Fundusze Unijne dla energetyki Broszura informacyjna Projekt realizowany w ramach konkursu dotacji na przeprowadzenie działań informacyjno promocyjnych, dotyczących Funduszy Europejskich, organizowanego przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna.
Broszura została przygotowana w ramach Projektu Fundusze unijne dla energetyki szansą na unowocześnienie sektora i rozwój krajowej gospodarki, realizowanego przez Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej w ramach konkursu dotacji na przeprowadzenie działań informacyjnopromocyjnych, dotyczących Funduszy Europejskich, organizowanego przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna. Opracowanie merytoryczne: Magdalena Krauwicka, Agnieszka Józefiak Obszar Funduszy Europejskich Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Opracowanie graficzne: Małgorzata Marciniak Wydawca: Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej ul. Wołyńska 22 60 637 Poznań www.ptpiree.pl www.funduszedlaenergetyki.pl Egzemplarz bezpłatny Broszura została opracowana na podstawie dokumentacji i aktów prawnych aktualnych na dzień 31.10.2009 r. Niniejsza publikacja zawiera jedynie informacje natury ogólnej i nie należy wyłącznie na ich podstawie podejmować decyzji, dotyczących Państwa działalności. Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody, wynikające z wykorzystania informacji zawartych w publikacji ani za Państwa decyzje podjęte w związku z tymi informacjami. Listopad 2009 r.
WSTĘP Wobec nasilających się sygnałów o konieczności zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego zarówno w skali Polski, jak i całej Unii Europejskiej, starzejącej się i niespełniającej aktualnych i prognozowanych potrzeb infrastruktury energetycznej, a także mając na uwadze obowiązek wypełnienia przyjętych przez Unię Europejską i poszczególne państwa członkowskie wymogów związanych z rozwojem energetyki odnawialnej, poprawą efektywności energetycznej czy ograniczania negatywnego wpływu energetyki na środowisko, istotnym elementem w procesie sprostania tym wyzwaniom jest wykorzystywanie dostępnych źródeł finansowania. Wśród nich ważne miejsce zajmują fundusze unijne, dostępne po raz pierwszy i w tak dużym zakresie dla sektora energetycznego dopiero w obecnym okresie budżetowym UE 2007 2013. Upowszechnianie wiedzy o możliwościach wykorzystania funduszy europejskich w obszarze energetyki przyczyni się do zwiększenia wiedzy na temat dostępnych narzędzi finansowych, mogących wspomóc proces unowocześniania tej strategicznej gałęzi gospodarki. Niniejsza broszura, przygotowana przez Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, stanowi przegląd dostępnych możliwości pozyskania dofinansowania z funduszy Unii Europejskiej przedsięwzięć w obszarze energetyki wraz ze wskazaniem wybranych wymogów, jakie powinny zostać spełnione, by otrzymanie dotacji było możliwe. Publikacja obejmuje zestawienie możliwości wsparcia, jakie dla sektora energetycznego oferują programy ogólnokrajowe: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz 16 regionalnych programów operacyjnych. Każdy z tych programów zawiera specyficzne, wzajemnie uzupełniające się formy pomocy. Wielość i różnorodność możliwości pozyskania wsparcia sprawia, że trudno rozeznać się w ogromnej ilości dokumentów i wytycznych, by znaleźć optymalne źródło dofinansowania planowanego przedsięwzięcia. Przygotowana broszura, poprzez kolorystyczne wyszczególnienie poszczególnych podsektorów: elektroenergetycznego, ciepłowniczego, gazowego, paliwowego i związanego z odnawialnymi źródłami energii, oraz zwięzłą formę, pozwala z łatwością odnaleźć podstawowe informacje dotyczące konkretnego podsektora branży energetycznej oraz dostępnych możliwości jego dofinansowania. Mamy nadzieję, że broszura będzie stanowiła podręczny przewodnik po funduszach dla energetyki, co ułatwi Państwu poruszanie się w gąszczu przepisów, a tym samym skróci Państwa drogę do pozyskania dofinansowania na zamierzony cel, czego serdecznie życzymy. Treści prezentowane w niniejszej broszurze w formie poszerzonej i stale aktualizowanej, dostępne są także na stronach serwisu informacyjnego Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej: www.funduszedlaenergetyki.pl. Zapraszamy do korzystania z jego zasobów.
