PROTOKÓŁ. I. Zasady i warunki organizacji kontroli

PROTOKÓŁ z kontroli kompleksowej przeprowadzonej w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim w dniach 14 i 15 grudnia 2015 r. przez pracowników Wydziału Polityki Społecznej Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku. Kontrolę przeprowadzili: 1. Katarzyna Dańczyszyn inspektor wojewódzki w Wydziale Polityki Społecznej Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, upoważnienie Nr 354/2015 z dnia 27 listopada 2015 r. przewodnicząca zespołu 2. Alicja Szwaj starszy inspektor wojewódzki w Wydziale Polityki Społecznej Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, upoważnienie Nr 355/2015 z dnia 27 listopada 2015 r. 3. Iwona Gocał starszy specjalista w Wydziale Polityki Społecznej Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, upoważnienie Nr 356/2015 z dnia 27 listopada 2015 r. I. Zasady i warunki organizacji kontroli Celem kontroli była ocena organizacji, skuteczności pracy i poprawności realizacji zadań zleconych przez administrację rządową z zakresu pomocy społecznej, zadań własnych dotowanych z budżetu państwa i wieloletniego programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania w 2014 r. Całokształt przedmiotu kontroli badano na podstawie: Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182, z późn. zm.), Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267 z późn. zm.), Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych ( Dz. U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.), Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn.zm.), Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1202), Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375 z późn. zm.), 1

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 czerwca 2012 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego ( Dz. U. z 2012 r. poz. 712), Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz. U. Nr 189, poz. 1598 z późn. zm.), Uchwała Nr 221 Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2013 r. w sprawie ustanowienia wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014-2020 (M.P. 2013 r. poz. 1024). Informacja o przeprowadzeniu przedmiotowej kontroli: Jednostka kontrolowana została powiadomiona o przeprowadzeniu przedmiotowej kontroli pismem z dnia 26 listopada 2015 r., znak: PS.II.431.1.32.2015.KD (zał. nr 1). Podstawa przeprowadzenia kontroli: Upoważnienia Nr 354/2015, Nr 355/2015, Nr 356/2015 z dnia 27 listopada 2015 r., (zał. nr 2, nr 3, nr 4). Ustalenia ogólne: Ilekroć w protokole jest mowa o: - Ośrodku należy przez to rozumieć: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim, - Kierowniku - należy przez to rozumieć: Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim, - Programie należy przez to rozumieć: Program wieloletni Pomoc państwa w zakresie dożywiania, - Ustawie o pomocy społecznej należy przez to rozumieć: ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.), - Kpa należy przez to rozumieć: ustawę z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 poz. 267 z późn. zm.), Badaniem kontrolnym objęto następujące zagadnienia: 1) ogólne ustalenia organizacyjne dotyczące Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim, 2) zgodność zatrudnienia pracowników z wymaganymi kwalifikacjami zgodnie z art. 116 ustawy o pomocy społecznej, 3) wydatki na pomoc społeczną w 2014 r., 4) wydatki na realizację Programu (wykorzystanie dotacji celowej z budżetu państwa), 2

5) zasadność przyznawania świadczeń w ramach zadań zleconych i własnych dotowanych z budżetu państwa, 6) poprawność realizacji wieloletniego programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania, 7) prawidłowość i terminowość przeprowadzania rodzinnych wywiadów środowiskowych, rozpatrywania wniosków i wydawania decyzji, 8) współpraca z podmiotami uczestniczącymi w rozwiązywaniu problemów społecznych. W toku kontroli wyjaśnień udzielała: - Elżbieta Alex Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. II. Ustalenia kontrolne 1. Ogólne ustalenia organizacyjne dotyczące Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim, został powołany na mocy Uchwały Nr VIII/50/90 Gminnej Rady Narodowej w Starogardzie Gdańskim z dnia 12 marca 1990 roku w sprawie utworzenia Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. (zał. nr 5). Statut Ośrodka został nadany Zarządzeniem Nr 2/90 Naczelnika Gminy w Starogardzie Gdańskim z dnia 20 marca 1990 r. (zał. nr 6). W związku ze zmianami zachodzącymi w pomocy społecznej statut zaktualizowano w 1995 r. Na dzień kontroli obowiązywał statut wprowadzony Uchwałą Nr XX/151/2004 Rady Gminy w Starogardzie Gdańskim z dnia 7 maja 2004 r. (zał. nr 7), który uznać należy za nieaktualny, gdyż w przepisach prawa do dnia kontroli wprowadzono szereg zmian mających wpływ na prawidłową działalność Ośrodka. Strukturę organizacyjną Ośrodka, szczegółowy zakres zadań, działalności oraz obowiązki i zakres działania pracowników określa Regulamin Organizacyjny Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim (zał. nr 8). W oparciu o art. 110 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej Wójt Gminy Starogard Gdański Zarządzeniem Nr 24/2004 dnia 5 maja 2004 roku upoważnił Panią Elżbietę Alex Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim do wydawania decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach z zakresu pomocy społecznej należących do właściwości gminy. (zał. nr 9). Ponadto, na wniosek Kierownika Wójt Gminy Starogard Gdański tym samym Zarządzeniem upoważnił Panią Dorotę Robaczewską do wydawania decyzji administracyjnych w indywidualnych 3

