Autorka: Urszula Dudek Moduł 3 Postępowanie przed sądem pracy 1. Właściwość sądów pracy w sprawach ze stosunku służbowego Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej gwarantuje każdemu obywatelowi prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Polska podpisała i ratyfikowała również Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka, gwarantującą wszystkim osobom prawo do sprawiedliwego i publicznego rozstrzygnięcia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd. Sądy pracy są wydzielonymi jednostkami sądów rejonowych, sądów okręgowych oraz apelacyjnych i powołane są do rozpoznawania sporów wynikających ze stosunku pracy, a także wynikających ze stosunku służbowego funkcjonariuszy Służby Więziennej. Nie zawsze jest możliwe wystąpienie z roszczeniem wprost na drogę sądową. Przy niektórych roszczeniach droga sądowa jest niedopuszczalna lub otwiera się dopiero po wyczerpaniu innego trybu. Zgodnie z postanowieniem Kolegium Kompetencyjnego przy Sądzie Najwyższym z 21 września 1994 r. pracownik może dochodzić swoich roszczeń ze stosunku służbowego na drodze sądowej jeżeli rozpoznanie roszczeń majątkowych ze stosunku służbowego (do którego z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy), nie zostało przekazane przepisami szczególnymi do rozpoznania określonemu organowi w drodze postępowania administracyjnego. Droga sądowa (a w konsekwencji i postępowanie pojednawcze) są dostępne dla każdego pracownika, bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy. Podlegają jej także pracownicy pozostający w służbowych stosunkach pracy m.in. sędziowie Sądu Najwyższego, sędziowie sądów powszechnych, pracownicy samorządowi mianowani. Generalnie droga przed sądami pracy jest wyłączona w sprawach ze stosunku pracy mianowanych pracowników urzędów państwowych (z wyjątkiem wynagrodzenia). W odniesieniu do funkcjonariuszy Służby Więziennej w niektórych sprawach ze stosunku służbowego przysługuje odwołanie do wyższego przełożonego, a następnie skarga do sądu administracyjnego na zasadach przewidzianych w Kpa., ale co do niektórych spraw po wyczerpaniu postępowania wewnątrzadministracyjnego przysługuje odwołanie do sądu pracy (np. w sprawach uposażeń). Także osobom zatrudnionym na podstawie powołania przysługuje sądowa ochrona uprawnień edu.cossw.pl strona 1
pracowniczych. Nie przysługuje tylko w przypadku roszczeń o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia (odwołania), o przywrócenie do pracy oraz o odszkodowanie w razie wypowiedzenia umowy o pracę. Ta ostatnia regulacja jest krytykowana przez doktrynę, jako naruszająca konstytucyjną zasadę równego traktowania podmiotów prawa i zasadę możliwości kwestionowania wadliwych decyzji. Pytania Który sąd właściwy jest do rozpoznania sprawy? Otóż ustawa z 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych określa, którego szczebla sąd właściwy jest do rozpoznania sprawy danego rodzaju w pierwszej instancji (rejonowy, okręgowy) jest to właściwość rzeczowa. Sprawy z zakresu prawa pracy w I instancji rozpoznają sądy rejonowe, jeżeli dla danego rodzaju spraw nie zastrzeżono właściwości sądów okręgowych. Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy o prawa majątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe np. roszczenia z tytułu naruszenia dóbr osobistych oraz sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przekracza 75 tys.zł. Sąd rejonowy rozpoznaje bez względu na wartość przedmiotu sporu sprawy o ustalenie stosunku pracy i uznanie wypowiedzenia umowy za bezskuteczne. W sprawach ze stosunku służbowego funkcjonariuszy Służby Więziennej sąd pracy jest właściwy przy rozpoznawaniu odwołań: 1) od rozstrzygnięć w sprawach uposażeń, dodatków o charakterze stałym do uposażenia, nagród rocznych, nagród jubileuszowych i innych świadczeń pieniężnych, 2) od orzeczeń wydanych przez wyższego przełożonego na skutek rozpoznania odwołania na orzeczenie dyscyplinarne, 3) od decyzji w sprawie odszkodowania z tytułu odpowiedzialności majątkowej, 4) od protokołu powypadkowego, 5) ostatnio sądy administracyjne w kilku orzeczeniach sugerują właściwość sądów pracy w sprawach odwołań od rozstrzygnięć dotyczących problematyki mieszkaniowej funkcjonariuszy Służby Więziennej. edu.cossw.pl strona 2
