KATEDRA GEOGRAFII EKONOMICZNEJ I GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ WYDZIA³ EKONOMICZNY UNIWERSYTET OPOLSKI 5 STUDIA MIEJSKIE Procesy suburbanizacji w wybranych miastach Polski pod redakcj¹ Janusza S³odczyka i Moniki Paradowskiej WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU OPOLSKIEGO
Redaktor Naczelny Janusz Słodczyk REDAKTOR TEMATYCZNY Monika Paradowska RADA NAUKOWA Wanda Maria Gaczek (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) Adam Jelonek Sylwia Kaczmarek (Uniwersytet Łódzki) Andrzej Klasik (Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach) Stanisław Korenik (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu) Barbara Lubicz-Miszewska (Uniwersytet Wrocławski) Tadeusz Markowski (Uniwersytet Łódzki) Jerzy Parysek (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) Andrzej Rączaszek (Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach) Klaus Schöler (Uniwersytet w Poczdamie) Alicja Szajnowska-Wysocka (Uniwersytet Śląski w Katowicach) Jacek Szlachta (Szkoła Główna Handlowa w Warszawie) Daniela Szymańska (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) Grzegorz Węcławowicz (Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk) Andrzej Zborowski (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie) Tadeusz Zipser (Politechnika Wrocławska) RECENZENCI ARTYKUŁÓW WYDANYCH W TOMACH 5 8 W ROKU 2012 Zbigniew Długosz, Wolfgang Gerstlberger, Herman Hoen, Edyta Jakubowicz, Jacek Kaczmarek, Józef Komorowski, Stanisław Krawczyk, Lidia Mierzejewska, Maciej Szymczak, Kazimiera Wilk Sekretarz redakcji Edyta Szafranek eszafranek@uni.opole.pl ADRES REDAKCJI Katedra Geografii Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Wydział Ekonomiczny Uniwersytet Opolski ul. Ozimska 46 a 45-058 Opole www.studiamiejskie.uni.opole.pl DEKLARACJA O WERSJI PIERWOTNEJ Redakcja deklaruje, że wersją pierwotną (referencyjną) czasopisma jest wersja papierowa.
Spis treści Wprowadzenie (Monika Paradowska i Janusz Słodczyk)........... 7 Sylwia KACZMAREK, Kultura gospodarowania przestrzenią w mieście... 9 Barbara MISZEWSKA, Robert SZMYTKIE, Rozszerzanie się przestrzeni akademickiej we Wrocławiu..................... 19 Jakub TACZANOWSKI, Stacja Wien Hauptbahnhof jako czynnik rozwoju przestrzennego i funkcjonalnego Wiednia............... 33 Mariusz CHUDAK, Grunty rolne i leśne w procesie kształtowania miejskiej struktury funkcjonalno-przestrzennej (przykład Leszna)......... 47 Lidia GROEGER, Udział społeczny a zrównoważony rozwój przestrzeni mieszkaniowej........................... 57 Katarzyna IWASZKO-NIZIAŁKOWSKA, Analiza trendów przestrzennego rozmieszczenia ludności ze względu na wybrane parametry jakości życia.. 77 Magdalena WDOWICKA, Miasta w dobie globalizacji: korporacje transnarodowe w polskich miastach a dostępność nowoczesnej przestrzeni dla biznesu............................. 103 Paweł KRETOWICZ, Rozmieszczenie placówek służby zdrowia w Krakowie na tle struktury przestrzenno-demograficznej miasta........... 115 Barbara KONECKA-SZYDŁOWSKA, Katarzyna KULCZYŃSKA, Różnorodność w jedności. Przykład miast powiatu czarnkowsko- trzcianeckiego........................... 129
Contents Introduction (Monika Paradowska and Janusz Słodczyk).......... 7 Sylwia KACZMAREK, The Culture of Urban Space Management...... 9 Barbara MISZEWSKA, Robert SZMYTKIE, The Spread of the Academic Space in Wrocław City........................... 19 Jakub TACZANOWSKI, The new Wien Hauptbahnhof Railway Station as a Factor of Spacial and Functional Development of Vienna....... 33 Mariusz CHUDAK, Agriculture and Forest Lands in the Process to Forming of the town functional and spatial structure (on the Example of Leszno).. 47 Lidia GROEGER, The Social Participation but the Sustainable Development of the Housing Space......................... 57 Katarzyna IWASZKO-NIZIAŁKOWSKA, An Analysis of Spatial Distribution Trends in a Population With Regard to Select Quality of Life Criteria.... 77 Magdalena WDOWICKA, Cities in the Age of Globalization: Transnational Corporations in Polish Cities and the Availability of Modern Business Space............................... 103 Paweł KRETOWICZ, The Distribution of Physicians Practice Offices in Kraków from the Demographic and Spatial Perspective........ 115 Barbara KONECKA-SZYDŁOWSKA, Katarzyna KULCZYŃSKA, Diversity in Unity. The Example of the Towns of Czarnków-Trzcianka Poviat.... 129
