Sprawozdanie z Konferencji Naukowo-Dydaktycznej XXII Tatrzańskie Sympozjum Naukowe Edukacja Jutra (Zakopane, 20-22 czerwca 2016 r.) W dniach 20-22 czerwca 2016 r. odbyło się w Zakopanem XXII Tatrzańskie Sympozjum Naukowe Edukacja Jutra. Konferencja o charakterze naukowo-dydaktycznym została już po raz siódmy zorganizowana przez Wyższą Szkołę Humanitas w Sosnowcu. Ze względu na rangę i wielkość wydarzenia rokrocznie główny organizator jest wspomagany przez współorganizatorów. W roku 2016 tej trudnej i wymagającej roli podjęli się: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Uniwersytet Rzeszowski reprezentowany przez dziekana Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego dr. hab. Ryszarda Pęczkowskiego, prof. UR; Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie reprezentowany przez dziekana Wydziału Pedagogiki i Psychologii prof. dr. hab. Ryszarda Berę, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach reprezentowany przez prodziekana ds. nauki Wydziału Humanistycznego prof. dr. hab. Romualda Kalinowskiego; Uniwersytet Opolski reprezentowany przez dyrektora Instytutu Nauk Pedagogicznych prof. dr. hab. Zenona Jasińskiego; oraz Wyższą Szkołę Zarządzania Edukacja we Wrocławiu reprezentowaną przez rektora uczelni dr. Marka Lewandowskiego. Dzięki pracy organizatora i współorganizatorów w stolicy Tatr mogło debatować ponad 120 naukowców reprezentujących najważniejsze ośrodki naukowo-badawcze z Polski i z zagranicy (Republika Czeska). Na miejsce obrad po raz kolejny wybrano hotel Hyrny. Nad XXII TSN patronat Naukowy sprawował Komitet Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk oraz Polskie Stowarzyszenie Nauczycieli Twórczych. Patronat honorowy nad konferencją objęli: JM Rektor Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu dr hab. Michał Kaczmarczyk prof. WSH; Marszałek Województwa Śląskiego Wojciech Saługa; Starosta Tatrzański Piotr Bąk; Burmistrz Miasta Zakopane Leszek Dorula; Prezydent Miasta Sosnowca Arkadiusz Chęciński; Fundacja Humanitas (prezes: Mariusz Lekston) oraz Fundacja Rozwoju Edukacji i Szkolnictwa Wyższego (prezes: Grażyna Kaczmarczyk).
Cele TSN są stałe. Należy do nich: ukazanie myśli polskich i zagranicznych naukowców w najważniejszych kwestiach dotyczących edukacji i nauk o niej oraz dokonanie refleksji naukowej nad szeroko rozumianą problematyką edukacyjną. Uczestnicy konferencji rokrocznie podejmują próbę określenia wizji edukacji w Polsce i w świecie współczesnym. Trwałym założeniem organizatorów jest stworzenie ogólnopolskiej platformy porozumienia w sprawach dotyczących edukacji i nauk o niej, w oparciu o teorię i działania praktyczne. W Komitecie Naukowym przedsięwzięcia zasiadają najwybitniejsi przedstawiciele środowiska pedagogicznego. Funkcję przewodniczącego od początku spotkań naukowych u podnóża Tatr sprawował, zmarły 4 lutego 2016 r., prof. zw. dr hab. dr h.c. Kazimierz Denek. Po jego śmierci obowiązki wynikające z funkcji przewodniczącego Komitetu Naukowego konferencji pełnił jego zastępca, tj. wiceprzewodniczący Komitetu Naukowego dr. hab. Piotrowi Oleśniewicz prof. WSB. Ponadto w Komitecie Naukowym zgodzili się zasiąść: prof. dr hab. Ryszard Bera, prof. dr hab. Franciszek Bereźnicki, prof. dr hab. Ihor Dobryansky (Ukraina), prof. dr hab. Krystyna Duraj-Nowakowa, prof. PhDr. Bohuslav Hodaň, CSc. (Czechy), prof. dr hab. Zenon Jasiński, prof. dr hab. Romuald Kalinowski, prof. dr hab. Wojciech Kojs, prof. dr hab. Maria Kozielska, prof. dr hab. dr h.c. Zbigniew Kwieciński, prof. dr hab. Bronisław Marciniak, prof. dr hab. ks. Janusz Mastalski, prof. dr hab. Zbyszko Melosik, prof. dr hab. dr h.c. Juliusz Migasiewicz, prof. dr hab. Katia Mitowa (USA), prof. dr hab. Stanisław Palka, prof. dr hab. Ryszard Parzęcki, prof. dr hab. Józef Półturzycki, prof. dr hab. Andrzej Radziewicz-Winnicki, prof. dr hab. Bogdan Szulc, prof. dr hab. Bogusław Śliwerski, prof. dr hab. Jadwiga Uchyła-Zroski, prof. dr hab. Kazimierz Wenta, prof. dr hab. dr h.c. Mykoła Zymomrya (Ukraina), prof. dr hab. Kazimierz Żegnałek, dr hab. Andrzej Ćwikliński prof. UAM, dr hab. Jan Grzesiak, prof. UAM, dr hab. Michał Kaczmarczyk, prof. WSH, dr hab. Anna Karpińska, prof. UwB, dr hab. Pola Kuleczka, prof. UZ, dr hab. Władysława Łuszczuk, prof. WSH, dr hab. inż. Janusz Morbitzer, prof. WSB, dr hab. Ryszard Pęczkowski, prof. UR, dr hab. Tomasz Zimny, prof. US, dr Marek Lewandowski oraz dr Aleksandra Kamińska jako jego sekretarz. Do zadań Komitetu Naukowego należało czuwanie nad wysokim poziomem merytorycznym XXII Tatrzańskiego Sympozjum Naukowego Edukacja jutra zarówno w trakcie podejmowanych przygotowań do tego wydarzenia, jak i podczas trwania obrad. Komitet Naukowy czuwał nad merytoryczną stroną przygotowywanych monografii, których tematyka podlega następnie krytycznym dyskusjom podczas toczących się obrad, dobiera ich
recenzentów oraz analizuje merytoryczną stronę przygotowywanych na konferencję referatów. Odpowiedzialność za stronę techniczną konferencji (przygotowanie miejsca pobytu, stały kontakt z uczestnikami, przygotowanie materiałów konferencyjnych, niezbędnego zaplecza dla toczących się obrad itp.) poniósł Komitet Organizacyjny w składzie: dr Aleksandra Kamińska przewodnicząca, dr hab. Piotr Oleśniewicz prof. WSB wiceprzewodniczący, mgr Ewa Kraus sekretarz, dr Paulina Ratajczak i mgr Monika Zielińska. Obrady toczyły się na podstawie przygotowanych wcześniej monografii naukowych. Monografię otwierającą tegoroczny cykl stanowi ostatnia autorska pozycja prof. zw. dr hab. Kazimierza Denka Edukacja jutra. Między ideałem a codziennością, Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec 2016, ss. 348, rec. prof. dr hab. Maria Kozielska. Ponadto debatowano nad dorobkiem uczestników tegorocznej konferencji, zebranym w następujących monografiach wieloautorskich: A. Kamińska, P. Oleśniewicz (red.), Edukacja jutra. Aspekty wychowania i kształcenia we współczesnej szkole, Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec 2016, ss. 370, rec.: prof. dr hab. Zenon Jasiński, dr hab. Anna Dudak i dr hab. Anna Kanios; A. Kamińska, P. Oleśniewicz (red.), Edukacja jutra. Kształcenie i pozaedukacyjna aktywność człowieka od dzieciństwa do dorosłości, Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec 2016, ss. 424, rec.: prof. dr hab. Krystyna Duraj-Nowakowa, dr hab. Andrzej Ćwikliński. W związku ze śmiercią prof. dr. hab. Kazimierza Denka na prośbę uczestników Tatrzańskich Sympozjów Naukowych organizatorzy zdecydowali się na wydanie okolicznościowej monografii, w której uczestnicy konferencji wspominali zmarłego profesora: A. Kamińska, E. Kraus i P. Oleśniewicz (red.), Edukacja jutra. Filozofia życia Profesora Kazimierza Denka (1932-2016), Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec 2016, ss. 242, rec.: dr hab. Edward Nycz, dr hab. Bogdan Cimała. Część uczestników skorzystała z możliwości publikacji swoich rozpraw w Zeszytach Naukowych Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika pod redakcją dr Aleksandry Kamińskiej (nr 12/2016 oraz 13/2016). Wcześniejsze przygotowanie pełnej wersji tekstów o wysokim poziomie merytorycznym umożliwia uczestnikom zapoznanie się z poglądami autorów oraz tematyką poruszaną następnie w trakcie trwania obrad. Dzięki tej praktyce uczestnicy Sympozjum mogli skupić się na merytorycznej dyskusji dotyczącej różnorodnych problemów współczesnej pedagogiki.
