Biznes plan, Marcin Skonieczka 1 Biznes plan Pojęcie biznes plan jest bezpośrednim tłumaczeniem angielskiego określenia business plan, które składa się z dwóch słów: business oznaczającego interes, firma, problem, sprawę, rzecz, zadanie, zawód, plan oznaczającego plan, program, projekt, zamierzenie. Biznes plan można zdefiniować jako długofalowy i kompleksowy plan działalności gospodarczej lub realizacji przedsięwzięcia gospodarczego sporządzony o wszechstronną ocenę sytuacji strategicznej firmy. Każda działalność gospodarcza obarczona jest ryzykiem niepowodzenia. Aby ryzyko to zminimalizować należy przeprowadzić dokładny biznes plan. W dokumencie tym powinniśmy dokładnie przeanalizować naszą sytuację oraz otoczenie zewnętrzne. Zebrane dane w dużej mierze dadzą nam odpowiedź na podstawowe pytanie, które zadaje sobie każdy przedsiębiorca: "Czy nasz biznes będzie opłacalny?". Tak, więc planując jakiekolwiek przedsięwzięcie gospodarcze w pierwszej kolejności stwórzmy biznes plan, a dopiero później przejdźmy do etapu rejestracji. Biznes plan nie jest potrzebny przy rejestracji Spółdzielni Socjalnej, lecz dane w nim zawarte będą potrzebne do pozyskania środków finansowych np. kredytów, dotacji, pożyczek. Rodzaje biznes planu: Biznes plan przedsiębiorstwa, Biznes plan przedsięwzięcia gospodarczego. Wybrane okoliczności opracowywania biznes planów : Uruchamianie nowej działalności gospodarczej, Zarządzanie przedsięwzięciami inwestycyjnymi, Pozyskiwanie zewnętrznych środków na finansowanie działalności. Biznes plan tworzony może być na potrzeby odbiorców wewnętrznych i zewnętrznych. W pierwszym wypadku pomaga w poruszaniu się zgodnie z wyznaczoną "trasą" działalności gospodarczej w taki sposób, by w każdej chwili można było zweryfikować na jakim etapie prowadzonej działalności się znajdujemy a na jakim zgodnie z planem powinniśmy się znaleźć. W drugiej sytuacji jest potrzebny do jak najbardziej korzystnego zaprezentowania naszej działalności gospodarczej zainteresowanym podmiotom np. bankom czy Powiatowemu Urzędowi Pracy. Podstawowe elementy biznes planu: 1. Wprowadzenie 1.1. Streszczenie 1.2. Charakterystyka przedsiębiorstwa 2. Plan strategiczny 2.1. Analiza strategiczna 2.2. Podstawowe cele działalności przedsiębiorstwa i/lub cele przedsięwzięcia 3. Plany szczegółowe
Biznes plan, Marcin Skonieczka 2 3.1. Plan marketingowy 3.2. Plan techniczny 3.3. Plan organizacyjny 3.4. Plan finansowy 4. Załączniki 1.1. Streszczenie Ta część biznes planu powinna zostać napisana po zakończeniu wszystkich pozostałych części. Streszczenie powinno być krótkie (13 strony A4), zwięzłe i napisane w sposób przejrzysty. Należy pamiętać, że jest to bardzo ważna część biznes planu, część, od której zaczyna lekturę każda osoba oceniająca działalność gospodarczą. Często zdarza się, że na podstawie tych kilku stron czytający wyrabia sobie opinię o przedsięwzięciu, czy to pozytywną czy negatywną, która warunkuje dalszą analizę. Streszczenie powinno zawierać przede wszystkim: Cele sporządzenia biznes planu, Krótki opis i uzasadnienie przedsięwzięć i zamierzeń będących przedmiotem biznes planu, Przewidywaną wielkość nakładów finansowych potrzebnych osiągnięcia celów, Sposoby finansowania zamierzeń, Główne wnioski końcowe, w tym syntetyczną ocenę przewidywanych wyników finansowych i opis spodziewanych korzyści. 