Pol J Cosmetol, 6(): - Zastosowanie mleczka pszczelego w kremach nawilżających Application of royal jelly in moisturizing creams Anita Bocho-Janiszewska /, Agata Sikora /, Jakub Rajewski /, Paulina Łobodzin,/ / Wydział Materiałoznawstwa Technologii i Wzornictwa, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. K. Pułaskiego w Radomiu / Laboratorium Kosmetyczne Norel Dr Wilsz s.c. w Warszawie / Wydział Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Politechnika Warszawska / Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy w Radomiu Wprowadzenie. Nieodpowiednie nawilżanie skóry ludzkiej prowadzi do zachwiania w niej równowagi wodno-lipidowej, a w konsekwencji do degradacji włókien odpowiadających za jej sprężystość i elastyczność. Z przeglądu literaturowego wynika, że bardzo dobre właściwości odżywcze mają produkty pszczele. Szczególną uwagę zwrócono na mleczko pszczele, które wywiera na skórę korzystne działanie tonizujące, a także poprawia jej nawilżenie i elastyczność. Analiza rynku kremów nawilżających do twarzy wykazała, że nie ma na rynku kremu nawilżającego, który w swoim składzie zawierałby mleczko pszczele. Cel. Określenie roli mleczka pszczelego w kształtowaniu właściwości użytkowych kremów nawilżających poprzez analizę ich właściwości użytkowych i fizykochemicznych. Materiał i metody. Opracowano recepturę bazową oraz wykonano próbki kremów nawilżających zawierających mleczko pszczele. Przeprowadzone zostały badania fizykochemiczne i użytkowe: lepkości dynamicznej, stabilności, właściwości sensorycznych oraz właściwości nawilżających w zależności od zawartości mleczka pszczelego w kremie nawilżającym. Wyniki. Dodatek liofilizowanego mleczka pszczelego powoduje znaczne zmniejszenie lepkości dynamicznej preparatów w porównaniu z emulsją bazową. Stopień nawilżenia warstwy rogowej naskórka po zastosowaniu kremów z mleczkiem pszczelim jest zdecydowanie wyższy niż w kremie bazowym. Jedne z najwyższych wartości i najmniejszy spadek nawilżenia po czasie zaobserwowano w próbce z zawartością % mleczka pszczelego. Najlepszymi okazały się kremy N-,% oraz O-%, które otrzymały najkorzystniejsze oceny w teście konsumenckim. Wnioski. Wszystkie sporządzone kremy z dodatkiem liofilizowanego mleczka pszczelego wykazały zadowalające właściwości aplikacyjne. Mleczko pszczele wpływa na poprawę stanu skóry, jest kompatybilne z innymi składnikami emulsji i z powodzeniem może być stosowane jako dodatek do kremów nawilżających. Introduction. Inadequate lubrication of human skin leads to disequilibrium in the balance of water and lipid metabolism, and consequently to the degradation of the fibers responsible for skin firmness and elasticity. A review of the literature shows that bee products have a excellent nutritional properties. The royal jelly, which has a beneficial effect on the skin tonic and improves its moisture and elasticity, was paid to the particular attention. The market analysis of the composition of the moisturizing creams has shown there is no products with royal jelly. Aim. The role of the royal jelly in shaping useful properties of moisturizing creams was investigated. The useful and physicochemical properties was analyzed. Materials and methods. The base recipe was developed and cream samples containing the royal jelly was prepared. The physicochemical and useful properties: dynamic viscosity, the stability, sensory properties was carry out. Depending on the