sprawach z zakresu pomocy społecznej należących do właściwości gminy w czasie nieobecności Kierownika Ośrodka. Na podstawie danych przedstawionych przez Kierownika Ośrodka ludność gminy Starogard Gdański wynosiła 15 781 mieszkańców. Stopa bezrobocia w powiecie starogardzkim wg stanu na koniec grudnia 2014 roku kształtowała się na poziomie 15,7 %. (Dane WUP Gdańsk). Głównymi problemami społecznymi w ramach których udzielana była pomoc to: ubóstwo, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała choroba. Siedziba Ośrodka mieści się przy ul. B. Prusa 45 w Starogardzie Gdańskim w samodzielnym parterowym budynku, w skład którego wchodzi 12 pomieszczeń. Budynek pozbawiony jest barier architektonicznych, posiada udogodnienia dla osób niepełnosprawnych. Stanowiska pracy wyposażone są w niezbędny sprzęt techniczno-biurowy i komputerowy. Warunki lokalowe zapewniają podstawowe warunki do pracy. Ośrodek czynny jest w poniedziałek, wtorek i czwartek w godzinach od 7.00 do 15.00, w środę od 7.00 do 16.00 i piątek w godzinach od 7.00 do 14.00. Interesanci przyjmowani są codziennie w godzinach pracy Ośrodka. Wypłata świadczeń pieniężnych realizowana jest w Baku Spółdzielczym lub przelewem na indywidualne konta bankowe klientów. Pracownicy socjalni realizując pracę w terenie korzystają z służbowych samochodów. 2. Zgodność zatrudnienia pracowników z wymaganymi kwalifikacjami zgodnie z art. 116 ustawy o pomocy społecznej. W trakcie kontroli ustalono, iż w Ośrodku w 2014 roku zatrudnionych było 14 pracowników, w tym: 1. kierownik, 2. 7 pracowników socjalnych (z tego 2 starszych pracowników socjalnych, 5 pracowników socjalnych), 3. 1 aspirant pracy socjalnej, 4. 5 pozostałych pracowników Dokonując analizy przepisów dot. kwalifikacji zatrudnionych w Ośrodku osób, należy stwierdzić, iż Kierownik spełnia kwalifikacje określone w art. 122 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (z 2009 r. Dz. U. Nr 175, poz. 1362 ze zm.) i art. 6 pkt. 4 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych, (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1202 z późn. zm). (zał. nr 10). Pracownicy socjalni spełniają wymogi odnośnie kwalifikacji zawodowych wskazane w art. 116 i 156 ustawy o pomocy społecznej. (zał. nr 11). 4

W czasie przeprowadzania czynności kontrolnych ustalono, iż pracę socjalną wykonuje 7 pracowników socjalnych, zatem na 1 zatrudnionego pracownika socjalnego w terenie przypada 2 254 mieszkańców, tym samym nie jest spełniony wymóg określony w art. 110 ust. 11 ustawy o pomocy społecznej zgodnie, z którym Ośrodek winien zatrudniać pracowników socjalnych proporcjonalnie do liczby ludności gminy w stosunku jeden pracownik socjalny na 2000 mieszkańców, nie mniej jednak niż trzech pracowników. W trakcie kontroli sprawdzono zakresy czynności pracowników socjalnych, które były aktualne do wykonywanych zadań i zajmowanych stanowisk, a ich treść dostosowana była do obowiązujących przepisów prawa. (zał. nr 12). 3. Wydatki na pomoc społeczną w 2014 r. W ramach zadań zleconych przez administrację rządową z ustawy o pomocy społecznej gmina Starogard Gdański w 2014 roku realizowała specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi (art. 18 ust. 1 pkt. 3). Na realizację pomocy Wojewoda przekazał dotację w wysokości 14 500 zł, wydatkowano 14 500 zł. Na realizację zadania wynagradzania opiekunów sądowych Wojewoda przekazał dotację w wysokości 10 880 zł, wydatkowano 10 000 zł. Środki niewykorzystane w kwocie 880 zł zostały zwrócone na konto Wydziału Finansów i Budżetu Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku. Nie zachodziła potrzeba udzielania pomocy w ramach zadań zleconych przez administrację rządową z ustawy o pomocy społecznej w formie: pomocy dla cudzoziemców (art. 18 ust. 1 pkt. 8), W ramach zadań własnych dotowanych z budżetu państwa z ustawy o pomocy społecznej, gmina Starogard Gdański w 2014 roku realizowała zasiłki stałe i okresowe. Na realizację pomocy Wojewoda przekazał dotację w wysokości: zasiłki stałe 358 000 zł, wydatkowano 352 730,67 zł (zwrot 5 269,33 zł) zasiłki okresowe 264 000 zł, wydatkowano 264 000 zł. Gmina nie angażowała środków własnych na wypłatę zasiłków okresowych. Dotacje zostały wydatkowane zgodnie z przeznaczeniem, a środki niewykorzystane zwrócone na konto Wydziału Finansów i Budżetu Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku. 5

