4. ODPOWIEDZIALNOŚĆ Za nadzór nad stosowaniem niniejszej procedury odpowiedzialni są kierownicy komórek organizacyjnych Instytutu Medycyny Pracy, w których występuje narażenie na czynniki chemiczne. 5. DEFINICJA Czynnik chemiczny każdy pierwiastek chemiczny lub związek chemiczny, w postaci własnej lub w mieszaninie, w stanie, w jakim występuje w przyrodzie, lub w stanie, w jakim jest wytwarzany, stosowany lub uwalniany w środowisku pracy, w tym podczas usuwania go w postaci odpadów, w trakcie każdej pracy, niezależnie od faktu, czy jest albo nie jest wytwarzany celowo lub jest albo nie jest wprowadzany do obrotu; Czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie to czynnik chemiczny, który jest klasyfikowany jako substancja niebezpieczna lub preparat niebezpieczny lub czynnik chemiczny, który nie jest niebezpieczny, ale który z uwagi na swoje właściwości fizykochemiczne lub oddziaływanie na człowieka oraz w sposób, w jaki jest stosowany lub obecny w miejscu pracy, może stwarzać ryzyko dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników. Po tym pojęciem należy rozumieć każdy czynnik chemiczny oraz pył, dla którego zgodnie z odrębnymi przepisami ustalono wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń. Zagrożenie czynnikiem chemicznym swoista właściwość czynnika chemicznego mogącą potencjalnie spowodować szkodę; Ryzyko zawodowe stwarzane przez czynnik chemiczny prawdopodobieństwo ( możliwość) wystąpienia potencjalnej szkody zdrowotnej w warunkach stosowania czynnika chemicznego lub narażenia na czynnik chemiczny w miejscu pracy; Praca z udziałem czynnika chemicznego każdą pracę, w której stosuje się lub zamierza się stosować czynnik chemiczny, w jakimkolwiek procesie, łącznie z jego wytwarzaniem, wszelkimi manipulacjami, przechowywaniem, transportem oraz usuwaniem w postacie odpadów i procesami przeróbki odpadów, a także wszelką działalność, która wynika z tej pracy. Wskaźnik narażenia ( ekspozycja) to wskaźnik liczbowy charakteryzujący ekspozycję pracownika na substancję szkodliwą, obliczony na podstawie wyników oznaczeń w powietrzu, w celu porównania z wartością odpowiedniego normatywu higienicznego. 6. TRYB POSTĘPOWANIA 1. Zasady bezpiecznej pracy z użyciem szkła laboratoryjnego Używanie szkła laboratoryjnego wiąże się z ryzykiem rozbicia, pęknięcia lub zgniecenia. Zdarzeniom takim może towarzyszyć okaleczenie, zwłaszcza nieosłoniętych części ciała ( rąk i twarzy). W fazie przygotowania przedmiotów szklanych i ich używania do prób należy: - sprawdzić całość poszczególnych przedmiotów; należy odrzucić szkło laboratoryjne z rysami, pęknięciami lub wyszczerbieniami brzegów - w razie stwierdzenia uszkodzeń w trakcie wykonywania prób należy wycofać je w dalszego postępowania, a jego zawartość przenieść do nieuszkodzonego naczynia o ile zezwala na to metodyka badania. 2. Zasady bezpiecznej pracy z używaniem odczynnika chemicznego Przy pracy z odczynnikiem chemicznym zabronione jest picie, jedzenie i palenie papierosów ( używek). Personel nie przeszkolony nie powinien mieć kontaktów z odczynnikami chemicznymi. Na ryzyko wypadku z odczynnikami chemicznymi narażone są osoby bez nawyków pracy w laboratorium, dlatego nie powinny one przebywać w pomieszczeniach laboratoryjnych bez nadzoru personelu przeszkolonego
W laboratoriach stosowane są odczynniki i substancje chemiczne w postaci substancji stałych, cieczy i gazów. Należy pamiętać, że cechują się one określonym działaniem szkodliwym dla zdrowia i należy zachować bezwzględne warunki bezpieczeństwa przy ich stosowaniu do badań i analiz. 