content of the royal jelly in the samples moisturizing properties was examined. Results. Addition of the lyophilized royal jelly demonstrate reduction in dynamic viscosity of samples as against the base emulsion. After applying the cream with royal jelly the degree of hydration of the stratum corneum is much higher than in a base cream. The highest values and the lowest decrease moisture at the same time at samples with % of the royal jelly was observed. The most preferred consumer evaluation received creams with,% and % of the royal jelly. Conclusion. The creams with addition of the royal jelly has demonstrated the acceptability of application properties. The influence of the royal jelly on the skin condition, the effect with other ingredients was observed. The royal jelly can be used in addition to the moisturizing creams. Key words: royal jelly, moistourize cream, emulsion, honey Słowa kluczowe: mleczko pszczele, kremy nawilżające, emulsje, miód Polish Journal of Cosmetology, 6(): - www.kosmet.pl Nadesłano: 6.7. Zakwalifikowano do druku:.. Adres do korespondencji / Address for correspondence Jakub Rajewski e-mail: j.rajewski@ichip.pw.edu.pl
Bocho-Janiszewska A, Sikora A, Rajewski J, Łobodzin P. Zastosowanie mleczka pszczelego w kremach nawilżających Wstęp Właściwości odżywcze i lecznicze produktów pszczelich znane już były od czasów prehistorycznych. W starożytnej Persji, Egipcie czy Chinach na dużą skalę stosowano miód, wosk i propolis zarówno w lecznictwie jak i w kosmetyce. Ceniono działanie miodu i propolisu w leczeniu ran pourazowych. Dbające o swoje piękno kobiety smarowały twarz miodem i mlekiem w celu zachowania wiecznej młodości. Historyczne przykłady zastosowań produktów pszczelich znalazły współcześnie uzasadnienie i wyjaśnienie w ich składach chemicznych. W wyniku dosyć obszernych badań chemicznych, biochemicznych, farmakologicznych czy też klinicznych udało się doskonale określić działanie tego typu surowców, dlatego miód, wosk pszczeli, propolis, jad pszczeli, pyłek kwiatowy czy mleczko pszczele stały się przedmiotem zainteresowania zarówno medycyny naturalnej, jak i kosmetologii []. Odpowiednie wykorzystanie produktów pochodzenia pszczelego pozwala uzyskać znakomite efekty upiększające, a także doprowadzić do wyleczenia wielu schorzeń skóry, co jest czasem nieosiągalne przy użyciu innych środków leczniczych [, ]. Skóra człowieka ma bardzo skomplikowaną budowę i precyzyjne mechanizmy funkcjonowania. Niestety, z biegiem lat zaczyna tracić swoją naturalną wilgotność. Niedostatek wody i odpowiedniego natłuszczania prowadzi stopniowo do zachwiania w skórze równowagi wodno-lipidowej i utraty tzw. ochronnego płaszcza lipidowego. Jeżeli nie dostarczymy skórze dostatecznej ilości wody wówczas włókna odpowiadające za jej sprężystość i elastyczność ulegną degradacji, powodując powstawanie zmarszczek i widoczne starzenie się skóry []. Nawilżanie skóry jest zjawiskiem bardzo złożonym obejmującym wiele mechanizmów. Około % wody zawartej w organizmie magazynowane jest w skórze, z czego około 6% znajduje się w jej głębszych warstwach (skórze właściwej), zaś tylko około % w warstwie rogowej naskórka (stratum corneum). Możliwość zatrzymania wody przez warstwę rogową naskórka jest jednym z najważniejszych parametrów regulujących nawilżenie skóry, gdyż w skład korneocytów ze stratum corneum poza keratyną wchodzi tzw. NMF (natural moisturising factor naturalny czynnik