W ramach dotacji celowej Ośrodek otrzymał kwotę w wysokości 258 819 zł zgodnie z Umową zawartą w dniu 28 stycznia 2014 r. pomiędzy Wojewodą Pomorskim, a Wójtem Gminy Starogard Gdański na realizację programu wieloletniego Pomoc państwa w zakresie dożywiania otrzymana dotacja została wykorzystana w 100%. W ramach środków własnych gmina przeznaczyła na ten cel kwotę 96 949 zł, co stanowiło 37 % udziału w ogólnym koszcie realizacji Programu. 5. Zasadność przyznawania świadczeń w ramach zadań zleconych i własnych dotowanych z budżetu państwa. Realizacja specjalistycznych usług opiekuńczych. Usługami objęto 2 dzieci autystycznych. Specjalistyczne usługi opiekuńcze realizowane były przez 2 opiekunki zatrudnione przez Ośrodek na umowę zlecenie. W umowie określono ilość godzin, tryb i zasady wykonywania specjalistycznych usług opiekuńczych u podopiecznego. Zgodnie z przeprowadzonym rozeznaniem cenowym ustalono koszt za sprawowanie opieki w ramach specjalistycznych usług na 50 zł za - 1 godzinę usługi u podopiecznego. Opiekunki świadczące specjalistyczne usługi opiekuńcze posiadały kwalifikacje zawodowe zgodnie z 3 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz. U. z 2005 r. Nr 189, poz. 1598). (zał. nr 12). Dokonano analizy 2 akt i ustalono, iż: - decyzją z dnia 1 lipca 2014 r. Nr PS.5025.SUO.4.2014 przyznającą pomoc w formie specjalistycznych usług opiekuńczych określono wymiar świadczonych usług przez 3 dni w tygodniu na 2 godziny dziennie. Z zaświadczenia lekarskiego wynikało natomiast, iż ze względu na stan zdrowia dziecka i sytuację rodzinną konieczne jest zapewnienie dziecku specjalistycznych usług opiekuńczych w wymiarze 10 godzin tygodniowo, w ramach których prowadzone byłoby uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia oraz usprawnienie zaburzonych funkcji organizmu, szczegółowy wykaz koniecznych terapii (zał. nr 13). Z wyjaśnień Kierownika Ośrodka wynikało, iż przyznanie mniejszej liczby godzin uwarunkowane faktem, iż klientka nie zgłaszała potrzeby zwiększenia liczby godzin z racji tego, iż dziecko korzystało już w tym czasie z specjalistycznych zajęć w szkole. W związku z tym, iż zajęcia te obejmowały ćwiczenia rewalidacyjne, logopedyczne i korekcyjno-kompensacyjne w wymiarze 4 godzin tygodniowo, przychylono się do prośby klientki. - decyzją z dnia 3 grudnia 2014 r. Nr PS.5025.SUO.6.2014 przyznającą pomoc w formie specjalistycznych usług opiekuńczych określono wymiar świadczonych usług na 3 godziny od 3 6

