Ziemia w aktualnym programie Strategia rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich województwa zachodniopomorskiego w latach 2002 2015 Dr inż. Jarosław Rzepa Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego Debata Ziemia warsztat pracy rolnika z cyklu Z Marszałkiem o rolnictwie Koszalin, 3 czerwca 2011r. 1
Liczba mieszkaoców obszarów wiejskich % mieszkaoców obszarów wiejskich Wydział Rolnictwa i Rybactwa Ryc. 1. Zmiany liczby mieszkaoców obszarów wiejskich województwa zachodniopomorskiego w latach 2000-2010 535 000 31,5% 530 000 31,3% 525 000 520 000 515 000 510 000 31,1% 30,9% 30,7% 30,5% 30,3% 505 000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 obszary wiejskie 514 956 517 152 519 348 520 786 520 529 522 270 524 573 526 727 528 899 530 587 526 192 % województwa 30,3% 30,5% 30,6% 30,7% 30,7% 30,8% 31,0% 31,1% 31,2% 31,3% 31,1% 30,1% źródło: opracowanie własne WRiR UM WZ na podstawie danych GUS 2
Ryc. 2. Powierzchnia geodezyjna województwa zachodniopomorskiego 5% 8% powierzchnia użytków rolnych (1 129 450 ha) grunty rolne zabudowane (20 722 ha) 49% grunty leśne oraz zadrzewione (848 816 ha) 37% grunty pod wodami (120 361 ha) pozostałe (169 899 ha) 1% źródło: opracowanie własne WRiR UM WZ na podstawie danych GUS 2010r. 3
Ryc. 3. Powierzchnia użytków rolnych w województwie zachodniopomorskim 0,5% 2,7% 20,1% grunty orne (886 291 ha) łąki trwałe oraz pastwiska(227 513 ha) sady (5 149 ha) pozostałe (30 479 ha) 76,7% źródło: opracowanie własne WRiR UM WZ na podstawie danych GUS 2010r. 4
Ryc. 4. Użytki rolne wg klas bonitacyjnych w województwie zachodniopomorskim 8,2% 0,0% * 1,1% 2,6% Klasa I (1 ha) 62,9% Klasa II (9 739 ha) Klasa III (23 912 ha) 25,2% Klasa IV 572 775 ha) Klasa V (229 212 ha) Klasa VI (74 509 ha) źródło: opracowanie własne WRiR UM WZ na podstawie danych GUS 2010r. 5
Ryc. 5. Zróżnicowanie wskaźnika jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej Wydział Rolnictwa i Rybactwa Źródło: Koncepcja zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego, 2010. Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej w Szczecinie. 6
Ryc. 6. Obszary ONW w województwie zachodniopomorskim Źródło: Opracowanie (w strategii) na podstawie załącznika do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2009r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. Nr 40 poz. 329 z późn. zm.) 7
Ryc. 7. Główne kierunki użytkowania gruntów rolnych w województwie zachodniopomorskim 1,8% 1,4% 7,6% 75,7% zboża ogółem (565 193 ha) 13,5% rzepak (100 389 ha) kukurydza ogółem (13 658 ha) motylkowe grubonasienne razem (10 132 ha) pozostałe (56 890 ha) źródło: opracowanie własne WRiR UM WZ na podstawie danych ZODR Barzkowice 2011r. 8
5,9% 8,3% 7,9% 3,6% Ryc. 8. Struktura zasiewu zbóż w województwie zachodniopomorskim 3,4% 0,9% 0,5% 0,2% 23,2% 16,0% pszenica ozima (131 325 ha) żyto ozime (90 679 ha) jęczmieo jary (90 424 ha) pszenica jara (79 470 ha) owies (47 201 ha) pszenżyto (44 689 ha) mieszanki zbożowe jare (33 245 ha) jęczmieo ozimy (20110 ha) pszenżyto jare (19 278 ha) gryka (5 175 ha) żyto jare (2 617 ha) mieszanki zbożowe (980 ha) 14,1% 16,0% źródło: opracowanie własne WRiR UM WZ na podstawie danych ZODR Barzkowice 2011r. 9
