 ust. 1 tegoż rozporządzenia przewidziano przekazywanie do sądów prowadzących księgi wieczyste zawiadomień o zmianach danych ewidencji gruntów i budynków za pomocą infrastruktury technicznej ZSIN w formie dokumentów elektronicznych zapisanych w formacie XML. Natomiast zgodnie z 10 ust. 3 tegoż rozporządzenia wypisy z operatu ewidencyjnego oraz wyrysy z mapy ewidencyjnej załączane do tychże zawiadomień kierowanych do sądów wieczystoksięgowych zapisuje się w formatach właściwych dla dokumentów tekstowo-graficznych. W sposób analogiczny zgodnie z 11 ust. 1 tegoż rozporządzenia 50 Dodany pkt 8a w art. 79 ustawy Prawo o notariacie wszedł w życie z dniem 18 listopada 2015 r. (Dz.U. poz. 218). 51 Dz.U. z 2000 r. Nr 193, poz. 1287 ze zm. 52 Dz.U. poz. 249. Nowy Przegląd Notarialny nr 4 (66) 2015 35

Mirosława Pytlewska-Smółka zawiadomienia o zmianach są przekazywane przez sądy właściwym starostom. Wszystkie rodzaje zawiadomień podlegają uwierzytelnieniu przy użyciu certyfikatu cyfrowego systemu informatycznego wysyłającego zawiadomienie. Z uzyskaniem przez użytkownika, którym stanie się notariusz, uprawnień do złożenia wniosku w elektronicznym postępowaniu wieczystoksięgowym będzie związane posiadanie dostępu do systemu teleinformatycznego obsługującego to postępowanie. System teleinformatyczny zapewni rejestrację złożonych wniosków w centralnym repozytorium wniosków. Jest to istotne, ponieważ rejestracja będzie się dokonywała niezależnie od rejestracji wniosków w systemach ewidencyjnych właściwego sądu. Zgodnie z 5 powołanego rozporządzenia w sprawie ZSIN centralne repozytorium tworzy się na podstawie danych ewidencji gruntów i budynków udostępnianych przez właściwe organy w postaci plików. Na obecnym etapie wdrażania elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego składający wniosek będzie posiadał konto użytkownika w systemie teleinformatycznym. Założenie konta użytkownika będzie obligatoryjne dla wszystkich podmiotów zobowiązanych do składania wniosków za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe. Użytkownikiem konta może być wyłącznie osoba fizyczna i wyłącznie sam notariusz, który nie może przekazać swych uprawnień pracownikowi kancelarii 53. System teleinformatyczny obsługujący elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe to system centralny, zarządzany przez Ministra Sprawiedliwości 54. System ten zostanie wyposażony w możliwość weryfikacji danych identyfikacyjnych notariusza w odrębnym systemie informatycznym 53 Jednak zgodnie z 9 pkt 1 projektu Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie trybu zakładania i udostępniania konta w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe, użytkownik może przekazać innej osobie uprawnienie do dostępu do konta. Zgodnie z pkt. 2 w uzasadnionych przypadkach, w szczególności w razie śmierci użytkownika, prezes sądu może udostępnić konto osobie uprawnionej. Zgodnie z pkt. 3 udostępnienie konta następuje na wniosek osoby uprawnionej, do wniosku zaś należy dołączyć dokumenty potwierdzające uprawnienie do dostępu do konta, zob. http://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/177283/177309/177310/ dokument117408.pdf (dostęp: 9 grudnia 2015 r.). 54 Projektowane regulacje nawiązują do sprawdzonych już rozwiązań funkcjonujących w elektronicznym postępowaniu upominawczym, za: uzasadnienie do projektu Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie trybu zakładania i udostępniania konta w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe, tamże. 36 Nowy Przegląd Notarialny Artykuły

Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe prowadzonym przez samorząd notarialny i Ministra Finansów. Według założeń do ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. dzięki tak skonstruowanej interoperacyjności informacja o posiadaniu uprawnień zawodowych, umożliwiających inicjowanie elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego, będzie znana sądowi niezwłocznie po zweryfikowaniu uprawnień w systemie teleinformatycznym. Zgodnie z 8 powołanego rozporządzenia w sprawie ZSIN system teleinformatyczny stosowany do prowadzenia ksiąg komunikuje się z integrującą platformą elektroniczną za pomocą interfejsu, czyli oprogramowania umożliwiającego komunikację między systemami teleinformatycznymi. Integrująca platforma zapewni prowadzenie centralnego repozytorium oraz komunikację między rejestrami publicznymi, zwanymi rejestrami włączonymi do ZSIN. Dla elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego znaczenie będzie miała kompatybilność systemu teleinformatycznego z integrującą platformą elektroniczną. Dzięki temu możliwe stanie się generowanie zawiadomień o nowych wpisach w księgach wieczystych oraz przekazywanie tych zawiadomień w postaci dokumentów elektronicznych do właściwego starosty za pośrednictwem infrastruktury technicznej ZSIN. Poza tym będzie można odbierać w postaci dokumentów elektronicznych zawiadomienia o zmianach danych ewidencji gruntów i budynków, jak również sąd będzie mógł sprawdzać z urzędu dane zawarte we wniosku z treścią wpisu w dziale I-O 55. W elektronicznym postępowaniu wieczystoksięgowym problemem może się okazać brak kompatybilności systemu teleinformatycznego z integrującą platformą. Dzięki systemowi teleinformatycznemu możliwe stanie się udostępnianie danych zawartych w księgach wieczystych w zakresie niezbędnym do prowadzenia ewidencji gruntów i budynków, w tym weryfikacji zgodności jej danych z danymi zawartymi w księgach wieczystych ( 8 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia w sprawie ZSIN). 55 Zgodnie z art. 626 8 k.p.c. w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 15 stycznia 2015 r. w wersji obowiązującej od 18 listopada 2015 r. (Dz.U. poz. 218) sąd, rozpoznając wniosek o zmianę oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej, ponadto dokonuje z urzędu sprawdzenia danych wskazanych we wniosku i ujawnionego w księdze wieczystej oznaczenia nieruchomości z danymi katastru nieruchomości, chyba że istnieją przeszkody faktyczne uniemożliwiające dokonanie takiego sprawdzenia. Nowy Przegląd Notarialny nr 4 (66) 2015 37