grudnia do 31 grudnia 2014 r. Z zaświadczenia lekarskiego wynikało natomiast, iż ze względu na stan zdrowia dziecka i sytuację rodzinną konieczne jest zapewnienie dziecku specjalistycznych usług opiekuńczych w wymiarze 4 godzin tygodniowo, w ramach których prowadzone byłoby uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia oraz usprawnienie zaburzonych funkcji organizmu, szczegółowy wykaz koniecznych terapii (zał. nr 14). Z wyjaśnień Kierownika Ośrodka wynikało, iż przyznanie mniejszej liczby godzin w wymiarze 1 godziny tygodniowo przyznane zostało na prośbę klientki, taką potrzebę zgłosiła w obecności Kierownika i pracownika socjalnego. W sprawdzonych aktach sprawy znajdowały się wymagane dokumenty tj.: zaświadczenia potwierdzające sytuację materialną, orzeczenie o niepełnosprawności, zaświadczenia lekarskie o potrzebie zapewnienia usług specjalistycznych, określające ilość godzin. Wypłacanie wynagrodzenia za sprawowanie opieki na podstawie postanowienia sądu. Na realizację zadania Ośrodek otrzymał dotację od Wojewody w wysokości 10 880 zł, z czego wydatkowano 10 000 zł, środki niewykorzystane w kwocie 880 zł zostały zwrócone na konto Wydziału Finansów i Budżetu Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku. Wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane zostało przez sąd dla 10 osób, łącznie 133 świadczenia na kwotę 9 850 zł. Zgodnie z art. 53a ustawy o pomocy społecznej wynagrodzenie za sprawowanie opieki wypłaca się w wysokości ustalonej przez sąd. Wynagrodzenie przysługuje niezależnie od dochodu osoby, której jest przyznane. Pomoc dla tych osób przyznana była przez Ośrodek na podstawie postanowień Sądu wydanych w oparciu o art. 162 1 kodeksu rodzinnego. Wynagrodzenie to obliczone w stosunku miesięcznym nie może przekraczać 1/10 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłaty nagród z zysku ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres poprzedzający dzień przyznania wynagrodzenia. Udzielenie świadczenia w postaci wynagrodzenia za sprawowanie opieki zgodnie z obowiązującym na dzień kontroli stanem prawnym nie wymaga przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz wydania decyzji administracyjnej. Obowiązek przeprowadzania wywiadów i wydawania decyzji administracyjnych w tej sprawie został zniesiony z dniem 3 maja 2011 r. przez art. 1 pkt. 12 ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 81, poz. 440. Kontrolą objęto dokumentację 5 osób korzystających z tej formy pomocy, zgromadzonej w teczkach klientów w oparciu o postanowienia Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim III Wydział Rodzinny i Nieletnich (zał. Nr 15). Nie stwierdzono nieprawidłowości w tym zakresie. 7

Zasiłki stałe W 2014 r. pomoc w formie zasiłku stałego przyznano faktycznie 85 osobom w tym: - 58 osobom samotnie gospodarującym - dla tej grupy osób wypłacono w ciągu roku 619 świadczeń na kwotę 288 294 zł. Średnia wysokość świadczenia wyniosła 466 zł. - 27 osobom pozostającym w rodzinie - dla tej grupy osób wypłacono w ciągu roku 246 świadczeń na kwotę 64 437 zł. Średnia wysokość świadczenia wyniosła 262 zł. Zgodnie z art. 37 ustawy o pomocy zasiłek stały przysługuje pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej tj. 542 zł., pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie 456 zł. Za 79 osób korzystających z zasiłku stałego, nie objętych ubezpieczeniem zdrowotnym Ośrodek opłacał składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 9% przyznanego zasiłku stałego zgodnie z art. 17 ust.1 pkt 20 ustawy o pomocy społecznej oraz art. 66 ust. 1 pkt 26, art. 75 ust. 10 i art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późń.zm.). Zapis powyższej ustawy przytaczano w podstawie prawnej decyzji przyznających zasiłek stały wraz ze składką zdrowotną. W aktach znajdowały się stosowne dokumenty potwierdzające opisaną w wywiadach sytuację rodzinną, zawodową, zdrowotną i materialną klientów oraz osób pozostających z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym oraz orzeczenia o stopniu niepełnosprawności uprawniające do pobierania zasiłku stałego. Wywiady środowiskowe aktualizowane były w obowiązującym terminie 6 miesięcy, nie mniej jednak stwierdzono, iż w części dokumentacji brak było aktualnych rodzinnych wywiadów środowiskowych w oparciu, o które dokonana winna być kwalifikacja do świadczeń. Przy ustalaniu sytuacji dochodowej rodziny sprawdzano możliwości udzielenia pomocy na rzecz osoby ubiegającej się o świadczenie, przez osoby, o których mowa w art. 103 ustawy o pomocy społecznej, zobowiązanych do alimentacji na mocy art. 128 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Dokonano analizy 23 teczek na podstawie których wypłacano zasiłki stałe (zał. nr 16), który stanowi wykaz skontrolowanych decyzji. Sprawdzone decyzje zawierały pouczenie o prawach i obowiązkach osoby korzystającej ze świadczenia, uzasadniały przyznanie pomocy i wskazywały tryb odwoławczy. Wysokość 8

