POWIATOWA STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH

POWIATOWA STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH na lata 2009-2013 BOCHNIA

SPIS TREŚCI: WSTĘP... str. 3 Rozdział I Pomoc społeczna jej cel i znaczenie... str. 4 Rozdział II Charakterystyka Powiatu Bocheńskiego... str. 7 Rozdział III Diagnoza problemów społecznych Powiatu Bocheńskiego... str. 10 12 14 23 26 36 3.1 Ubóstwo... str. 3.2. Bezrobocie... str. 3.3. Bezradność oraz sieroctwo... str. 3.4. Niepełnosprawność... str. 3.4.1 Pomoc udzielana osobom niepełnosprawnym przez PCPR... str. 30 3.5. Uzależnienia: alkoholizm i narkomania... str. 3.6. Przemoc w rodzinie... str. 37 3.6.1 Działalność Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Bochni... str. 42 3.6.2 Działalność punktów konsultacyjnych... str. 43 Rozdział IV Pomoc społeczna w Powiecie Bocheńskim... str. 44 4.1. Podstawy prawne pomocy społecznej... str. 44 4.2. Zadania Powiatu z zakresu pomocy społecznej... str. 45 4.3. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Bochni... str. 47 4.4. Kadra pomocy społecznej... str. 47 4.5. Analiza SWOT szanse i zagrożenia... str. 49 4.6. Analiza SWOT mocne i słabe strony... str. 50 Rozdział V Cele strategiczne i operacyjne... str. 51 Zakończenie... str. 54 WYKAZ TABEL... str. 55 WYKAZ WYKRESÓW... str. 55 2 2

WSTĘP Zgodnie z art. 19 ust.1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 115 z 2008r., poz. 728 z późn. zm.) zadaniem własnym powiatu jest opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych. Realizacja zadań postawionych przed pomocą społeczną na poziomie społeczności lokalnej, jak i na poziomie rodziny i jednostki oraz konieczność wypracowania niekonwencjonalnych form pomocy, wymaga systemowego i profesjonalnego diagnozowania problemów społecznych w skali powiatu. Diagnoza problemów społecznych występujących na terenie Powiatu Bocheńskiego sporządzona została w oparciu o dane będące w dyspozycji Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Bochni oraz Ośrodków Pomocy Społecznej działających na terenie powiatu, danych uzyskanych z Powiatowego Urzędu Pracy, Komendy Powiatowej Policji, instytucji i organizacji współpracujących z Powiatowym Centrum. W oparciu o diagnozę została opracowana strategia rozwiązywania problemów społecznych na lata 2009-2013, której celem jest rozwinięcie działań oraz założeń realizowanych w sferze pomocy społecznej od 1990 roku w gminach i od 1999 roku w powiatach. Dziś można bowiem stwierdzić, że uczestniczymy w przejściu od modelu pomocy społecznej, którego zasadniczą funkcją było udzielanie przede wszystkim wsparcia finansowego, do modelu nastawionego na wzmocnienie postaw aktywnych oraz wspieranie osób i rodzin zgłaszających się o pomoc w rozwiązywaniu problemów. Zawdzięczamy to rozwojowi różnego rodzaju usług dla różnych grup beneficjentów, poradnictwa prawnego, psychologicznego, terapii i wyspecjalizowanej pracy socjalnej. Strategia rozwiązywania problemów społecznych zorientowana jest przede wszystkim na rozszerzenie i pogłębienie form pracy socjalnej, współpracę z różnymi instytucjami i organizacjami zajmującymi się pomocą społeczną na terenie Powiatu Bocheńskiego oraz instytucjami działającymi w szerszym obszarze polityki społecznej takimi jak: oświata, służba zdrowia, sądownictwo. Potencjałem dającym gwarancję poprawnej realizacji założeń strategii jest kadra pomocy społecznej. Jej kwalifikacje, predyspozycje, doświadczenie oraz umiejscowienie pracy w terenie posłużyło właściwej diagnozie i stanowi podstawę skutecznych rozwiązań istniejących trudności. Powiatowa strategia rozwiązywania problemów społecznych ma na podstawie obecnego stanu rzeczy określić kierunki działań realizowanych przez samorząd powiatowy, 3 3

