Zielony rumak Test wojskowego roweru Montague Paratrooper Horyzont rozbłysnął, rozświetlając podstawy chmur. Dalekie eksplozje jedna po drugiej świadczyły o tym, że zadanie zakończyło się sukcesem. Dowódca oddziału z satysfakcją spojrzał na twarze swoich żołnierzy, tak jak i on zadowolonych z wykonania trudnego zadania. Wiedzieli, że to jeszcze nie koniec misji. Kolejny cel odległy o 40 km musieli osiągnąć samodzielnie w dwie godziny. Zadanie było niemożliwe do wykonania dla spieszonego oddziału, ale nie dla żołnierzy wyposażonych w składane rowery górskie. Ten krótki tekst obrazuje ideę użycia roweru przez wojsko od ponad stu dwudziestu lat. Wysoka mobilność, niezależność (od paliwa), lekkość, ekonomiczność, odporność na działanie broni wykorzystującej impuls elektromagnetyczny, niska wykrywalność przez radary pola walki, łatwość obsługi, a nade wszystko w przypadku rowerów składanych możliwość zastosowania przez jednostki powietrzno-desantowe oraz siły specjalne to cechy, które stanowią o tym, że rower to nadal ważny środek transportu w działaniach wojennych doceniony już przez szereg armii m.in. Stanów Zjednoczonych, Holandii, Szwajcarii czy Singapuru (m.in. przez oddziały snajperów), używany aktualnie w działaniach wojennych w Iraku i Afganistanie. Niestety, polska armia od czasu bitwy pod Arnhem, gdzie używała składane rowery desantowe Birmingham Small Arms (a sam generał Sosabowski znaleziony damski rower...) straciła zainteresowanie tym środkiem transportu. Odpowiednio uzbrojone (m.in. w granatniki przeciwpancerne) i wyposażone w rowery oddziały wojskowe są wyjątkowo niebezpieczne dla przeciwnika poprzez swoją możliwość skrytego i szybkiego przemieszczania się w krótkim czasie na dalekim dystansie. Dzięki poruszaniu się na rowerze żołnierze mają możliwość większej penetracji terytorium przeciwnika. Wyeliminowane zostaje m.in. zmęczenie wyczerpującymi marszami, a szybsze przemieszczanie się powoduje zaoszczędzenie czasu. Użycie składanych rowerów wespół z pojazdami terenowymi typu Humvee daje jeszcze większe możliwości działań. Rowery to także idealny środek transportu dla oddziałów zwiadowczych, dywersyjno-sabotażowych i straży granicznej. W przypadku konfliktu zbrojnego polskie oddziały obrony terytorialnej i oddziały partyzanckie, których częścią byłyby grupy militarne funkcjonujące w Polsce to potencjalni użytkownicy rowerów wojskowych, dzięki którym oraz właściwemu uzbrojeniu mogliby stać się groźnym narzędziem na współczesnym polu walki. Możliwość zrzutu ze spadochroniarzem roweru złożonego w specjalnym zasobniku to być albo nie być dla oddziału zrzuconego w strefie działań wojennych. Rower Paratrooper można rozłożyć 76 2/2010
bez użycia jakichkolwiek narzędzi w czasie nawet poniżej 30 sekund i szybko oddalić się z zagrożonego ogniem nieprzyjaciela miejsca zrzutu z prędkością kilkukrotnie większą od prędkości spadochroniarza poruszającego się na nogach, czy uzależnionego od oczekiwania na transport w postaci samochodów terenowych. Dodatkowo nie bez znaczenia jest fakt, iż dzięki składanemu rowerowi oddział żołnierzy jest w stanie znacznie szybciej dotrzeć do miejsca wykonania zadania np. opanowania ważnego węzła komunikacyjnego lub zniszczenia nieprzyjacielskiego punktu łączności w odległości 10, 30 czy więcej kilometrów, gdzie ostatni odcinek oddział pokonywałby pieszo lub wjeżdżał w miejsce akcji, ulegając spieszeniu. Wojskowy składany rower górski Montague Paratrooper, który mieliśmy możliwość testować specjalnie dla MMS Komandos, to konstrukcja oparta na dwudziestoletnim doświadczeniu inżynierów firmy Montague Corporation w projektowaniu rowerów dla armii amerykańskiej prowadzone od lat 80. XX w. W 1997 