OPIS WYMOGÓW JAKOŚCI ŚWIADCZENIA USŁUG USŁUGA ROZWOJOWA O CHARAKTERZE ZAWODOWYM Cel dokumentu Przedstawiony opis jest jedynie przeglądem najważniejszych elementów, na które należy zwrócić uwagę przy wyborze usługi o charakterze zawodowym. Dokument ten ma na celu wsparcie przedsiębiorcy / usługobiorcy w wyborze odpowiedniej dla niego usługi i nie ma charakteru obligatoryjnego. Nie należy zatem traktować go jako wytycznych obowiązujących w realizacji każdej usługi o charakterze zawodowym wybranej za pośrednictwem Rejestru Usług Rozwojowych. Definicja usługi rozwojowej o charakterze zawodowym Dla potrzeb niniejszego opisu można przyjąć, że usługa rozwojowa o charakterze zawodowym to usługa kształcenia wspomagająca rozwój uczącego się w zakresie możliwości podnoszenia poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych. Jest ona realizowana w formach pozaszkolnych. Jej wynik potwierdzany jest świadectwem potwierdzenia kwalifikacji w zawodzie (wydawanym po zdaniu właściwego egzaminu) lub zaświadczeniem wydanym przez organizatora. Podstawowe elementy usługi rozwojowej o charakterze zawodowym Kwalifikacyjny kurs zawodowy to pozaszkolna forma kształcenia ustawicznego adresowana do osób dorosłych, które są zainteresowane uzyskaniem oraz uzupełnieniem wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych. W ramach kwalifikacyjnego kursu zawodowego program nauczania powinien uwzględniać podstawę programową kształcenia w zawodach, w zakresie jednej kwalifikacji. Przykładem kwalifikacyjnego kursu zawodowego jest np. dla obszaru kształcenia administracyjno-usługowego - kwalifikacja prowadzenie sprzedaży, czy dla obszaru kształcenia budowlanego kwalifikacja wykonywanie robót ciesielskich. 1
Kurs umiejętności zawodowych - to pozaszkolna forma kształcenia ustawicznego, której program nauczania uwzględnia podstawę programową kształcenia w zawodach, w zakresie: jednej z części efektów kształcenia wyodrębnionych w ramach danej kwalifikacji, albo efektów kształcenia wspólnych dla wszystkich zawodów oraz wspólnych dla zawodów w ramach obszaru kształcenia stanowiących podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów, albo efektów kształcenia wspólnych dla wszystkich zawodów w zakresie organizacji pracy małych zespołów. Ukończenie kursu umiejętności zawodowych jest potwierdzeniem zdobycia jednej z części efektów kształcenia w ramach wybranej kwalifikacji lub grupy zawodów. Przykładem dla zawodu Technik pojazdów samochodowych kursy umiejętności zawodowych to: Techniki wytwarzania, Części maszyn i połączenia, czy Układy sterowania i regulacji. Kurs inny niż kwalifikacyjny kurs zawodowy i kurs umiejętności zawodowych - to pozaszkolna forma kształcenia ustawicznego taka, jak: turnus dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników, kurs umożliwiający uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Wszystkie wymienione wyżej kursy realizowane są na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (Dz.U. z 2012 r. poz.186 z póz n. zm.). Specyfika realizacji usługi rozwojowej o charakterze zawodowym Kwalifikacyjny kurs zawodowy Prowadzący kwalifikacyjny kurs zawodowy jest zobowiązany uwzględnić w programie nauczania wszystkie składowe kwalifikacji zawodowej z podstawy programowej kształcenia w zawodach. Po ukończeniu takiego kursu i zdaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie w zakresie danej kwalifikacji, uczestnik otrzymuje świadectwo potwierdzające kwalifikacje w tym zawodzie. 2
Kwalifikacyjny kurs zawodowy kończy się zaliczeniem w formie ustalonej przez firmę prowadzącą kurs. Kwalifikacje w zawodzie, które mogą być kształcone na kwalifikacyjnych kursach zawodowych, są wskazane w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego w ośmiu obszarach kształcenia zawodowego, takich jak: administracyjno usługowy; budowlany; elektryczno-elektroniczny; mechaniczny i górniczo-hutniczy; rolniczo-leśny z ochroną środowiska; turystyczno-gastronomiczny; medyczno-społeczny; artystyczny. Kwalifikacyjne kursy zawodowe mogą prowadzić: publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe w zakresie zawodów, w których kształcą; niepubliczne szkoły posiadające uprawnienia szkół publicznych, prowadzące kształcenie zawodowe w zakresie zawodów, w których kształcą; placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego; instytucje rynku pracy, o których mowa w art. 6 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z póz n. zm.), prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową; podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Jednostki prowadzące kwalifikacyjne kursy zawodowe muszą zapewnić: kadrę dydaktyczną posiadającą kwalifikacje określone odpowiednio w przepisach wydanych na podstawie Karty Nauczyciela; odpowiednie pomieszczenia wyposażone w sprzęt i pomoce dydaktyczne umożliwiające prawidłową realizację kształcenia; bezpieczne i higieniczne warunki pracy i nauki; 3