Sylwia KACZMAREK The culture of urban space management ABSTRACT: Currently in big cities throughout the world one can observe phenomena which change traditional form of the organisation of urban space. Individual needs of inhabitants and newcomers urge the processes of transformation which could be named fragmentation and specialization of the public space. This reflects social segregation and qualitative zoning of the urban space. The key questions which form the background of the study are as follows: What values define the urban today space? How should we design the space for the purpose of creation the harmonize city? Culture understand as knowledge and spiritual achievements of society and the system of its moral values being the pattern of people s behavior should create the background for the process of shaping and managing the urban space. KEY WORDS: urban space, public space, culture of management Kultura gospodarowania przestrzenią w mieście ABSTRAKT: Współcześnie w dużych miastach na świecie obserwujemy szereg zjawisk, które zmieniają tradycyjną formę organizacji przestrzeni miejskiej. Zindywidualizowane potrzeby mieszkańców i przybyszów wywołują procesy przekształceń, które można nazwać fragmentacją i tematyzacją przestrzeni publicznej. Ich konsekwencją jest postępująca segregacja społeczna oraz strefowania jakościowe przestrzeni w miastach. Punktem wyjścia prowadzonych rozważań są dwa pytania: Jakie wartości definiują współcześnie przestrzeń miejską? W jaki sposób należy ją projektować, aby realizować skutecznie i spójnie dążenie do harmonijnego kształtowania miasta? Kultura, pojmowana jako dorobek duchowy społeczeństwa oraz jako jego wiedza i system wartości, które są podstawą określania wzorów zachowań, w odniesieniu do miasta jest istotnym elementem projektowania jego przestrzeni oraz formułowania zasad gospodarowania nią. SŁOWA KLUCZOWE: przestrzeń miejska, przestrzeń publiczna, kultura gospodarowania Barbara MISZEWSKA, Robert SZMYTKIE The spread of the academic space in Wrocław city ABSTRACT: The appearance in the space of the city of new public and private higher education institutions implies expansion of the academic areas, take over by the higher education institutions so far different used objects and production of a services zones oriented to the needs of students. The example of Wrocław city shows, that new higher education institutions appear mostly outside the Old City and Downtown, often locating on former industrial or military areas, creating new academic spaces. KEY WORDS: higher education institutions, academic space, functional succession, Wrocław city
Rozszerzanie się przestrzeni akademickiej we Wrocławiu ABSTRAKT: Pojawienie się w przestrzeni miasta nowych uczelni publicznych i niepublicznych implikuje rozszerzanie się strefy dzielnic uczelnianych, przejmowanie przez uczelnie odmiennie dotychczas użytkowanych obiektów i wytwarzanie się strefy usług nastawionych na potrzeby studentów. Przykład Wrocławia pokazuje, że nowe uczelnie wyższe pojawiają się głównie poza obszarem Starego Miasta i Śródmieścia, często lokując się na dawnych terenach przemysłowych lub wojskowych, tworząc nowe przestrzenie akademickie. SŁOWA KLUCZOWE: uczelnie wyższe, przestrzeń akademicka, sukcesja funkcjonalna, Wrocław Jakub TACZANOWSKI The new Wien Hauptbahnhof railway station as a factor of spacial and functional development of Vienna ABSTRACT: The construction of the main railway station in Vienna the biggest investment in the Austrian capital at the present time has got two main targets. The first one is to create the central railway station which will integrate all the important lines which begin in the