Mirosława Pytlewska-Smółka Należy wskazać, że zainicjowanie przez notariusza elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego dokona się przez złożenie e-wniosku, co będzie stanowiło odrębną, ale obligatoryjną, czynność notariusza w razie sporządzenia aktu notarialnego uzasadniającego konieczność ujawnienia nowego stanu prawnego nieruchomości w księdze wieczystej 56. Notariusz niezwłocznie po sporządzeniu aktu, ale nie później niż w dniu dokonania czynności 57, złoży e-wniosek zawierający wszystkie dane wymagane przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. Wymogi formalne wniosku będą zamieszczone w interaktywnych formularzach dostępnych na stronach internetowych obsługiwanych przez elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe 58. E-wniosek po zarejestrowaniu i natychmiastowym wpisie wzmianki o wniosku będzie oczekiwać na przesłanie wypisu aktu wraz z dokumentami niesporządzonymi w postaci elektronicznej (art. 626 4 3 k.p.c.). E-wniosek stanowiący element autoryzacji 59 pisma procesowego 60 podpisze notariusz. Podmiot inicjujący zostanie powiadomiony o fakcie złożenia wniosku inicjującego elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe przez przesłanie na jego założone uprzednio konto użytkownika potwierdzenia złożenia wniosku. Jednocześnie w księdze zostanie zamieszczona wzmianka. W dalszej kolejności inicjujący postępowanie uzyska elektroniczne potwierdzenie wniesienia pisma, przez co rozumie się zestaw danych jednoznacznie 56 A. Oleszko, Prawo o notariacie, s. 31. 57 Obecnie notariusz zgodnie z art. 92 4 ustawy Prawo o notariacie jest obowiązany przesłać z urzędu sądowi właściwemu do prowadzenia ksiąg wieczystych wypis aktu notarialnego zawierający wniosek o wpis do księgi wieczystej w terminie trzech dni od sporządzenia aktu. Po nowelizacji od 18 listopada 2015 r. termin ten uległ skróceniu do jednego dnia. 58 A. Oleszko, Prawo o notariacie, s. 31. 59 Funkcja autoryzacyjna podpisu polega na tym, że gwarantuje niezmienność podpisanej treści zarówno w odniesieniu do składającego oświadczenie, jak i wobec odbiorcy oświadczenia oraz wobec osób trzecich. Zob. B. Kaczmarek-Templin, Dowód z dokumentu, s. 61 62. 60 A. Oleszko, Prawo o notariacie, s. 31. 38 Nowy Przegląd Notarialny Artykuły

Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe identyfikujący wnoszone pismo, użytkownika, który je wniósł oraz datę wniesienia pisma 61. Nałożenie na notariuszy obowiązku, aby każdy składany przez nich wniosek skutkował zainicjowaniem elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego wiąże się z koniecznością ustawowego umocowania do składania w imieniu uczestników czynności notarialnej e-wniosków. Sformułowano dwie koncepcje rozstrzygnięcia tej kwestii 62. Ostatecznie zgodnie z art. 626 4 3 k.p.c. w przypadku wniosków składanych przez notariuszy i komorników obowiązek poprawienia lub uzupełnienia wniosku spoczywa odpowiednio na stronie czynności notarialnej lub wierzycielu, o czym zostaną poinformowani przez sąd. Autorka jest doktorem nauk prawnych 61 Zgodnie z 1 pkt 7 projektu z dnia 1 czerwca 2015 r. Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe wydanego na podstawie art. 125 3¹ k.p.c. zmienionego ustawą z dnia 15 stycznia 2015 r., https://legislacja.rcl.gov.pl/do cs//517/12273251/12293747/12293748/dokument167442.pdf (dostęp: 9 grudnia 2015 r.). 62 A. Oleszko, Prawo o notariacie, s. 32. Według jednej z nich należy ustanowić pełnomocnictwo z ustawy tylko do sporządzenia e-wniosku, samo przekazanie zaś wypisu aktu następowałoby na dotychczasowych zasadach. W tej sytuacji ewentualne wezwanie i uzupełnianie braków formalnych wniosków należałoby do stron czynności notarialnej. Przewidywano także konstrukcję pełnomocnika sui generis, gdy między notariuszem a wnioskodawcą istniałby stosunek materialnoprawny wynikający z powierzenia sporządzenia aktu notarialnego, zob. przyp. 30; E. Maziarz, Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe, s. 82. Nowy Przegląd Notarialny nr 4 (66) 2015 39