Konferencja rozpoczęła się 20 czerwca 2016 r. Sympozjum zostało otwarte przez prorektora Wyższej Szkoły Humanitas ds. organizacyjno-prawnych i polityki kadrowej dr Mariusza Lekstona, któremu towarzyszył wiceprzewodniczącego Komitetu Naukowego dr hab. Piotr Oleśniewicz. Referat wprowadzający zatytułowany Wspomnienia o Profesorze zw. dr. hab. dr. h.c. wygłosił dr hab. Andrzej Ćwikliński prof. UAM. W wystąpieniu zostały przedstawione najważniejsze elementy trudnego życiorysu profesora oraz etapy jego kariery naukowej. Prelegent dokonał syntezy bogatego dorobku naukowego Profesora, zaznaczając najważniejsze osiągnięcia i wnioski z jego aktywności. Zwyczajowo w trakcie Tatrzańskich Sympozjów Naukowych odbywają się dwie sesje plenarne, w których najwybitniejsi przedstawiciele polskiej nauki przedstawiają teoretyczne tło zagadnień rozwijanych następnie w dyskusjach panelowych. W pierwszej sesji plenarnej, odbywającej się pod przewodnictwem naukowym dr. hab. Andrzeja Ćwiklińskiego prof. UAM, dr. hab. Edwarda Nycza prof. UO oraz dr hab. Marty Wrońskiej prof. UR, zostały przedstawione referaty: prof. dr. hab. Stanisława Palki Metodologiczne problemy badań edukacyjnych; dr. hab. Ryszarda Pęczkowskiego Małe szkoły duże problemy finansowe; dr. hab. Małgorzaty Kabat Nauczycielska profesja w cywilizacji starożytnej i współczesnej; dr. hab. Jana Grzesiaka Edukacja jutra w trosce o tożsamość i jakość dydaktyki szkolnej i akademickiej. Metodologiczne aspekty badań ewaluacyjno-projektujących oraz dr. Marka Lewandowskiego Wykorzystywanie aktywności ruchowej w kształceniu zintegrowanym ucznia. Prelegenci doszli do następujących wniosków: badania edukacyjne są składnikiem badań pedagogicznych. W badaniach edukacyjnych występują dylematy metodologiczne związane między innymi z relacją teorii z praktyką, badań ilościowych z jakościowymi, diagnozowania i wyjaśniania z eksperymentowaniem [prof. dr hab. Stanisław Palka]; obecny system finansowania edukacji jest krzywdzący, szczególnie dla szkół małych, położonych w gminach wiejskich, w których samorządy nie są w stanie dofinansowywać szkół. Szkoły te dominują w polskim systemie oświaty, stąd konieczne są zmiany systemowe, które uwypukliłyby ich specyfikę i podkreśliły ważność tego typu placówek w edukacji uczniów [dr hab. Ryszard Pęczkowski]; powstanie najstarszego zawodu w znaczący sposób przyczyniło się do rozkwitu starożytnej cywilizacji. Stąd zainteresowanie współczesnych swymi korzeniami łączy się z odnalezieniem wskazówek przeciwdziałających rutynie i monotonii w
codziennych nauczycielskich czynnościach. Być może dawne maksymy pozwolą zrozumieć zewnętrzne transformacje oraz umożliwią wkroczenie nauczającemu na ścieżkę zmian swej mentalności i obranego stylu pracy [dr hab. Małgorzata Kabat]; dydaktyka ogólnej wyznacza istotne dyrektywy dla poszczególnych dydaktyk szczegółowych. Ma to znaczenie na wszystkich szczeblach edukacji, poczynając od edukacji przedszkolnej, poprzez edukację szkolną, do dydaktyki akademickiej włącznie, jak również w dydaktyce studiów podyplomowych i badaniach dydaktycznych. Wówczas wykazuje się autentyczną wysoką skuteczność procesów edukacyjnych po stronie każdego z uczących się podmiotów. Ważne są również mechanizmy interakcji w procesach edukacyjnych, a szczególnie wyznaczniki konstruowania adekwatnych narzędzi pomiarów diagnostycznych, które stanowią warunek sine qua non skuteczności kształtowania kompetencji ucznia (studenta) indywidualnie i w zespole [dr hab. Jan Grzesiak]. W drugiej sesji plenarnej, której przewodniczyli: prof. dr hab. Stanisław Palka, dr hab. Anna Karpińska prof. UwB, dr hab. Piotr Oleśniewicz, prof. WSB oraz dr hab. Ryszard Pęczkowski prof. UR, prelegantami byli:, dr hab. Janusz Morbitzer prof. WSB Współczesna przestrzeń obecności człowieka między realnością a wirtualnością, prof. dr hab. Bogdan Szulc Wychowanie fizyczne i sport w polskiej rzeczywistości edukacyjnej oraz dr Aleksandra Kamińska Indywidualizm jako wartość w życiu człowieka ponowoczesnego a jego funkcjonowanie w rodzinie. Wnioski prelegentów to: współcześnie obserwujemy przenikanie i łączenie się dotychczas postrzeganych jako całkowicie odrębne dwóch światów: realnego i wirtualnego. W rezultacie powstaje świat, który można nazwać hybrydowym, w którym granice między światem realnym i wirtualnym są jedynie umowne i w zasadzie tracą swój sens. Człowiek ery internetu w coraz większym stopniu staje się obywatelem nowego hybrydowego świata. Świat hybrydowy oznacza spektakularne poszerzenie przestrzeni dla rozmaitych form aktywności, jak edukacja, nauka, praca czy rozrywka. Oferuje nowe możliwości, ale też niesie nowe wyzwania i na obecnym etapie rozwoju trudne do zdefiniowania zagrożenia [dr hab. Janusz Morbitzer prof. WSB]; w edukacji nie można pomijać wychowania fizycznego oraz kultury fizycznej i sportu. Bez wychowania fizycznego nie można mówić o całokształcie działalności wychowawczo-dydaktycznej. Polska szkoła charakteryzuje się jednak zasadniczymi niedociągnięciami w zakresie krzewienia kultury fizycznej i organizacji sportu.