powierzchnia [tys. ha] udział % w kraju Wydział Rolnictwa i Rybactwa 120,0 Ryc. 9. Powierzchnia gospodarstw ekologicznych w województwie zachodniopomorskim 25,0% 100,0 20,0% 80,0 15,0% 60,0 10,0% 40,0 20,0 5,0% 0,0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 pow. [tys. ha] 9,5 15,5 27,0 30,4 59,0 56,1 68,4 95,9 udział w kraju 15,5% 14,8% 16,2% 13,3% 20,5% 17,8% 18,6% 18,3% 0,0% Źródło: Opracowanie własne WRiR na podstawie danych GIJHARS 10
Liczba producentóww [szt] Udział w kraju [%] Wydział Rolnictwa i Rybactwa Ryc. 10. Liczba producentów ekologicznych w województwie zachodniopomorskim 3 000 14,0% 2 500 12,0% 2 000 1 500 1 000 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 500 2,0% 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Liczba prod. 85 176 404 689 1 071 1 410 1 713 2 388 Udział w kraju 3,7% 4,7% 5,6% 7,5% 9,0% 9,5% 10,0% 11,6% 0,0% Źródło: Opracowanie własne WRiR UM WZ na bazie danych GIJHARS 11
Tab. 1. Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze i nieleśne w województwie zachodniopomorskim w latach 2006-2010 Wyszczególnienie 2006 2007 2008 2009 2010 Liczba złożonych wniosków o zaopiniowanie zmiany przeznaczenia użytków rolnych klas I-III, o pow. 24 26 28 13 24 powyżej 0,50 ha Wydane opinie (powierzchnia w ha) 476,66 211,55 373,94 458,05 390,04 w tym: pozytywne 473,27 191,35 220,01 191,79 174,33 negatywne 3,39 20,2 153,93 266,26 215,74 Liczba złożonych wniosków o wyrażenie zgody na zmianę przeznaczenia użytków rolnych klasy IV oraz klas V-VI pochodzenia organicznego, o pow. powyżej 35 36 43 * * 1,00 ha Wydanie decyzji (powierzchnia w ha) 838,18 554,96 1.017,01 * * w tym: wyrażenie zgody 828,11 541,22 623,27 * * brak zgody 10,07 13,74 206,70 * * umorzenie postępowania * - - 187,04* * ustawa z dnia 19.12.2008 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (nie dotyczy gruntów w granicach administracyjnych miast oraz gruntów klasy IV, V i VI na obszarach wiejskich) źródło: opracowanie własne WRiR UM WZ 12
PRZEKSZTAŁCENIA W ROLNICTWIE Oddział Terenowy ANR w Szczecinie wraz z Filią w Koszalinie po zlikwidowanych państwowych przedsiębiorstwach gospodarki rolnej, Państwowego Funduszu Ziemi oraz z innych źródeł przejął w roku 1991 do Zasobu WRSP nieruchomości o powierzchni ogółem 795 871 ha. Według stanu na koniec grudnia 2010 r. w Oddziale Terenowym ANR w Szczecinie pozostało 384,3 tys. ha. 13
Ryc. 11. Struktura rozdysponowania gruntów *ha+przejętych w województwie zachodniopomorskim do Zasobu WRSP na dzieo 31-12-2010 39,8% 1,4% 7,1% 51,7% trwałe rozdysponowanie Zasobu (411 614 ha) grunty rozdysponowane nietrwale (316 789 ha) grunty "obce" w Zasobie (10 966 ha) grunty do rozdysponowania (56 502 ha) źródło: opracowanie własne WRiR UM WZ na podstawie danych ANR Szczecin 2010r. 14
Ryc. 12. Struktura rozdysponowania trwałego gruntów *ha+ przejętych w województwie zachodniopomorskim do Zasobu WRSP na dzieo 31 grudnia 2010r. 8,3% 1,8% 1,4% 0,7% 0,5% sprzedaż i odpłatne przekazanie (324 441 ha) 8,5% nieodpłatne przekazanie Lasom Paostwowym (34 985 ha) nieodpłatne przekazanie jednostkom uprawnionym w ustawie Prawo Wodne (34 149 ha) nieodpłatne przekazanie kościelnym osobom prawnym (7 351 ha) nieodpłatne przekazanie Jednostkom Samorządu Terytorialnego (5 588 ha) nieodpłatne przekazanie innym podmiotom (2 844 ha) pozostałe trwałe rozdysponowanie (2 256 ha) 78,8% źródło: opracowanie własne WRiR UM WZ na podstawie danych ANR Szczecin 2010r. 15