nawilżający). Stanowi on mieszaninę substancji higroskopijnych, pozwalający korenocytom wiązać wodę []. W kremach nawilżających istotną rolę pełnią składniki, które zarówno zwiększają zawartość wody w warstwie rogowej skóry jak i te, które hamują utratę wody z procesów fizjologicznego parowania [6, 7]. Na szczególną uwagę zasługuje mleczko pszczele, które jest produktem pochodzenia pszczelego wykorzystywanym nie tylko w kosmetyce, ale również medycynie. Szereg przeprowadzonych badań [,, 6] wskazuje, że jedną z właściwości biologicznych jest wzmaganie procesów przemiany materii i odnowy tkanek poprzez zwiększenie przemiany białkowej, podwyższenie liczby erytrocytów i poziomu hemoglobiny. Mleczko przyspiesza odbudowę tkanek miękkich. Wykazuje również właściwości przeciwbakteryjne. W dermatologii mleczko pszczele jest stosowane do leczenia trudno gojących się ran odleżyn, oparzeń oraz łojotoku, liszajów rąk i nóg. Zalecane jest również do leczenia łysienia łojotokowego i plackowatego [9 ]. Jako, że posiada właściwości odnowy skóry, jest ono ważnym składnikiem kremów, balsamów oraz płynów pielęgnacyjno-odżywczych, przeznaczonych zarówno do cery suchej, normalnej, jak i tłustej. Kremy i balsamy z mleczkiem pszczelim pobudzają metabolizm komórkowy oraz normalizują wydzielanie gruczołów łojowych. Mleczko wywiera na skórę korzystne działanie tonizujące, a także poprawia jej nawilżenie i elastyczność. Jego zawartość w preparatach kosmetycznych waha się od, do % [, ]. W pracy analizowano właściwości użytkowe i fizykochemiczne kremów nawilżających zawierających w swoim składzie mleczko pszczele liofilizowane. Analizę właściwości prowadzono w zależności od stężenia mleczka w kremach. Opracowano recepturę bazową oraz wykonano próbki kremów nawilżających zawierających mleczko pszczele. Następnie przeprowadzone zostały badania: lepkości dynamicznej, stabilności, właściwości sensorycznych, właściwości nawilżających w celu określenia roli mleczka pszczelego w kremach nawilżających. Materiał i metody Na podstawie wiadomości teoretycznych dotyczących emulsji oraz kremów nawilżających stworzona została receptura bazowego kremu. Modyfikacja oryginalnej bazowej receptury polegała na zmianie dozowania składnika aktywnego, w tym przypadku jest to Mleczko pszczele liofilizowane (INCI: Royal Jelly Extract). Powstałe w ten sposób receptury kremów nawilżających, zostały odpowiednio oznaczone i przedstawione w tabeli I. Pomiar lepkości dynamicznej przeprowadzono za pomocą cyfrowego miernika typu rotacyjnego Brookfield DV-I+. Badanie stabilności formy otrzymanych emulsji wykonano na podstawie Normy Branżowej BN-6/6- dotyczącej kremów kosmetycznych []. Zwrócono przede wszystkim uwagę na wymagania stabilnościowe stawiane tego rodzaju preparatom: stabilność kremu w obniżonej temperaturze (- C przez okres godzin); stabilność kremu w podwyższonej temperaturze ( C przez okres godzin); stabilność kremu w temperaturze pokojowej (ok. C przez okres jednego miesiąca); stabilność kremu pod wpływem siły ścinającej. Ocena stabilno-