Viennese railway junction. The second target is to build the new district which is supposed to have many functions: residential, commercial and recreational. In spite of some technical, architectural and urbanization problems the investment, which is supposed to be finished in 2019, creates many opportunities for Vienna. At the local level a result of the investment could be a possible sprawl of the functions typical of the city centre towards the areas south of the railway station. However, it is also possible that the present service role of the Viennese city centre may decrease. Nevertheless, the most important effect of the construction of the new railway station and the neighbouring district is a chance that the role of Vienna as one of the most important metropolis in Central Europe will increase. KEY WORDS: railway station, transport areas, land use, land use in urban areas, railway transport, metropolis Stacja Wien Hauptbahnhof jako czynnik rozwoju przestrzennego i funkcjonalnego Wiednia ABSTRAKT: Budowa nowego dworca głównego, będąca obecnie największą inwestycją w Wiedniu, posiada dwa zasadnicze cele: stworzenie centralnej przelotowej stacji wiążącej wszystkie najważniejsze linie wybiegające z wiedeńskiego węzła kolejowego oraz realizację całkowicie nowej dzielnicy przydworcowej o funkcjach mieszkaniowej, usługowej i rekreacyjnej. Realizacja inwestycji, której całkowite zakończenie planowane jest na 2019 r., mimo pewnych ograniczeń natury technicznej i urbanistyczno-architektonicznej stwarza poważny impuls do rozwoju stolicy Austrii. W skali lokalnej skutkiem może być rozlanie się wiedeńskiego śródmieścia na tereny na południe od dworca, choć prawdopodobny jest również pewien spadek znaczenia funkcji usługowej historycznego śródmieścia. Za najważniejszy efekt inwestycji należy jednak uznać szansę ponownego poważnego wzrostu znaczenia Wiednia jako jednej z najważniejszych metropolii Europy Środkowej. SŁOWA KLUCZOWE: dworzec kolejowy, tereny komunikacyjne, użytkowanie ziemi, zagospodarowanie przestrzeni miejskiej, transport kolejowy, metropolia
Mariusz CHUDAK Agriculture and forest lands in the process to forming of the town functional and spatial structure (on the example of Leszno) ABSTRACT: The article presents an analysis of the planning regulations applied between the years of 2000 2009 for agriculture and forestry purposes on the example of Leszno the former provincial centre located in the south-western part of the Wielkopolska Province. The selection of this particular research unit is justified by the high capacity of plant and animal production within the region as well as the necessity of maintaining the precious land and natural values of the town in good condition including the large area of protected forests. The evaluation of the implemented urban solutions was completed in two phases basing on the general biotic values of soil and trees as well as by using the term of spatial order with regards to the newly-designed buildings. KEY WORDS: agricultural lands, forest, spatial planning spatial Grunty rolne i leśne w procesie kształtowania miejskiej struktury funkcjonalno-przestrzennej (przykład Leszna) ABSTRAKT: Artykuł przedstawia analizę stosowanych w latach 2000 2009 regulacji planistycznych odnoszących się do użytków rolnych i leśnych na przykładzie Leszna byłego ośrodka wojewódzkiego położonego w południowo-zachodniej części Wielkopolski. Wybór tej jednostki badawczej uzasadnia nie tylko wysoka wydajność produkcji roślinnej i zwierzęcej w regionie, ale również konieczność utrzymania we właściwym stanie cennych walorów krajobrazowo-przyrodniczych miasta, w tym znacznej powierzchni lasów ochronnych. Oceny wdrożonych rozwiązań urbanistycznych dokonano dwutorowo, opierając się na ogólnych wartościach biotycznych gleb i drzewostanu oraz posługując się w stosunku do nowo projektowanej zabudowy pojęciem ładu przestrzennego. SŁOWA KLUCZOWE: użytki rolne, las, planowanie przestrzenne Lidia GROEGER The social participation but the sustainable development of the