Tab. 2. Informacja o dzierżawie i sprzedaży gruntów podmiotom z udziałem kapitału zagranicznego w województwie zachodniopomorskim. Kraj pochodzenia kapitału powierzchnia aktualna powierzchnia w sprzedana w ha dzierżawie w ha Austria 64,54 Belgia 2,05 317,84 Dania 4 523,22 19 652,63 Francja 488,73 5 044,35 Francja, Belgia 20,54 307,23 Francja-24,5, USA-24,5 0,06 Grecja 18,19 Hiszpania 2,16 Holandia 1 868,63 4 584,96 Irlandia 63,37 Luksemburg 197,78 Niemcy 10 661,19 31 574,91 Nigeria 75,85 Norwegia 501,45 8,40 Portugalia 5,46 Szkocja 15,43 1 579,60 Szwajcaria 613,71 Szwajcaria - 47,7%, Szwecja-7,4% 2,32 Szwecja 433,53 6 688,39 Wielka Brytania 1 206,48 Włochy 855,69 Razem 18 738,57 72 640,11 Żródło: Opracowanie włąsne WRiR UM WZ na podstawie danych ANR 16
Tab. 3. Sprzedaż i dzierżawa nieruchomości Zasobu WRSP podmiotom z udziałem kapitału zagranicznego w województwie zachodniopomorskim - stan na dzień 31 maja 2011 r. - Wyszczególnienie jedn. wartości Sprzedaż Liczba umów sprzedaży cudzoziemcom szt 22 Powierzchnia sprzedana cudzoziemcom w ha ha 143 Liczba umów sprzedaży podmiotom polskim z udziałem zagranicznym szt 178 Powierzchnia sprzedana podmiotom polskim z udziałem zagranicznym w ha ha 21 295 Dzierżawa cudzoziemcom i spółkom kontrolowanym przez kapitał zagraniczny Liczba zawartych umów dzierżawy szt 245 Liczba trwających umów dzierżawy szt 182 Powierzchnia wydzierżawiona narastająco ha 78 355 Aktualna powierzchnia dzierżawy ha 48 567 podmiotom polskim z udziałem zagranicznym Liczba zawartych umów dzierżawy szt 220 Liczba trwających umów dzierżawy szt 93 Powierzchnia wydzierżawiona narastająco ha 61 916 Aktualna powierzchnia dzierżawy ha 21 840 Żródło: Opracowanie własne WRiR UM WZ na podstawie danych ANR 17
Tab. 4. Wnioski, powierzchnia oraz płatności bezpośrednie do gruntów l.p. Specyfikacja Jednostki Jednolita płatnośd obszarowa Uzupełniająca płatnośd obszarowa Dopłaty do obszarów ONW Liczba złożonych 1. wniosków 2. Powierzchnia deklarowana Kwota zrealizowanych 3. płatności szt. 28 305 23 439 18 628 ha 820 194 619 845 441 055 tys. zł 404 997 217 822 61 174 źródło: Opracowanie własne WRiR UM WZ na podstawie danych GUS 2010 r 18
Ryc. 13. Charakterystyka wielkości gospodarstw rolnych w województwie zachodniopomorskim 3,5% 4,0% 2,0% 10,3% 34,1% 0-1 ha (19 263) 1-5 ha (15 923) 5-15 ha (10 119) 15-30 ha (5 804) 17,9% 30-50 ha (1 996) 50-100 ha (2 239) powyżej 100 ha (1 107) 28,2% źródło: opracowanie własne WRiR UM WZ na podstawie danych GUS 2010r. 19
branża wg sekcji PKD Wydział Rolnictwa i Rybactwa Ryc. 14. Pracujący na obszarach wiejskich województwa zachodniopomorskiego wg rodzaju działalności w latach 2002 i 2008 - dane GUS 2010 2008 2003 rolnictwo 38886 38211 przemysł i budownictwo 19801 17319 usługi nierynkowe usługi rynkowe 12649 11467 9161 7333 łowiectwo i leśnictwo; rybactwo 1152 817 0 10000 20000 30000 40000 50000 liczba pracujących 20
Opracowanie: Jarosław Rzepa Elżbieta Nowak Czesław Kołodziejczyk Mariusz Płocharski 21