działający we współpracy z samorządami gmin powiatu bocheńskiego, na okres kilkunastu lat, ustalić priorytety działań, wskazać kierunki tych działań, realizatorów oraz określić zakres instytucjonalnej i społecznej odpowiedzialności w realizacji strategii regulowanej systemem prawnym i organizacyjnym. I. POMOC SPOŁECZNA JEJ CEL I ZNACZENIE Pomoc społeczna to działalność mająca na celu wspomaganie osób i rodzin w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych. Pomoc społeczna jest udzielana w sytuacjach ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, macierzyństwa, bezrobocia, niepełnosprawności, klęsk żywiołowych itp. Jednym słowem, celem pomocy społecznej jest zapobieganie powstawaniu trudnych sytuacji życiowych i zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych jednostek, grup i rodzin. Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej. Rozmiar, forma i rodzaj świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy, muszą tez służyć umacnianiu rodziny. Od osób korzystających z tej pomocy wymaga się współudziału w rozwiązywaniu trudnych sytuacji życiowych. Pomoc ta powinna doprowadzić w miarę możliwości do życiowego usamodzielnienia się korzystających z pomocy społecznej. Zmusza to klientów pomocy społecznej do aktywnego rozwiązywania własnych problemów, a nie do postawy biernej i często roszczeniowej. Oznacza to, że świadczenia przewidziane ustawą o pomocy społecznej mogą być przyznane, dopiero gdy osoba ubiegająca się wykorzystała własne środki, możliwości i uprawnienia, a mimo to znajduje się w trudnej sytuacji i wymaga wsparcia z zewnątrz. Przez własne środki i możliwości należy rozumieć z jednej strony sytuację materialną, w tym posiadane obok dochodów bieżących zasoby osoby lub rodziny ubiegającej się, z drugiej zaś będą to umiejętności, tj. posiadane kwalifikacje zawodowe, właściwości psychofizyczne, aktywność lub jej brak w rozwiązywaniu problemów własnych i rodziny, jak również gotowość do współdziałania w ich rozwiązywaniu. Ustawa zobowiązuje również osoby korzystające z pomocy społecznej do współdziałania z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Z przepisu tego wynika, że jeśli zostanie potwierdzony fakt braku współdziałania rodziny lub osoby z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu problemów życiowych, jest to podstawą do odmowy przyznania pomocy lub wstrzymania wypłaty świadczeń pieniężnych. 4 4

Celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Pomoc społeczna powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integrację ze środowiskiem. Godności człowieka odpowiada taki poziom życia, w którym ma on zapewnioną żywność, odzież, mieszkanie, wypoczynek, opiekę zdrowotną oraz niezbędne świadczenia ze strony władz, zwłaszcza w razie choroby, niezdolności do pracy, wdowieństwa, starości, bezrobocia oraz niezawinionego pozbawienia środków niezbędnych do życia. W szczególności zadaniami, które doprowadzają do realizacji powyższych celów, są: tworzenie warunków organizacyjnych funkcjonowania systemu pomocy społecznej, w tym rozbudowa niezbędnej infrastruktury socjalnej, analiza i ocena zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia pomocy społecznej, przyznawanie i wypłacanie przewidzianych ustawą świadczeń, pobudzanie społecznej aktywności w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz praca socjalna skierowana na pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzenie warunków sprzyjających temu celowi. Celem pomocy społecznej jest także zapobieganie powstawaniu trudnych sytuacji życiowych osób i rodzin. Są to działania profilaktyczno zapobiegające, których celem powinno być kształtowanie takich warunków w środowisku lokalnym, które będą zapobiegać marginalizacji osób i rodzin, a zwłaszcza osób niepełnosprawnych, rodzin niepełnych i wielodzietnych, jak również umocnienie rodziny jako podstawowej komórki społecznej. Rozmiar, rodzaj i forma świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Ograniczenie do niezbędnego minimum aż do odmowy przyznania pomocy, może nastąpić jeżeli: występuje dające się udowodnić marnotrawstwo przyznanych świadczeń z pomocy społecznej lub własnych zasobów materialnych lub przeznaczenie własnych środków lub środków uzyskanych z pomocy społecznej na cele niezgodne z przeznaczeniem - w tych sytuacjach ze względu na dobro rodziny ustawa przewiduje możliwość zamiany świadczeń pieniężnych na świadczenia rzeczowe. Jedynym minusem w realizowaniu zadań wielu gmin są braki kadrowe. Zbyt skromne są też środki finansowe przeznaczone na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej. Miarą skuteczności pomocy jest doprowadzenie do samodzielności osoby lub rodziny ośrodki jednak nie są w stanie tego dokonać. Trudno pokonać problemy związane ze znalezieniem pracy czy mieszkania. Zarówno teoretycy jak i praktycy zajmujący się pomocą społeczną uważają zgodnie, że polityka pomocy społecznej musi być kształtowana na poziomie lokalnym. Oprócz podstawowych, określanych ustawą działań, musi ona obejmować swoim zakresem także rozwój sieci usług wspierających pracę pracownika socjalnego. Jest to konieczne tym bardziej, że z roku na rok 5 5