1.2. Charakterystyka przedsiębiorstwa W tej części należy zamieścić podstawowa dane o przedsiębiorstwie, krótką historię przedsiębiorstwa oraz obecną sytuację na rynku. Podstawowe dane o przedsiębiorstwie : nazwa przedsiębiorstwa, forma prawna prowadzonej działalności, przedmiot i obszar działalności, numer NIP i REGON, dane teleadresowe, właściciele, udziałowcy i struktura kapitału, władze zarządzające. W przypadku spółdzielni warto rozważyć przedstawienie dotychczasowego doświadczenia członków spółdzielni (ewentualnie) i zarządu (zalecane). Krótka historia przedsiębiorstwa i jej obecne miejsce na rynku: data założenia firmy i rozpoczęcia działalności, najistotniejsze osiągnięcia firmy, ogólną charakterystykę dotychczasowej działalności, syntetyczną ocenę aktualnych i przyszłych wyników finansowych przedsiębiorstwa. 2.1 Analiza strategiczna Analiza strategiczna jest działaniem mającym na celu wielopłaszczyznową ocenę aktualnej sytuacji przedsiębiorstwa i realizowanej przez przedsiębiorstwo strategii zarządzania oraz wskazanie możliwych kierunków dalszej działalności firmy. Analiza ta może dotyczyć następujących obszarów makrootoczenia, mikrootoczenia (otoczenia konkurencyjnego) oraz przedsiębiorstwa.
Biznes plan, Marcin Skonieczka 3 Źródło: G. Gierszewska, M. Romanowska, Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1997, s. 33 Jedną z najczęściej stosowanych analiz w biznes planie, jest analiza SWOT. Określa się w niej mocne i słabe strony przedsiębiorstwa oraz płynące z zewnątrz szanse i zagrożenia. Czynniki pozytywne negatywne Mocne strony Słabe strony wewnętrzne Szanse Zagrożenia zewnętrzne Analiza SWOT pozwala oceniającemu biznes plan na weryfikację umiejętności krytycznego postrzegania działalności gospodarczej przedsiębiorców. W związku z tym powinno unikać się przedstawiania samych mocnych stron i szans przy braku zagrożeń i słabych stron. Im bardziej rzetelnie zostanie przygotowana analiza SWOT tym lepsze wrażenie wywoła na osobie oceniającej. 2.2. Podstawowe cele działalności przedsiębiorstwa i/lub cele przedsięwzięcia
Biznes plan, Marcin Skonieczka 4 Misja określa cel istnienia firmy, wyrażający jej tożsamość organizacyjną. Wskazuje ona kierunek działania organizacji, określa jej charakterystyczną rolę do spełnienia oraz definiuje czyje potrzeby i w jaki sposób chce zaspokajać. Jest zobowiązaniem firmy do respektowania głoszonych przez siebie wartości i haseł. Cele formalnie ustalone i przewidywane przedsięwzięcia, wynikające z potrzeb własnych firmy lub otoczenia, w którym firma funkcjonuje. Zasada SMART: Specyficzne, Konkretne, Mierzalne, Akceptowane, Realne, Określone w czasie. 3.1. Plan marketingowy Podstawą do przygotowania planu działalności marketingowej powinna być analiza rynku. W jej wyniku możemy stwierdzić, czy na badanym rynku nasza spółdzielnia socjalna ma szanse bytu. Pierwszym etapem analizy jest ocena pięciu sił działających na rynek naszego produktu (tzw. Model pięciu sił Porter'a): 1) Siła konkurencji na danym rynku liczba konkurentów, ich wielkość, w jaki sposób konkurują ze sobą; 2) Zagrożenie podobnymi produktami należy odpowiedzieć na pytanie czy i w jaki
