Od wydawcy 1 Wykaz skrótów 17 CZĘŚĆ A ZMARTWYCHWSTANIE I ŻYCIE WIECZNE Eschatologia - śmierć i życie wieczne Przedmowa Papieża Benedykta XVI do nowego wydania 2007... 27 Przedmowa do pierwszego wydania 32 Wprowadzenie 34 1. Stan problematyki 34 1. O obecnej sytuacji problematyki eschatologicznej 34 2. Historyczne przesłanki obecnej sytuacji 37 Rozdział 1 Problem eschatologiczny jako pytanie o istotę chrześcijaństwa w ogóle 46 2. Kwestia wyników badań egzegezy biblijnej 46 1. Kwestie metodyczne 46 2. W kwestii znaczenia Jezusowej proklamacji królestwa Bożego 50 3. Odnośnie do kwestii oczekiwania rychłego końca 59 http://d-nb.info/1053743807
3. Słowo i rzeczywistość z perspektywy współczesności 68 1. Panorama rozwiązań 69 a) Karl Barth 69 b) Rudolf Bultmann 70 c) Oscar Cullmann 72 d) Charles Harold Dodd 76 e) Teologia nadziei - teologia polityczna 77 2. Tymczasowy bilans 80 Rozdział 2 Śmierć i nieśmiertelność. Indywidualny wymiar tego, co eschatologiczne 86 4. Teologia śmierci 86 1. Postawienie problemu 86 2. Przesłanki historyczno-duchowe problemu 89 a) Dominujący punkt widzenia 89 b) Próba rewizji 91 3. Rozwój kwestii w myśli biblijnej 95 a) Stary Testament 95 b) Interpretacja śmierci i życia zapoczątkowana w Nowym Testamencie 105 4. Wnioski dla chrześcijańskiego etosu śmierci 112 a) Akceptacja całości życia 112 b) Znaczenie cierpienia 112 5. Nieśmiertelność duszy i zmartwychwstanie umarłych 114 I. Sformułowanie problemu 114 II. Wypowiedzi biblijne 121 1. Zmartwychwstanie zmarłych 121 2. Stan" pomiędzy śmiercią a zmartwychwstaniem 127 a) Przekazy wczesnojudaistyczne 127 b) Nowy Testament 130 3. Rezultaty i konsekwencje 135 III. Dokumenty nauczania Kościoła 138 IV. Rozwój idei nieśmiertelności w teologii 144 1. Dziedzictwo antyku 144 2. Nowe pojęcie duszy : 148 3. Dialogiczny charakter nieśmiertelności 152
4. Stwórcze przeznaczenie człowieka do nieśmiertelności 154 5. Podsumowanie: dominujące rysy chrześcijańskiej wiary w życie wieczne 157 Rozdział 3 Życie przyszłe 161 6. Zmartwychwstanie umarłych i powtórne przyjście Chrystusa 161 I. Co znaczy zmartwychwstanie umarłych"? 162 1. Stan problematyki 162 2. Wypowiedzi Tradycji 164 a) Nowy Testament 164 b) Wyjaśnienie formuły zmartwychwstanie ciała" w trzech pierwszych stuleciach...: 167 c) Spór o ciało zmartwychwstałe w historii teologii 171 3. Co znaczy zmartwychwstanie w dniu ostatecznym"? 175 4. Na temat kwestii cielesności zmartwychwstania 183 II. Powtórne przyjście Chrystusa i Sąd Ostateczny 186 1. Przekaz biblijny 186 a) Znaki powtórnego przyjścia Chrystusa 186 b) Powtórne przyjście Chrystusa 192 c) Sąd 195 2. Ocena teologiczna 198 7. Piekło, czyściec, niebo 203 I. Piekło 203 II. Czyściec 206 1. Problemy przekazu historycznego 206 2. Niezmienna treść nauki o czyśćcu 214 III. Niebo 219 Tymczasowe sprawozdanie na temat dyskusji (1990). Posłowie do 6. wydania 223 I. O dyspucie na temat zmartwychwstania i nieśmiertelności 224 II. Dalszy zasięg tematu eschatologicznego 236