O Polskim Towarzystwie Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej (PTPiREE) zostało założone 29 sierpnia 1990 r. Poprzez wspólnie podejmowane działania integruje regionalne spółki dystrybucyjne energii elektrycznej oraz ogólnokrajowe przedsiębiorstwo przesyłowe PSE Operator S.A. Działa na rzecz blisko 16 mln odbiorców i około 50 tys. energetyków. Współpracuje z wieloma organizacjami elektryków i energetyków w kraju i za granicą. Aktywnie wspiera przekształcanie polskiej elektroenergetyki, dążąc do poprawy jakości usług i podnoszenia poziomu obsługi odbiorców. W swojej działalności PTPiREE realizuje następujące cele i zadania: podejmuje działania na rzecz wszechstronnego rozwoju oraz racjonalnego wykorzystania sieci i urządzeń służących do przesyłu i rozdziału energii elektrycznej, w tym także energii ze źródeł odnawialnych, koordynuje działania związane z wypracowywaniem stanowisk i wystąpień w sprawach dotyczących elektroenergetyki, koordynuje prace związane z opracowywaniem, nowelizacją oraz analizą aktów i dokumentów prawnych dotyczących organizacji procesu przesyłu i dystrybucji, a także eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, prowadzi prace nad typizacją rozwiązań technicznych, wspierając jednocześnie postęp techniczny i nowe technologie, zbiera i tworzy bazę danych dotyczącą całokształtu działalności spółek dystrybucyjnych i na jej podstawie wykonuje i koordynuje opracowanie analiz technicznych i ekonomicznych, redaguje i wydaje Biuletyn Branżowy Energia Elektryczna, organizuje szkolenia, seminaria i konferencje naukowo techniczne, organizuje wyjazdy i zagraniczne staże specjalistyczne, prowadzi szeroką działalność wydawniczą, realizuje zezwolenie Telekomunikacyjne Ministerstwa Łączności dotyczące Sieci Radiokomunikacji Ruchomej Energetyki. Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej od wielu lat prowadzi działania informacyjno doradcze na rzecz rozwoju infrastruktury energetycznej w Polsce, w tym także przy udziale funduszy pomocowych: uczestniczyło w konsultacjach zapisów programów operacyjnych w zakresie dotyczącym infrastruktury energetycznej, w opracowywaniu kryteriów wyboru projektów, udziela bieżących informacji i wsparcia podmiotom zainteresowanym pozyskiwaniem funduszy oraz odpowiedzialnym za programowanie wydatkowania funduszy unijnych i wdrażanie programów w zakresie infrastruktury energetycznej; uczestniczy w pracach Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, pełniąc funkcję członka i przedstawiciela organizacji pozarządowych w sektorze infrastruktury energetycznej. Towarzystwo prowadzi także internetowy serwis informacyjny www.funduszedlaenergetyki.pl.
