Chemia i technologia kosmetyków / ElŜbieta Sikora, Marta Olszańska, Jan Ogonowski. Kraków, 2012 Spis treści I. Wstęp 11 II. Zarys budowy i fizjologii skóry 14 II.1. Naskórek 14 II.2. Skóra właściwa 19 II.3. Tkanka podskórna 23 II.4. Przydatki skóry 23 II.4.1. Gruczoły potowe i łojowe 24 II.4.2. Płaszcz tłuszczowy skóry 25 II.4.3. Paznokcie 26 II.4.4. Włosy 27 II.5. Rola skóry 30 II.6. Starzenie się skóry 32 III. Kosmetyki do pielęgnacji skóry 35 III.1. Emulsje - podstawy teoretyczne 35 III.1.1. Metody badania typu emulsji 38 III.1.2. Ogólna charakterystyka emulgatorów 39 III.1.3. Kryteria doboru emulgatorów 43 III.1.4. Trwałość układów emulsyjnych 49 III.2. Podstawowe składniki emulsji kosmetycznych 52 III.2.1. Emulgatory kosmetyczne 53 III.2.1.1. Emulgatory kosmetyczne typu o/w 54 III.2.1.2. Emulgatory kosmetyczne typu w/o 61 III.2.1.3. Polimery i nierozpuszczalne ciała stałe 64 III.2.1.4. Cechy dobrego emulgatora kosmetycznego 66 III.2.2. Baza tłuszczowo-woskowa 66 III.2.2.1. Węglowodory parafinowe 67 III.2.2.2. Alkohole tłuszczowe 68 III.2.2.3. Kwasy tłuszczowe 69 III.2.2.4. Estry kwasów tłuszczowych z alkoholami 70 III.2.2.5. Triglicerydy 72 III.2.2.6. Woski 74 III.2.2.7. Bazy kremowe 75 III.2.3. Oleje silikonowe 76 III.2.4. Alkohole wielowodorotlenowe 78 III.2.5. Substancje konserwujące 79 III.2.6. Środki antyutleniające 88
III.2.7. Regulatory konsystencji 94 III.2.7.1. Polimery naturalne 95 III.2.7.2. Pochodne celulozy 98 III.2.7.3. Polimery syntetyczne 99 III.2.7.4. Związki nieorganiczne 100 III.2.8. Regulatory kwasowości 101 III.2.9. Składniki specjalne - środki promieniochronne 103 III.2.9.1. Wpływ światła słonecznego na skórę 104 III.2.9.2. Środki działające na zasadzie absorpcji promieniowania UV 106 III.2.9.3. Środki działające na zasadzie odbicia lub rozproszenia promieni UV 113 III.2.9.4. Kryteria doboru środków promieniochronnych 114 III.2.10. Środki biologicznie czynne 118 III.2.10.1. Liposomy 119 III.2.10.2. Ceramidy 120 III.2.10.3. Proteiny 122 III.2.10.4. Surowce roślinne 125 III.2.10.5. Witaminy 134 III.2.10.6. Hydroksykwasy 139 III.2.11. Czynniki wpływające na przenikanie przez skórę 141 III.3. Technologia wytwarzania emulsji kosmetycznych 142 III.3.1. Urządzenia stosowane w przemyśle kosmetycznym 144 III.3.2. Ocena jakości produktu gotowego 146 III.3.3. Rejestracja kosmetyków 147 III.4. Przegląd receptur kosmetyków do pielęgnacji skóry 148 III.4.1. Kosmetyki oczyszczające 150 III.4.2. Kremy nawilŝające 154 III.4.3. Kremy ochronne 156 III.4.4. Kremy przeciwstarzeniowe 158 III.4.5. Preparaty promieniochronne" 160 III.5. Literatura uzupełniająca 164 IV. Kosmetyki do pielęgnacji włosów 167 IV.1. Szampony 167 IV.2. Skład szamponów 168 IV.2.1. Główne składniki myjące 168 IV.2.1.1. Sole siarczanów alkoholi tłuszczowych i ich oksyetylenowane pochodne 169 IV.2.1.2. Sole sulfonianów alkilowych 172 IV.2.1.3. Sole alkilosulfobursztynianów 173 IV.2.1.4. Izetioniany i tauryniany 173 IV.2.2. Pomocnicze środki powierzchniowo czynne 174 IV.2.2.1. Alkanoloamidy kwasów tłuszczowych 174 IV.2.2.2. Betainy 175 IV.2.2.3. Siarczany oksyetylenowanych amidów 177