Właściwość miejscowa sądu w sprawach z zakresu prawa pracy jest przemienna. Powództwo ze stosunku pracy (stosunku służbowego) pracownik może wnieść bądź do sądu, w którego okręgu znajduje się jego zakład pracy, mieszka lub ma siedzibę jego pracodawca, bądź w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana. Jeżeli przemawiają za tym względy celowości sąd właściwy może na zgodny wniosek stron przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu rozpoznającemu sprawy z zakresu prawa pracy. Większość spraw z zakresu prawa pracy rozpoznawana jest przez sądy pracy, niezależnie od wysokości dochodzonego przez pracownika roszczenia. W sprawach z zakresu prawa pracy pracownik jest zwolniony od obowiązku uiszczania opłat sądowych (wpisów i opłat kancelaryjnych). Zwolnienie to nie obejmuje wydatków, związanych z czynnościami podejmowanymi w toku postępowania (np. kosztów opinii biegłego, należności świadków), które tymczasowo ponosi Skarb Państwa. Sąd, kończąc postępowanie, obciąża pracownika wydatkami jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. 2. Pozew do sądu pracy Pozew z zakresu prawa pracy winien być wniesiony w formie pisemnej i spełniać wymogi zastrzeżone w przepisach Kpc. dla pisma procesowego i pozwu. W pozwie należy wskazać: sąd, do którego pozew jest skierowany, dane stron powoda i pozwanego, ze wskazaniem imion, nazwisk lub nazwy, miejsca zamieszkania lub siedziby oraz pełnomocników czy przedstawicieli ustawowych, oznaczenie rodzaju pisma, wartość przedmiotu sporu, żądanie pozwu, dodatkowe wnioski (zabezpieczenie powództwa, przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność powoda, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności), okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie pozwu, dowody na poparcie przytoczonych okoliczności z wnioskami służącymi do przygotowania rozprawy, podpis, wyszczególnienie załączników. edu.cossw.pl strona 3
Pozew wnoszony w postępowaniu uproszczonym, a więc o roszczenia z umów, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 000 zł, winien zostać wniesiony na urzędowym formularzu. Do Sądu Rejonowego w Krakowie Wydział Pracy ul. Łowicka 5 Powód: Marian Kowalski starszy oddziałowy Zakład Karny w Krakowie zam. Kraków ul. Leśna 7 (adres dla doręczeń) Kraków Pozwany: Dyrektor ZK w Krakowie ul. Miła 12 Wnoszę o: Pozew o zmianę rozstrzygnięcia w sprawie dodatku służbowego 1) uchylenie i zmianę rozstrzygnięcia nr D/KP- 1200/IP/210/2011 Dyrektora ZK w Krakowie z dnia 10 listopada 2011 r. obniżającego mi dodatek służbowy. 2) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wg.norm przepisowych. Ponadto wnoszę: 1) o przeprowadzenie rozprawy także w nieobecności powoda. Uzasadnienie Powód pełni służbę w Zakładzie Karnym w Krakowie jako funkcjonariusz na stanowisku starszego oddziałowego. Z uwagi na naruszenie dyscypliny służbowej została powodowi wymierzona kara dyscyplinarna nagany, a orzeczenie o jej wymierzeniu uprawomocniło się. W związku z powyższym Dyrektor Zakładu Karnego w Krakowie w dniu 11 listopada wydał na podstawie 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2011 r. w sprawie dodatków do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej rozstrzygnięcie o obniżeniu mi dodatku służbowego z kwoty 400 zł do kwoty 200 zł. Przedmiotowe rozstrzygnięcie jest niezgodne z ww. przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, ponieważ maksymalna kwota obniżenia powinna wynosić 40 zł, a nie 200 zł. Wobec powyższego wniesienie pozwu jest uzasadnione. Marian Kowalski Załączniki: 1. rozstrzygnięcie nr D/KP-1200/IP/210/2011. edu.cossw.pl strona 4
3. Postepowanie przed sądem pracy Pracownik działający bez adwokata lub radcy prawnego może jednak zgłosić w sądzie właściwym do rozpoznania sprawy ustnie do protokołu powództwo oraz środki odwoławcze lub inne pisma procesowe. Pozew podlega wstępnemu zbadaniu w celu ustalenia, czy pismo wszczynające postępowanie sądowe spełnia niezbędne wymagania, pozwalające nadać mu dalszy bieg oraz podjąć czynności umożliwiające rozstrzygnięcie sprawy na pierwszym posiedzeniu. W przypadku gdy pozew ma braki formalne przewodniczący wzywa do ich usunięcia w terminie tygodniowym. W przypadku gdy pozew wnosi pracownik, wzywa się go do usunięcia braków formalnych pisma tylko wówczas, gdy braki te nie dadzą się usunąć w toku czynności wyjaśniających. Pozew doręcza się pozwanemu. Jeżeli stroną powodową jest pracownik, sąd wzywa pracodawcę w zakreślonym terminie do złożenia odpowiedzi na pozew, przedstawienia wskazanych przez sąd dokumentów oraz złożenia akt osobowych pracownika. Skierowanie sprawy na rozprawę mogą poprzedzić czynności wyjaśniające, jeżeli przemawiają za tym wyniki wstępnego badania sprawy, sprawa nie była przedmiotem postępowania przed komisją pojednawczą, chyba że czynności te nie przyśpieszą postępowania lub są oczywiście niecelowe z innych przyczyn. Na posiedzeniu wyznaczonym dla