przyznanych świadczeń ustalana była prawidłowo. W stosunku do trybu i zasadności przyznawanych zasiłków nie wniesiono zastrzeżeń. Zasiłki okresowe W okresie objętym kontrolą Ośrodek przyznał pomoc w formie zasiłku okresowego 198 osobom i rodzinom, w tym: 130 osobom z powodu bezrobocia, w tej grupie osób w ciągu roku wypłacono 678 świadczeń na kwotę 207 246 zł, 11 osobom z powodu długotrwałej choroby 37 świadczeń na kwotę 7 341 zł i 30 osobom z powodu niepełnosprawności, wypłacono w ciągu roku 112 świadczeń na kwotę 22 050 zł i innym niż wymienione 27 w liczbie świadczeń 98 na kwotę 24 811 zł. Średnia wysokość świadczenia wyniosła 283 zł. Zasiłek okresowy zgodnie z art. 38 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość otrzymania lub nabycie uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego: osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej; rodzinie której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny. Zasiłek okresowy ustala się: 1. w przypadku osoby samotnie gospodarującej do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby. 2. w przypadku rodziny do wysokości różnicy kryterium dochodowego rodziny a dochodem tej rodziny. Zgodnie z art. 38 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej w 2014 roku minimalna wysokość tego zasiłku nie może być niższa niż 50% różnicy między: 1. kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, 2. kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny. Kontroli poddano 20 teczek na podstawie których wypłacano zasiłki okresowe (zał. nr 17), który stanowi wykaz skontrolowanych decyzji. Na podstawie skontrolowanych akt stwierdzono, że kompletowano dokumenty niezbędne do rozpatrzenia sprawy w oparciu o art. 107 ust. 5 b ustawy o pomocy społecznej. Artykuł wskazuje jakie załączniki i dokumenty należy przedłożyć w celu ustalenia sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej. Dokumentacja dotycząca przyznania świadczenia zawierała niezbędne zaświadczenia i oświadczenia o dochodach, oświadczenia majątkowe i inne potrzebne dokumenty. W przypadku bezrobocia były to zaświadczenia z PUP o rejestracji bezrobotnych, a z tytułu niepełnosprawności orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. W rozstrzygnięciu decyzji informowano stronę o przyznaniu zasiłku okresowego, powodach jego przyznania, kwocie przyznanego świadczenia, okresie na jaki świadczenie zostało przyznane, dacie i miejscu jego wypłaty. 9

Na podstawie badanych akt ustalono, że kwalifikacja świadczeń była właściwa, we wszystkich przypadkach świadczenie przyznawano z powodu spełnienia przesłanki określonej w art. 38 ustawy o pomocy społecznej, tj. bezrobocia i ubóstwa. Informowano stronę o możliwości wniesienia odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego za pośrednictwem Ośrodka w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji. Nie wniesiono zastrzeżeń do zasadności przyznawanych świadczeń. W aktach znajdowały się stosowne dokumenty potwierdzające opisaną w wywiadach sytuację rodzinną, zawodową, zdrowotną i materialną klientów oraz osób pozostających z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym oraz orzeczenia o stopniu niepełnosprawności uprawniające do pobierania zasiłku stałego. Wywiady środowiskowe sporządzane były w sposób prawidłowy, nie mniej jednak stwierdzono, iż w części dokumentacji brak było aktualnych rodzinnych wywiadów środowiskowych w oparciu, o które dokonana winna być kwalifikacja do świadczeń. Kontrakty socjalne W celu poprawy skuteczności udzielanej pomocy, określenia kierunku działań umożliwiających klientowi wyjście z trudnej sytuacji, mobilizację do własnej aktywności oraz zapewnienie możliwości korzystania z doradztwa lub szkoleń, Ośrodek winien wykorzystać wszelkie możliwości, przede wszystkim świadcząc pracę socjalną powinien posługiwać się takim instrumentem jak kontrakt socjalny. Kontrakt w swojej formie jest sprecyzowanym zapisem zobowiązań dwóch stron, powinien uwzględniać indywidualne potrzeby i predyspozycje klienta. Realizacja kontraktu socjalnego, jest powszechnie preferowana i uznawana za właściwą metodę pracy socjalnej. W toku kontroli ustalono, iż Ośrodek w 2014 r. nie zawarł, ani jednego kontraktu socjalnego. 6. Poprawność realizacji wieloletniego programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania. W okresie objętym kontrolą Ośrodek realizował zadania w oparciu o zapisy: - Uchwały Nr 221 Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2013 r. w sprawie ustanowienia wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania Pomoc państwa w zakresie dożywiania, - Uchwały Nr XXXIX/429/2014 Rady Gminy Starogard Gdański z dnia 23 stycznia 2014 r. w sprawie ustanowienia wieloletniego programu osłonowego w zakresie dożywiania Pomoc gminy w zakresie dożywiania na lata 2014 2020 (zał. nr 18), - Uchwały Nr XXXIX/430/2014 Rady Gminy Starogard Gdański z dnia 23 stycznia 2014 r. w sprawie podwyższenia kryterium dochodowego uprawniającego do przyznania nieodpłatnie 10