housing space ABSTRACT: The article is showing the idea of the sustainable development and her legal authorizations. Scope of the social participation in the system of the spatial planning in Poland based on provisions of law currently being in force. The sustainable development was described in the natural, public, economic and spatial aspect. Particular attention was paid for public aspect which should be a type of the filter through which decisions concerning the natural environment, the economy and the space are flowing. the lack of the education in the possibility and principles of the forming of the sustainable development on all levels of training was also taken into consideration. To the optimum model responsive governance based on the public concept of social participation which the effectiveness is measuring oneself also based on the process and the result was indicated. Criteria and conditions of implementing the sustainable development in the forming of the housing space were presented. Advantages of both the benefit of the social participation to the policy and the spatial development were indicated. They verified applying of principles and the practice
in the social complicity in the planning and developing the housing space on the example of Łódź. Examples of the public participation in the forming of the housing space were presented on chosen examples from Germany, France and Netherlands as well as desired directions of action were set in implementing the sustainable development on the local level. KEY WORDS: social participation, housing space, sustainable development, Łódź Udział społeczny a zrównoważony rozwój przestrzeni mieszkaniowej ABSTRAKT: Artykuł przedstawia ideę zrównoważonego rozwoju i jej umocowania prawne oraz zakres udziału społecznego w systemie planowania przestrzennego w Polsce na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów prawnych. Zrównoważony rozwój przedstawiono w aspekcie przyrodniczym, społecznym, ekonomicznym i przestrzennym. Szczególne miejsce poświęcono aspektowi społecznemu, który powinien być rodzajem filtra, przez jaki przepływają decyzje dotyczące środowiska przyrodniczego, gospodarki i przestrzeni. Zwrócono uwagę na brak edukacji w zakresie możliwości i zasad kształtowania zrównoważonego rozwoju na wszystkich poziomach kształcenia. Wskazano na optymalny model responsive governance oparty na publicznej koncepcji udziału społecznego, którego skuteczność mierzy się również na podstawie procesu i rezultatu. Przedstawiono kryteria i warunki wprowadzenia zrównoważonego rozwoju w kształtowaniu przestrzeni mieszkaniowej. Uwypuklono zalety i korzyści udziału społecznego w odniesieniu do polityki i gospodarki przestrzennej. Dokonano weryfikacji stosowania zasad i praktyki w zakresie udziału społecznego w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzeni mieszkaniowej na przykładzie Łodzi. Ukazano fakty partycypacji społecznej w kształtowaniu przestrzeni mieszkaniowej na wybranych przykładach z Niemiec, Francji i Holandii oraz określono pożądane kierunki działań w zakresie wdrażania zrównoważonego rozwoju na poziomie lokalnym. SŁOWA KLUCZOWE: udział społeczny, przestrzeń mieszkaniowa, rozwój zrównoważony, Łódź Katarzyna IWASZKO-NIZIAŁKOWSKA An analysis of spatial distribution trends in a population with regard to select quality of life criteria ABSTRACT: The paper analyzes spatial distribution trends of population within the area of Wrocław city and identifies the role of the transportation network. The analyzed transportation system is identified not only as a network of traffic connections but also as a factor influencing spatial distribution patterns of city functions, quality of life, and lifestyle preferences of city residents. The results presented in the paper, derived using the spherical projection method, illustrate the spatial relationship between population distribution in the period 1998 2010 and the accessibility of endogenous functions in the city. The results of investigation on transortation network, curried out with the use of spherical projection method are presented. The paper reveals certain spatial distribution preferences with regard to areas and directions of expansion and the results are discussed in light of contemporary quality of life theories. KEY WORDS: population location, transportation network, spherical projection, communication accessibility