Również struktury władzy państwowej, regionalnej i samorządowej wykazują mankamenty pracy w tej dziedzinie [prof. dr hab. Bogdan Szulc]; wolność i indywidualizacja to kluczowe cechy wyznaczające kondycję współczesnego, ponowoczesnego człowieka, od których nie ma we współczesnym świecie ucieczki. Tym samym muszą one wpływać na kształt i funkcjonowanie współczesnej rodziny, która jako instytucja pozbawiona szerszego społecznego wsparcia staje się polem konfliktu i ciągłego renegocjowania indywidualnych preferencji życiowych tworzących ją członków z możliwością funkcjonowania rodziny jako całości. Jednocześnie rodzina nadal stanowi wartość dla współczesnego człowieka, na co wpływ ma m.in. przesunięcie akcentu z jej funkcji prokreacyjnych czy formy prawnej na funkcję emocjonalną, tj. trwałość współczesnej rodziny zależy od ciągłego zaangażowania tworzących ją podmiotów w budowę silnej wspólnoty emocjonalnej [dr Aleksandra Kamińska]. Obie sesje plenarne zostały zakończone dyskusjami, których celem było bezpośrednie odniesienie do tez zaprezentowanych przez prelegentów. Zasadnicza część obrad została przeniesiona do 5 paneli dyskusyjnych, w których skupiono się na dyskusjach wokół wąsko zarysowanych problemów badawczych, tj.: panel 1: Dzieci i młodzież w obszarze zainteresowań nauk pedagogicznych; panel 2: Problemy osób dorosłych w obszarze zainteresowań nauk pedagogicznych; panel 3: Kształcenie i pozaedukacyjna aktywność człowieka od dzieciństwa do dorosłości; panel 4: Szkolnictwo wyższe w perspektywie edukacji jutra; panel 5: Wychowanie i rodzina w perspektywie edukacji jutra. Panele dyskusyjne były spójne z treściami zawartymi w wieloautorskich, wymienionych powyżej, monografiach naukowych. Monografie zostały wcześniej udostępnione uczestnikom, przez co mogli się oni skupić na dyskusjach wokół treści problemowych, zamiast odtwórczej prezentacji przygotowanych referatów. Dyskutanci doszli do następujących wniosków: Integralną częścią Tatrzańskich Sympozjów (wcześniej Seminariów) Naukowych jest organizacja tzw. Dnia Tatrzańskiego, w którym naukowcy biorą udział w wysokogórskich wycieczkach. W tym roku uczestnicy przeszli przez Rusinową Polanę, skąd podziwiali
panoramę Tatr. Następnie uczestniczyli we mszy świętej w intencji śp. Profesora Kazimierza Denka w Sanktuarium Matki Bożej Jaworzyńskiej Królowej Tatr. Po zejściu z gór odbyło się zwyczajowe robocze spotkanie Komitetu Naukowego i Komitetu Organizacyjnego Tatrzańskiego Sympozjum Naukowego, w trakcie którego omówiono wnioski z przebiegu dotychczasowych konferencji oraz propozycje związane z przygotowaniem XXII edycji konferencji. Jednym z celów spotkania był wybór nowego przewodniczącego Komitetu Naukowego Tatrzańskich Sympozjów Naukowych Edukacja jutra, którym został (wybrany przez aklamację) prof. dr hab. Stanisław Palka. Dzień Tatrzański zakończył się kolacją regionalną, w trakcie której uczestnicy XXII Tatrzańskiego Sympozjum Naukowego mogli degustować lokalne specjały. Ostatni dzień konferencji, tj. 22 czerwca 2016 r., został poświęcony podsumowaniu obrad. Dokonali tego moderatorzy pięciu wspomnianych paneli. Na zakończenie konferencji nowy przewodniczący przestawił swoje wnioski oraz wizję dotyczącą dalszego rozwoju konferencji ze szczególnym uwzględnieniem jej XXIII edycji. dr Aleksandra Kamińska Przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego XXII Tatrzańskiego Sympozjum Naukowego Edukacja jutra