pomocy w zakresie dożywiania w formie świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności dla osób objętych wieloletnim programem wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania Pomoc gminy w zakresie dożywiania na lata 2014 2020 (zał. nr 19), - Uchwały Nr XXXIX/431/2014 Rady Gminy Starogard Gdański z dnia 23 stycznia 2014 r. w sprawie określenia zasad zwrotu wydatków w zakresie dożywiania w formie posiłku albo świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych dla osób objętych wieloletnim programem wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania Pomoc gminy w zakresie dożywiania na lata 2014 2020 (zał. nr 20) Podstawowym celem Programu jest: wsparcie finansowe gmin w wypełnianiu zadań własnych o charakterze obowiązkowym, poprawa poziomu życia rodzin o niskich dochodach poprawa stanu zdrowia dzieci i młodzieży kształtowanie właściwych nawyków żywieniowych W ramach Programu udziela się wsparcia w szczególności: 1) dzieciom do czasu podjęcia nauki w szkole podstawowej, 2) uczniom do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej, 3) osobom i rodzinom znajdującym się w sytuacjach wymienionych w art. 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, w szczególności osobom samotnym, w podeszłym wieku, chorym lub niepełnosprawnym. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy uczeń albo dziecko wyraża chęć zjedzenia posiłku, odpowiednio dyrektor szkoły lub przedszkola informuje ośrodek pomocy społecznej właściwy ze względu na miejsce zamieszkania ucznia lub dziecka o potrzebie udzielenia pomocy w formie posiłku. Przyznanie pomocy, o której mowa powyżej możliwa jest w przypadku przyjęcia przez gminę odpowiedniego programu osłonowego, o którym mowa w art. 17 ust. 2 pkt. 4 ustawy z dnia12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, nie wymaga wydania decyzji administracyjnej w sprawie i ustalenia sytuacji rodziny w drodze rodzinnego wywiadu środowiskowego. Liczba dzieci i uczniów, którym udzielono pomocy, nie może przekroczyć 20% liczby uczniów i dzieci dożywianych w szkołach i przedszkolach na terenie gminy w poprzednim miesiącu kalendarzowym. W toku kontroli ustalono, iż Rada Gminy Starogard Gdański utworzyła i przyjęła do realizacji program osłonowy Uchwałą Nr XXXIX/429/2014 Rady Gminy Starogard Gdański z dnia 23 stycznia 2014 r. (zał. nr 21). 11

Ze środków przekazywanych w ramach Programu gminy udzielają wsparcia osobom spełniającym warunki otrzymania pomocy wskazane w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej oraz spełniającym kryterium dochodowe w wysokości 150% kryterium, o którym mowa w art. 8 w/w ustawy. Gmina może uchwałą podwyższyć kryterium powyżej 150%, co ma szczególne znaczenie w grupie dzieci, wśród których można skuteczniej realizować wszystkie cele Programu, wykraczające poza standardową pomoc społeczną. Podwyższenie kryterium dochodowego przy przyznawaniu tej formy pomocy sprzyja zwiększaniu kręgu odbiorców pomocy. Z analizy dokumentacji wynika, iż gmina nie skorzystała z możliwości podwyższenia kryterium dochodowego i tym samym nie posiada takiej uchwały. W ramach Programu w 2014 roku z pomocy skorzystało 999 osób w tym: 197 dzieci do czasu rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej, 326 uczniów do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej 476 pozostałych osób otrzymujących pomoc na podstawie art. 7 ustawy o pomocy społecznej. Na podstawie skontrolowanych dokumentów ustalono, iż świadczenie w formie posiłku udzielone było 377 osobom, w tym; 92 dzieciom do 7 roku życia, 285 uczniom do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej. W formie zasiłku celowego 814 osobom, w tym: 156 dzieciom do 7 roku życia, 182 uczniom do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej i 476 pozostałym osobom. Pomoc w formie dożywiania realizowana była na terenie gminy w: 1. Publicznej Szkole Podstawowej w Brzeźnie Wielkim, 2. Publicznej Szkole Podstawowej w Dąbrówce, 3. Publicznej Szkole Podstawowej w Rokocinie, 4. Publicznej Szkole Podstawowej w Trzcińsku, 5. Zespole Kształcenia i Wychowania w Rywałdzie, 6. Zespole Szkół Publicznych w Jabłowie, 7. Zespole Szkół Publicznych w Kokoszkowach, 8. Zespole Szkół Publicznych w Suminie. We wszystkich w/w placówkach funkcjonują jedynie punkty żywieniowe, do których dostarczane są i wydawane posiłki, w ramach zawartej umowy z firmą cateringową. 9. Technikum im. Gen. Józefa Hallera w Owidzu placówka dysponuje własną stołówką, 10. Przedszkole w Kokoszkowach placówka dysponuje własną stołówką. 12