6 Pol J Cosmetol, 6(): - Tabela I. Receptury badanych kremów nawilżających Lp. Oznaczenia fazy i nazwa Receptura [%] Skład wg INCI handlowa surowca M-% N-,% O-% P-% Q-% R-% S-% A Faza olejowa. Olej parafinowy Rarafinum Liquidum. Eumulgin B Ceteareth-. Eumulgin B Ceteareth-. Lanette Cetearyl Alcohol. Crodamol GTCC Capric/Carylic Triglicerydes 6. Cutina GMS Glyceryl Stearate 7. Masło Shea Butyrospermum Parkii Butter,,,,,,, 8. Olej silikonowy CS Dimethicone B Faza wodna. Gliceryna farmaceutyczna Glycerin. Woda dejonozowana Aqua 78,9 78, 77,9 76,9 7,9 7,9 7,9 C Dodatki I. Glydant Liquid Plus DMDM Hydantoin,,6,6,6,6,6,6,6 Iodopropynyl Butylcabamate. % roztwór wodorotlenku sodu Sodium Hydroxide q.s q.s q.s q.s q.s q.s q.s D Dodatki II. Mleczko pszczele liofolizowane Royal Jelly Extract, Tabela II. Kryteria analizy sensorycznej Kryteria wizualne Kontakt bezpośredni (ocena poprzez pocieranie kciuka i palca wskazującego) Charakterystyka sensoryczna przy aplikacji (na wewnętrznej części ręki) Odczucia po aplikacji (na wewnętrznej części ręki zaraz po całkowitym wchłonięciu) konsystencja przyczepność efekt poduszki rozprowadzanie jednolitość wchłanianie kleistość tłustość natłuszczanie wygładzenie ści formy kremów polegała na wizualnej obserwacji próbek kremów przechowywanych w zadanym czasie, w temperaturze pokojowej ( C). Badanie odporności kremów na działanie czynników zewnętrznych polegało na przeprowadzeniu badań wytrzymałościowych za pomocą testów wirówkowych, które pozwalają ocenić stabilność emulsji pod wpływem działania siły ścinającej. Testy wykonano na wirówce typu MPW- firmy Harmann przy ustawieniach obr/min w ciągu minut. Po zakończonych testach dokonano wizualnej oceny preparatów. Analizę sensoryczną badanych próbek przeprowadzono według kryteriów przedstawionych w tabeli oraz procedur opisanych w tabelach II i III. Określanie stopnia nawilżenia warstwy rogowej skóry wykonano przy użyciu korneometru firmy Courage+Khazaka electronic GmbH na zdrowych probantach. Wykonane emulsje aplikowano na wewnętrzną część przedramienia na obszarze x cm. Punkt odniesienia stanowiła powierzchnia skóry niepokryta preparatem. Dokonywano pomiarów dla każdego z probantów po upływie min, 6 min, 9 min. Pomiar przeprowadzono w warunkach o stałej wilgotności oraz stałej temperaturze ( C). Nawilżenie warstwy rogowej skóry (Sn) wyliczono z następującej zależności: Sn = X Y gdzie: X średnia wartość stopnia nawilżenia warstwy rogowej skóry dla badanego preparatu, Y średnia wartość stopnia nawilżenia warstwy rogowej skóry dla odnośnika (obszaru bez aplikacji preparatu). Wyniki i dyskusja Pomiar lepkości dynamicznej Analizując wyniki pomiarów lepkości dynamicznej w badanych próbkach przedstawione na rycinie można zaobserwować, iż najwyższą średnią lepkość ( 9 mpa s) wykazuje próbka bazowa (M-%), która w swoim składzie nie zawiera mleczka pszczelego. Już niewielki dodatek naszej substancji aktywnej w ilości,% (próbka N-,%) spowodował spadek lepkości o 67 mpa s. Znaczący spadek lepkości (o 77 mpa s), w stosunku do próbki bazowej, można zaobserwować w próbce Q-%, która zawiera % mleczka pszczelego. Maksymalne użycie liofilizowanego mleczka pszczelego (% w próbce S-%) spowodował spadek lepkości dynamicznej o 68 mpa s.
Bocho-Janiszewska A, Sikora A, Rajewski J, Łobodzin P. Zastosowanie mleczka pszczelego w kremach nawilżających 7 Tabela III. Procedury badawcze w poszczególnych parametrów analizy sensorycznej Parametr Definicja Opis procedury badawczej konsystencja określa gęstość oraz spójność emulsji na stole postawić ml zlewkę z ok. ml emulsji, swobodnie zanurzyć palce w emulsji pod kątem 6 i szybko wyciągnąć przyczepność efekt poduszki rozprowadzanie jednolitość wchłanianie kleistość tłustość natłuszczanie wygładzanie określa możliwość nabrania opuszkiem palca, krem o dobrej przyczepności łatwo