rośnie populacja podopiecznych pomocy społecznej. Możliwość pomocy w rozwiązywaniu ich problemów wymaga ogromnej profesjonalizacji kadr i instytucji. Nie można tutaj wspomnieć o terminie praca socjalna. Funkcjonuje on oficjalnie od roku 1917, kiedy to pojawił się on w nazwie amerykańskiego stowarzyszenia National Conference of Socjal Work. Podstawowa definicja pracy socjalnej obowiązująca na gruncie polskim zapisana została w Ustawie o pomocy społecznej z roku 1990 r. Stwierdza ona mianowicie, iż prace socjalną należy rozumieć jako działalność zawodową, skierowaną na pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzenie warunków sprzyjających temu celowi. Podstawowym celem pomocy społecznej jest więc niesienie pomocy ludziom w bardzo różnych sytuacjach, nie tylko w trudnościach materialnych, ale przede wszystkim psychicznych, emocjonalnych, a nawet duchowych. Jako najważniejsze formy pracy socjalnej wymienia się: - ratownictwo, rozumiane jako działalność doraźna będąca natychmiastową reakcją na zaistniałą sytuację kryzysową. Przykładem może tu być np. działalność noclegowni dla bezdomnych. - opieka, czyli działalność zindywidualizowana, obejmująca te wszystkie sytuacje życiowe, w których ludzie nie są w stanie sami sobie poradzić w obliczu nieszczęścia, choroby itp. zdarzeń losowych. Z tą formą pracy socjalnej mamy do czynienia np. w ośrodkach dla osób przewlekle chorych, domach małego dziecka itp. placówkach, - pomoc, czyli działania, mające wspierać prawidłowy rozwój osób zarówno zagrożonych socjalnie, jak i wszystkich członków danej społeczności. Przykładem takiej działalności są kluby seniora, poradnie społeczno zawodowe, świetlice socjoterapeutyczne itp., - kompensacja stanowi specyficzną formę pracy socjalnej, polegającą na wyrównywaniu braków, utrudniających prawidłowy rozwój i funkcjonowanie osoby. Klasycznym przykładem instytucji kompensacyjnej jest rodzina zastępcza. 6 6

ROZDZIAŁ II CHARAKTERYSTYKA POWIATU BOCHEŃSKIEGO Powiat bocheński położony jest w środkowej części województwa małopolskiego. Od zachodu graniczy z powiatem wielickim, a na krótkich odcinkach także z krakowskim i myślenickim. Od południa sąsiaduje z limanowskim, od wschodu z brzeskim. Na północy, za Wisłą, znajduje się powiat proszowicki. Powiat bocheński to nie tylko zabytki i bogactwo form przyrody. Od zawsze lokalna gospodarka związana była z kopalnią soli. Jednak od kilku lat wydobycie tego surowca zeszło na drugi plan. Bochnia niewątpliwie może poszczycić się jedną z najlepszych firm w Polsce przedsiębiorstwem Stalprodukt S.A., wytwarzającym w oparciu o najnowsze technologie kształtowniki stalowe gięte, ochronne bariery drogowe, blachy i taśmy elektrotechniczne krzemowe. W stolicy powiatu prężnie rozwija się przemysł chłodniczy w licznych zakładach produkowane są zamrażarki i witryny chłodnicze. Ponadto na terenie Bochni działa bardzo nowoczesny zakład przetwórstwa rybnego Contimax, Zakład Produkcyjny Krakowskich Zakładów Zielarskich Herbapol oraz wiele mniejszych zakładów pracy. Powierzchnia powiatu wynosi 632 km kw., zamieszkuje go ponad 101 tys. osób. Prawie jedna trzecia ludności powiatu mieszka w jego stolicy, czyli w Bochni.. Tabela nr 1 Ludność wg płci w Powiecie Bocheńskim w 2008r. Stan w dniu 30.VI. Powiat Bocheński Miasto Wieś Ogółem Kobiety Mężczyźni Ogółem Kobiety Mężczyźni Ogółem Kobiety Mężczyźni 101415 51812 49603 32236 51812 49603 69179 34909 34270 Tabela nr 2 Ludność wg płci w 2008 r. z podziałem na poszczególne gminy - dane GUS Gmina Liczba ludności Ogółem Kobiety Mężczyźni Miasto Bochnia 29472 15448 14024 Gmina w. Bochnia 18614 9452 9162 Gmina w. Drwinia 6374 3235 3139 Gmina w. Lipnica Murowana 5547 2785 2762 Gmina w. Łapanów 7625 3791 3834 Gmina n.-w. Nowy Wiśnicz 13061 6597 6464 Gmina w. Rzezawa 10604 5371 5223 Gmina w. Trzciana 5085 2598 2487 Gmina w. Żegocina 5033 2535 2498 7 7