Programem objęto również dzieci uczęszczające do szkół poza terenem gminy Starogard Gdański w: 1. Publicznej Szkole Podstawowej Nr 1 w Starogardzie Gdańskim, 2. Publicznej Szkole Podstawowej Nr 2 w Starogardzie Gdańskim, 3. Publicznej Szkole Podstawowej Nr 4 w Starogardzie Gdańskim, 4. Publicznym Gimnazjum Nr 1 w Starogardzie Gdańskim, 5. Publicznym Gimnazjum Nr 2 w Starogardzie Gdańskim, 6. Publicznym Gimnazjum Nr 3 w Starogardzie Gdańskim, 7. Zespole Szkół Publicznych w Starogardzie Gdańskim, 8. Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Starogardzie Gdańskim, 9. Zespole Szkół Katolickich w Starogardzie Gdańskim, 10. Technikum Leśne w Tucholi, 11. Zespole Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Bolesławowie, 12. Zespole Szkół Publicznych w Zblewie, 13. Ośrodku Szkolno-Wychowawczym Nr 2 dla Niesłyszących w Wejherowie, 14. Miejskim Przedszkolu Publicznym Nr 8 Bajeczka w Starogardzie Gdańskim, 15. Bursie Gdańskiej 16. Zespole Szkół Agrotechnicznych Ogólnokształcących w Swarożynie, 17. Miejskim Przedszkolu Publicznym Nr 2 w Starogardzie Gdańskim, 18. Miejskim Przedszkolu Publicznym Nr 10 Słoneczna Kraina w Starogardzie Gdańskim, 19. Collegium Marianum w Pelplinie. Z podmiotami spoza obszaru gminy realizującymi dożywianie Ośrodek zawierał umowy. Należności za wydane posiłki płacone były przelewem, w terminie określonym w umowie, na podstawie przedkładanych przez szkoły rachunków/faktur wraz z załączonymi imiennymi wykazami dzieci i ilością wydawanych posiłków, potwierdzonymi przez dyrektorów szkół (zał. nr 22). Pomoc w formie dożywiania przyznawana była najczęściej na wniosek rodziców składany bezpośrednio do Ośrodka, dyrektorów placówek oświatowych oraz z urzędu. Pomoc przyznawana była na rok budżetowy zgodnie z planem finansowym. Kontrola wykazała, iż w okresie objętym kontrolą, dzieciom z terenu gminy Starogard Gdański zapewniono dożywianie w postaci gorących posiłków zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia, a tym samym z celem Programu. 13

W trakcie kontroli ustalono, iż Ośrodek rozważał możliwość dożywiania dzieci i uczniów w okresie wakacji i ferii. Z wyjaśnień Kierownika wynika, iż w okresie dni wolnych od nauki nie pracują szkoły, a tym samym stołówki, nie jest to na obecną chwilę technicznie możliwe. Niemniej jednak, mając na względzie cel Programu, należałoby zmierzać w kierunku poprawy tej sytuacji (zał. nr 23). Ustalono, iż w szkołach na terenie gminy Starogard Gdański realizowane były programy "Szklanka mleka" i "Owoce i warzywa". Kontroli poddano 51 losowo wybranych akt osób i rodzin, którym przyznano pomoc w formie dożywiania w ramach Programu: (zał. nr 24), który stanowi wykaz skontrolowanych decyzji. 7. Prawidłowość i terminowość przeprowadzania rodzinnych wywiadów środowiskowych, rozpatrywania wniosków i wydawania decyzji. Kontrola wykazała, że Ośrodek prowadził rejestr wpływającej korespondencji. W sprawdzonej dokumentacji podania klientów o pomoc były rejestrowane z numerem i datą wpływu w książce podawczej. Na podstawie analizy akt osobowych podopiecznych ustalono, że po złożeniu przez zainteresowanych stosownych wniosków, pracownicy Ośrodka przeprowadzali wywiady środowiskowe, na podstawie których wydawano decyzje administracyjne przyznające pomoc. W dokumentacji znajdowały się dokumenty potwierdzające sytuację bytową i zdrowotną. Ponadto stwierdzono, że osoby otrzymujące pomoc spełniały wymagane przepisami kryterium dochodowe co potwierdzały zgromadzone w aktach dokumenty (zaświadczenia o dochodach, oświadczenia majątkowe, odcinki potwierdzające wysokość renty lub emerytury, zaświadczenia z PUP itp.). Kwalifikacja świadczeń była właściwa. Wywiady środowiskowe przeprowadzane były w miejscu zamieszkania klienta. Treść wywiadów pełna, zawierała opis sytuacji socjalno-bytowej i zdrowotnej rodziny oraz ustalony plan pomocy przez pracownika socjalnego i wnioskującego, potwierdzony własnoręcznym podpisem klienta. W wywiadach znajdował się również zatwierdzony przez kierownika Ośrodka plan pomocy w oparciu, o który podjęte były decyzje dotyczące przyznania świadczeń. Nie mniej jednak stwierdzono, iż w części dokumentacji (dot. przyznania zasiłku stałego, okresowego i dożywiania) brak było aktualnych rodzinnych wywiadów środowiskowych w oparciu, o które dokonana winna być kwalifikacja do świadczeń. Z wyjaśnień kierownika Ośrodka wynikało, że pracownicy socjalni ustalali, a następnie przyznawali pomoc na podstawie wcześniej przeprowadzonych wywiadów środowiskowych w oparciu, o które udzielono pomocy w okresie wcześniejszym. Było to niezgodne z zapisami art. 107 ust. 4, który stanowi W przypadku ubiegania się o przyznanie 14