Spis treści 1. Fundusze unijne dla energetyki.. 5 2. Energetyka w Polsce charakterystyka podsektorów i ich potrzeb w kontekście finansowania z funduszy europejskich 3. Energetyka w programach operacyjnych na lata 2007 2013... 3.1. Linia demarkacyjna podział obszarów wsparcia funduszy europejskich w obszarze energetyki 3.2. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007 2013. 3.3. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka na lata 2007 2013. 3.4. Regionalne Programy Operacyjne na lata 2007 2013 3.4.1. Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego na lata 2007 2013. 3.4.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko Pomorskiego na lata 2007 2013 3.4.3. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007 2013. 3.4.4. Lubuski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013. 3.4.5. Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007 2013.... 3.4.6. Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013. 3.4.7. Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata 2007 2013 3.4.8. Regionalny Program Operacyjny Województwa Opolskiego na lata 2007 2013.. 3.4.9. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007 2013.. 3.4.10. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2007 2013. 3.4.11. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2007 2013.. 3.4.12. Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007 2013 3.4.13. Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007 2013. 3.4.14. Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 2007 2013... 3.4.15. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013.. 3.4.16. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007 2013. 3.5. Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007 2013 3.6. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 2013..
1. Fundusze unijne dla energetyki Polski sektor energetyczny stoi obecnie przed wieloma wyzwaniami. Konieczność podjęcia zdecydowanych działań wynika przede wszystkim z dużego zapotrzebowanie na energię, niewystarczającego poziomu rozwoju infrastruktury wytwórczej i transportowej paliw i energii, znacznego uzależnienia od zewnętrznych dostaw gazu ziemnego i niemal pełnego od zewnętrznych dostaw ropy naftowej oraz zobowiązań w zakresie ochrony środowiska, w tym dotyczących klimatu. Polska, jako kraj członkowski Unii Europejskiej, czynnie uczestniczy w tworzeniu wspólnotowej polityki energetycznej. W ramach zobowiązań ekologicznych w marcu 2007 r. Unia Europejska wyznaczyła na 2020 rok cele ilościowe, tzw. 3x20%, tj.: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do roku 1990, zmniejszenie zużycia energii o 20% w porównaniu z prognozami dla UE na 2020 r., zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii do 20% całkowitego zużycia energii w UE, w tym zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii w transporcie do 10%. Natomiast w grudniu 2008 roku został przyjęty przez UE pakiet klimatyczno energetyczny, w którym zawarte są konkretne narzędzia prawne realizacji ww. celów. Polityka energetyczna poprzez działania inicjowane na szczeblu krajowym wpisuje się w realizację celów polityki energetycznej określonych na poziomie Wspólnoty. W związku z powyższym, podstawowymi kierunkami polskiej polityki energetycznej są: poprawa efektywności energetycznej wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Polityka strukturalna Wspólnota Europejska wypracowała politykę strukturalną, aby umożliwić wszystkim regionom państw członkowskich korzystanie w równym stopniu z dobrodziejstw rozwoju i wzrostu gospodarczego. Polityka strukturalna i jej instrumenty mają pomóc władzom centralnym i regionalnym słabiej rozwiniętych regionów w rozwiązaniu ich najważniejszych problemów gospodarczych. Instrumentami służącymi realizacji celów Wspólnoty są m.in. Fundusze Strukturalne (np. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny) oraz Fundusz Spójności. Od momentu utworzenia polityka strukturalna przeszła wiele istotnych reform. W ich wyniku dla poszczególnych Funduszy znacznie zmieniały się: zakres interwencji, zadania oraz możliwości wspierania. W związku z tym, że od niedawna coraz większe znaczenie odgrywa w Unii Europejskiej obszar energetyki, doceniając tym samym ogromny wpływ tego sektora na rozwój i bezpieczeństwo Unii, w okresie programowania 2007 2013 przewidziano dla niego szereg możliwości wsparcia. Środki na energetykę przewidziano przede wszystkim w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko oraz regionalnych programach operacyjnych, w niewielkim zakresie w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich, a pośrednio także w Programie Innowacyjna Gospodarka. Przedsięwzięcia z obszaru energetyki ujęte są także w programach Europejskiej Współpracy Terytorialnej. Podmioty branży mogą również korzystać ze wsparcia Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Kapitał Ludzki. W latach 2007 2013 z funduszy unijnych korzystać mogą w różnym zakresie następujące podsektory branży energetycznej: elektroenergetyczny ciepłowniczy gazowy paliwowy związany z odnawialnymi źródłami energii 7
Niniejsza broszura w przejrzysty sposób prezentuje możliwości pozyskania dofinansowania przez podmioty branży energetycznej, z wyszczególnieniem poszczególnych podsektorów. Każdemu z nich przyporządkowano inny kolor, który umieszczony przy omawianych programach, priorytetach czy działaniach pozwala z łatwością odnaleźć informacje odnoszące się do konkretnego podsektora. Kolorystyka podsektorów: Elektroenergetyczny Ciepłowniczy Gazowy Paliwowy Związany z odnawialnymi źródłami energii 8
2. Energetyka w Polsce charakterystyka podsektorów i ich potrzeb w kontekście finansowania z funduszy europejskich Podsektor elektroenergetyczny Za podstawowe ograniczenia w zakresie sektora elektroenergetycznego, a tym samym kierunki niezbędnych działań, uznaje się: dalszy rozwój i liberalizację rynku energii, kreowanie silnych podmiotów zdolnych do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego i konkurowania na arenie międzynarodowej, zwiększenie zdolności dystrybucyjnych, przesyłowych i połączeń transgranicznych poprzez modernizację istniejących i budowę nowych sieci elektroenergetycznych, rozwój regionalnych oraz lokalnych rynków energii i energetyki rozproszonej, promocję nowoczesnych technologii wytwarzania i użytkowania energii, wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii do wytwarzania energii elektrycznej oraz wprowadzanie efektywnych systemów ograniczania emisji substancji szkodliwych dla środowiska. Jednym z koniecznych warunków funkcjonowania wspólnotowego rynku energii elektrycznej oraz wzmocnienia bezpieczeństwa dostaw energii dla odbiorców jest rozwój sieci przesyłowych energii elektrycznej, w tym połączeń transgranicznych. Niestety, tempo realizacji inwestycji rozwojowych jest niewystarczające w stosunku do tempa wzrostu zapotrzebowania na energię. Ponadto, w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego na szczeblu lokalnym, w tym przyciągnięcia nowych inwestycji, konieczna jest pilna modernizacja i rozbudowa sieci dystrybucyjnych. Największy stopień zużycia cechuje linie 110 kv. Około 50% tych linii wybudowano ponad 30 lat temu i od tamtego czasu, ze względu na bariery prawne oraz brak odpowiednich środków, w większości przypadków nie były one wymieniane lub modernizowane, a przechodziły jedynie wymagane przeglądy i remonty. Podobna sytuacja dotyczy stacji transformatorowych WN/SN (ponad 40% ma więcej niż 30 lat) wyposażonych w aparaturę napowietrzną narażoną