r. firma Montague Co. otrzymała dotacje od DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) i w ścisłej współpracy z US Marines opracowała rower TENS (Tactical Electric No Signature składany rower z napędem elektrycznym niewidoczny dla radarów pola walki). Właśnie wtedy powstała rama X-series z systemem szybkiego składania F. I. T. W toku prac nad unikalnym rowerem TENS powstała konstrukcja roweru bez napędu elektrycznego nazwana Paratrooper. Konstrukcja okazała się być tak dobra, że wkrótce potem weszła na stałe do arsenału pojazdów US Army i US Marines. Rower jak scyzoryk Okres jesienny, a przede wszystkim zimowy, dużo śniegu i silny dwudziestostopniowy mróz, sprzyjał poddaniu Paratroopera ciężkiemu testowi. Nie mogliśmy mu co prawda zafundować spadochronowego desantu, niemniej jednak staraliśmy się, by rower lekkiego życia z nami nie miał na prawie tysiącu przejechanych na nim kilometrach. Paratrooper to bez wątpienia pojazd z charakterem i osobowością. Jego najważniejsza cecha: składanie. Paratrooper to pełnowymiarowy rower Paratrooper złożony Ćwiczenia singapurskich komandosów w forsowaniu przeszkód z rowerami 2/2010 77
Zasobnik z rowerem. Żołnierz z Paratrooperem w zasobniku chwilę przed wykonaniem skoku oraz chwilę przed wylądowaniem. Żołnierz na rowerze wkracza do walki szybciej niż siedząc w pojeździe górski, które dodatkowo można złożyć w krótkim czasie: żaden element ramy nie jest łamany w procesie składania, tak jak dzieje się to w zwykłych rowerach składanych. Zaawansowany projekt ramy, który wymagał od inżynierów Montague dużo większej pracy koncepcyjnej i badawczej został poparty perfekcyjnym wykonaniem, a efektem jej jest charakterystyczny wygląd daleki od bezpłciowej i nudnej geometrii. System szybkiego składania F. I. T. (Folding Integrated Technology) w połączeniu z systemem CLIX (Wheel Release System) jest rzeczywiście bardzo prosty w obsłudze i tak naprawdę nie wymaga nawet wcześniejszego zapoznania się z instrukcją. Zabezpiecza rower także przed przypadkowym złożeniem w czasie jazdy. Obsługa odbywa się intuicyjnie, szybko i bez użycia narzędzi. Bezproblemowo poradziliśmy sobie z rozkładaniem i składaniem Paratroopera w zimowych rękawicach, na mrozie, będąc objuczeni dodatkowym wyposażeniem. To cechy nie bez znaczenia dla żołnierzy wojsk powietrzno-desantowych lub sił specjalnych, którzy mieliby w krótkim czasie wnieść rower na pokład śmigłowca czy wyjść z ładowni samochodu terenowego. Nie bez powodu od kilku lat w armii amerykańskiej trwają prace nad koncepcją LBI (Light Bicycle Infantry lekkiej piechoty rowerowej). Nam samoistnie narzucało się skojarzenie Paratroopera z nieśmiertelnymi szwajcarskimi scyzorykami, co biorąc pod uwagę właśnie szwajcarski rodowód właścicieli firmy Montague, nie jest chyba przypadkowe. Potwierdzają to cywilne rowery Montague oferowane pod nazwą Swissbike, które znaleźć można w bagażnikach zwykłych aut, na łódkach, w szafach, pod biurkami, czy też w setkach innych miejsc gdzie zwykłego roweru górskiego nie dałoby się po prostu włożyć. Mobilność Rower posiada standardowe 26-calowe koła używane w rowerach górskich, obracające się na piastach Formula. Koła takiego rozmiaru zapewniają większą stabilność w czasie jazdy i ułatwiają pokonywanie przeszkód. Wytrwały dzielnie nasz test bez większego rozcentrowania. Paratrooper wyposażony w opony Kenda Kinetics 1.95 o grubym, wyrazistym bieżniku radził sobie dobrze na ubitym śniegu. Opony tego typu sprawdzają się także w terenie bez śniegu, czy śliskich kamienistych ścieżkach. Waga roweru 15 kilogramów jest optymalna (dla porównania: szwajcarski nieskładany rower wojskowy MO-93 [Fahrad 93] firmy Condor SA ma masę 23 kilogramów) i nie wpływa żaden sposób na komfort jazdy oraz użytkowania. Trzeba pamiętać, że rama roweru została opracowana tak, aby m.in. 78 2/2010