nabrać ze słoiczka palcem określa ilość kremu odczuwaną pomiędzy palcami podczas pocierania palców o siebie. Im więcej produktu odczuwa się między palcami tym efekt poduszki jest silniejszy określa łatwość rozprowadzania emulsji na powierzchni skóry określa jakość emulsji, dobra emulsja powinna być jednorodna, o gładkiej powierzchni bez widocznych pęcherzyków powietrza określa szybkość wchłaniania się emulsji w naskórek określa stopień pozostawienia na skórze lepkiej warstwy po aplikacji emulsji określa na ile emulsja pozostawia na skórze tłusty film bezpośrednio po aplikacji określa czy po upływie godziny od chwili aplikacji emulsja pozostawia na skórze wyczuwalny tłusty film określa stopień wygładzenia skóry po zastosowaniu emulsji na stole postawić ml zlewkę z ok. ml emulsji, swobodnie pobrać opuszkiem palca emulsję. Emulsja dobrej przyczepności łatwo nabiera się, nie spływa i tworzy na opuszce palca charakterystyczny stożek (nie rozlewa się), ml emulsji nanieść pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym, pocierając palcami o siebie określić wyczuwalną ilość kremu na oczyszczoną skórę lewego przedramienia nanieść, ml badanej emulsji, rozprowadzić na skórze palcami prawej ręki, ocenić jaki opór stawia emulsja przy rozprowadzaniu ocenić gładkość i jednorodność powierzchni emulsji w zlewce, następnie na oczyszczoną skórę lewego przedramienia nanieść, ml emulsji i rozsmarować ruchem kolistym oceniając obecność grudek, pęcherzyków powietrza, itp. na oczyszczoną skórę lewego przedramienia nanieść, ml badanej emulsji, rozprowadzić na skórze palcami prawej ręki, po chwili ocenić czy preparat całkowicie wniknął w naskórek na oczyszczoną skórę lewego przedramienia nanieść, ml badanej emulsji, rozprowadzić na skórze palcami prawej ręki, po chwili przycisnąć prawą dłoń do miejsca smarowanego i ocenić kleistość na oczyszczoną skórę lewego przedramienia nanieść, ml badanej emulsji, rozprowadzić na skórze palcami prawej ręki, po chwili palcami prawej ręki ocenić czy na skórze pozostał tłusty film na oczyszczoną skórę lewego przedramienia nanieść, ml badanej emulsji, rozprowadzić na skórze palcami prawej ręki, ocenić czy po godzinie na skórze pozostał tłusty film na oczyszczoną skórę lewego przedramienia nanieść, ml badanej emulsji, rozprowadzić na skórze palcami prawej ręki, po godzinie palcami prawej ręki ocenić gładkość skóry porównując ją z obszarem niesmarowanym Zależności te należy wziąć pod uwagę przy formułowaniu receptury bazowej poprzez dobór/zwiększenie ilości składników konsystencjotwórczych. Lepkość [mpa s] 9 9 9 8 997, zawartość mleczka pszczelego w próbce [%wag] Ryc.. Zależność lepkości dynamicznej od zawartości mleczka pszczelego w próbkach Oznaczenie stabilności Jedną z podstawowych form galenowych kremów nawilżających stanowią emulsje. Emulsja najogólniej jest definiowana jako układ dyspersyjny rozproszony, składający się z dwóch wzajemnie nierozpuszczających się cieczy, z których jedna jest zawieszona w drugiej w postaci malutkich kropelek rzędu od, do μm. Z punktu widzenia zastosowań kosmetycznych jedną z najważniejszych cech emulsji jest jej stabilność []. W emulsjach w trakcie przechowywania mogą zachodzić różne zmiany, niekorzystnie wpływające na wygląd i własności użytkowe wyrobu [] zatem kolejnym etapem przeprowadzonych badań było oznaczenie stabilności formy sporządzonych emulsji. Analiza polegała na wizualnej ocenie próbek przez okres jednego miesiąca, w odstępach jednego tygodnia. W żadnym z preparatów nie zaobserwowano zmian typowych dla niestabilności emulsji (koalescencja, łamanie emulsji, inwersja, powstawanie kłaczków, śmietanowanie, sedymentacja). Badane preparaty uzyskały także pozytywne wyniki w przypadku oznaczenia stabilności w podwyższonej oraz obniżonej temperaturze w okresie dni.