na bezpośrednie działanie czynników powodujących częstsze awarie oraz szybsze zużycie. W strukturze województw różnice w dekapitalizacji majątku dystrybucyjnego wahają się w granicach 64 87% Długość linii elektroenergetycznych w Polsce wynosi ogółem ponad 760 tys. km. System przesyłowy energii elektrycznej obejmuje sieci 750, 400 i 220 kv. Łączna długość tych sieci wynosi ok. 13 tys. km. Sieci dystrybucyjne obejmują linie 110 kv, sieci średniego i niskiego napięcia. Długość sieci 110 kv wynosi ok. 32,5 tys. km, natomiast łączna długość sieci średniego i niskiego napięcia wynosi blisko 720 tys. km. Całkowita zdolność przepustowa połączeń polskiego systemu elektroenergetycznego z krajami UE (Niemcy, Czechy, Słowacja, Szwecja) wynosi 2000 3000 MW, w zależności od konfiguracji pracy systemu i jest ograniczona zdolnościami przesyłowymi wewnątrz krajowego systemu. Obecny poziom połączeń transgranicznych nie zapewnia efektywnego funkcjonowania rynku energii elektrycznej. Problemem sektora elektroenergetycznego jest także wysoki poziom strat sieciowych i handlowych energii elektrycznej, które stanowią prawie 10% energii wytworzonej brutto, co odpowiada ciągłej pracy elektrowni o mocy ponad 1600 MW z pełną mocą osiągalną przez cały rok. Redukcja strat sieciowych dokonana poprzez wzrost efektywności przesyłu i dystrybucji energii pozwoli osiągnąć wymierną oszczędność paliw oraz zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska 9
Podsektor ciepłowniczy Ciepłownictwo sieciowe ma charakter lokalny. Operatorami tych sieci są miejscowe przedsiębiorstwa. W dużych miastach wytwarzanie i przesył ciepła zostały rozdzielone pomiędzy odrębne podmioty, natomiast w mniejszych przedsiębiorstwa ciepłownicze prowadzą oba rodzaje działalności. Systemy ciepłownicze obejmują z zasady obszar miasta lub aglomeracji miejskiej, nie łącząc się z sobą. Ciepłownictwem scentralizowanym, o różnym potencjale możliwości dostaw ciepła, objęte jest ponad 300 miast i miasteczek w Polsce, w których około 15 mln mieszkańców korzysta z ciepła sieciowego. 20% sieci ciepłowniczych ma więcej niż 30 lat. W tym czasie nastąpił ogromny postęp technologiczny w dziedzinie metod układania sieci i ich izolacji. Nadal jednak jeszcze stara technologia układania sieci w kanałach przeważa nad nowoczesną rurami preizolowanymi. Długość sieci ciepłowniczych w Polsce wynosi ok. 20 tys. km. W zdecydowanej większości scentralizowane sieci ciepłownicze wymagają modernizacji w celu ograniczenia strat w podsektorze dystrybucji ciepła sieciowego straty przesyłowe wynoszą ok. 8%. Niemniej ważna jest poprawa sprawności wytwarzania ciepła poprzez zmianę źródeł ciepła na jednostki wysokosprawnej kogeneracji. Promowanie wysokosprawnej kogeneracji na podstawie zapotrzebowania na ciepło użytkowe stanowi jeden z priorytetów Wspólnoty ze względu na wydajność wykorzystania energii pierwotnej, unikania strat sieciowych oraz ograniczania emisji szkodliwych substancji. Podsektor gazowy W ramach sieci przesyłowej gazu ziemnego (wysokiego ciśnienia powyżej 2,5Mpa) pracuje 812 stacji gazowych, 14 tłoczni i 57 węzłów rozdzielczo pomiarowych. System przesyłowy gazu wysokometanowego zasilany jest paliwem gazowym z importu oraz wydobycia krajowego i przesyłany na terytorium całego kraju sieciami o długości ok. 8,9 tys. km. System przesyłowy gazu zaazotowanego zasilany jest z wydobycia krajowego. Jego zasięg jest ograniczony do terytorium Niżu Polskiego (województwa lubuskie oraz części dolnośląskiego i wielkopolskiego). Długość tej sieci wynosi ok. 0,8 tys. km. Blisko 60% gazociągów jest eksploatowana powyżej 25 lat i wymaga dużych nakładów finansowych na ich utrzymanie i odtworzenie. Pomimo, iż w ciągu ostatnich 10 lat wybudowano około 700 km gazociągów, to budowane obecnie nie wystarczają do odtworzenia starzejącej się sieci przesyłowej. Sieci dystrybucyjne eksploatowane przez operatorów systemu dystrybucyjnego to łącznie około 105 tysięcy km gazociągów z tłoczniami, stacjami redukcyjno pomiarowymi i licznikami poboru gazu. Znaczne obszary kraju nie są zgazyfikowane. Około jedna trzecia gmin nie jest podłączona do sieci gazowej, a istniejące systemy dystrybucyjne mają w większości charakter wyspowy, czyli zasilane są z jednego kierunku. 10