zniosła uderzenie o ziemię w zasobniku desantowym, a nie do wyścigów MTB w Alpach, gdzie ważne jest dosłownie każde 10 gramów roweru. W armii amerykańskiej Paratroopery często są używane jako dodatkowy środek transportu we współpracy z lekkimi transporterami piechoty LAV oraz z Humvee, zwiększając mobilność piechoty na polu walki, która wykorzystując rowery często wkracza do walki szybciej niż żołnierze znajdujący się w pojazdach. Inną ważną cechą żołnierza-rowerzysty jest to, że jest mniej narażony na atak nieprzyjaciela, jadąc na rowerze niż siedząc w nieopancerzonym pojeździe. Związane jest to z tym, że ma pełne spektrum widzenia, a wejście do walki jest niemal natychmiastowe. Wytrzymałość Tam, gdzie grubość śniegu lub przeszkoda uniemożliwiała jazdę, nietypowa konstrukcja ramy okazywała się być niezwykle pomocna w łatwym przenoszeniu roweru. Nic nie wbijało się w plecy czy barki. Silne deptanie na pedały przy jeździe pod górę i nacisk na kierownicę nie powoduje żadnych zgrzytów czy trzasków ramy, czego można było się spodziewać w składanym rowerze. Plusem jest tu nieregulowany mostek kierownicy. Paratrooper jest naprawdę mocny i sztywny, co jest efektem zastosowania specjalnych rur z najwyższej klasy aluminium lotniczego 7005, które zespawane zostały w zaawansowanej technologicznie spawalni. Końcowy efekt to sztywna rama niepodatna na wyginanie i inne siły działające na ramę podczas ekstremalnej jazdy w nieprzyjaznym terenie, co mieliśmy okazję potwierdzić. Paratrooper to nie wyścigowy rower z cieniowaną ramą uginająca się pod naciskiem palca, ale wytrzymały pojazd wojskowy. Jazda Rower dzięki swojej geometrii gwarantuje zachowanie bardzo wygodnej pozycji, zwłaszcza dla kogoś kto dźwiga np. 20 kilogramów wyposażenia plus broń i amunicję. Amortyzator Suntour XCT-V2 SF9 o skoku 80 mm nie ma kłopotów z niedostatecznym tłumieniem nierówności i jest wystarczający do jazdy w terenie, do którego jest przeznaczony Paratrooper, czyli wzgórza, doliny, bezdroża, leśne i polne drogi oraz szutry. Dwudziestoczterobiegowy napęd z przerzutką SRAM X-5 umożliwia normalne stosowanie w różnych warunkach i sytuacjach, co w połączeniu ze składaniem daje świetną alternatywę dla cywilnego odbiorcy (dojazd Nietypowa konstrukcja ramy okazywała się niezwykle pomocna w łatwym przenoszeniu roweru Złożony Paratrooper zajmuje niewiele miejsca w Humvee... ale mieści się również za siedzeniami niewielkiego kabrioletu 2/2010 79
Niewielki ciężar nie utrudnia przeniesienia roweru do pracy rowerem zamiast stania w korkach wśród sfrustrowanych kierowców, czy też w transporcie lotniczym na wakacje na Krecie). Ergonomiczne manetki SRAM X-5 skutecznie współpracują z przerzutkami, pewnie wykorzystując cały zakres 8-rzędowej kasety Sunrace o rozpiętości 11-32. Biegi zmienia się płynnie nawet pod dużym obciążeniem. Dzięki konstrukcji ramy linki poprowadzono wysoko co utrudnia ich zabrudzenie i nierówną pracę przerzutek. Przedni hamulec tarczowy Promax zadbał o nieprzekraczanie niebezpiecznej prędkości przy karkołomnych zjazdach, a tylny v-brake działał równie szybko i mocno. Zapewne w modelu opracowanym na 2010 rok siła hamowania będzie jeszcze większa poprzez zastosowanie tarczy hamulcowej w tylnym kole. Krótki mostek ułatwia kontrolę jazdy, a spokojny kąt główki sprawia, że rower jest przewidywalny i pewny. Elastyczne i sprężyste siodełko Cionlli nie było katorgą nawet po 10 godzinach intensywnej jazdy w zróżnicowanym terenie. Pedały ze stalową platformą zapewniają dobre trzymanie buta w różnych warunkach pogodowych. Prosta