PRAWO UPADŁOŚCIOWE I NAPRAWCZE Dr Anna Rachwał 2012/2013
PRAWO UPADŁOŚCIOWE I NAPRAWCZE 3. Masa upadłości i. Ustalenie składu masy upadłości ii. iii. Wpływ ogłoszenia upadłości na stosunki majątkowe małżeńskie upadłego Skutki ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dla osoby upadłego
SKŁAD MASY UPADŁOŚCI + STOSUNKI MAJĄTKOWE MAŁŻEŃSKIE Dłużnik Robert, w stosunku do którego ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku, pozostawał w związku małżeńskim z Iwoną. Małżonkowie pozostawali w ustroju ustawowej wspólności majątkowej. Sąd ogłosił upadłość Roberta obejmująca likwidację jego majątku. Na rok przed ogłoszeniem upadłości Iwona, prowadząca działalność gospodarczą jako agent ubezpieczeniowy, nabyła samochód służący jej do wykonywania pracy. Samochód został nabyty ze środków pochodzących z majątku wspólnego i małżonkowie korzystali z niego również wspólnie do celów prywatnych. Po ogłoszeniu upadłości lokata bankowa, należąca do osobistego majątku Iwony, przyniosła dochód w wysokości 1000 zł. Czy samochód i kwota 1000 zł wejdzie w skład masy upadłości? Czy i jakie roszczenia przysługują wierzycielom Iwony, jeżeli istniały podstawy do zaspokojenia się przez nich z majątku wspólnego?
SKŁAD MASY UPADŁOŚCI + STOSUNKI MAJĄTKOWE MAŁŻEŃSKIE Masa upadłości (art. 61 PUiN): majątek celowy służący zaspokojeniu wierzycieli Skład masy upadłości (art. 62 PUiN): Majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości Majątek nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego Dłużnik pozostający w związku małżeńskim (art. 124 PUiN): Majątek wspólny wchodzi w skład masy upadłości Do masy upadłości nie wchodzą jednak przedmioty należące do majątku wspólnego i służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zarobkowej (samochód był wykorzystywany także prywatnie wchodzi do masy upadłości) Z chwilą ogłoszenia upadłości między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa (lokata przyniosła dochód już po powstaniu rozdzielności należy do Iwony)
SKŁAD MASY UPADŁOŚCI + STOSUNKI MAJĄTKOWE MAŁŻEŃSKIE Sytuacja prawna małżonka upadłego (art. 124 ust. 3 PUiN): małżonek staje się wierzycielem małżonka-upadłego: przysługuje mu wierzytelność o zapłatę (art. 91 ust. 2 PUiN) równowartości jego udziału w majątku wspólnym; kategoria 4 Domniemuje się, że majątek wspólny powstały w okresie prowadzenia przedsiębiorstwa (wchodzącego w skład majątku wspólnego/ majątku osobistego małżonka-upadłego) przez upadłego został nabyty ze środków pochodzących z dochodów tego przedsiębiorstwa Sytuacja prawna wierzycieli małżonka upadłego: Brak norm pozwalających im na zgłoszenie swoich wierzytelności w postępowaniu upadłościowym drugiego z małżonków Mogą zająć wierzytelność małżonka-dłużnika do małżonkaupadłego o wypłatę udziału w majątku wspólnym zgodnie z ogólnymi zasadami egzekucji z wierzytelności wg KPC
SKŁAD MASY UPADŁOŚCI + STOSUNKI MAJĄTKOWE MAŁŻEŃSKIE Przedsiębiorca Marcin zawarł związek małżeński z Joanną. Przy zawarciu małżeństwa Marcin i Joanna zawarli umowę o rozdzielność majątkową. Po upływie 9 miesięcy od dnia zawarcia majątkowej umowy małżeńskiej (i 8 miesięcy od dnia zawarcia małżeństwa) została ogłoszona upadłość Marcina. 3 miesiące po zawarciu małżeństwa Joanna ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym, na który przelewane było jej wynagrodzenie za pracę (zarówno przed jak i po zawarciu małżeństwa) nabyła laptop. Swoje roszczenia w postępowaniu upadłościowym zgłosił wierzyciel Czesław, który nie wiedział o zawarciu przez Marcina związku małżeńskiego, jak i wierzyciel Dariusz, który wiedział o zawarciu małżeństwa oraz o treści majątkowej umowy małżeńskiej. Czy laptop wejdzie w skład masy upadłości? Czy ocena byłaby inna, gdyby swoje roszczenia zgłaszali jedynie wierzyciele, którym nie znany był fakt zawarcia i treść majątkowej umowy małżeńskiej?