W Powiecie Bocheńskim funkcjonują następujące placówki oświatowe: Tabela nr 3 wykaz szkół funkcjonujących na terenie Powiatu Bocheńskiego Gmina/miasto Placówki oświatowe Przedszkole Szkoła Podstawowa Gimnazjum Szkoła średnia Miasto Bochnia 6 5 2 5 Gmina Bochnia 10 14 12 0 Gmina Drwinia 4 5 3 0 Gmina Lipnica Murowana 2 2 2 0 Gmina Łapanów 1 6 3 2 Miasto/GminaN owy Wiśnicz 2 6 4 1 Gmina Rzezawa 9 8 3 0 Gmina Trzciana 2 5 3 0 Gmina Żegocina 2 4 3 2 Powiat jako organ prowadzący nadzoruje następujące placówki oświatowe: Zespół Szkół Ogólnokształcących w Bochni II Liceum Ogólnokształcące im. Orła Białego w Bochni Zespół Szkół nr 1 w Bochni Zespół Szkół nr 2 w Bochni Zespół Szkół nr 3 w Bochni Zespół Szkół im. prof. Jana Zdzisława Włodka w Dąbrowicy Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Łapanowie Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy w Bochni Bursa Szkolnictwa Ponadgimnazjalnego w Bochni Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Bochni Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Rozdzielu. Na terenie Powiatu funkcjonuje jedna placówka opiekuńczo-wychowawcza tj. Zespół Placówek Opiekuńczo Wychowawczych w Bochni ul. Nad Babicą 7, która w sposób kompleksowy świadczy usługi opiekuńczo-wychowawcze. W skład placówki wchodzi: placówka socjalizacyjna, placówka rodzinna, mieszkania chronione dla usamodzielnianych wychowanków placówek opiekuńczo wychowawczych i rodzin zastępczych oraz Ośrodek Interwencji Kryzysowej. Całodobową opiekę i pielęgnację wymagającym tego osobom, zapewnia Dom Pomocy Społecznej w Bochni, ul. Karolina 14D, który jest domem pobytu stałego. Posiada 135, w tym: 85 miejsc dla osób w podeszłym wieku, 8 8