kierownica o szerokości 580 mm bardzo ułatwia manewrowanie na wąskich ścieżkach czy wymijanie przeszkód na drodze (szersza kierownica wystawałaby za bardzo przy złożonym Paratrooperze). Kolejnym plusem jest wysoko zawieszona oś suportu z korbą SR Suntour CW XCT-V2, która uratowała kilka razy ramę przed spotkaniem z kamieniem w zakręcie. Kamuflaż Bardzo spodobała nam się matowość oliwkowego koloru (Cammy Green) na niebanalnej masywnej i spłaszczonej ramie, która połączona z czarnymi elementami roweru ułatwia maskowanie roweru. Cechą nie bez znaczenia jest także fakt, że konstrukcję Paratroopera opracowano tak, aby była niewidoczna dla radarów pola walki. Mamy tu więc do czynienia z technologią stealth, która w połączeniu z brakiem emisji ciepła przez rower i brakiem sygnałów akustycznych powoduje, że żołnierze wykorzystujący Paratroopery mają duże możliwości uniknięcia wykrycia przez wroga. Odrębnym tematem byłoby konieczne wyposażenie żołnierzy w sprzęt wykonany w techno- Żołnierz jest mniej narażony na atak nieprzyjaciela jadąc na rowerze niż siedząc w nieopancerzonym pojeździe. 80 2/2010
Zbliżenie na zatrzask mechanizmu szybkiego składania oraz ramę już lekko odchyloną. logii IRR (Infra Red Reduction), czyli dającej obniżony poziom odbicia w paśmie podczerwieni. Dodatkowym atutem każdego roweru jest to, że nie da się go unieruchomić impulsem elektromagnetycznym (pomijając fakt, że nie potrzebuje benzyny), a większość typowych usterek: przebita opona, przerwana linka hamulca, rozcentrowane koło jest łatwo naprawialna przez pojedynczego żołnierza. Podobnie nie ma problemu z wymianą uszkodzonych elementów roweru jak przerzutka, czy amortyzator przez żołnierza, który nie ma większego rowerowego doświadczenia związanego z obsługą i serwisowaniem roweru. Osprzęt W Paratrooperze jest oczywiście możliwość zamocowania koszyka na bidon czy pompkę. My dodatkowo testowaliśmy rower z bagażnikiem mocowanym do sztycy podsiodłowej o nośności maksymalnej 10 kilogramów umożliwiający przewiezienie dodatkowego ładunku np. broni, radiostacji, wyposażenia czy amunicji. Dodatkowo spełniał on rolę błotnika, czy też przechwytywacza błota i śniegu sypiącego się spod tylnego koła. Sam rower może spokojnie przewieźć żołnierza z ładunkiem o masie ponad 160 kilogramów. Nie mieliśmy okazji testować roweru z uchwytem na broń. Jednak po naszych doświadczeniach wydaje się nam on zbędny. Broń na ramieniu jest znacznie szybciej dostępna, niż umocowana przy ramie czy kierownicy, gdzie dodatkowo uniemożliwia szybki przewrót w bok z rowerem, np. w przypadku ostrzelania przez nieprzyjaciela, grożący jednocześnie uszkodzeniem broni uderzeniem o ziemię. Dobrym pomysłem byłoby zainstalowanie specjalnego uchwytu Osprzęt przedniego i tylnego koła Ładownia Humvee mieści 6 żołnierzy wraz ze złożonymi Paratrooperami 2/2010 81
Niewielki rower łatwo jest ukryć pozostawiając go niewidocznym. przy rurze ramy na granatnik przeciwpancerny podobnie jak ma to miejsce w szwajcarskich rowerach wojskowych. Są już natomiast producenci, którzy oferują wyposażenie taktyczne do Paratrooperów w postaci specjalnych toreb zaczepionych na kierownicy czy pod siodełkiem, a także pokrowców obejmujących ramę. Wszystko oczywiście z systemem MOLLE, który umożliwi tym samym przypięcie dodatkowego oporządzenia jak np. ładownice na magazynki czy torby na radiostację lub materiały wybuchowe. Użytkownicy Paratroopery posiadają wyjątkowe cechy pozwalające wykorzystywać je nie tylko w typowych działaniach wojskowych, ale też w operacjach specjalnych, gdzie mogą być użyte przy skokach HALO lub HAHO, zrzucane grupie komandosów, przewożone śmigłowcem, samochodem terenowym, transporterem