SKŁAD MASY UPADŁOŚCI + STOSUNKI MAJĄTKOWE MAŁŻEŃSKIE Ustanowienie rozdzielności majątkowej lub ograniczenie wspólności umową majątkową jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa została zawarta co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 126 PUiN) bez względu na to, czy wierzyciele mieli prawo do zaspokojenia się z majątku wspólnego zgodnie z art. 47 1 KRO W skład masy upadłości wchodzą przedmioty, które weszłyby do majątku objętego wspólnością ustawową, gdyby nie została zawarta umowa majątkowa. Umowa między Marcinem i Joanną została zawarta w krytycznym okresie przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Należy ustalić zgodnie z regułami określonymi w KRO czy laptop wszedłby do majątku wspólnego (wynagrodzenie za pracę surogat wynagrodzenia); jeżeli tak wchodzi również w skład masy upadłości. Bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są również (art. 125 PUiN): Ustanowienie rozdzielności na podstawie orzeczenia sądu i powstanie rozdzielności z mocy prawa wskutek rozwodu, separacji, ubezwłasnowolnienia w ciągu roku przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, chyba, że pozew/ wniosek został wniesiony dwa lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości
WYŁĄCZENIA Z MASY UPADŁOŚCI SKUTKI OGŁOSZENIA UPADŁOŚCI DLA UPADŁEGO Po ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku indywidualnego przedsiębiorcy Grzegorza, Grzegorz wziął udział w konkursie radiowym i wygrał jako nagrodę kolekcję 100 płyt Mistrzowie Jazzu. Kolekcje płyt sprzedał natychmiast Łucji za 3000 zł i wydał jej płyty. W toku postępowania upadłościowego Grzegorz sporządził też testament, w którym powołał do dziedziczenia swojego brata Józefa. W toku postępowania upadłościowego Grzegorz zmarł. Pozostawił żonę Alinę. Kto jest spadkobiercą Grzegorza? Syndyk, Józef i Alina domagają się wydania przez Łucję kolekcji płyt. Czy roszczenie któregoś z nich jest zasadne?
SKUTKI OGŁOSZENIA UPADŁOŚCI DLA OSOBY UPADŁEGO Upadły będący spółką nadal funkcjonuje Funkcjonują organy upadłego Obowiązkowy dodatek do firmy: w upadłości układowej albo w upadłości likwidacyjnej (art. 60 1 PUiN) Obowiązki upadłego (art. 57, 59 PUiN): Udzielanie wyjaśnień Postępowanie likwidacyjne [układowe z zarządcą]: wydanie majątku i dokumentów syndykowi [zarządcy] Możliwość zastosowania środków przymusu w wypadku utrudniania postępowania (art. 58 PUiN) Może zostatać nałożony obowiązek nieopuszczania Polski
SKUTKI OGŁOSZENIA UPADŁOŚCI DLA OSOBY UPADŁEGO Ogłoszenie upadłości nie ma wpływu na zdolność prawną oraz zdolność oraz zdolność do czynności prawnych upadłego (art. 185 ust. 2 PUiN) W razie ogłoszenia upadłości likwidacyjnej upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania masą upadłości (art.75 ust.1 PUiN) Sporządzenie testamentu nie jest czynnością zarządu ani rozporządzeniem masą upadłości, dlatego jest ważny nawet, jeżeli został sporządzony po ogłoszeniu upadłości. Spadkobiercą Grzegorza jest Józef. Zarządzanie i rozporządzanie masą upadłości przejmuje w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku syndyk W postępowaniu z możliwością zawarcia układu możliwy jest schemat zarządu własnego upadłego pod nadzorem nadzorcy sądowego lub przejęcia zarządzania i rozporządzania masą przez zarządcę.
SKUTKI OGŁOSZENIA UPADŁOŚCI DLA OSOBY UPADŁEGO Czynności prawne upadłego dotyczące mienia wchodzącego w skład masy upadłości są nieważne (art. 77 PUiN). Syndyk może domagać się wydania płyt. Sędzia komisarz może nakazać zwrot świadczenia wzajemnego osoby trzeciej wynikającego z nieważnej umowy, jeżeli czynność prawna została podjęta po ogłoszeniu upadłości i przed obwieszczeniem w MSiG, a osoba trzecia przy dołożeniu należytej staranności nie mogła wiedzieć o ogłoszeniu upadłości (nienależne świadczenie - kat.1 /prawo wyłączenia na podstawie art. 70 PUiN?) W innym wypadku osoba trzecia musi zwrócić to, co otrzymała od upadłego; przysługuje jej wierzytelność, którą zgłasza na zasadach ogólnych (kat. 1/kat.4?) Umowa Grzegorza z Łucją mogłaby być ważna, gdyby płyty nie wchodziły w skład masy upadłości
WYŁĄCZENIA Z MASY UPADŁOŚCI Wyłączenia z masy upadłości: Przedmioty niepodlegające egzekucji wg art. 829-831 KPC Płyty nie mieszczą się w żadnej z tych kategorii Wynagrodzenie za pracę w części niepodlegającej zajęciu wg art. 87 KP Jeżeli zgłoszone wierzytelności alimentacyjne do wysokości 2/5, jeżeli nie 1/2 Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, jeżeli środki są zgromadzone na odrębnym rachunku Przedmioty wyłączone uchwałą zgromadzenia wierzycieli Składniki mienia nienależące do upadłego (art. 70 PUiN), z wyjątkiem rzeczy i praw objętych przewłaszczeniem lub cesją na zabezpieczenie (art. 70 1 PUiN) Mienie objęte postępowaniem sądowym lub administracyjnym, jeżeli syndyk (zarządca/ nadzorca) nie wstąpił do postępowania lub z niego wystąpił Sędzia-komisarz może jednak nakazać syndykowi (zarządcy/nadzorcy) włączenie mienia zasądzonego upadłemu w tym postępowaniu
SKUTKI OGŁOSZENIA UPADŁOŚCI DLA OSOBY UPADŁEGO W skład masy upadłości przedsiębiorcy Henryka w upadłości likwidacyjnej wchodzą udziały w spółce z o.o. Suseł. Zwołano zgromadzenie wspólników spółki Suseł w celu zatwierdzenia bilansu spółki oraz dokonania podziału zysku. Kto będzie wykonywał prawo głosu z udziałów należących do Henryka? Art. 186 PUiN: po ogłoszeniu upadłości wszelkie uprawnienia upadłego związane z uczestnictwem w spółkach lub spółdzielniach wykonuje syndyk albo zarządca por. wyr. SA w Szczecinie z 4.3.2011, OSASz 2011/4