IV.2.2.4. N-tlenki amin tłuszczowych 177 IV.2.2.5. Acylosarkozyniany 178 IV.2.2.6. Alkilopoliglukozydy (APG) 179 IV.2.3. Dodatki kondycjonujące 181 IV.2.3.1. Substancje tłuszczowe 183 IV.2.3.2. Kationowe związki kondycjonujące 183 IV.2.3.3. Białka 188 IV.2.3.4. Silikony 192 IV.2.3.5. Kopolimery 195 IV.2.3.6. Alkilowe pochodne imidazoliny 196 IV.2.4. Substancje pomocnicze w kosmetykach do mycia włosów 196 IV.2.4.1. Środki przeciwłupieŝowe 196 IV.2.4.1.1. Związki cytostatyczne 197 IV.2.4.1.2. Związki keratolityczne 199 IV.2.4.1.3. Środki przeciwgrzybicze 200 IV.2.4.3. Substancje zagęszczające 203 IV.2.4.4. Środki zmętniające i nadające perłowy odcień 217 IV.2.4.5. Barwniki 217 IV.2.4.6. Konserwanty 217 IV.2.4.7. Filtry UV 218 IV.2.4.8. Witaminy 219 IV.2.4.9. Środki klarujące 220 IV.2.4.10. Substancje buforujące 220 IV.3. Receptury kosmetyków do mycia włosów 221 IV.4. Preparaty do farbowania włosów 224 IV.4.1. Kolor włosów 224 IV.4.2. Preparaty rozjaśniające włosy 226 IV.4.3. Farby oksydacyjne 230 IV.4.3.1. Farby oksydacyjne półtrwałe 230 IV.4.3.2. Farby oksydacyjne trwałe 233 IV.4.3.3. Farby bezpośrednie 238 IV.4.4. Farby naturalne 241 IV.4.5. Farby z soli metali 243 IV.5. Trwała ondulacja 244 IV.6. Kosmetyki do stylizacji włosów 248 IV. 6.1. Lakiery do włosów 249 IV.6.2. śele 250 IV.6.3. Pianki 251 IV.6.4. śywice stosowane w preparatach 252 IV.7. Literatura uzupełniająca 261 V. Kosmetyki kolorowe 265 V.1. Historia kosmetyki ozdobnej 265 V.2. Podstawowe surowce 267 V.2.1. Środki barwiące 267
V.2.1.1. Pigmenty nieorganiczne 268 V.2.1.2. Pigmenty organiczne 269 V.2.1.3. Pigmenty perłowe 270 V.2.1.4. Pigmenty funkcjonalne 272 V.2.1.5. Barwniki syntetyczne 273 V.2.2. Substancje pudrowe 273 V.2.3. Substancje bazowe i pomocnicze 275 V.3. Preparaty do makijaŝu twarzy 276 V.3.1. Podkłady 276 V.3.2. Pudry do twarzy 279 V.3.3. RóŜe 281 V.3.4. Kosmetyki mineralne 281 V.4. Preparaty do makijaŝu ust 282 V.4.1. Szminki 282 V.4.2. Konturówki 285 V.4.3. Błyszczyki 285 V.4.4. Produkty dekoracyjne powiększające usta 286 V.5. Produkty do makijaŝu oczu 287 V.5.1. Cienie do powiek 288 V.5.2. Tusze do rzęs 289 V.5.3. Konturówki do oczu 291 V.6. Lakiery do paznokci 293 V.6.1. Składniki podstawowe lakierów do paznokci 293 V.6.1.1. Substancje filmotwórcze 294 V.6.1.2. śywice 295 V.6.1.3. Plastyfikatory 296 V.6.1.4. Rozpuszczalniki i rozcieńczalniki 297 V.6.1.5. Barwniki i pigmenty 299 V.6.1.6. Substancje dodatkowe 300 V.6.2. Inne preparaty 303 V.6.2.1. Preparaty pielęgnacyjne 303 V.6.2.2. Zmywacze do paznokci 304 V.6.2.3. Preparaty do zmiękczania skórek 304 V.7. Literatura uzupełniająca 305 VI. Preparaty do higieny jamy ustnej 307 VI.1. Substancje ścierające 309 VI.2. Środki wiąŝące wodę 311 VI.3. Związki powierzchniowo czynne 311 VI.4. Substancje koloidalne 312 VI.5. Substancje aktywne 312 VI.6. Witaminy 314 VI.7. Inne substancje czynne 314 VI.7.1. Substancje hamujące tworzenie się kamienia nazębnego 315 VI.7.2. Substancje przeciwzapalne 316
VI.7.3. Substancje o działaniu wybielającym 316 VI.7.4. Substancje przeciw nadwraŝliwości zębiny 317 VI.7.5. Substancje zwalczające przykry zapach z ust 317 VI.7.6. Substancje zapachowe 318 VI.7.7. Substancje smakowe 318 VI.8. Substancje konserwujące 318 VI.9. Rodzaje past 319 VI.10. Przykładowe receptury kosmetyków do pielęgnacji zębów 320 VII. Preparaty dezodorujące 323 VII.1. Mechanizm działania środków dezodorujących 323 VII.2. Składniki aktywne preparatów dezodorujących 324 VII.2.1. Substancje ograniczające pocenie 325 VII.2.1.1. Związki glinu 326 VII.2.1.2. Związki cyrkonu 327 VII.2.1.3. Garbniki 328 VII.2.2. Substancje ograniczające rozwój flory bakteryjnej 328 VII.2.3. Receptury preparatów dezodorujących 330 VII.3. Literatura uzupełniająca do rozdz. VI i VII 332 VIII. Ustawodawstwo 334 oprac. BPK