warunki organizacyjne i techniczne umożliwiające udział w kształceniu osobom niepełnosprawnym; nadzór służący podnoszeniu jakości prowadzonego kształcenia. Dokumentacja prowadzona przez podmiot prowadzący kwalifikacyjne kursy zawodowe musi zawierać: program nauczania; dziennik zajęć; protokół z przeprowadzonego zaliczenia; ewidencję wydanych zaświadczeń. Podstawa programowa kształcenia w zawodach w ramach kwalifikacyjnego kursu zawodowego, którą określa Minister Edukacji Narodowej (a nie organizator kursu), musi zawierać: ogólne cele i zadania kształcenia zawodowego; efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów; efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru kształcenia, stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów; efekty kształcenia właściwe dla danej kwalifikacji; warunki realizacji kształcenia w zawodzie, w którego ramach została wyodrębniona kwalifikacja, właściwe dla tej kwalifikacji; minimalną liczbę godzin kształcenia zawodowego określoną dla efektów kształcenia: wspólnych dla wszystkich zawodów, wspólnych dla zawodów w ramach obszaru kształcenia, stanowiących podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów oraz właściwych dla kwalifikacji kształconej na danym kursie. Program nauczania musi spełnić warunki formalne, tj. posiadać: nazwę formy kształcenia; określony czas trwania, liczbę godzin kształcenia i sposób organizacji; wymagania wstępne dla uczestników i słuchaczy; cele kształcenia i sposoby ich osiągania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji; plan nauczania określający nazwę zajęć oraz ich wymiar; 4
treści nauczania w zakresie poszczególnych zajęć; opis efektów kształcenia; wykaz literatury oraz niezbędnych środków i materiałów dydaktycznych; określony sposób i formę zaliczenia. Kwalifikacyjny kurs zawodowy może być organizowany z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. W takim przypadku organizator musi zapewnić: dostęp do oprogramowania, które umożliwia synchroniczną (zbiegającą się w czasie) i asynchroniczną (niejednoczesną) interakcję miedzy słuchaczami lub uczestnikami a prowadzącymi zajęcia; materiały dydaktyczne w formie dostosowanej do kształcenia na odległość ; bieżącą kontrolę postępów w nauce uczestników, weryfikację ich wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, w formie i terminach ustalonych przez podmiot prowadzący kształcenie; bieżącą kontrolę aktywności osób prowadzących zajęcia. Dodatkowo przy wykorzystaniu metod i technik kształcenia na odległość wymagane jest zorganizowanie szkolenia przed rozpoczęciem zajęć prowadzonych metodami kształcenia na odległość. Metody i techniki kształcenia na odległość nie mogą być stosowane w przypadku zaliczenia kursu, czy w przypadku zajęć praktycznych i laboratoryjnych. Wymiar godzin zajęć określa podmiot prowadzący kształcenie z wykorzystaniem tych metod i technik. Minimalna liczba godzin kształcenia na kwalifikacyjnym kursie zawodowym jest równa minimalnej liczbie godzin kształcenia zawodowego określonej w podstawie programowej kształcenia w zawodach dla danej kwalifikacji. W przypadku kwalifikacyjnego kursu zawodowego prowadzonego w formie zaocznej minimalna liczba godzin kształcenia zawodowego nie może być mniejsza niż 65% minimalnej liczby godzin kształcenia zawodowego określonej w podstawie programowej kształcenia w zawodach dla danej kwalifikacji. 5