opancerzonym, motorówką, kajakiem czy motolotnią. Paratroopery mogą też być środkiem transportu dla grup specjalnych płetwonurków. Bez wątpienia jest to nowoczesny pojazd, który powinien zostać rozważony nie tylko jako jeden ze środków transportu dla polskich żołnierzy z jednostek specjalnych, ale też dla pozostałych oddziałów Wojska Polskiego. Paratrooper, jak i jego cywilne wersje, jest już także dostępny dla każdego gotowego ujarzmić zielonego rumaka z Massachusetts. Może być ciekawą propozycją dla grup paramilitarnych i strzelców ASG, harcerzy i miłośników survivalu, rowerowego trekkingu, przygód i ekstremalnych podróży. Uwagi eksploatacyjne Na zakończenie kilka uwag krytycznych oraz eksploatacyjnych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami o ruchu drogowym rower wyposażono w odblaski. Odkręciliśmy więc wszystkie, włącznie z tymi na pedałach, aby pozbyć się cywilnych naleciałości na wojskowym rowerze. Miejsce na mocowanie koszyka do bidonu wprawdzie jest, ale tylko jedno. Przydałoby się i na drugi bidon lub uchwyt do pompki. Pompka natomiast mogłaby być wbudowana w standardzie w sztycę podsiodłową. Także i amortyzator mógłby mieć większy skok, co poprawiłoby komfort jazdy na bardzo wyboistym terenie lub w górach. Brakuje też gumowych osłon górnych goleni amortyzatora, bez których te elementy świecą z daleka srebrnym kolorem. O ile może to nie przeszkadzać przy cy- Paratropery wykorzystywane są coraz częściej podczas misji wojskowych, np. w służbie US Army w Iraku oraz przez patrol holenderskich żołnierzy w afgańskiej wiosce 82 2/2010
wilnym użytkowaniu roweru, to w działaniach wojennych może skazywać na zbyt wczesne wykrycie. Co ciekawe, kilka lat temu Paratroopery były wyposażone fabrycznie w takie osłony (były wówczas montowane z innym modelem amortyzatora). Zresztą każdy srebrny element w Paratrooperze, a jest ich kilka (np. klamki hamulców, mocowanie przedniej przerzutki do ramy, pantograf i wózek tylnej przerzutki, prowadnik łańcucha przedniej przerzutki) powinien być oksydowany, na kolor czarny lub zielony. Niefortunnie wystająca końcówka linki tylnego hamulca ocierała nas o nogę w czasie jazdy. Teoretycznie można ją było wygiąć w bok. Nie zrobiliśmy tego, bo nam specjalnie to nie przeszkadzało, więc po 200 km końcówka linki była już postrzępiona i wychodziła ze śruby dociskającej. Linka nadawała się więc do wymiany. Może wystąpiło to tylko w naszym rowerze, natomiast warto jednak zwrócić wcześniej uwagę na tę część. Trzeba także pamiętać o regularnym czyszczeniu z piachu i błota gniazda zacisku mechanizmu składania ramy, żeby było czyste i nie utrudniało łamania roweru. Zaniedbanie czyszczenia i smarowania tego miejsca skutkuje nieprzyjemnym zgrzytem piasku przy składaniu bądź rozkładaniu Paratroopera. Przydałyby się jeszcze w standardzie składane stalowe pedały, co jeszcze bardziej zmniejszyłoby wielkość roweru po złożeniu i ułatwiało przewożenie go także w pozycji poziomej. Na szczęście wszystkie te mankamenty można usunąć lub im zapobiec poprzez prawidłową eksploatację (czyszczenie i smarowanie) pojazdu, jak i samodzielne modyfikacje celem ulepszenia parametrów roweru (amortyzator o większym skoku, wygodniejsze siodełko, osłony goleni amortyzatora, składane pedały, sztyca z wbudowaną pompką, zamaskowanie lub pomalowanie srebrnych elementów itp.), co widać chociażby na zdjęciach Paratrooperów eksploatowanychw Iraku i Afganistanie. l Opracowanie: NAXOS Do testu rower Paratrooper użyczyła firma Montague Polska. Wyłączny dystrybutor rowerów Montague/Swissbike w Polsce. Fot. Dengar oraz Montague Co. Obsługa Paratroopera odbywa się intuicyjnie, szybko i bez użycia narzędzi Paratrooper po rozłożeniu 2/2010 83