Aneks. Pomiędzy śmiercią i zmartwychwstaniem. Uzupełniające refleksje na temat kwestii międzystanu" 241 I. Oświadczenie Kongregacji Nauki Wiary o zagadnieniach eschatologii 241 II. Tło współczesnych kontrowersji 244 III. Treść i problematyka nowych prób rozwiązania 249 IV. Podstawy dla nowego konsensusu 252 Część B Rozwój DIALOGICZNEGO ROZUMIENIA NIEŚMIERTELNOŚCI I ZMARTWYCHWSTANIA Zmartwychwstanie ciała [artykuł w leksykonie, 1957] 261 Zmartwychwstałe ciało [artykuł w leksykonie, 1957] 267 Benedictus Deus". Bulla Benedykta XII [artykuł w leksykonie, 1958] 270 Recenzja do: Karl Rahner, Theologie des Todes" [Teologia śmierci], (QD 2), Freiburg 1958 272 O teologii śmierci 276 I. Niechrześcijańskie interpretacje śmierci 277 1. Idealistyczne objaśnienie śmierci 277 2. Interpretacje materialistyczne 280 II. Chrześcijańskie rozumienie śmierci 281 1. Stary Testament 281 2. Nowy Testament 282 3. Chrześcijaństwo i idealizm 285 4. Konsekwencje praktyczne 287 Zmartwychwstanie i życie wieczne 289 Wieczność [artykuł w leksykonie, 1959] 302 Niebo [artykuł w leksykonie, 1960] 305 Piekło [artykuł w leksykonie, 1960] 309 10
Śmierć i koniec czasów 314 I. Oznaki powtórnego przyjścia Chrystusa 314 II. Śmierć w życiu chrześcijanina 320 Zwłoki [artykuł w leksykonie, 1961] 328 Umieranie, obumieranie [artykuł w leksykonie, 1964] 330 Zmartwychwstanie ciała [artykuł w leksykonie, 1967] 332 Co nastąpi po śmierci? 338 Zmartwychwstanie Chrystusa i chrześcijańska nadzieja tamtego świata 344 Po drugiej stronie śmierci : 349 Przeciwstawienie zmartwychwstania i nieśmiertelności duszy 350 a) Teza 350 b) Problemy 351 W poszukiwaniu nowych odpowiedzi 354 a) Czas fizyczny - czas człowieka - wieczność 354 b) Rehabilitacja duszy" 357 Wiara w nieśmiertelność i odpowiedzialność za świat 362 Recenzja do: Was heifit - «Wiederkunft Christi»?" [Co znaczy - Powtórne przyjście Chrystusa"?], Freiburg-Basel-Wien 1972 366 Eschatologia i utopia 370 1. Model chiliastyczny 373 2. Model wielkokościelny: synteza eschatologii i utopii" 376 3. Utopijne civitas mnichów 381 4. Ewolucjonistyczny projekt Teilharda de Chardin 383 O nadziei. Jej duchowe podstawy z perspektywy teologii franciszkańskiej 387 1. Podstawy antropologiczne: nadzieje i nadzieja 388 2. Wiara jako nadzieja 392 3. Wymiary nadziei i jej element franciszkański 395 11
a) Nadzieja i mienie 395 b) Nadzieja i skupienie bytu do wewnątrz 397 c) Socjalny i kosmiczny wymiar nadziei 398 4. Nadzieja i modlitwa 401 Boża władza - naszą nadzieją 403 1. Założenie 403 a) Wstępne przemyślenia na temat istoty władzy 403 b) Dwa teksty biblijne na temat kwestii władzy: góra kuszenia i góra posłania 405 c) Istota władzy Jezusa: władza w posłuszeństwie - odpowiedzialna władza 408 d) Dwa sposoby władzy: władza panowania i władza posłuszeństwa 409 2. Zastosowania 412 a) Wiara jako brama do Bożej władzy 413 b) Pismo Święte jako miejsce Bożej mocy dającej nadzieję 417 c) Pełna władza Kościoła i władza Boga 420 Moim szczęściem jest być w Twojej bliskości. O chrześcijańskiej wierze w życie wieczne 424 1. Wiara w Boga i oczekiwanie życia wiecznego 425 2. Co to jest: życie wieczne"? 429 3. Wszystko moje jest twoje" 432 4. Szczegółowe kwestie chrześcijańskiej eschatologii 436 Problem chrześcijańskiego proroctwa. Rozmowa Nielsa Christiana Hvidta z kardynałem Josephem Ratzingerem 439 CZĘŚĆ C OCZEKIWANIE KRÓLESTWA BOŻEGO I TEOLOGIA WYZWOLENIA Przyszłość zbawienia 459 Zbawienie - szczęście - przyszłość 459 Odpowiedź źródeł wiary 464 12