przeprowadzenia czynności wyjaśniających, prowadzonym bez udziału ławników, możliwe jest zakończenie sprawy w drodze zawarcia ugody i wydania postanowienia o umorzeniu postępowania. Gdy w czasie czynności wyjaśniających nie dojdzie do ugody, sąd podejmuje dalsze czynności na rozprawie, której celem będzie przeprowadzenie postępowania dowodowego. W postępowaniu z zakresu prawa pracy, zastosowanie mają ogólne reguły dowodowe wynikające z Kc. oraz z Kpc.: ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. dowody na potwierdzenie faktów, z których wywodzą skutki prawne, obowiązane są wskazywać bezpośrednio same strony, sąd może wyjątkowo dopuścić dowód nie wskazany przez stronę. Przedmiotem dowodu powinny być fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a okoliczności mogą być wykazywane następującymi dowodami: dokumentami, zeznaniami świadków, opiniami biegłych, oględzinami, edu.cossw.pl strona 5
nagraniami, fotokopiami, fotografiami, planami, rysunkami, przesłuchaniem stron. Strona powołująca dowód powinna określić tezę dowodową, czyli wskazać, jaki fakt ma być wykazany danym dowodem, a w przypadku dowodu z zeznań świadków wskazać ich imiona, nazwiska, adresy. Wnioski dowodowe strony mogą zgłaszać w pozwie, w odpowiedzi na pozew, w kolejnych pismach procesowych oraz na rozprawie. Sąd pracy co do zasady nie może wyręczać pracownika w zakresie inicjatywy dowodowej. Pracownik i pracodawca powinni dążyć do ugodowego załatwienia sprawy, a sąd ma obowiązek nakłaniać strony do zawarcia ugody. W każdej sprawie możliwe jest zakończenie sporu ugodą. Postępowanie sądowe w I instancji najczęściej kończy się wydaniem przez sąd wyroku. Wyrok wydawany jest na podstawie stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy. Sąd wyrokiem może rozstrzygnąć jedynie o żądaniach przysługujących na podstawie przepisów prawa pracy (ustawy o Służbie Więziennej). Ogłoszenie wyroku może nastąpić na posiedzeniu, na którym zamknięto rozprawę. Sąd może odroczyć ogłoszenie wyroku na okres 2 tygodni, podając termin jego ogłoszenia. Sąd, ogłaszając wyrok poucza strony działające bez adwokata lub radcy prawnego co do sposobu i terminu wniesienia środka zaskarżenia. 4. Instytucja pełnomocnika przedstawiciel związku zawodowego Pytania Kto może reprezentować pracownika przed sądem pracy? Otóż pełnomocnikiem pracownika przed sądem mogą być: adwokat, radca prawny, rodzice, małżonek, rodzeństwo, osoby pozostające ze sobą w stosunku przysposobienia, przedstawiciel związku zawodowego, inspektor pracy albo inny pracownik zakładu pracy, w którym pracownik (także funkcjonariusz Służby Więziennej) jest lub był zatrudniony. Pełnomocnictwo to jednostronne oświadczenie osoby (mocodawcy), na mocy którego inna osoba (pełnomocnik) staje się upoważniona do działania w imieniu mocodawcy. edu.cossw.pl strona 6
Każda czynność wykonana przez pełnomocnika w imieniu mocodawcy i w zakresie udzielonego pełnomocnictwa wywoła skutki bezpośrednio w sferze prawnej mocodawcy. Pełnomocnictwo w rozważanej kwestii ma charakter pełnomocnictwa szczególnego tj. do dokonania określonych czynności związanych z załatwieniem spornej sprawy i może być udzielone na piśmie lub zgłoszone ustnie do protokołu. Pełnomocnictwo powinno określać, kto jest mocodawcą,pełnomocnikiem, datę jego sporządzenia oraz do jakich czynności i przed jakimi instytucjami pełnomocnik ma działać. Jeśli jest to pełnomocnictwo do działania przed sądem, należy też podać sygnaturę akt sprawy (jeśli została nadana przez sąd). Natomiast obowiązujące przepisy zezwalają, aby w sporze z pracodawcą pełnomocnikiem procesowym zatrudnionego był przedstawiciel związku zawodowego. W myśl aktualnego orzecznictwa pełnomocnictwo może być udzielone jedynie przedstawicielowi tej organizacji związkowej, w której pracownik jest zrzeszony. O przydzielenie pełnomocnika wywodzącego się z działającej na terenie firmy organizacji związkowej może wystąpić również pracownik (funkcjonariusz Służby Więziennej), który do niej nie należy. Zgodnie bowiem z treścią art. 7 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, na wniosek pracownika niezrzeszonego związek zawodowy może podjąć się obrony jego praw i interesów wobec pracodawcy. edu.cossw.pl strona 7
Źródła prawa 1. Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1974 r. Nr 24, poz.141 z późn. zm.). Bibliografia 1. Kozdęba M., Pracodawca przed sądem pracy, Wyd. Infor, Warszawa 2005. 2. Piątkowski J., Zagadnienia prawa stosunku pracy, Wyd. Dom Organizatora, Toruń 2007. 3. Florek L., Zieliński T., Prawo pracy, Wyd. C.H.Beck, Warszawa 2007. edu.cossw.pl strona 8