3. Transport odczynników i materiałów chemicznych w laboratorium Stężone kwasy, zasady, substancje żrące, rozpuszczalniki i inne substancje trujące należy przenosić w pojemnikach z kwasoodpornego tworzywa, wysłanych na dnie trocinami lub wiórami drewnianymi; Gazy sprężone w butlach powinny być przewożone na odpowiednich wózkach przez osoby uprawnione, które jednocześnie zobowiązane są do odłączania i podłączania butli; 4. Przechowywanie odczynników i materiałów chemicznych W pracowniach laboratoryjnych wolno trzymać odczynniki i inne substancje chemiczne w ilościach niezbędnych do bieżącej pracy; Pojedyncze opakowania odczynników i materiałów chemicznych po odmierzeniu ilości niezbędnych do prac bieżących należy trzymać w wydzielonych szafkach w odpowiedni sposób oznakowanych; Należy zachować ostrożność i umiejętność otwierania pojemników z odczynnikami i materiałami chemicznymi; Opakowania substancji trujących i odczynników chemicznych używane stale w laboratorium i przechowywane w pobliżu stanowisk pracy ( półki nad stołami laboratoryjnymi, szafki podręczne lub pod dygestorium) powinny być oznakowane w sposób trwały i widoczny, a napis powinien zawierać następujące informacje: - nazwę substancji trującej, a dla mieszaniny nazwy poszczególnych substancji i ich stężeń; - napis ostrzegawczy i znak ostrzegawczy; - napis informujący o szczególnych właściwościach substancji niebezpiecznych dla zdrowia i życia, jeśli substancja wykazuje takie właściwości, i o potrzebie zachowania szczególnych środków ostrożności. Etykiety na pojemnikach z odczynnikami przygotowanymi w laboratorium przeznaczonymi do dłuższego przechowywania, powinny ponadto zawierać: datę przygotowania i /lub datę ważności jeżeli jest wymagana; nazwisko osoby, która odczynniki przygotowała warunki przechowywania 7. NAKAZY OGÓLNE W PRACY Z UŻYCIEM ODCZYNNIKÓW CHEMICZNYCH W laboratoriach należy bezwzględnie przestrzegać zasady, że prace (przelewanie, odmierzanie, rozcieńczanie) powodujące wydzielanie się par lub gazów szkodliwych dla zdrowia powinny być
wykonywane pod dygestorium. Należy pamiętać, że podczas pracy powinny być włączone urządzenia wentylacyjne wywiewne w tym samym pomieszczeniu. W pomieszczeniach, w których możliwe jest wydzielanie się dużych ilości substancji trujących lub grożących wybuchem, konieczna jest wyciągowa wentylacja mechaniczna. Nie wolno napełniać pipet przez zasysanie ustami - należy napełniać je za pomocą pompek ssących,, gruszek lub smoczków. Wszelkie prace z kwasami stężonymi i substancjami żrącymi powinny być wykonywane pod wyciągiem z zastosowaniem fartucha i rękawic kwasoochronnych oraz okularów ochronnych. W razie wykonywania czynności z cieczami łatwopalnymi, wymagającymi podgrzewania lub w razie konieczności destylacji cieczy łatwopalnych należy używać do podgrzania zakryte płytki elektryczne i nie przegrzewać zawartości naczynia ponad wymaganą temperaturę. Destylację próżniową wykonywać z nałożoną przyłbicą na twarz lub okularami ochronnymi. 8. UNIESZKODLIWIANIE ZUŻYTYCH ODCZYNNIKÓW CHEMICZNYCH Należy postępować zgodnie z Instrukcją postępowania z odpadami chemicznymi Instytutu Medycyny Pracy obowiązującą w Zakładzie Bezpieczeństwa Chemicznego. 9. ZASADY POSTĘPOWANIA W RAZIE WYPADKU Z SUBSTANCJAMI CHEMICZNYMI Przy zatruciach drogą oddechową: Usunąć chorego z miejsca, w którym nastąpiło zatrucie, i wynieść na świeże powietrze; Rozluźnić wszystkie uciskającego części ubioru; Zdjąć odzież w przypadku zanieczyszczenia jej środkami trującymi; Zapewnić spokój ; Zabezpieczyć poszkodowanego przed utratą ciepła przez okrycie W przypadku braku akcji serca i oddychania ( bezwzględnie pamiętać o skontrolowaniu drożności dróg oddechowych) rozpocząć sztuczne oddychania i masaż serca; Natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe lub zapewnić transport poszkodowanego do szpitala Przy zatruciach drogą pokarmową: usunąć truciznę z żołądka przez spowodowanie wymiotów natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe lub zapewnić transport poszkodowanego do szpitala Przy zatruciach przez skórę: rozebrać poszkodowanego z odzieży skażonej
zmyć ze skóry substancję chemiczną pod strumieniem wody, dbając o to, aby strumień wody ze spłukaną substancją nie skaził zdrowych części ciała natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe lub zapewnić transport poszkodowanego do szpitala UWAGA: W razie wystąpienia wypadku z substancjami chemicznymi należy podać lekarzowi nazwę substancji chemicznej, a przy substancjach nieznanych zebrać pierwsze wymiociny i przekazać lekarzowi, co umożliwi przeprowadzenie analizy i ułatwi szybkie leczenie. 1. Za wdrożenie postanowień niniejszej procedury odpowiedzialny jest pracodawca. 2. Procedura wchodzi w życie z dniem podpisania.