Zarzut: zwodzenie obietnicami? 470 Wieczność jako teraźniejszość 474 Teologia wyzwolenia 479 I. Pojęcie teologii wyzwolenia i przesłanki jej powstania 481 II. Podstawowa struktura teoriopoznawcza teologii wyzwolenia 484 III. Główne pojęcia teologii wyzwolenia 487 Polityka a zbawienie. O stosunku wiary, racjonalności i nieracjonalności w tak zwanej teologii wyzwolenia 491 1. Wprowadzenie: punkt wyjścia teologii wyzwolenia 491 2. Koncepcja polityczna Gustavo Gutierreza " 494 3. Punkt wyjścia i istota jego koncepcji teologicznej 497 4. Pytanie o logiczną strukturę i zawartość prawdy w koncepcji teopolitycznej 500 5. Przemyślenia końcowe: na temat kwestii właściwej relacji teologii i polityki 506 Wolność i wyzwolenie. Antropologiczna wizja instrukcji Libertatis conscientia" 526 I. Pytanie o podstawową koncepcję wolności 527 1. Etos i historia 527 2. Anarchia i więź 529 3. Konsekwencje praktyczne 532 II. Wkład Biblii 535 1. Exodus i Synaj 535 2. Uniwersalizacja exodusu przez Chrystusa i jej konsekwencje 538 3. Polityczna racjonalność - utopia - obietnica 541 Uwaga końcowa: podobieństwo Boże a wolność 543 Zamiar moralny nie może zastąpić znajomości rzeczy" - Kościół w obszarze napięcia zsekularyzowanego świata. Joseph kardynał Ratzinger w wywiadzie dla tygodnika Rheinischer Merkur", Christ und Welt" 545 13
Koniec czasu 564 O arystotelesowskiej perspektywie czasu - zarazem teologiczna wariacja na temat Arystotelesa 566 Czas z perspektywy nauk przyrodniczych 569 Wiara w postęp : 571 Model klasyczno-teologiczny 573 Bóg, wina i cierpienie. Joseph kardynał Ratzinger i Johann Baptist Metz w dyskusji 581 Prowokacja przemawiania o Bogu. Dyskusja pomiędzy Josephem kardynałem Ratzingerem, Johannem Baptistą Metzem, Jurgenem Moltmannem i Eveline Goodman-Thau 586 CZĘŚĆ D KAZANIA Hymn ku czci ciała i przyszłości. Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, 1968 605 Życie po tamtej stronie śmierci. Kazanie z okazji trzeciej rocznicy śmierci Juliusa kardynała Dópfnera i dla uczczenia pamięci zmarłego papieża Pawła VI wygłoszone 24 lipca 1979 roku w monachijskiej katedrze Najświętszej Maryi Panny 610 Nadzieja pośrodku panowania śmierci. Kazanie wygłoszone podczas otwarcia misteriów Męki Pańskiej w Oberammergau 18 maja 1980 roku w kościele parafialnym w Oberammergau 614 Panie, gdybyś tu był..." Kazanie wygłoszone 2 października 1980 roku w monachijskiej katedrze Najświętszej Maryi Panny podczas mszy pogrzebowej za ofiary zamachu bombowego na Theresienwiese 620 Miejsca nadziei - rzymskie katakumby. Rozważanie na Dzień Zaduszny 625 14
Spełniona nadzieja. Na uroczystość Wszystkich Świętych 629 Z Bogiem stać się pocieszeniem dla ludzi. Na drugą niedzielę Adwentu 632 Kardynał Degenhardt umarł w Zmartwychwstałym". Kazanie wygłoszone podczas egzekwii śp. Johannesa Joachima Degenhardta w drugą sobotę św. Liboriusza, 3 sierpnia 2002 roku, w archikatedrze w Paderborn 636 Zmagania wokół pytania o śmierć i życie. Kazanie wygłoszone 7 listopada 2004 roku na Monte Cassino dla Papieskiej Akademii Nauk 640 Chrzest - nowe życie w Chrystusie. Kazanie wygłoszone w Wigilię Paschalną, 26 marca 2005 roku, w Bazylice Św. Piotra, w zastępstwie papieża Jana Pawła II 645 DODATEK Od wydawcy 651 I. Uwagi do Opera omnia" 651 II. Uwagi do X tomu 654 Część A: Zmartwychwstanie i życie wieczne 655 Część B: Rozwój dialogicznego rozumienia nieśmiertelności i zmartwychwstania 656 Część C: Oczekiwanie królestwa Bożego i teologia wyzwolenia 660 Część D: Kazania 663 Informacje bibliograficzne 666 Część A: Zmartwychwstanie i życie wieczne 666 Część B: Rozwój dialogicznego rozumienia nieśmiertelności i zmartwychwstania 667 Część C: Oczekiwanie królestwa Bożego i teologia wyzwolenia 669 Część D: Kazania 670 15
Wykaz literatury 673 Cytaty z Pisma 711 Stary Testament 711 Nowy Testament 713 Indeks osobowy 718