50 miejsc dla osób przewlekle psychicznie chorych. Przy DPS funkcjonuje Środowiskowy Dom Samopomocy w którym opiekę i terapię znajduje 28 osób upośledzonych umysłowo. Opiekę zdrowotną nad mieszkańcami Powiatu Bocheńskiego sprawują następujące samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej: Tabela nr 4 wykaz zakładów opieki zdrowotnej działających na terenie Powiatu Bocheńskiego Nazwa Jednostki Adres Samodzielny Publiczny Miejski ZOZ ul. Floris 22 Przychodnia Samodzielny Publiczny Zakład Opieki ul. Jakubowskiego 6 Zdrowotnej Samodzielny Publiczny Zakład ZOZ ul. Biała 2 Samodzielny Publiczny Zakład ZOZ ul. Oracka 6 Samodzielny Publiczny Zakład ZOZ ul. Konfederatów Barskich 27 Samodzielny Publiczny Zakład ZOZ ul. Windakiewicza 23 Samodzielny Publiczny Zakład ZOZ ul. Stasiaka 4 Samodzielny Publiczny Zakład ZOZ ul. Stasiaka 1 Samodzielny Publiczny Zakład ZOZ pl. Ks. A. Czaplińskiego 1 Samodzielny Publiczny Zakład ZOZ ul. Krakowska 20 Samodzielny Publiczny Zakład ZOZ ul. Bernardyńska 1 Miasto Bochnia Samodzielny Publiczny Zakład ZOZ ul. Brzeźnicka 180 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ''Ra ul. Kazimierza Wielkiego 73 Vita Praktyka Lekarza Rodzinnego NZOZ Specjalistyczne Centrum Medyczne ul. Kazimierza Wielkiego 73 REMEDIUM Centrum Medyczne Kol-Med. SP ZOZ ul. Wojska Polskiego 13 NZOZ MEDIKARTE Sp. z o.o. W Bochni ul. Proszowska 1 Gmina Bochnia SPG ZOZ w Bochni ul. K. Wielkiego 26 Wiejski Ośrodek Zdrowia w Bogucicach Wiejski Ośrodek Zdrowia w Cikowicach Wiejski Ośrodek Zdrowia w Łapczycy Wiejski Ośrodek Zdrowia w Pogwizdowie Wiejski Ośrodek Zdrowia w Proszówkach Wiejski Ośrodek Zdrowia w Siedlcu Wiejski Ośrodek Zdrowia w Stradomce Gmina Rzezawa SPG ZOZ ul. Wiśniowa 30 NZOZ ''NOWY'' ul. Wiśniowa 9 Gmina Nowy SPG ZOZ w Nowym Wiśniczu Podzamcze 4 Wiśnicz Poradnia Medycyny Rodzinnej s.c. NZOZ w Łapanów 186 Łapanowie Gmina Łapanów Ośrodek Zdrowia w Sobolowie NZOZ w Krasnem-Lasocicach Gabinet Łapanów 185 Lekarza Rodzinnego Gmina Trzciana GZOZ w Trzcianie Trzciana 36 Gmina Żegocina GZOZ w Żegocinie Lipnica SPG ZOZ w Lipnicy Murowanej Lipnica Murowana 49 Murowana Gmina Drwina Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Dziewin 48 a Ośrodek Zdrowia w Świniarach Świniary 117 9 9

ROZDZIAŁ III DIAGNOZA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH POWIATU BOCHEŃSKIEGO Poziom życiowy członków społeczeństwa może być chroniony za pomocą działań o różnym charakterze. Zasada opiekuńcza odnosi się z reguły do tych osób, które nie mają uprawnień ubezpieczeniowych czy zaopatrzeniowych, a znajdują się w sytuacji wymagającej pomocy. Pomoc ta może być udzielana ze środków budżetowych państwa, samorządów, organizacji społecznych oraz ofiarności społecznej. W tym przypadku decyduje aktualna sytuacja materialna osoby ubiegającej się o pomoc. Zasada opiekuńczości właściwa jest pomocy społecznej, która jest instrumentem polityki społecznej państwa. Ma ona na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia. Zadaniem pomocy społecznej na poziomie lokalnym jest współtworzenie godziwych warunków egzystencji i pracy dla grup charakteryzujących się ubóstwem i dotkniętych wszelkiego rodzaju dysfunkcjonalnością, np. niepełnosprawnością, długotrwałą chorobą, bezrobociem, alkoholizmem lub narkomanią. Podstawowym jej celem obok zapewnienia im doraźnej pomocy jest doprowadzenie, jeśli to tylko możliwe, do samodzielności życiowej osób i rodzin do sytuacji, w której nie będą one wymagały zewnętrznego wsparcia. Z roku na rok na opiekę społeczną wydatkowanych jest coraz więcej środków finansowych. Coraz częściej mamy do czynienia z rodzinami żyjącymi na poziomie minimum socjalnego lub poniżej tego minimum. Brak dachu nad głową, niemożność podjęcia pracy, niepełnosprawność, niedostatek środków do życia, osamotnienie, uzależnienie od alkoholu, przemoc w rodzinie to zaledwie kilka przykładów problemów z codziennego życia mieszkańców powiatu bocheńskiego. Problemy te swoim zasięgiem obejmują coraz większą grupę ludzi i coraz młodsze osoby. Zmuszają one część społeczności do szukania różnych form pomocy, w tym i korzystania z usług świadczonych przez ośrodki pomocy społecznej. Poziom zaspakajania potrzeb mieszkańców Powiatu Bocheńskiego determinowany jest przez różne zjawiska. Poniższe zestawienie obrazuje powody ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej w poszczególnych gminach. 10 1