Biznes plan, Marcin Skonieczka 5 sposób nasze produkty są możliwe do wprowadzenia przez inne firmy; 3) Zagrożenie wejściem nowych konkurentów w tym miejscu odpowiadamy na pytanie czy i jak może na naszym rynku pojawić się konkurencja, czy istnieją bariery wejścia na rynek (barierą wejścia jest np. konieczność kupienia licencji, wysokich inwestycji, itd.); 4) Siła przetargowa dostawców produkcja dóbr i usług wymaga zakupu produktów, w tym miejscu odpowiadamy na pytanie jaka jest siła dostawców, jeżeli np. jest jeden dostawca półproduktów należy liczyć się z tym, że będzie on dyktował swoje warunki co do których będziemy musieli się zgodzić, jeżeli jest wielu dostawców (nie zrzeszonych) mamy szansę na narzucanie im swoich wymagań; 5) Siła przetargowa nabywców nasz produkt musi znaleźć nabywcę, kim jest potencjalny konsument, czy jest jeden silny (np. firma dla której świadczymy usługi) czy jest ich wielu (np. wielu klientów na produkowane kanapki). Im słabsi są klienci tym dogodniejsze warunki możemy im dyktować. Drugim etapem analizy powinna być ocena rynku na którym zamierzamy działać: Rozmiary potencjalnego rynku (liczba klientów, ich dochody); Tendencje rozwojowe rynku (rynek rosnący, malejący); Prognozy sprzedaży naszych wyrobów (usług) na tym rynku. Informacje do powyższych analiz można uzyskać z następujących źródeł: roczniki statystyczne, wydawnictwa ministerstw i urzędów, publikacje izb handlowoprzemysłowych, biblioteki, czasopisma, za pośrednictwem wyspecjalizowanych firm i agencji, książki telefoniczne, własne obserwacje, rozmowy i kontakty, ankiety, Internet, itp. Po zebraniu informacji należy przygotować plan marketingowy. Punktem wyjścia jest wybór konsumentów. Musimy zdecydować, czy będziemy obsługiwać masowego odbiorcę (sprzedaż wyrobów i usług wszystkim) czy też określonego typu konsumenta. Przy tworzeniu planu marketingowego można skorzystać z koncepcji marketingumix. Marketingmix określa się jako kombinację czterech zmiennych, kontrolowanych przez przedsiębiorstwo, w działaniu zmierzającym do realizacji wybranych celów strategicznych. Najbardziej popularne ujęcie zakłada czteroczynnikową klasyfikację narzędzi marketingu zwaną 4P: Produkt, Cena, Dystrybucja, Promocja. Produkt to cokolwiek, co może znaleźć się na rynku, zyskać uwagę, zostać nabyte, użyte lub skonsumowane, zaspokajając czyjeś pragnienie lub potrzebę. Struktura produktu: Istota korzyści produktu, Produkt rzeczywisty (marka, znak handlowy, opakowanie, jakość, kształt, kolor), Produkt rozszerzony (gwarancja, rękojmia, kredyt, dostawa, instrukcja, instalowanie, naprawy, konserwacja). Cena może być traktowana jako społecznie zweryfikowany efekt pieniężnych nakładów i zaangażowanych zasobów. Ceny są jednym z podstawowych elementów rynku, odgrywają istotną rolę w jego funkcjonowaniu. Tylko one tworzą przychody. Wszystkie inne elementy marketingu są dla firmy kosztami. W marketingumix cena opiera
Biznes plan, Marcin Skonieczka 6 się na założeniu, że nie koszty, a popyt jest punktem wyjścia przy jej ustalaniu. Istotną przesłanką decyzji cenowych jest więc ustalenie, po jakich cenach i w jakiej ilości potencjalni nabywcy byliby skłonni nabyć określone dobra. Dystrybucja stanowi konsekwencję wytwarzania produktów, mają one bowiem wartość tylko wtedy, kiedy konsument może je otrzymać w odpowiednim miejscu i czasie. Oznacza to doprowadzenie towarów z miejsc ich wytworzenia do miejsc ich konsumpcji. Należy dokonać wyboru kanału dystrybucji oraz określić sposoby fizycznej dystrybucji (logistyki). Promocja to zespół środków, za pomocą których firma komunikuje się z rynkiem, przekazując informacje o swojej działalności, produktach i usługach. Promotionmix: Reklama, Sprzedaż osobista, Promocja sprzedaży, Propaganda marketingowa (public relations). Między produktem, ceną, dystrybucją i promocją zachodzą liczne związki i wzajemne uwarunkowania, wobec czego nie mogą one być rozpatrywane indywidualnie, lecz w kategoriach zintegrowanego systemu oddziaływania na zjawiska rynkowe. Istnienie współzależności między poszczególnymi elementami powoduje, że zmiana jednego z nic wywołuje potrzebę dalszych zmian. 