świadczenia z pomocy społecznej po raz kolejny, a także gdy nastąpiła zmiana danych zawartych w wywiadzie, sporządza się aktualizację wywiadu (...). Wydawane decyzje administracyjne na powyższe formy pomocy zawierały aktualną podstawę prawną, pouczenie o możliwości odwołania do organu II instancji oraz zapis mówiący o obowiązku informowania Ośrodka o każdej zmianie sytuacji osobistej i majątkowej podopiecznego. Każda decyzja administracyjna posiadała pełne uzasadnienie pod względem formalno-prawnym. Ustalono, iż decyzje administracyjne w sprawie przyznania pomocy w większości przypadków odbierane były przez świadczeniobiorców osobiście w aktach wskazana była data i podpis potwierdzający jej odbiór, co jest zgodne z art. 46 1 ustawy Kpa, który mówi, że odbierający pismo potwierdza doręczenie mu pisma swym podpisem ze wskazaniem daty doręczenia. 8. Współpraca z podmiotami uczestniczącymi w rozwiązywaniu problemów społecznych. Ośrodek współpracuje z władzami samorządowymi na polu szeroko rozumianej pomocy społecznej, kierownik zapraszany jest na posiedzenia Komisji Rady Gminy gdzie poruszane są problemy z obszaru pomocy społecznej, ponadto współpracuje z: 1) Gminną Komisją ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Starogardzie Gdańskim, 2) Ośrodkiem Zdrowia, 3) Policją, 4) Powiatowym Urzędem Pracy, 5) Caritas Polska. Realizując założenia i cele Programu, Ośrodek współpracuje z placówkami oświatowymi na terenie gminy, przede wszystkim w zakresie dożywiania. Uznać należy, iż Ośrodek dokłada wszelkich starań, aby zgodnie z Programem ograniczyć zjawisko niedożywiania dzieci i młodzieży udzielając świadczeń pieniężnych na zakup gorącego posiłku i produktów żywnościowych w celu sporządzenia posiłku co w efekcie pozwoliło zabezpieczyć podstawowe potrzeby tej grupy odbiorców na terenie gminy. III. Uwagi i wnioski z przeprowadzonej kontroli: W trakcie kontroli stwierdzono, następujące nieprawidłowości: 1) Statut Ośrodka nie był aktualizowany na bieżąco i nie obejmował wszystkich zmian ustawowych, które w decydujący sposób wpływały na jego bieżącą działalność. 15

2) W Ośrodku nie jest spełniony wymóg określony w art. 110 ust. 11 ustawy o pomocy społecznej zgodnie, z którym Ośrodek winien zatrudniać pracowników socjalnych proporcjonalnie do liczby ludności gminy w stosunku jeden pracownik socjalny na 2000 mieszkańców, nie mniej jednak niż 3 pracowników. 3) W części sprawdzonej dokumentacji brak było aktualnych rodzinnych wywiadów środowiskowych w oparciu, o które dokonana winna być kwalifikacja do świadczeń, co jest niezgodne z zapisami art. 107 ust. 4. W związku ze stwierdzeniem powyższych nieprawidłowości zostaną wydane zalecenia pokontrolne. Inspektorzy kontrolujący dokonali wpisu w książce kontroli na temat zakresu i terminu przeprowadzenia inspekcji pod pozycją nr 3/2015. Na tym protokół zakończono, sporządzając go w 2-ch jednobrzmiących egzemplarzach, przy czym jeden jest przeznaczony dla jednostki kontrolowanej. Kierownik kontrolowanej jednostki zgodnie z 16, ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (Dz. U. Nr 61, poz. 543 z późn. zm.), przed podpisaniem protokołu ma prawo zgłoszenia zastrzeżeń co do ustaleń zawartych w protokole - w terminie 7 dni od daty otrzymania protokołu. Przysługuje również prawo odmowy podpisania protokołu z kontroli, z jednoczesnym obowiązkiem złożenia w terminie 7 dni od dnia otrzymania pisemnych wyjaśnień co do odmowy. Starogard Gdański dnia 15 luty 2016 r. Elżbieta Alex (podpis kierownika jednostki kontrolowanej) Kontrolujący: Katarzyna Dańczyszyn Kontrolujący: Alicja Szwaj Gdańsk, dnia 3 luty 2016 r. Kontrolujący: Iwona Gocał 16