Tabela Nr 5 Powody ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej na terenie Powiatu Bocheńskiego dane za rok2007 1 Powód trudnej sytuacji życiowej Liczba rodzin Liczba osób Ogółem w tym: na wsi w rodzinach 1 2 3 4 UBUSTWO 1575 1231 6426 SIEROCTWO 3 3 19 BEZDOMNOŚĆ 15 10 15 POTRZEBA OCHRONY MACIERZYŃSTWA 232 169 1517 W TYM: Wielodzietność 211 156 1429 BEZROBOCIE 634 398 2567 NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ 1084 649 3166 DŁUGOTRWAŁA LUB CIĘŻKA CHOROBA 1100 673 3163 BEZRADNOŚĆ W SPRAWACH OPIEKUŃCZO WYCHOWAWCZYCH 691 475 3152 I PROWADZENIA GOSPODARSTWA DOMOWEGO OGÓŁEM W TYM: Rodziny niepełne 379 188 1126 Rodziny wielodzietne 281 247 1881 PRZEMOC W RODZINIE 18 14 80 ALKOHOLIZM 115 69 345 NARKOMANIA 1 0 1 TRUDNOŚCI W PRZYSTOSOWANIU SIĘ DO ŻYCIA PO ZWOLNIENIU Z ZAKŁADU KARNEGO 13 10 26 BRAK UMIEJĘTNOŚCI W PRZYSTOSOWANIU DO ŻYCIA MŁODZIEŻY OPUSZCZAJACEJ PLACÓWKI OPIEKUŃCZO 0 0 0 WYCHOWAWCZE TRUDNOŚCI W INTEGRACJI OSÓB KTÓRE OTRZYMAŁY STATUS UCHODŹCY 0 0 0 ZDARZENIA LOSOWE 21 15 76 SYTUACJA KRYZYSOWA 2 2 5 KLĘSKA ŻYWIOŁOWA LUB EKOLOGICZNA 8 8 30 Specyfiką działalności systemu pomocy społecznej jest różnorodność kategorii osób korzystających z pomocy społecznej. Dominującymi problemami z którymi nie radzą sobie mieszkańcy powiatu są: bezrobocie, ubóstwo, długotrwała choroba, niepełnosprawność, alkoholizm, bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych oraz w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Na powyższym zestawieniu wykazano cyfrę 0 przy osobach opuszczających placówki socjalizacyjne, resocjalizacyjne, specjalne ośrodki szkolno wychowawcze, przy osobach z nadanym statusem uchodźcy, uzależnionych od narkotyków jednak należy pamiętać że powyższe zestawienie opiera się na danych uzyskanych z ośrodków pomocy społecznej a grupy te są klientami głównie PCPR, Sądu, Punktów konsultacyjnych oraz Ośrodka Interwencji Kryzysowej. 1 Dane z ośrodków pomocy społecznej 11 1

3.1. UBÓSTWO Ubóstwo określa się jako stan, w którym jednostce czy grupie społecznej brakuje środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb, uznawanych w danej społeczności za niezbędne. Pod pojęciem podstawowe potrzeby kryją się, poza wyżywieniem, którego niezbędności nikt nie kwestionuje, takie potrzeby jak: ubranie, mieszkanie, zachowanie zdrowia, uzyskanie wykształcenia, zaspokojenie sfer intelektualnych. Ubóstwo jest głównym powodem przyznawania pomocy przez ośrodki pomocy społecznej na terenie Powiatu Bocheńskiego. Pomoc osobom które znalazły się ciężkiej sytuacji z powodu ubóstwa świadczą głównie ośrodki pomocy społecznej. Na terenie powiatu Bocheńskiego funkcjonuje 9 ośrodków pomocy społecznej: - MOPS w Bochni - MOPS w Nowym Wiśniczu - GOPS w Bochni - GOPS w Drwini - GOPS w Łapanowie - GOPS w Trzcianie - GOPS w Lipnicy Murowanej - GOPS w Rzezawie - GOPS w Żegocinie. Ustawa o pomocy społecznej w art. 17 i 18 określiła zadania własne i zlecone gminie wśród których znajdują się m.in.: 1/ udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym; 2/ przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych; 3/ przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych; 4/ przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego; 5/ przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia; 6/ przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowego; 12 1