Analiza trendów przestrzennego rozmieszczenia ludności ze względu na wybrane parametry jakości życia ABSTRAKT: Praca jest analizą przestrzennych trendów rozmieszczenia ludności Wrocławia i próbą określenia w nich roli układu komunikacyjnego. Badany system transportowy miasta nie jest tu przedstawiony jedynie jako sieć połączeń drogowych. Rzutuje on nie tylko na rozmieszczenie podstawowych funkcji miejskich, ale również na styl życia i preferencje przestrzenne mieszkańców. W pracy zastosowano i przedstawiono wyniki projekcji sferycznej w celu ukazania przestrzennych zależności pomiędzy rozmieszczeniem ludności w latach 1998 2010 a dostępnością do wybranych funkcji endogenicznych. Naświetlono ujawnione preferencje obszarowe i kierunkowe oraz przedyskutowano otrzymane wyniki w kontekście współczesnych modeli jakości życia mieszkańców. SŁOWA KLUCZOWE: przemieszczenia ludności, sieć komunikacyjna, projekcja sferyczna, dostępność komunikacyjna Magdalena WDOWICKA Cities in the age of globalization: transnational corporations in polish cities and the availability of modern business space ABSTRACT: Globalisation embraces primarily those cities which are the main nodes of the global economic network. It is there that great transnational corporations locate their activity, an intensive information exchange takes place, and the largest global flows are recorded. Cities strive to adapt their economic and spatial structure to the requirements of the competitive global economy by undertaking huge infrastructural investments and developing new forms of economic space organisation, including scientific-technological parks, high-quality spaces providing services to manufacturers and business, and modern office sectors where headquarters of global corporations, international economic organisations and financial institutions are concentrated. The aim of this paper is to analyse the resources of modern business space, in particular high-quality office premises and technological parks, in Polish cities in the age of globalisation. KEY WORDS: city, globalisation of economy, transnational corporations, office market, technological parks Miasta w dobie globalizacji: korporacje transnarodowe w polskich miastach a dostępność nowoczesnej przestrzeni dla biznesu ABSTRAKT: Globalizacja obejmuje swym zasięgiem przede wszystkim miasta, które stają się głównymi węzłami w globalnej sieci gospodarczej. To tutaj swoją działalność lokalizują wielkie korporacje transnarodowe, następuje intensywna wymiana informacji i odnotowywane są największe przepływy globalne. Miasta próbują dostosować swoją strukturę gospodarczą i przestrzenną do wymagań konkurencyjnej gospodarki globalnej podejmując wielkie inwestycje infrastrukturalne oraz rozwijając nowe formy organizacji przestrzeni gospodarczej, w tym parki naukowo-technologiczne, wysokiej jakości przestrzenie świadczenia usług dla producentów i biznesu, nowoczesne dzielnice biurowe, będące miejscem koncentracji siedzib zarządów korporacji globalnych, międzynarodowych organizacji gospodarczych i instytucji finansowych. Celem opracowania jest analiza działalności korporacji transnarodowych w polskich miastach oraz zasobów
