Opowiadania Tadeusza Borowskiego Tadeusz Borowski (1922-1951) był prozaikiem, poetą i publicystą; reprezentował pokolenie Kolumbów ocalałych z wojennej apokalipsy; w czasie okupacji niemieckiej opublikował debiutancki tom wierszy pt. Gdziekolwiek ziemia; mieszkał w okupowanej Warszawie i pracował jako magazynier w firmie budowlanej; studiował też polonistykę na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego; w roku 1943,szukając swojej narzeczonej, Marii, został aresztowany i osadzony w więzieniu na Pawiaku; stamtąd www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 1/12
trafił do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu; udało mu się przeżyć obóz oświęcimski i Dachau; po wyzwoleniu pozostał w Niemczech pod Monachium; udało mu się również odnaleźć Marię Rundo, z którą, już w Polsce, bierze ślub; wydał dwa tomy opowiadań: Pożegnanie z Marią i Kamienny świat; w 1951 roku, po narodzinach córki popełnia samobójstwo; Pożegnanie z Marią i Kamienny świat sumują wojenne i obozowe doświadczenia pisarza; określenie kamienny świat oznacza świat bez uczuć, zimny, www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 2/12
surowy, nieprzyjazny człowiekowi; tak autor postrzegał rzeczywistość wojenną, która jego zdaniem odebrała człowiekowi jego człowieczeństwo powojenna krytyka literacka zarzucała nawet autorowi nihilizm i cynizm w sposobie traktowania tej dramatycznej historii ( Proszę państwa do gazu, U nas, w Auschwitzu); narratorem jest forarbeiter Tadek, pracujący w obozowym komandzie (brygada robotników w obozie) o nazwie Kanada; jest to narracja behawioralna, Tadek nie komentuje zaistniałych faktów, chłodno www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 3/12
podaje tylko pewne informacje; najbardziej szokujące jest jednak to, że rzeczywistość obozową traktuje bez zdziwienia, przyjmuje ją po prostu za normę; liczą się tylko ludzkie zachowania, gesty; język narracji świadczy o stopniu zdegradowania i jednocześnie charakteryzuje narratora; jest to ktoś, kto przyzwyczaił się do rzeczywistości obozowej, komora gazowa, krematorium, palenie zwłok, nowe transporty przyjmowane są przez niego bez żadnej emocji; traktuje je po prostu jak normę; Borowski był atakowany www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 4/12
przez krytykę literacką za taką koncepcję więźnia obozu; bronił się jednak, mówiąc, że w Oświęcimiu nie rozmawiał się o pojęciu bohaterstwa, honoru, ojczyzny; chodziło tylko o to, aby przeżyć, więźniowie walczyli między sobą o miskę zupy, pracę w lepszym komando; społeczność obozowa tworzyła hierarchiczną strukturę: od kapo (rekrutujących się spośród najgorszych przestępców nadzorców) po muzułmanów (więźniów skrajnie wyczerpanych fizycznie); Borowski mówił wielokrotnie, iż chodziło www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 5/12
tylko o to, żeby przeżyć; nazywał to ponurą sławą Oświęcimia opowiadania z cyklu Pożegnanie z Marią Proszę państwa do gazu i U nas, w Auschwitzu; bohaterami pierwszego są więźniowie komanda Kanada; pracowali oni na rampie kolejowej przy odbiorze transportów nowych więźniów; nazwa tego komanda wzięła się stąd, że praca w nim była synonimem bogactwa i dostatku; pracownicy mieli bowiem z SS-manami pewien układ; z rzeczy pozostawionych na rampie kolejowej przez nowoprzybyłych mogli zabrać jedzenie i alkohol, natomiast rzeczy wartościowe www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 6/12
musieli przekazać Niemcom; zatem kto pracował na Kanadzie był bogaty, bo nie był głodny; Grecy wyjadają spomiędzy szyn resztki jedzenia; inni, między innymi Tadek narrator patrzą na nich z pogardą; twierdzą, że mogli przecież jeszcze trochę poczekać, zaraz nażrą się do syta; widać tutaj wyraźnie bardzo ważne dla prozy Borowskiego obrazowanie: widok, który wstrząsnąłby normalnym człowiekiem, traktowany jest jak norma; kto chciał przeżyć obóz, musiał zaakceptować jego prawa; www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 7/12
człowiek został zezwierzęcony i uprzedmiotowiony; kiedy przyjeżdża nowy transport, komando przystępuje do rozładunku; rozgrywają się sceny przypominające obrazy dantejskiego piekła; zdezorientowani ludzie płaczą, krzyczą, szukają najbliższych, następuje selekcja; jedni zaraz powędrują do komór gazowych, inni na lagier, czyli do pracy; na Tadku widok ten nie robi już żadnego wrażenia jest przemęczony, i co najważniejsze, wściekły na ludzi z nowego transportu, bowiem on musi być w taki upał na rampie jeden z krytyków pisał: Oświęcim ukazany jest z perspektywy naturalnej. Dzień jak co dzień. Wszystko jest powszednie, zwykłe, www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 8/12
normalne;jedna z matek po opuszczeniu wagonu kolejowego ucieka przed własnym dzieckiem, wyrzeka się go; wie, że matki z dziećmi natychmiast wędrują do komory gazowej; to zachowanie jest tak antyludzkie, że rosyjski marynarz, więzień obozu wymierza jej mocny cios i oddaje dziecko; postawa taka wstrząsnęła nawet kimś, kto powinien już przywyknąć do rzeczywistości obozowej; młoda dziewczyna zwraca się do Tadka z pytaniem: Co z nami będzie?; jedyny gest litości narratora Tadka www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 9/12
polega na tym, że nie odpowiada na to pytanie; dziewczyna domyśla się już swojego losu; z godnością wsiada na ciężarówkę jadącą w stronę komory gazowej; te dwie kontrastowe postawy ukazują zasadniczą różnicę ludzkich postaw wobec zagrożenia i śmierci; pod wpływem wydarzeń na rampie Tadek zadaje pytanie: Czy my jesteśmy ludzie dobrzy?; jego kompan, Henry twierdzi, że tego typu wątpliwości i dylematy w Auschwitz tracą jakikolwiek sens; więźniowie Auschwitzu (obóz główny, z wybrukowanymi www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 10/12
alejkami, ceglanymi budynkami) był dla jego więźniów przedmiotem dumy w opozycji do prymitywnej, drewnianej Brzezinki; było tam boisko do gry w piłkę nożną, sala koncertowa, kino, a nawet dom publiczny; więźniowie rozgrywają mecze piłkarskie, słuchają muzyki; narrator stwierdza w pewnym momencie, że między jednym i drugim kornerem zagazowano nowy transport; orzeka o tym bezdusznie, bez emocji, traktując to jak zwykły fakt człowiek lagrowany (podległy obozowym prawom) to zbiorowy bohater opowiadań Tadeusza Borowskiego; za cenę przeżycia i www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 11/12
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Ściąga eksperta określonego miejsca w obozowej hierarchii wchodzi w układy z kapo i SS manami, postępuje według obozowej moralności; sam Borowski pisze: Walczyliśmy o miskę zupy, o miejsce do spania, o kobiety, o złoto i zegarki z transportów; można tutaj przywołać słowa, które najlepiej oddają charakter człowieka lagrowanego: Żywi zawsze mają rację przeciw umarłym. www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 12/12