7/ opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem; 8/ praca socjalna; 9/ dożywianie dzieci; 10/ sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym; Do zadań własnych gminy należy: 1/ przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych; 2/ przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze; 3/ prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki; 4/ podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych potrzeb gminy, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych. Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę należy: 1/ przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych; 2/ opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ; 3/ organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 4/ przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną; 5/ realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia. Osoby znajdujące się trudnej sytuacji materialnej mogą uzyskać na terenie powiatu pomoc w formie żywności i odzieży w siedzibie Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej. Mogą również skorzystać z posiłków wydawanych przez Caritas Diecezji Tarnowskiej działający przy Parafii Rzymsko Katolickiej pod wezwaniem św. Mikołaja. 13 1

3.2. BEZROBOCIE Stopa bezrobocia jest wskaźnikiem określającym stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo. Na koniec 2007 roku wskaźnik ten w powiecie bocheńskim osiągnął poziom 7,4 % i jedynie w roku 1990 wskaźnik ten znajdował się poniżej poziomu 2007 roku. Kształtowanie się stopy bezrobocia w latach 1990-2007 w powiecie bocheńskim, w województwie małopolskim i w Polsce przedstawia poniższy wykres nr 1: Powiat bocheński Wojwództwo małopolskie Polska 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 19,0 16,4 14,9 14,5 13,7 12,8 10,3 11,4 6,5 9,9 7,4 7,8 7,4 3,4 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Stopa bezrobocia w powiecie bocheńskim ukształtowała się na niższym o 1,4% poziomie niż w województwie małopolskim, również była niższa o 0,4% od średniej krajowej wartości. Porównując wysokość stopy bezrobocia w poszczególnych miesiącach 2007 roku do jej wysokości w analogicznych okresach 2006 roku, zauważyć można, iż była ona niższa w każdym porównywalnym okresie. Najwyższy spadek odnotowano w marcu (3,9 %) i kwietniu (3,8 %). Stopę bezrobocia w 2006 i 2007 roku w powiecie bocheńskim, prezentuje poniższy wykres nr 2: 16 2006 rok 2007 rok 14 12 10 8 6 13,4 10,2 13,6 10,3 13,5 9,6 12,9 9,1 11,9 8,5 11,1 8,0 10,6 7,6 10,5 7,5 10,1 7,6 9,8 7,3 9,6 7,2 9,9 7,4 4 2 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 14 1

Cechą charakterystyczną rynku pracy jest przede wszystkim jego zmienność, osoba w wieku produkcyjnym może pracować, być bezrobotną lub bierną zawodowo. Między tymi grupami występują wielokierunkowe wymiany. Strumień przypływu i odpływu bezrobotnych pozwala na pokazanie skali zjawiska oraz ocenienie natężenia fluktuacji bezrobotnych. W okresie od stycznia do grudnia 2007 roku zarejestrowało się w tut. Urzędzie 4490 osób, które uzyskały status osoby bezrobotnej. W porównaniu do poprzedniego roku (5170) liczba nowozarejestrowanych zmniejszyła się o 680 osób. Liczba nowozarejestrowanych bezrobotnych w 2007 roku przewyższyła liczbę wyrejestrowanych bezrobotnych z ewidencji, w miesiącach: styczeń, luty, wrzesień i grudzień, co znalazło odzwierciedlenie we wzroście w tych miesiącach zasobu bezrobotnych. Wpływ na zwiększony napływu bezrobotnych w miesiącach zimowych, miały zwolnienia i zmniejszenie zatrudnienia przy pracach sezonowych np. w budownictwie, rolnictwie. W pozostałych miesiącach liczba wycofanych z ewidencji osób bezrobotnych przewyższyła liczbę osób otrzymujących status bezrobotnego, co korzystnie wpłynęło na zasób bezrobotnych na koniec każdego okresu. Na terenie powiatu dwukierunkowy ruch bezrobotnych w 2007 roku ilustruje poniższy wykres nr 3: 600 500 400 300 322 346 548 484 555 476 543 432 442 519 Napływ Odpływ 417 315 200 100 433 378 306 307 330 286 376 403 495 395 387 394 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Spośród osób rejestrujących się jako bezrobotne przeważający odsetek stanowiły, osoby rejestrują się po raz drugi i kolejny, a ich udział w ogólnej liczbie rejestrujących się bezrobotnych wynosił 74,9 % tj. 3364 osoby. Wysoki udział osób, które zarejestrowały się po raz kolejny świadczyć może, o coraz mniejszej możliwości zatrudnienia na stałe w jednym zakładzie pracy oraz o popularności zatrudniania na czas określony, głównie wśród ludzi młodych. Osoby młode częściej niż pozostałe osoby zawierają umowy o pracę na czas określony, co obu stronom ułatwia bezkosztowe rozwiązanie umowy po upływie czasu, na 15 1