3.2. Plan techniczny Na tym etapie opisujemy techniczną stronę naszej działalności. Opisujemy następujące elementy: proces i technologia wytworzenia wyrobów lub realizacji usług, infrastruktura techniczna, niezbędne inwestycje, nakłady i źródła finansowania inwestycji, zakupy materiałów i usług, zdolności produkcyjne i usługowe oraz plan ilościowy, specyfikację kosztów produkcji i usług. 3.2. Plan organizacyjny W tej części biznes planu przedstawić należy informacje o: organizacji przedsiębiorstwa (w przypadku spółdzielni wyszczególniając główne kompetencje organów), posiadanych zasobach ludzkich i kosztach ich zatrudnienia (podając liczbę członków spółdzielni zatrudnionych na podstawie spółdzielczej umowy o pracę oraz osób dodatkowo zatrudnionych w spółdzielni na podstawie umów o pracę), zasady, metody i systemy zarządzania w przedsiębiorstwie (podkreślając zakres odpowiedzialności poszczególnych osób), harmonogram głównych zamierzeń. Termin rozpoczęcia działalności spółdzielni zależy od następujących czynników:
Biznes plan, Marcin Skonieczka 7 Przewidywanego popytu na nasz wyrób (usługę) w najbliższych miesiącach; Gotowość pod względem organizacyjnym naszej spółdzielni do podjęcia działalności; Potrzebny czas na reklamę i promocję żeby przyciągnęły do spółdzielni potencjalnych klientów. 3.4 Plan finansowy Plan finansowy jest bardzo ważną częścią biznes planu. W przypadku planu finansowego pomocne jest przyjęcie pewnych, realnych założeń dotyczących działalności gospodarczej, np. założenia dotyczące rozwoju rynku, popytu na produkty, kosztów użytkowania lokalu, ubezpieczeń, itp. Plan finansowy składa się z następujących planów: a) Plan przychodów przedstawiający zakładane przychody związane ze sprzedażą produktów lub usług; b) Plan kosztów przedstawiający w tabeli koszty związane z rozpoczęciem działalności (zakres planowanej inwestycji) i koszty związane z bieżącym prowadzeniem działalności; c) Plan rachunku zysków i strat przygotowany w oparciu o plan kosztów i przychodów, przedstawiający kalkulacje zysku; d) Plan bilansu przewidywane zmiany w bilansie. Ad. a) Przychody ze sprzedaży = Cena x Ilość p * x Prognoza przychodów ze sprzedaży. Należy oszacować przewidywane przychody ze sprzedaży podstawowych produktów/usług: Ad. b) Produkt / usługa Miesięcznie 1 2 3 4 1.... Razem: Koszty związane z rozpoczęciem działalności zakres planowanej inwestycji: 1.... Rodzaj kosztów Uzasadnienie Wartość Razem: Koszty związane z bieżącym prowadzeniem działalności:
Biznes plan, Marcin Skonieczka 8 Koszty zmienne zależą od wielkości produkcji, ilości świadczonych usług: Płace pracowników produkcyjnych, Koszty surowców, materiałów, półproduktów, Koszty energii, wody. Koszty stałe: Płace pracowników administracji i obsługi, Koszty zużywania się budynków, maszyn, urządzeń, Koszty użytkowania ziemi, wynajmu lokalu, Koszty kredytów, niektóre podatki. Rodzaj kosztów Miesięcznie 1 2 3 4 Koszty zmienne 1.... Koszty stałe 1.... Razem: Razem: Łącznie: Na podstawie danych z opracowanych tabeli można wyliczyć próg rentowności. Oznacza on taką ilość produkowanych wyrobów, przy której następuje zrównoważenie przychodów ze sprzedaży i kosztów produkcji. Dopiero po przekroczeniu tego progu produkcja i sprzedaż zaczyna przynosić zysk. Ad. c) Ilościowy próg rentowności: p * x = v * x + F x = F / (p v) gdzie: p cena wyrobu, x ilość produkcji (sprzedaży) F koszt stały produkcji, v jednostkowy zmienny koszt produkcji Uproszczony rachunek zysków i strat (wyników): Wyszczególnienie 1 2 3 4 A. Przychody ze sprzedaży B. Koszty sprzedanych produktów C. Zysk brutto ze sprzedaży (AB) D. Koszty sprzedaży i ogólnego zarządu
Biznes plan, Marcin Skonieczka 9 E. Zysk ze sprzedaży (C D) F. Pozostałe przychody G. Pozostałe koszty H. Zysk brutto (E + F G) I. Podatek dochodowy J. Zysk netto (H I) Ad. d) Uproszczony bilans: AKTYWA Majątek trwały Majątek obrotowy Gotówka Należności Zapasy Razem aktywa: PASYWA Kapitał własny Wynik finansowy Kapitał obcy Kredyty długoterminowe Zobowiązania bieżące Razem pasywa: 1 2 3 4 Elementem planu finansowego może być również ocena ekonomicznofinansowa. Opiera się ona na analizie dokumentów finansowych oraz analizie wskaźnikowej. Przykładowe wskaźniki: Wskaźnik bieżącej płynności aktywa obrotowe / zobowiązania bieżące Wskaźnik wypłacalności gotówkowej środki pieniężne i inne aktywa pieniężne / zobowiązania bieżące Wskaźnik rentowności sprzedaży zysk netto / przychody ze sprzedaży netto Wskaźnik rentowności aktywów zysk netto / aktywa ogółem Wskaźnik rentowności kapitałów zysk netto / kapitał własny ogółem 4. Załączniki
Biznes plan, Marcin Skonieczka 10 Załączniki są odrębnymi dokumentami wykorzystywanymi do prezentacji dodatkowych szczegółowych informacji dotyczących zagadnień opisywanych w części głównej biznes planu. Najczęściej zamieszcza się: schematy organizacyjne, fotografie, rysunki produktu, promesy kredytowe, życiorysy kadry kierowniczej i członków zarządu, kontrakty, referencje. Jeżeli ty lub inni, przyszli członkowie spółdzielni posiadają doświadczenie zawodowe i zadowolonych (może stałych) klientów, to warto ich poprosić o wystawienie referencji. Referencje nie są konieczne przy tworzeniu biznesplanu, jednak mogą być mile widziane, gdyż świadczą o zadowoleniu i zaufaniu, jakim dana osoba (firma) została obdarzona przez klienta. Z tego też względu warto zbierać listy referencyjne już podczas prowadzonej działalności. Przygotowano na podstawie: Materiałów zamieszczonych na stronie Wrocławskiego Ośrodka Ekonomii Społecznej, woes.cis.wroclaw.pl opracowanych przez Partnerstwo MUFLON, www.muflon.org.pl, M. CiechanKujawa, Biznes plan. Standardy i praktyka, TNOiK Dom organizatora, Toruń 2007, H. Mruk, B. Pilarczyk, B. Sojkin, H. Szulce, Podstawy marketingu, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1999, P. Kotler, Marketing Analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola, Wydawnictwo FELBERG SJA, Warszawa 1999, G. Gierszewska, Zarządzanie strategiczne, Wydawnictwo WSPiZ im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2000, M. Rekowski, Wprowadzenie do mikroekonomii, Poznań 1998. R. Gasza, Finanse przedsiębiorstwa, Poznań 1997. Opracował: Marcin Skonieczka ms@emisja.org.pl tel. +48 502 206 063 Centrum Technologii Informacyjncyh emisja www.emisja.org.pl