8 Pol J Cosmetol, 6(): - Dodatkowo przeprowadzone testy wirówkowe również potwierdziły uzyskanie stabilnych form dla wszystkich wykonanych kremów nawilżających. Żadna z próbek nie uległa rozdziałowi na fazy pod wpływem siły ścinającej. Analiza właściwości sensorycznych Analiza sensoryczna polegała na przeprowadzeniu tzw. testu konsumenckiego na grupie osób probantów, umożliwiając porównanie właściwości użytkowych przygotowanych emulsji kosmetycznych typu O/W. Średnie oceny dla poszczególnych parametrów przyznane sporządzonym preparatom kosmetycznym przedstawia tabela IV. Tabela IV. Średnie oceny emulsji kosmetycznych typu O/W uzyskane w teście konsumenckim Preparat konsystencja przyczepność efekt poduszki rozprowadzanie jednolitość Parametr wchłanianie kleistość tłustość natłuszczanie wygładzanie suma M-% 8 N-,% O-% P-% 6 Q-% 6 R-% 7 S-% 9 Analizując dane zawarte w tabeli IV można stwierdzić, że nie wszystkie parametry sensoryczne wykazują zależność od stężenia mleczka pszczelego w kremie. Konsystencja, przyczepność, efekt poduszki, jednolitość zostały ocenione dość wysoko: - punktów, ale bez wyraźnej zależności od stężenia mleczka pszczelego w próbce. Natomiast dla pozostałych parametrów dość dobrze widoczny jest wpływ zawartości mleczka: kleistość i wchłanianie (ryc. ), wygładzanie i rozprowadzanie (ryc. ) oraz tłustość i natłuszczanie (ryc.). Zwiększona zawartość mleczka pszczelego wpływa niekorzystnie na kleistość (zwiększa się wraz ze wzrostem stężenia substancji aktywnej w preparacie, co nie zawsze jest pożądanym efektem). Znacząco również pogarsza się rozprowadzanie kremu na powierzchni skóry (emulsje stawiają lekki opór podczas rozprowadzania). Można również zaobserwować obniżenie wartości dla wygładzenia, chociaż nie jest to duży spadek. Jednoczenie wraz ze wzrostem stężenia mleczka pszczelego poprawia się dosyć istotnie wchłanianie kremu. Kremy z wysoką zawartością substancji aktywnej, stężenie mleczka pszczelego w próbce [%] Ryc.. Parametry sensoryczne: kleistość, wchłanianie w zależności od stężenia mleczka pszczelego w kremach nawilżających, stężenie mleczka pszczelego w próbce [%] nie pozostawiają tłustego filmu na powierzchni skóry. Wszystkie kremy dobrze wygładzają skórę, pozostawiając ją miękką i gładką, chociaż dla wyższej zawartości mleczka parametr ten nieznacznie obniża się. kleistość wchłanianie Ryc.. Parametry sensoryczne: wygładzanie, rozprowadzanie w zależności od stężenia mleczka pszczelego w kremach nawilżających, stężenie mleczka pszczelego w próbce [%] wygładzanie rozprowadzanie Ryc.. Parametry sensoryczne: natłuczenie, tłustość w zależności od stężenia mleczka pszczelego w kremach nawilżających natłuszczanie tłustość