nowoczesnej przestrzeni dla prowadzenia biznesu, w szczególności wysokiej jakości powierzchni biurowych oraz parków technologicznych w polskich miastach w dobie dynamicznej globalizacji. SŁOWA KLUCZOWE: miasto, globalizacja gospodarki, korporacje transnarodowe, rynek nieruchomości biurowych, parki technologiczne Paweł KRETOWICZ The distribution of physicians practice offices in Kraków from the demographic and spatial perspective ABSTRACT: This article is a comparative study concerning present distribution of physicians practice offices on the example of Krakow, the second largest city in Poland. As many as four medical specialties are taken into account: general practitioners, internists, pediatrics and geriatrics. The distribution of practice offices across Krakow is compared with the current distribution of population under 18 and above 65, population density and population dynamics. This research procedure enables to determine whether potential healthcare needs are congruent with the spatial availability of the medical resources. Besides, this study brings attention to the areas deprived of medical resources, which is particularly unfavorable for the oldest share of population. The changes in the distribution of physicians practice offices between 2004 and 2010 show where new offices are being located presently. Similarly, a dynamic comparison indicates that new offices are not always located in the districts of the highest population inflow. KEY WORDS: physician practice offices, demographic aspects of health care, geography of healthcare, Krakow Rozmieszczenie placówek służby zdrowia w Krakowie na tle struktury przestrzenno-demograficznej miasta ABSTRAKT: Opracowanie jest próbą porównania lokalizacji gabinetów lekarskich w przestrzeni Krakowa z wielkością potencjalnych potrzeb zdrowotnych ludności w poszczególnych częściach miasta. Potrzeby te uwarunkowane są istniejącym potencjałem i strukturą demograficzną poszczególnych części miasta, a w szczególności liczbą ludności, gęstością zaludnienia i koncentracją ludności o szczególnych potrzebach. W tekście przedstawiono rozmieszczenie gabinetów lekarzy rodzinnych, specjalistów chorób wewnętrznych oraz specjalistów pediatrów i geriatrów na tle gęstości zaludnienia i liczby ludności poniżej 18 i powyżej 65 roku życia. Dodatkowo analiza uwzględnia lokalizację nowych gabinetów lekarskich w latach 2004 2010 w porównaniu ze współczesną dynamiką liczby ludności w jednostkach urbanistycznych Krakowa. SŁOWA KLUCZOWE: służba zdrowia, gabinety lekarskie, uwarunkowania demograficzne, Kraków Barbara KONECKA-SZYDŁOWSKA, Katarzyna KULCZYŃSKA Diversity in unity. The example of the towns of Czarnków-Trzcianka poviat ABSTRACT: The aim of the article is to analyse the state of and differences in the socio-economic situation of towns of Czarnków-Trzcianka poviat located in Wielkopolska voivodeship. The poviat features four small towns: Trzcianka, Czarnków, Krzyż Wielkopolski and Wieleń, with Czarnków as the poviat capital
and Trzcianka as the biggest locality. In the first part their position is determined in terms of their level of socio-economic development seen against the entire set of small Wielkopolska towns. In the other part, a comparison is made of the urban space of the towns evaluated by five categories of spatial order, and the most important good and bad places identified as such by their residents are listed. KEY WORDS: socio-economic development, evaluation of urban space, Trzcianka, Czarnków, Krzyż Wielkopolski, Wieleń Różnorodność w jedności. Przykład miast powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego ABSTRAKT: Celem opracowania jest ocena stanu i analiza zróżnicowania sytuacji społeczno-gospodarczej miast wchodzących w skład powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego położonego w województwie wielkopolskim. W powiecie znajdują się cztery małe miasta: Trzcianka, Czarnków, Krzyż Wielkopolski i Wieleń. Stolicą powiatu jest Czarnków, a największym miastem Trzcianka. W pierwszej części opracowania określono pozycję miast powiatu ze względu na poziom rozwoju społeczno-gospodarczego na tle całego zbioru małych miast województwa wielkopolskiego. W drugiej części dokonano porównania oceny przestrzeni miejskiej badanych miast w zakresie pięciu kategorii ładu przestrzennego i wskazano najważniejsze, zdaniem mieszkańców, pozytywne i negatywne własności charakteryzujące owe miasta. SŁOWA KLUCZOWE: rozwój społeczno-gospodarczy, waloryzacja przestrzeni miasta, Trzcianka, Czarnków, Krzyż Wielkopolski, Wieleń