Inwestycje w sektor gazowy są konieczne, aby poprawić bezpieczeństwo energetyczne i zwiększyć konkurencyjność gospodarki. Polska w znacznym stopniu uzależniona jest od dostaw gazu ziemnego z jednego kierunku, co stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego w przypadku awarii, naturalnych katastrof lub innych zdarzeń zakłócających ciągłość jego dostaw do kraju (import stanowi około 70% gazu zużywanego w kraju). Ponadto, w celu zapewnienia niezawodności dostaw gazu ziemnego oraz dostatecznych rezerw w celu pokrycia zapotrzebowania krajowego na gaz w okresach szczytowych niezbędna jest rozbudowa pojemności magazynowych gazu ziemnego oraz rozbudowa i modernizacja systemu przesyłowego i dystrybucyjnego. Odnosząc się do prognoz zapotrzebowania na gaz ziemny w Polsce, już w 2010 r. bez inwestycji w rozbudowę i modernizację systemu przesyłowego oraz rozbudowy pojemności podziemnych magazynów gazu ziemnego może wystąpić brak ciągłości jego dostaw do polskich odbiorców. Niewystarczająca może być również moc oddawania gazu do systemu. Podsektor paliwowy Infrastruktura transportu ropy naftowej i produktów ropopochodnych nie jest w Polsce dobrze rozwinięta. System przesyłu ropy naftowej stanowi sieć podziemnych rurociągów dalekosiężnych do transportu ropy oraz produktów naftowych o łącznej długości 2500 km. Integralną częścią tego systemu są bazy magazynowe. System rurociągów przesyłowych ropy naftowej składa się z dwóch dużych rurociągów: rurociągu Przyjaźń i Rurociągu Pomorskiego. Rurociąg Przyjaźń składa się z dwóch odcinków o długości 660 km biegnących od Białorusi przez Płock do granicy niemieckiej, o przepustowości wynoszącej odpowiednio 43 mln ton rocznie na odcinku od granicy z Białorusią do Płocka i 27 mln ton z Płocka do granicy z Niemcami. Rurociąg Pomorski ma natomiast długość 234 km i łączy Gdańsk z Płockiem, a jego roczna przepustowość wynosi 22 mln ton w kierunku Płock Gdańsk i 30 mln ton w kierunku Gdańsk Płock. Łączna długość rurociągów produktowych w Polsce wynosi 830 km. Łączna pojemność magazynów paliw płynnych wynosi 2,8 mln m 3. Istniejące magazyny ropy i produktów ropopochodnych wynoszą łącznie około 7,86 mln m 3, co jest wielkością niewystarczającą w porównaniu do konsumpcji krajowej. 34% rurociągów ma ponad 40 lat, a kolejnych 35% pomiędzy 35 i 40 lat, stąd w najbliższym czasie konieczne będzie przeprowadzenie znacznej ilości prac remontowych, modernizacyjnych i odtworzeniowych. Przez terytorium Polski biegną główne szlaki zaopatrywania państw UE w ropę naftową pochodzącą z państw b. ZSRR, w tym m.in. północna nitka rurociągu naftowego Przyjaźń. Podstawowym zadaniem w zakresie podsektora naftowego jest rozbudowa infrastruktury do przesyłu ropy naftowej przez terytorium Polski do innych krajów UE, co może przynieść korzyści zarówno Polsce, jak i całej Unii Europejskiej. Podsektor związany z odnawialnymi źródłami energii (OZE) Zwiększenie wykorzystania odnawialnych zasobów energii stanowi jeden z filarów polityki energetycznej kraju. Jest to działanie priorytetowe, co wynika zarówno z Polityki energetycznej Polski do 2030 roku (dokument przyjęty przez Radę Ministrów 10 listopada 2009 r.), jak i Programu dla elektroenergetyki (dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 28 marca 2006 r.). Celem strategicznym polityki Polski jest uzyskanie 7,5% udziału energii z OZE 11