Bocho-Janiszewska A, Sikora A, Rajewski J, Łobodzin P. Zastosowanie mleczka pszczelego w kremach nawilżających 9 Tabela V. Średnie wyniki pomiarów stopnia nawilżenia warstwy rogowej u pięciu probantów przed nałożeniem kremu oraz po czasie, 6 i 9 minut od nałożenia czas stopień nawilżenia skóry punkt odniesienia M-% N-,% O-% P-% Q-% R-% S-% min 8,6, 9, 9,,,6, 9, min,,6,,,,7,,8 6 min,7 8,,9,9,,9 8,9 9,9 9 min 9,8,9 9., 8,9 8,7 7, 7,8 Tabela VI. Nawilżenie warstwy rogowej skóry (Sn) po aplikacji preparatów ze zmiennym stężeniem mleczka pszczelego po, 6 i 9 minutach od nałożenia nawilżanie warstwy rogowej skóry (Sn) Preparat min min 6 min 9 min M-%,9, 7,7 6, N-,%,,, 9, O-%,7,,, P-%,8,,7 9, Q-%,,, 8,9 R-%,7, 8, 7, S-%,7, 9, 8, 9 8 7 6 %,% % % % % % 6 9 czas [min] Ryc.. Zależność nawilżenia warstwy rogowej skóry (Sn) od czasu dla preparatów ze zmiennym stężeniem mleczka pszczelego Na podstawie badan sensorycznych można wytypować najodpowiedniejszy krem z punktu widzenia konsumenta. Biorąc pod uwagę wartości wszystkich parametrów można wskazać dwa kremy: N-,% oraz O-%, które wykazują bardzo wysokie wartości parametrów sensorycznych. Właściwości nawilżające Pomiar stopnia nawilżenia warstwy rogowej skóry sporządzonych emulsji typu O/W polegał na przebadaniu grupy zdrowych ochotników probantów za pomocą urządzenia pomiarowego korneometru firmy Courage+Khazaka electronic GmbH. Dla każdej z osób wykonano pomiarów w równych odstępach czasu (przed nałożeniem kremu, po min, 6 min, 9 min od nałożenia), obserwując zmiany poziomu nawilżenia warstwy rogowej skóry. Aplikowano, ml kremu na części środkowej przedramienia na powierzchnię skóry o wymiarach cm x cm. Druga część skóry, o takiej samej powierzchni, pozostawała jako odnośnik. Pomiary wykonano w temperaturze otoczenia C w warunkach niepowodujących pocenia się. W tabeli V zestawiono średnie wyniki pomiaru stopnia nawilżenia warstwy rogowej skóry dla wszystkich sporządzonych emulsji. Wykorzystując różnicę pomiędzy średnim stopniem nawilżenia skóry dla badanego preparatu, a średnią wartością stopnia nawilżenia punktu kontrolnego, na którym nie był aplikowany żaden z badanych preparatów wyliczone zostało nawilżenie warstwy rogowej skóry (Sn). Wyniki przedstawione zostały w tabeli VI oraz na rycinie. Próbki zawierające mleczko pszczele w stężeniu,%, %, %, % i % wykazują wyższy stopień nawilżenia skóry po czasie minut od próbki bazowej (M-%), która nie zawiera w swojej recepturze substancji aktywnej. Nawilżenie skóry po zastosowaniu kremu zawierającego % mleczka pszczelego jest o,8 punktu niższe od próbki bazowej. Po czasie 6 i 9 minut wszystkie próbki kremów z mleczkiem pszczelim wykazują wyższe nawilżenie warstwy rogowej skóry niż próbka bazowa. Po czasie minut najwyższą wartość nawilżenia wykazuje próbka z zawartością,% mleczka pszczelego, po czasie 6 i 9 minut próbka o zawartości % substancji aktywnej. Najmniejszy spadek stopnia nawilżenia po czasie 9 minut zaobserwowano w dwóch próbkach: o zawartości % (o, punktu) oraz w próbce o zawartości % mleczka pszczelego (o,7 punktu). Najwyższy zaś spadek nastąpił w próbce o zawartości % (o,9 punktu), w próbce z,% (o,8 punktu) i w próbce z % zawartością mleczka pszczelego (o, punktu). Podsumowanie Kremy do twarzy są jedną z grup produktów pielęgnacyjnych, które mają za zadanie ochraniać skórę przed uszkodzeniami, poprawiać jej zdolność do regeneracji oraz działać nawilżająco. Ze względu na wciąż rosnące wymagania konsumentów, produkty te są jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających
Pol J Cosmetol, 6(): - się grup kosmetyków. Najczęściej wykorzystywaną formą preparatów pielęgnacyjnych są emulsje, które poza składnikami podstawowymi zawierają również wiele składników aktywnych o korzystnym działaniu na skórę. W powyższej pracy dokonano analizy wpływu mleczka pszczelego na wybrane właściwości fizykochemiczne i aplikacyjne kremów nawilżających do twarzy w postaci emulsji typu O/W. Na podstawie wiadomości dotyczących emulsji, kosmetyków pielęgnacyjnych i nawilżających, zaproponowana została receptura emulsji bazowej, a następnie opracowano formulację kremu nawilżającego zawierającego mleczko pszczele. Preparaty zawierały różne ilości liofilizowanego mleczka pszczelego (,%, %, %, %, %, %). Na podstawie analizy wyników przeprowadzonych badań można stwierdzić, że wszystkie sporządzone kremy z dodatkiem liofilizowanego mleczka pszczelego wykazały zadowalające właściwości aplikacyjne. Dodatek liofilizowanego mleczka pszczelego powoduje znaczne zmniejszenie lepkości dynamicznej preparatów w porównaniu z emulsją bazową, co należy wykorzystać przy formułowaniu receptury bazowej poprzez dobór/zwiększenie ilości składników konsystencjotwórczych. Stopień nawilżenia warstwy rogowej naskórka po zastosowaniu kremów z mleczkiem pszczelim jest zdecydowanie wyższy niż w kremie bazowym. Jedne z najwyższych wartości i najmniejszy spadek nawilżenia po czasie zaobserwowano w próbce z zawartością % mleczka pszczelego jest to informacja istotna podczas optymalizacji receptury. Z przeprowadzonych badań wynika, iż najlepszymi okazały się kremy N-,% oraz O-%, które otrzymały najkorzystniejsze oceny w teście konsumenckim. Przeprowadzona analiza rynku preparatów kosmetycznych wykazała, iż na rynku polskim nie istnieje żadna firma kosmetyczna, która produkuje kremy nawilżające zawierające mleczko pszczele zatem rezultaty wykonanych badań zachęcają do dalszej analizy wpływu mleczka pszczelego na właściwości fizykochemiczne i użytkowe kremów nawilżających. Piśmiennictwo / References. Góra J. Produkty pszczele w kosmetyce. Wydawnictwo Biblioteka Salonu i Elegancji. Kosmetik Intern, Warszawa.. Cihan YB, Cihan C, Mutlu H, Unal D. Effect of royal jelly on serum trace elements in rats undergoing head and neck irradiation. Kulak Burun Bogaz Ihtis Derg, (): 7-.. Kijak M. Produkty pszczele i ich zastosowanie w medycynie oraz profilaktyce: podstawowe informacje. Nieznany Świat 8.. Martini CM. Kosmetologia i farmakologia skóry. PZWL Warszawa 8.. Kowalska-Wochna E. Woda w skórze. Cabines Świat Kosmetyki Profesjonalnej,. 6. Grzegorczyk J. Skóra narząd immunologicznie aktywny. Biul Kosmetol 998, (): 7-7. 7. Jędrzejko K. Woszczyk W. Skóra twarzy i jej pielęgnacja z użyciem surowców roślinnych- cera mieszana, trądzikowa, wrażliwa i starcza (pomarszczona). Pol J Cosmetol 6, 9(): 9-. 8. Siavash M, Shokri S, Haghighi S. Shahtalebi MA. Farajzadehgan Z. The efficacy of topical royal jelly on healing of diabetic foot ulcers: a double-blind placebo-controlled clinical trial. Intern Wound J, : 6-. 9. Szczęsna T. Wymagania jakościowe dla miodu według aktualnych standardów. Pasieka.. Mutsaers M, Blitterswijk H. Bee products properties, processing and marketing. Agromisa Foundation, Wageningen.. Kędzia B, Hołderna-Kędzia E. Leczenie produktami pszczelimi. PWRiL, Warszawa 99.. Nozaki R, Tamura S, Ito A, Moriyama T, Yamaguchi K, Kono T. A rapid method to isolate soluble royal jelly proteins. Food Chem, (): -7.. Marzec A. Surowce, półprodukty i preparatyka wyrobów. Chemia kosmetyków. Wyd Dom Organizatora, Toruń.. Staszewski M. Emulsje wielokrotne otrzymywanie i zastosowanie w kosmetykach. Pol J Cosmetol 8, (): 6 7.. Arct J, Pytkowska K. Chemia kosmetyczna: Emulsje kosmetyczne. Wiadomości PTK, /.