który została zawarta. Pracodawcy i zatrudnieni często wykorzystują tę możliwość, wskutek czego mobilność młodych osób na rynku pracy jest jeszcze większa. W grupie osób zarejestrowanych jako osoby bezrobotne po raz pierwszy, udział stanowił 25,1 % ogółu napływających do tutejszego Urzędu tj. 1126 osób bezrobotnych. W 2007 roku wyrejestrowało się ogółem 5399 osób bezrobotnych, w porównaniu do poprzedniego roku liczba wyłączonych bezrobotnych z ewidencji zmniejszyła się o 996 osób. Strukturę bilansu odpływu bezrobotnych od kilku lat charakteryzują dwa główne powody wyrejestrowań: podjęcia pracy i brak gotowości do podjęcia pracy. Główne powody wyłączenia bezrobotnych z terenu powiatu bocheńskiego z rejestru urzędu pracy w 2007 przedstawia poniższa tabela nr 6: Wyłączeni Wyszczególnienie w okresie od stycznia do grudnia 2007 r. % do ogółu wyrejestro-wanych Podjęcia pracy niesubsydiowanej 1904 35,3% Podjęcia pracy subsydiowanej (ze środków FP i PFRON) 499 9,2% Rozpoczęcie stażu, przygotowania zawodowego, prac społecznie użytecznych 502 9,3% Rozpoczęcie szkolenia 329 6,1% Nie potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy 1244 23,0% Dobrowolna rezygnacja 360 6,7% Odmowy podjęcia pracy 339 6,3% Pozostałe (poszukujące pracy ale nie posiadajace statusu osoby bezrobotnej) 222 4,1% WIELKOŚĆ I STRUKTURA BEZROBOCIA Wielkość rejestrowanego bezrobocia na koniec 2007 roku osiągnęła poziom 2529 osób. W porównaniu do roku poprzedniego liczba bezrobotnych zmniejszyła się o 909 osób. Najwyższy poziom bezrobocia odnotowano w 2001 roku, od roku 2002 jego poziom systematycznie spadał. W porównaniu do roku 2001 liczba bezrobotnych zmniejszyła się o 3688 osób. Wykres nr 4 - Liczba bezrobotnych w latach 1990-2007 w powiecie bocheńskim 16 1

7000 6000 5337 Ogółem Kobiety 6217 5000 4000 3000 2950 3259 3535 2000 1540 2319 2529 1848 1000 874 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Bezrobocie wśród kobiet jest wyższe niż wśród mężczyzn. W dużej mierze uzależnione też jest od postępowania pracodawców, preferujących często mężczyzn przy rekrutacji pracowników. Na koniec 2007 roku wśród bezrobotnych, kobiety stanowiły 73,1 % (1848). Mężczyzn było 681, co stanowiło 26,9 % ogółu bezrobotnych. Liczbę bezrobotnych kobiet oraz ich udział do ogółu zarejestrowanych w PUP Bochnia w latach 1990-2007 prezentuje poniższy wykres nr 5: 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Liczba bezrobotnych kobiet Udział % kobiet do ogółu bezrobotnych Liczba bezrobotnych w poszczególnych gminach 17 1