w bilansie energii pierwotnej w roku 2010, a w 2020 r 15%. Aby to osiągnąć, konieczny jest znaczny wzrost zainstalowanej mocy wytwórczej OZE. Za podstawowe bariery rozwoju sektora energetyki odnawialnej uznawane są uwarunkowania ekonomiczne oraz niedostateczny poziom rozwoju sieci elektroenergetycznych w stosunku do wzrostu potrzeb przesyłu mocy wynikających z planowanych inwestycji w zakresie OZE. Brak dostatecznie rozwiniętych zdolności przesyłowych skutkuje trudnościami z przyłączeniem nowych jednostek wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. Polska jest krajem o ograniczonych zasobach odnawialnych źródeł energii. Uważa się, że w polskich warunkach największy potencjał do wykorzystania na cele energetyczne mają zasoby biomasy. Istnieją jednak ograniczenia w podaży biomasy na te cele, gdyż biomasa leśna powinna być w pierwszej kolejności wykorzystywana na cele przetwórcze. Uprawy energetyczne nie mogą być natomiast rozwijane bez ograniczeń ze względu na ochronę środowiska (m.in. zachowanie bioróżnorodności, zapobieganie zanieczyszczeniom wód). Mimo, iż Polska dysponuje niewielką powierzchnią obszarów charakteryzujących się dobrymi warunkami wietrzności, to najbardziej dynamicznym rozwojem cechuje się energetyka wiatrowa, choć istnieją w tym zakresie bardzo duże trudności w przyłączaniu farm wiatrowych do sieci. Oprócz omówionych powyżej podsektorów branży energetycznej oraz zagadnień problemowych specyficznych dla każdego z nich, warto wspomnieć, że także polski sektor wytwarzania energii elektrycznej wymaga przeprowadzenia niezbędnych programów modernizacji i odbudowy mocy. Ocenia się, że przy istniejących w Polsce ponad 35 tys. MW mocy wytwórczych i okresie życia instalacji wytwórczej 30 35 lat, corocznie powinno powstawać przynajmniej około 800 1000 MW nowych zdolności wytwórczych. Zużycie majątku wytwórczego w 63% wiąże się również ze stosunkowo niską sprawnością energetyczną urządzeń wytwórczych (na poziomie 36 38%). Przewiduje się, że utrzymujący się w kraju regres w budowie nowych mocy wytwórczych może spowodować ich brak w celu zaspokojenia zapotrzebowania na energię elektryczną już za 5 7 lat. 12
3. Energetyka w programach operacyjnych na lata 2007 2013 Programy operacyjne Narodowej Strategii Spójności na lata 2007 2013 w zróżnicowanym zakresie wpisują się w uwarunkowania i potrzeby modernizacyjno rozwojowe branży energetycznej i poszczególnych jej podsektorów. Możliwość dofinansowania przedsięwzięć sektora energetycznego oferują przede wszystkim: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz 16 regionalnych programów operacyjnych. Podmioty branży korzystać mogą także ze środków w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, jednak dofinansowanie w ramach tego programu udzielane jest niezależnie od sektora czy branży, wspiera on bowiem projekty innowacyjne co najmniej w skali kraju lub na poziomie międzynarodowym. Dodatkowym źródłem pozyskania funduszy przez branżę energetyczną jest Program Operacyjny Kapitał Ludzki, finansujący projekty z zakresu rozwoju zasobów ludzkich. Ponadto, możliwość dofinansowania przedsięwzięć z obszaru energetyki w niewielkim zakresie wspiera też Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013. 3.1. Linia demarkacyjna podział obszarów wsparcia funduszy europejskich w obszarze energetyki Mając na uwadze, iż w ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych Polityki Spójności czy Wspólnej Polityki Rolnej, finansowanych z poszczególnych funduszy UE występują wspólne obszary interwencji obejmujące m.in. infrastrukturę ochrony środowiska, energetyczną, B+R, innowacje, czy też rozwój zasobów ludzkich, a w świetle prawa wspólnotowego zakazane jest wielokrotne finansowanie tego samego typu projektów z różnych funduszy UE, niezbędne jest wyraźne określenie zakresu ich interwencji. Tzw. linia demarkacyjna jest zestawem kryteriów wskazujących dla określonych typów projektów program operacyjny, w ramach którego mogą być one realizowane, w celu uniemożliwienia wielokrotnego finansowania ze środków różnych funduszy UE. Kryteria odnoszą się do zasięgu terytorialnego, charakteru projektów, wartości projektów oraz rodzaju beneficjenta. 13