Liczba słuchaczy uczestniczących w kwalifikacyjnym kursie zawodowym prowadzonym przez publiczne szkoły, placówki lub ośrodki powinna wynosić co najmniej 20. Jednakże za zgodą organu prowadzącego liczba słuchaczy może być mniejsza niż 20, co często zdarza się w praktyce. Kwalifikacyjny kurs zawodowy powinien kończyć się zaliczeniem w formie ustalonej przez organizatora. Z przeprowadzonego zaliczenia kursu należy sporządzić protokół, stanowiący dokumentację kursu. Osoba, która uzyskała zaliczenie otrzymuje zaświadczenie o ukończeniu kwalifikacyjnego kursu zawodowego. Po ukończeniu takiego kursu i zdaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie w zakresie danej kwalifikacji uczestnik otrzymuje świadectwo potwierdzające kwalifikacje w tym zawodzie. Kurs umiejętności zawodowych Kurs umiejętności zawodowych jest prowadzony według programu nauczania uwzględniającego podstawę programową kształcenia w zawodach, w zakresie: jednej z części efektów kształcenia wyodrębnionych w ramach danej kwalifikacji, albo efektów kształcenia wspólnych dla wszystkich zawodów oraz wspólnych dla zawodów w ramach obszaru kształcenia stanowiących podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów, albo efektów kształcenia wspólnych dla wszystkich zawodów w zakresie organizacji pracy małych zespołów. Kurs umiejętności zawodowych kończy się zaliczeniem w formie ustalonej przez organizatora kursu. Po uzyskaniu zaliczenia uczestnik otrzymuje zaświadczenie o ukończeniu kursu umiejętności zawodowych. Ukończenie kursu umiejętności zawodowych umożliwia stopniowe osiąganie efektów kształcenia realizowanych na kwalifikacyjnym kursie zawodowym poprzez uczenie się na krótszych kursach umiejętności zawodowych, a jednocześnie gwarantuje możliwości zaliczenia efektów tego kształcenia przy podejmowaniu dalszej nauki na kwalifikacyjnym kursie zawodowym. Umożliwia to uczestnikom podejmowanie kształcenia lub doskonalenia zawodowego w trakcie wykonywania pracy zawodowej. Przykładem są tu np. kursy uzupełniające w zakresie poszczególnych zawodów. 6
Kurs inny niż kwalifikacyjny kurs zawodowy i kurs umiejętności zawodowych Wskazane wyżej kursy mogą przybrać formy: 1. Turnusów dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników w zakresie danego zawodu, umożliwiających uzyskiwanie wiedzy teoretycznej z zakresu zawodów ujętych w klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy. Prowadzony jest przez ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, które realizują zajęcia w wymiarze odpowiednim do zakresu dokształcania teoretycznego, na które został skierowany młodociany pracownik. Młodociani pracownicy są przyjmowani na turnusy na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę albo szkołę. Liczba młodocianych pracowników uczestniczących w turnusie organizowanym przez publiczny ośrodek wynosi co najmniej 20. Za zgodą organu prowadzącego liczba młodocianych pracowników uczestniczących w turnusie może być mniejsza niż 20. W uzasadnionych przypadkach, w szczególności w przypadkach losowych, dyrektor ośrodka w ramach turnusu może zorganizować dokształcanie teoretyczne młodocianych pracowników, prowadzić konsultacje indywidualne. 2. Kursów umożliwiających uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy, umiejętności oraz kwalifikacji zawodowych. Tego typu kursy są organizowane przez publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego. Osoba, która ukończy kurs, otrzymuje zaświadczenie o ukończeniu tego kursu. Podmioty prowadzące kursy, o których mowa powyżej zapewniają kadrę dydaktyczną posiadającą kwalifikacje zawodowe odpowiednie do rodzaju prowadzonego kształcenia, prowadzą dokumentację obejmującą: program, dziennik zajęć, protokół z przeprowadzenia zaliczeń i ewidencję wydanych zaświadczeń oraz zapewniają: odpowiednie pomieszczenia wyposażone w sprzęt i pomoce dydaktyczne umożliwiające prawidłową realizację kształcenia, bezpieczne i higieniczne warunki pracy, warunki organizacyjne i techniczne umożliwiające udział w kształceniu osobom niepełnosprawnym, nadzór służący podnoszeniu jakości prowadzonego kształcenia. 7
Zakres kompetencji i wymaganych uprawnień osób, które świadczą usługi rozwojowe o charakterze zawodowym Kompetencje: kwalifikacje określone odpowiednio w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z póz n. zm.) lub na podstawie art. 70 ust. 4 ustawy, tj. kwalifikacje wymagane od nauczycieli lub osób prowadzących praktyczną naukę zawodu, lub posiadanie wykształcenia adekwatnego do prowadzonych usług rozwojowych o charakterze zawodowym, potwierdzone odpowiednim dokumentem (np. dyplom ukończenia studiów, dyplom mistrzowski/czeladniczy/zawodowy, certyfikat potwierdzający kompetencje, świadectwa) oraz posiadanie odpowiedniego doświadczenia zawodowego w danej dziedzinie, adekwatnego do prowadzonych usług rozwojowych o charakterze zawodowym. Uprawnienia: posiadanie uprawnień do wykonywania zawodowych usług rozwojowych, o ile wynika to z przepisów prawa. 8