Linia demarkacyjna pomiędzy programami operacyjnymi zakresie wsparcia przedsięwzięć w infrastrukturę energetyczną Regionalne programy operacyjne Budowa małych i średnich jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu. Maksymalna wartość projektu 10 mln PLN Projekty dotyczące lokalnej i regionalnej infrastruktury przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej. Maksymalna wartość projektu 20 mln PLN Budowa nowych oraz modernizacja istniejących sieci ciepłowniczych. Maksymalna wartość projektu 20 mln PLN Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej. Maksymalna wartość projektu 10 mln PLN Projekty dotyczące odnawialnych źródeł energii: budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii odnawialnej, inwestycje wykorzystujące nowoczesne technologie oraz know how w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Maksymalna wartość projektu 20 mln PLN Maksymalna wartość projektu dla inwestycji w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z biomasy lub biogazu 10 mln PLN Maksymalna wartość projektu dla inwestycji w zakresie budowy lub rozbudowy małych elektrowni wodnych 10 mln PLN PO Infrastruktura i Środowisko Wytwarzanie energii: Inwestycje w zakresie budowy lub przebudowy jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu spełniających wymogi wysokosprawnej kogeneracji oraz budowa lub przebudowa jednostek wytwarzania ciepła, w wyniku której jednostki te zostaną zamienione na jednostki wytwarzania w skojarzeniu spełniających wymogi wysokosprawnej kogeneracji. Minimalna wartość projektu 10 mln PLN Dystrybucja energii: Budowa (w miejsce istniejącej sieci) lub przebudowa sieci dystrybucyjnych średniego, niskiego i wysokiego napięcia mająca na celu ograniczenie strat sieciowych. Budowa (w miejsce istniejącej sieci) lub przebudowa sieci ciepłowniczych oraz węzłów cieplnych poprzez stosowanie energooszczędnych technologii i rozwiązań. Minimalna wartość projektu 20 mln PLN Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej. Minimalna wartość projektu 10 mln PLN Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych: Projekty dotyczące budowy lub zwiększenia mocy jednostek wytwarzania energii elektrycznej wykorzystujących energię wiatru, wody w małych elektrowniach wodnych do 10 MW, biogazu i biomasy, ciepła przy wykorzystaniu energii geotermalnej lub słonecznej. Budowa zakładów produkujących urządzenia do wytwarzania energii z OZE. Minimalna wartość projektu 20 mln PLN Minimalna wartość projektu dla inwestycji dotyczących małych elektrowni wodnych do 10 MW oraz w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z biomasy lub biogazu Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Działanie: Podstawowe usługi dla ludności i gospodarki wiejskiej Wytwarzanie lub dystrybucja energii ze źródeł odnawialnych. Lokalizacja Pomoc może być przyznana na projekty realizowane w: miejscowościach należących do gminy wiejskiej albo miejscowościach należących do gminy miejsko wiejskiej, z wyłączeniem miast liczących powyżej 5 tys. mieszkańców, albo miejscowościach gminy miejskiej o liczbie mieszkańców mniejszej niż 5 tys. Kryterium finansowe maksymalna wysokość pomocy na realizację projektów w jednej gminie, w okresie realizacji programu, nie może przekroczyć 3 mln PLN. 14